Arangkada of Leo Lastimosa for February 1, 2011

        Tak-om sa lana

    Haskang lalis nilang Senador Ralph Recto ug kanhi Energy secretary Angelo Reyes mahitungod sa kontrobersiya sa presyo sa lana.  Gikuwestiyon ni Recto, dihang sakop pa siya sa gabinete ni kanhi presidente Gloria Arroyo, ang  pinatuyangan nga pagpaburot sa presyo sa lana.  Samtang kusganong gipanalipdan ni Reyes ang kamakiangayon sa mga lakang sa higanteng mga kompaniya sa lana.
    Gihimong sukaranan sa pasangil ni Recto ang ilang kuwentada sa siya pay nagduma sa National Economic Development Authority (Neda) nga overpriced ang presyo sa lana baleg P8 matag litro.  Nga gisalikway ni Reyes nga kabahin lang sa pamolitika ni Recto nga iyang gipasanginlang sayo nga nangandam pagbalik sa Senado.

-o0o-

    Karon wa na sa gahom si Reyes.  Nisuway paglingkod sa Kongreso isip party-list representative.  Apan gisalikway sa iya untang representahan nga kahugpongan sa mga drayber sa mga sakyanang pamasahero.  Gipaubos hinuon sa imbestigasyon sa nabutyag nga P50 milyones nga pabawon nga iyang nadawat sa pag-retiro isip hepe sa Armadong Kusog.
    Ubang mga atraso ni Reyes mao ang gikuwestiyon karon nga mga transaksiyon niya sa Department of Energy.  Apan ang labing dako mao ang iyang pagyangu-yango sa mga kompaniya sa lana.  Apil nang pagdumili niya pag-abli sa ilang mga libro bisan sa sugo sa korte tungod sa petisyon sa mga konsumidor nga nipasangil nga nalapas ang oil deregulation law.

-o0o-

    Karon nahibalik na sa Senado si Recto.  Naa na gyod unta sa posisyon paghingusog sa iyang gipasangil nga higanteng maniobra ug konsabo sa mga kompaniya sa lana.  Kay gawas nga di nang kabaraw niya si Reyes, usa sa labing gamhanan nga sakop sa mayoriya.  Alyado pa gyod ni Presidente Noynoy Aquino.
    Nganong wa na may bisan gamay na lang nga ek si Recto sa iyang karaang expose?  Gipasagdan na lang niya ang nagpakabana nga kahugpongan sa padayong pagkuwestiyon sa lokal nga cartel sa lana.  Tinuod bang gisakyan lang niya ang kontrobersiya sa lana aron pagbanhaw sa napandol niyang politikanhong mga ambisyon?

-o0o-

    Hinaot nga usa siya sa nagtambag ni Pres. Aquino pagpasubli sa oil deregulation law.  Nga samtang gitumong pagpalambo sa kumpetinsiya sa mga kompaniya sa lana, gihulagway nga maoy nahimong kahimanan sa pagpasamot pagpaburot sa ilang ginansiya.
    Taphaw hinuon ang pasiunang sugyot ni Aquino.  Igo lang niyang giawhag ang mga kompaniya sa lana nga, inay matag semana, binuwan nang pag-usab sa ilang presyo.  Nga mahimong mas dakong bunal kon wa gyoy makasusi sa kamakiangayon sa presyo sa lana.  Mas masaaron ang plano ni House Deputy Speaker Erin Tañada:  Ipaubos ang mga kompaniya sa lana sa hurisdiksiyon sa Energy Regulatory Commission (ERC) aron, inay magpatuyang sa ilang gibati, mapugos na pagpasabot nganong kanunayng nagkadungan ug managsama hangtod sa kataposang usa ka dako ang ilang mga uminto.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 31, 2011

Pilato sa pahimus

Nanghunaw nang Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) sa pagpaningil sa taxi operators sa ilang mga drayber sa bayad sa bag-ong mga metro nga moluwat na og resibo sa mga pasahero.  Niangkon si LTFRB Chairman Nelson Laluces nga igo lang silang nihangyo nga abagahon sa operators ang pagtaod sa bag-ong mga metro apan wa silay mahimo pagpugong sa pagbunal sa dakong bayranan ngadto sa mga drayber.
Lingiw na gyoy naandan sa LTFRB kon relasyon na sa operators ug drivers ang hisgutan.  Naneguro lag kolekta sa ilang bahin sa dakong negosyo pagpausbaw sa plitehan ug calibration, testing ug sealing sa mga metro.  Bahala na kon mapukling ang labing dakong sukaranan sa ilang pagpausbaw sa plitehan.

-o0o-

Ang nisutoy nga uminto sa lana maoy labing lig-on nga argumento sa mga petisyon sa usbaw sa plitehan.  Nga giaprobahan na sa LTFRB alang sa taxi ug gitakdang dasonan sa di madugay alang sa PUJs.  Kay di man sab makiangayon nga ang mga drayber ray paum-umon sa nagkataas nga presyo sa LPG, krudo ug gasolina nga maoy gigamit sa ilang mga sakyanan.
Apan tungod sa pagpangiyugpos sa LTFRB, ang mga drayber, sama sa nahitabo sa sunudsunod nga pagmahal sa lana, mawani ra gihapon sa salida karong giusbawan nang plitehan.  Kay suyupon ra gihapon sa operators ang bisan unsang madugang sa inadlawng kita.  Pinaagi sa pagpa-data-data sa bag-ong metro ug pagpa-usbaw sa inadlawng abangan sa taxi.

-o0o-

Mohiyos pa gyod ang gamay nang daan nga kita sa taxi drivers tungod sa kapin sa 2,000 ka taxi nga kolorum apan wa pa gyod mahipos sa LTFRB ug Land Transportation Office (LTO).  Nipasalig na hinuon si LTFRB 7 Director Ahmed Cuizon nga di nila tugotan nga makapausbaw sa plitehan ang mga taxi nga peke ang mga prangkisa.  Bisan unsa pa kabag-o sa ilang mga metro ug bisan unsa pa kasinaw ang luwatan nga resibo.
Maong palihug tabang og bantay.  Makapatong na gani sa ilang plitehan ang mga taxi nga gibisto niadto ni kanhi LTFRB 7 director Benjamin Go, duna na say nahalin sa dakong bundak sa kuwarta sa mapahimuslanong operators.

-o0o-

Apan ang wa mahimo sa LTFRB, gipatuman sa merkado.  Atol sa tingbitay sa iro, ang paghulagway sa mga drayber sa mga buwan nga ubos kaayo ang ilang kita, nga mas sayong moabot karong tuiga kon daghang mag-apura pagpasaka sa ilang plitehan, gatosan ka units ang langawon sa mga garahe.  Gibiyaan sa mga drayber nga napugos pagpangita og laing mga panginabuhi aron may ikapakaon sa ilang pamilya.
Kon padayong magpabaya ang LTFRB, kon padayong magpahimus ang operators ug kon padayong pasagdan sa gobyerno nga daugdaugon ang mga drayber, ang katawhan kamaong manalipod sa ilang katungod ug panginabuhi.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 30, 2011

Yate ug bangka

Naanad na ta nga Philippine Coast Guard maoy uwahi nga mahibawo kon dunay mga aksidente sa kadagatan.  Dugay na sab ta nga nakadawat sa eskandalo nga samtang ang Pilipinas maoy usa sa labing taas og kabaybayonan (ikalima sa tibuok kalibotan), ang mga barko sa gobyerno pagpatrolya sa kadagatan maoy labing karaan ug gubaon.
Apan tungod sa nagsunod nga pagkawagtang sa duha ka sakyanan sa dagat--una ang yate gikan sa Guam paingon sa Sugbo nga gideklarar nga missing niadtong Enero 18, ug ikaduha ang pumpboat nga wa kabalik sa Talisay City human naghatod og patayng lawas sa usa sa mga isla sa Tubigon, Bohol sa niaging semana--nakaangkon ta og sukaranan pagtandi.  Ug napahinumdoman sa dakong suliran nga ato lang gilingiw-lingiwan.

-o0o-

Lima ka Amerikanhon ang sakay sa SV Pineapple nga nibiya sa Guam niadtong Enero 6 ug gitakdang modunggo unta sa Sugbo niadtong Enero 16.  Upat ka Sugbuanon ang sakay sa pumpboat nga nibiya sa isla sa Pangapasan sa Tubigon sa alas-9 sa buntag niadtong Huwebes ug gitakdang moabot unta sa Cansojong, Talisay pagka udto sa samang adlaw.

Ang yate gikan sa Guam nadaotan diay og timon, maong nihinay pag-ayong dagan ug naabtan og 63 ka oras una natultolan.  Ang pumpboat gikan sa Bohol gihabolan sa kangiob tungod sa kusog nga uwan, wa nang katultol sa ilang agianan, napawongan sa makina ug nag-utaw-utaw sud sa 21 ka oras.

-o0o-

Labing dakong kalainan:  Paspas ug lapad ang search and rescue operations nga gilusad sa Estados Unidos, Pilipinas ug ubang kanasuran alang sa missing nga yate; samtang nangiyugpos ang atong gobyerno sa pakitabang sa mga paryente sa mga sakay sa missing nga pumpboat.
Ang US nipakatap og duha ka C-130 Hercules Long Range Rescue Aircraft, usa ka P-3 Orion, usa ka H-60 Seahawk helicopter, usa ka C-12 aircraft ug cutter nga Sequoia.  Nagpatabang sab sa Palau ug Micronesia aron katugpahan sa mga ayroplano.  Ang Pilipinas nipalihok sa search and rescue vessel, ang BRP San Juan, ug BN-1 Islander aircraft.

-o0o-

Sa pikas nga bahin, ang Fiseca (Fishermen Sea and Ecological Care) sa Talisay maoy gidangpan sa mga paryente sa mga sakay sa pumpboat.  Ang pangu sa Fiseca, si Gregorio dela Torre, nitawag sa coast guard sa alas-8 sa gabii sa Huwebes, apan wa mopahibawo sa kasilinganang mga lungsod ug dakbayan.  Nakalimot tingali nga iyang gimbuhaton ang pagtabang sa mga naapiki sa kadagatan, di ang pagtago sa ilang gidangatan.
Ang coast guard nipalabay sa tibuok gabii nga way gihimo.  Dihang among gisukmatan pagka Biyernes sa buntag, namalibad nang wa diay sila mapahibawo sa Fiseca.  Namalandong pa molusad ba og operasyon dihang gipahibawo nga nabangalan nang pumpboat sa Naga City ug giguyod na og mananagat paingon sa Cansojong.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 28, 2011

Hadlok sa cloudburst

Dul-an sa 36 millimiters, o usa ug tunga ka pulgada, ang nasukod sa Pagasa nga uwan niadtong Martes.  Nga gamay ra ug di modason sa ilang pangagpas nga cloudburst ang hinungdan sa lapad nga pagbaha sa duha ka labing dagkong dakbayan sa Metro Cebu.  Kay kasagarang cloudburst sa nagkalainlaing bahin sa kalibotan nagda og 100 ka millimeters, upat ka pulgada, o mas daghan pang uwan.
Yano ang katin-awan sa Pagasa:  Ang ilang kahimanan pagsukod sa uwan naa mahimutang sa ilang buhatan sa Mactan; diin ang uwan mas hinay kay sa nibunok sa mga dakbayan sa Sugbo ug Mandaue.  Maong banabana na lay ilang mahimo.  Nga di momenos sa 100 millimeters nga uwan ang nakamugna sa makalilisang nga baha.

-o0o-

Way kahulogan ang mga numero kon di nimo itandi sa kasarangan nga uwan sa Sugbo.  Ang 100 millimeters mao ang kasagarang gidaghanon sa uwan sa Sugbo sa tibuok buwan.  Sa ato pa, ang tibuok buwan nga uwan gibubo sud lang sa usa ug tunga ka oras niadtong Martes sa buntag.
Tibuok Kabisay-an ang giuwan gahapon.  40 millimeters ang nasukod sa Pagasa nga uwan sa Mactan.  Mas kusog na sa ilang uwan niadtong Martes.  Apan mas hinay gihapon kay sa uwan nga nibundak sa Talisay, Carcar ug ubang mga dapit sa habagatang Sugbo nga mao na say gibahaan.

-o0o-

Ang nakapait mao nga wa tay dag-anan batok sa cloudburst.  Di tang kahibawo kanus-a ni mahitabo pagbalik.  Samtang makasubay na ang mga eksperto sa kahimtang sa panahon sa sinugdanan ug agianan sa mga bagyo, wa pay teknolohiya nga makapasidaan asa ug kanus-a ang sunod nga cloudbourst.
Bugtong natong mahimo mao ang paghangad-hangad sa mga panganod nga itom kaayo, nga morag puno kaayo sa uwan ug natungod lang sa pipila ka luna ug di gyod sa kinatibuk-an.  Bisan pa niana, igo rang makapangandam og pandong ug mangaliya nga kasarangan lang nga bunok sa uwan ang mahiagoman.

-o0o-

Ang cloudburst mamugna sa mga panganod nga gitawag og "cumulonimbus."  Nga kinuha sa Latin nga cumulus (natigom, natingob) ug nimbus (uwan).  Mahitabo ang cloudburst kon mag-ipon ang paspas nga dagkong mga lusok sa uwan, nga mosamot kadagko ug mosamot kakusog sa pagkatagak ug makamugna og mas dako pa gyong kadaot.
Ang labing kuyaw nga mga dapit atol sa cloudburst mao ang mga sapa, dagkong kanal ug ubang agianan sa tubig.  Nga tungod sa kakusog ug kakalit sa uwan dali kaayong moawas ug makabanlas sa mga tawo ug kabtangan sa duol nga maagian sa makalilisang niyang sulog.  Ug makamugna og lapad ug lawom nga baha nga makapalumos sa katawhan ug kahayopan, makagusbat sa kabalayan, makabara sa mga sakyanan ug makapainutil bisan sa labing dagkong mga dakbayan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 27, 2011

Makahilo nga chorizo

Tungod sa kabarato sa chorizo, nga mapalit sa kamerkadohan og tag P25 ngadto sa P35 ang dosena, labihang daghana nga mamalit.  Bisan sa mga pasidaan nga hugaw ni, kay sama nga di luwas ang mga paagi sa pag-andam di sab limpiyo ang paghukas ini ngadto sa mga langaw samtang nagpaabot sa mga mamalitay, daghan gihapon ang mangita ug modugok.
Ambot tungod ba sa giisip nga talagsaong kalami, bisan kon may mga higayon nga mas aslom kay naandan, o tungod lang sa presyo nga labihang ubosa kon itandi sa ubang mas lab-as nga mga produkto sa karne, ang chorizo nahimong di na mawa nga tipik sa mga talad kan-anan ug mga barbekyuhan.

-o0o-

Kon nagkaon ka karon sa imong kinaham nga chorizo, palihug hutdang daan sa di pa ni nimo tiwason pagbasa.  Kay ambot makatiwas pa ba, ug kuyaw nga akoy mabasol sa pagkawagtang sa imong gana pagkaon, kon mahibawo ka sa resulta sa laboratory examination sa mga chorizo sa labing dagkong kamerkadohan sa Metro Cebu.
Nakaplagan sa Regional Standards and Testing Laboratory sa Department of Science and Technology (DOST) pulos di luwas nga kan-on sa Sugbuanong mga konsumidor ang mga chorizo sa pito ka mamaligyaay sa Carbon ug Talamban sa Dakbayan sa Sugbo ug sa mga merkado publiko sa Talisay ug Mandaue.

-o0o-

Si DOST 7 Regional Director Rene Burt Llanto nipahibawo ni Kongresista Angelo Palmones sa Agham Partylist nga ang tanang chorizo samples positibo sa S. aureus (Staphylococcus aureus) ug ang mga chorizo gikan sa Talisay ug Mandaue positibo sa E. coli (Escherichia coli).  Negatibo hinuon silang tanan sa salmonella.
Matod ni Llanto ang mga chorizo napalit nila gikan sa pito ka mamaligyaay (duha ka Carbon, usa sa Talamban, duha sa Talisay ug duha sa Mandaue) gikan sa Enero 4, 10 ug 11 karong tuiga.  Gipagawas sa laboratoryo ang ang resulta sa Enero 21.  Gipahibawo ni Palmones resulta ngadto sa mga kongresista sa Sugbo niadtong Martes.

-o0o-

Ang E. coli maoy kagaw nga gikan sa hugaw sa tawo ug mga hayop.  Ang resulta sa laboratory test nipalig-on sa pagduda nga ang gipatakaan lang ang paghimo sa chorizo, nga mahimong pan-os nang gigamit nga karne, wa matarung paghugas ang tinai ug nasagol na lang sa hugaw ug lapok sa merkado.  Sa pikas nga bahin, ang S. aureus kagaw gikan sa tawo nga may sakit sa panit nga mahimong mosangpot sa food poisoning.
Ang findings sa DOST wa magpasabot nga makahilo ang tanang chorizo sa tanang mamaligyaay sa kamerkadohan sa Sugbo.  Apan hinaot nga mahimo ning sukaranan sa dugang pakisusi sa kalidad ug kaluwas sa mga pagkaon nga gipamaligya sa kamerkadohan.  Ug sa mas higpit nga pagpatuman sa mga lagda sa gobyerno.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 25, 2011

Pusta sa pikas

Mao diay.  Nga bisan sa pagdeklarar sa gobyerno sa Overseas Filipino Workers (OFWs) nga bag-ong mga bayani, way nahimo ang nagkalainlaing mga buhatan pagpanalipod nila.  Ni sa pagpangita og hustisya sa panamastamas nga ilang nahiagoman sa mga kamot sa langyaw nila nga mga agawon.

Mao diay.  Nga bisan sa abundang pagarpar pagpasidungog sa OFWs ug sa nabiyaan nilang mga pamilya, way nahimo ang gobyerno paghaw-as nila gikan sa nagsubli-subli na lang nga panaugdaog kay wa tumana ang mga kontrata nga ilang gipirmahan, wa matinuod ang mga trabaho nga gisaad ug gihikaw ang dagkong suholan ug mga benepisyo nga gipasalig ngadto nila.

-o0o-

Kay ang buhatan sa gobyerno nga gitahasan pagpanalipod sa katungod sa OFWs, ang Philippine Overseas Employment Administration (POEA), mao ra say gipasanginlan nga nibiktima nila.  Makapaalarma ang pasangil sa nagpakabana nga kawani sa POEA nga ang ila ra sang kaubanan ang nakigkonsabo sa gidudahang illegal recruiters.
Nag-ung-ong na ang kasong human trafficking batok sa mga kawani sa POEA atubangan sa Departamento sa Hustisya.  Gipasanginlan sila nga nitugot sa tulo ka recruitment agencies, kansang mga lisensiya hagbay ra nga nakanselar, nga makapadayon pagpanguha og mga trabahante, pagpapirma nila og peke nga mga kontrata, nga nisaad og suholan ug mga benepisyo nga di tinuod ug pagpada nila sa nagkalainlaing kanasuran alang sa mga trabaho nga wa diha.

-o0o-

Inay ipahamtang ang silot batok sa mga ahensiya, gitugotan hinuon sila sa mga kawani nga makapadayon sa ilang raket.  Ang ilang pakigkonsabo sa kuwestiyonableng recruitment agencies maoy gituohan nga nakapatumpawak sa biktimang OFWs sa pangabuso sa langyaw nilang employers, apil nang pagpayuhot nila ug pagpugos nila pagtrabaho.

Unsa may mas bug-at pa nga atraso?  Unsa may mas bangis pa nga krimen?  Kon ang gitahasan pagpatigbabaw sa balaod mao na hinuoy moyatak ini?  Kon ikay OFW nga giunay sa mga kawani sa gobyerno nga imong gituohan maoy mobarug alang sa ilang mga interes, unsa man intawoy imong dag-anan?  Kinsa na man lang ang imong kadangpan?

-o0o-

Mao diay.  Nga ang tanang mga programa dinhi sa sud ug sa gawas sa nasud pagtabang sa OFWs nakawang lang.  Kay ang POEA, nga maoy gitugyanan pagpatuman nila, may mga kawani man diay nga tua kapusta sa pikas.
Usa lang ka pananglitan:  Ang Estados Unidos, Canada, Australia ug ubang kanasuran pulos dunay balaod nga nagdili sa pagpahamtang og bisan unsang placement fee ngadto sa mga aplikante; gimando sa ilang mga lagda nga ang tanang gasto sa mga aplikante, apil nang ilang plite sa ayroplano, ngadto sa employers.
Salamat sa pagpabaya o pakigkonsabo gyod sa POEA, padayong gikilkilan sa recruitment agencies ang mga aplikante og makalilisang mga bayranan, nga mora gyod, usahay molabaw pa gani, apan wa na lang nganli og placement fee.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 24, 2011

                Wa pay nasilotan

 

        Kon tinuod ang anomaliya nga gibutyag ni kanhi direktor Benjamin Go sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) sa Central Visayas nga kapin sa 2,000 ka taxi units sa Sugbo peke og mga prangkisa, tugotan ba sila sa bag-ong liderato sa LTFRB 7 pagkolekta sa inusbawang plitehan sugod karong adlawa?

        Ang findings ni Go, nga giyak-an sa labawng mga opisyal sud sa pila ka buwan, sa kataposan gidasonan sa audit team nga gipada sa ulohang buhatan sa LTFRB niadto pang Nobyembre sa niaging tuig.  Wa pay katin-awan ang LTFRB nganong hangtod karon wa pay prangkisa sa taxi nga nakanselar.  Ni mga opisyal sa LTFRB 7, nga gilambigit ni Go sa anomaliya, nga nasuspenso.

-o0o-

        Ang recalibration ug resealing sa taxi units sa Sugbo sugdan karong adlawa.  Nga mao say gitakdang pagsugod pagpatuman sa inusbawang plitehan sa taxi.  Ang ma-recalibrate ug ma-reseal mao ra ang mga taxi kansang metro makaluwat na og resibo sa mga pasahero.  Bisan ang mga taxi kansang bag-ong metro na-calibrate nang daan sa ilang suppliers sa kaulohan kinahanglan pang selyohan sa taga LTFRB.

Tungod sa kanihit sa mga kawani sa LTFRB, sa way paghisgot sa kahadlok sa pipila ka taxi drivers nga maibanan ang ilang mga pasahero, ambot pila ra ka taxi sa Sugbo ang makakolekta sa inusbawang plitehan karong semanaha.  Mosamot ang kalangay kon susihon pa tinuod o peke ba ang mga prangkisa.

-o0o-

        Nga angayng himuon sa bag-ong liderato sa LTFRB.  Di makatabang sa paningkamot pagbanhaw sa pagsalig sa katawhan sa LTFRB kon magpa-goryo-goryo ang bag-ong mga tagduma sa nasakpan nga kapin sa 2,000 ka units nga gihatagan og prangkisa sa mga opisyal sa LTFRB 7 bisan sa ban sa bag-ong mga prangkisa nga gipahamtang sa Department of Transportation and Communications (DOTC) niadtong 2003.

        Ug hinaot nga di na maglingiw-lingiw ang taga LTFRB sa taxi units nga kon mabuwasot og dakong libaot kuyawng mabungkag.  Dakong gubot kon tugotang makakolekta sa inusbawang plitehan ang mga taxi units nga peke og prangkisa o kagang-kagang na.

-o0o-

        Managlahi ang banabana sa LTFRB ug transport groups sa gidaghanon sa taxis sa Sugbo ug Pilipinas.  Ang LTFRB niinsistir nga 4,000 ray taxi sa Sugbo, 26,000 sa Metro Manila ug 32,000 sa tibuok nasud.  Apan si Go mismo maoy nakasakop nga kapin sa 6,000 ang taxi sa Sugbo ug transport groups niingon nga dul-an sa 40,000 ang taxi sa tibuok nasud.

        Tungod sa kabaga sa taxi units, ang may mga plakang nagtapos sa 1 ug 6 ray ma-recalibrate karong buwana, 2 ug 7 sa Pebrero, 3 ug 8 sa Marso, 4 ug 9 sa Abril ug 5 ug 0 sa Mayo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 23, 2011

        Paburot sa bugas

    Inay mangayo na og pasaylo, ang mga opisyal sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo naghilas-hilas pa gyod og kisikisi karong nasakpan na nga gipanguwarta diay pag-ayo ang importasyon sa bugas humay sa niaging 10 ka tuig.  Mao diay nga ang gikompra nga bugas gikan sa Vietnam, Thailand ug ubang kanasuran kanunayng mas daghan kay sa gikinahanglan.  Ug mao diay nga ang presyo sa pinalitay kanunayng mas taas kay sa presyo sa merkado sa kalibotan.
    Salawayon nang daan ang pagkahimo sa Pilipinas nga labing dakong importer sa bugas humay.  Mas dakong eskandalo nga gigamit pa hinuon sa pamunoang Arroyo ang krisis aron pagpaburot sa ilang pribadong mga panudlanan.

-o0o-

    Nakalili ang mga Sugbuanon sa maniobra pag-apud-apod sa import quota sa pribadong sektor dihang gibahinan ang mga negosyanteng Sugbuanon sa katungod pag-import sayo sa niaging tuig.  Yano rang lagda:  Ang unang makasumiter sa mga dokumento pagmatuod nga may igong pundo pag-import og bugas humay, maoy tugotan sa National Food Authority (NFA) pagpangompra gikan sa gawas sa nasud nga way buhis.
    Taas ang pila sa mga negosyante og bugas nga naglinya sa rehiyonal nga buhatan sa NFA sa Banilad, Cebu City sa usa ka adlawng Lunes, ang gitakda nga higayon pagsumiter sa mga dokumento.  Labihan nilang hugnoa dihang gipahibawo nga giusab diayng schedule ug nakuha nang tanang quota sa Sugbo sa Biyernes pa.

-o0o-

    Karong nasakpan sa bag-ong liderato sa NFA ug sa Malakanyang nga usa ra ka bangko ug nga nagsunod ang mga numero sa mga tseke nga gigamit sa transaksiyon, may sukaranan ang mosunod nga mga pangutana:

• Unsa man diay kapuslanan niadtong tag-as nga pila sa mga negosyante dinhi sa Sugbo ug sa Manila nga naglaom nga mabahinan sa quota?;
• Natikasan ba silang tanan, sama sa nahitabo sa kasagaran sa mga negosyante sa Sugbo, o may pipila nga gipadaog kunohay apan konsabo ra diay gihapon sa pundok o indibiduwal nga mao roy gidudahang nakasipong sa higanteng ginansiya gikan sa importasyon?

-o0o-

    Si kanhi agriculture secretary Arthur Yap, nga kongresista ron sa Bohol, maoy unang gihangan.  Ambot tungod ba, o kay siyay gipasanginlan, nga maoy nipabor sa iyang mga suod aron mabuhong sa import quota sa bugas humay.  Matod ni Yap wa maalkanse ang gobyerno kay kuwarta sa pribadong sektor ang gigamit sa kinatibuk-ang transaksiyon.
    Apan angayng pahinumdoman si Yap nga ang mga magbubuhis gihapoy labing dakong pildero:  Kon tinuod nga mas daghang gikompra kay sa gikinahanglan, naalkanseng mga mag-uuma; kon tinuod nga overpiced ang imported rice, na-siyut sa bolsa ang mga konsumidor; ug kon pamintaha diay sa mga negosyante inay pagtabang sa nasud ang tuyo sa importasyon, nahikawan ang panudlanan gikan sa buhis nga angay untang gipahamtang sa importasyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 22, 2011

Salida sa taytayan

Ang pag-okupar ni Jecy Mollena, 20, sa tower sa Marcelo Fernan bridge sud sa 43 ka takna maoy pahinumdom sa tanang hingtungdan sa kadali ra diayng sakmiton ug sabotaheon sa labing mahinungdanong mga instalasyon sa gobyerno.  Maayo na lang kay ang tuyo ni Mollena mao ra ang pagkawat sa mga kable sa kuryente ug CCTV camera ug ang iyang da mao ra ang sundang ug pliers ug nga wa siyay bisan usa ka kaila nga nitabang niya.
Makapanguros na lang tang daan kon mas ambisyuso pang iyang tuyo, kon mas gamhanang mga hinagiban pang iyang da ug kon may mga kauban pa siya nga nihimong mas sayon sa pag-okupar sa taytayan ug pagmugna og mas dakong kadaot.

-o0o-

Si Engr. Pedro Adonis Compendio wa gyoy ideya nga ang plataporma nga iyang giapil sa desinyo sa ikaduhang taytayan sa Mandaue ug Mactan, nga nakahatag niya og kalibotanong mga pasidungog, nakahimong mas sayon sa binuang ni Mollena ug nakapainat ngadto sa duha ka adlaw sa makauuwaw ug makahasol nga salida ug nakapalisod pag-ayo sa trabaho sa kapolisan.
Napugos ang mga polis sa pagtugot ni Mollena pagpabilin ibabaw sa taytayan kay wa siya mopakita og timaan sa pag-ambak sa taytayan, sa pagpasakit sa iyang kaugalingon ug paghulga sa mga sakyanan ug mga motorista ug mga usisero nga nadani sa iyang gihimo.  Apan wa to magpasabot nga wa silay gihimo pagsayo paghipos niya.

-o0o-

Si Inspector Jose Mandal, hepe sa SWAT sa Lapulapu City Police Office nga maoy nakasikit ni Mollena ginamit ang aerial ladder sa kabomberohan, nisalikway sa sugyot nga pusilon si Mollena, pabuthan og tear gas, ig-on og dart para katug ug balingon gikan sa chopper.  Gisagolan hinuon niya og para katug ang tubig nga gidawat ni Mollena apan dugay kaayo ni niyang giinom ug wa gyod siya magduka.
Gihatagan ni Mandal og pisi si Mollena ug nisugyot nga iya ning ihigot sa iyang hawak ug ang pikas tumoy ihigot sa tubo sa taytayan aron di siya mahug.  Kon nisunod pa si Mollena, mas sayo unta siyang na-atake sa mga polis kay wa nay kahigayonang makaambak ug mamatay.

-o0o-

Napakyas ang katugnaw sa duha ka gabii, ang kusog nga bunok sa uwan niadtong Huwebes sa buntag ug ang naglingiting nga kainit sa duha ka adlaw pagpakanaog ni Mollena.  Sa kataposan, barko ray nakapakanaog niya.  Kay ganahan diayng moduaw sa iyang kaparyentihan sa Mindanao.
Lisod hinuong tuohan ang bisan unsang isulti ni Mollena.  Tungod sa kahimtang sa iyang panghunahuna, kadudahan pa kon mosalir bang mga kaso nga ipasaka batok niya.  Bisan unsa pay iyang tuyo, angayng magpasalamat ang gobyerno niya.  Kay iyang gibisto ang lapad nga pagpabaya sa mga taytayan ug ubang mahinungdanong mga instalasyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 21, 2011

        Pukpok sa ulo

    Nabalaka nang pipila ka taxi drivers nga magmingaw sila kon usbawan nang ilang plitehan sugod sa sunod semana.  Nibalik nang naandan nga kaluya sa ilang panginabuhi human sa Piyesta Senyor.  May sukaranan ang ilang kahadlok nga kon P40 na ang flag down rate ug P3.50 nang matag patak sa metro, mapugos ang ilang mga pasahero pagkat-on pagbalik pagsakay sa public utility jeepneys (PUJs).
    Ubang taxi drivers nga akong nahinabi nisumbong sab nga bisan pila pay usbaw sa plitehan di modako ang ilang kuwarta nga mada sa bay matag adlaw.  Kay suyupon ra ang bisan unsang usbaw sa ilang kita sa mas taas nga abangan nga ipahamtang sa taxi operators.

-o0o-

    Ang pagtugot sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) sa usbaw sa plitehan sa taxis wa magpasabot nga mousbaw na gyod ang plitehan sunod semana.  Kay nipahamtang man ang LTFRB og duha ka panginahanglan una makolekta ang mas dakong plitehan:

• Una, nga mag-uniporme ang mga drayber (nga sayon ra kaayong tumanon apan sayon ra sab kaayong lapason kay tokar-tokar man ang dakop sa Land Transportation Office ug deputized traffic enforcers); ug
• Ikaduha, nga ang i-calibrate sa inusbawang flag down rate ug patong mao ra ang mga metro sa taxi nga makahatag na og resibo ngadto sa mga pasahero.

-o0o-

    Ang ikaduhang panginahanglan maoy dakong labad sa ulo sa taxi operators nga naggamit pa sa karaan nga mga metro.  Gawas nga mahal kaayo ang matag metro (P14,000 matag usa, segun sa Sugbuanong board member sa LTFRB nga si Atty. Manny Iway), gamay ra kaayong lugway pag-ilis sa mga metro sa ilang mga sakyanan.
    Ang taxi drivers nga nabalakang magmingaw sila mao tong nagmaneho sa units nga bag-o nang mga metro.  Kay ang ilang kaubanan nga karaan pa og mga metro magpadayon pa man pagpangolekta sa karaang P30 nga flag down rate ug P2.50 nga patong sa matag patak sa metro hangtod nga makapalit sa bag-ong mga metro ang ilang operators.

-o0o-

    Si LTFRB 7 Regional Director Ahmed Cuizon nipahibawo ni Edgar Escalante sa TV Patrol Central Visayas nga sunod semana pa magsugod ang recalibration ug resealing sa mga metro sa taxi.  Nananghid siya ni Cebu City Mayor Michael Rama nga anha ni himuon sa South Road Properties (SRP).
    Apan di mahuman sa LTFRB ang tanang taxi sunod semana.  Sa ato pa, di tanang taxi nga bag-o nang metro ang makapahimus sa inusbawang plitehan sunod semana.  Ang banabana ni Iway nga maabtan sila og Hunyo karong tuiga pag-recalibrate sa gibanabanang 42,000 ka taxi units sa Pilipinas.  Sa ato pa, naa ra sa drivers ug operators:  Mag-apura ba pagpukpok dayon og martilyo sa ilang ulo?; o magpaabot sa ilang turno hangtod Hunyo?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 17, 2011

        Piyestang gibaha

    Nipasalig ang Pagasa, pila ka adlaw sa wa pang Piyesta Senyor, nga 10% ra ang kahigayonan nga mag-uwan atol sa labing dagkong kalihokan sa weekend, sa bisperas ug sa kahulogan.  Nagtutaligsik dayong sugod sa Fluvial Procession, nagbunok ang kusog nga uwan sa tungatunga sa Solemn Procession, way hunong ang uwan atol sa Mananita Mass ug Pontifical Mass ug gawas nga giuwan gibahaan pa gyod ang parada sa dancing contingents.
    Human nakapalit ang gobyerno sa labing bag-ong kahimanan alang sa Pagasa, natinuod ang 10% sa ilang pangagpas.  Maong sa sunod higayon di tingali maayong Pagasa maoy pangutan-on, mas maayong mangaliya tang Sr. Sto. Nino nga maayo ang kahimtang sa panahon sa iyang kapistahan.

-o0o-

    Niabot si Presidente Noynoy Aquino sa Cebu City Sports Center sa yanong sakyanan nga gawas nga way wangwang may marka pa gyod nga "For Official Use Only."  Nga nakapanlipaghong sa kauwaw sa lokal nga mga opisyal, kongresista, senador ug ubang opisyal sa gobyerno nga gawas nga nag-indigay sa kaluho sa mga sakyanan may blinkers pang uban.
    Nabantang ang dakong paghigugma sa mga Sugbuanon ug mga bisita sa Sinulog ngadtong Aquino dihang ila siyang gipakpakan pag-ayo paggawas pa lang sa sakyanan, bisan sa wa pa ipaila ni Cebu City Mayor Michael Rama.  Mubo ang iyang mensahe apan wa kaipsot sa kadaghanan ang iyang paglaktaw sa usa sa dagkong politiko nga nitambong.

-o0o-

    Wa pa gyoy paagi nga nahunahunaan ang lokal nga mga opisyal unsaon pagsukod ang kinatibuk-an nga kaayuhan sa Piyesta Senyor ngadto sa lokal ug nasudnong ekonomiya.  Si Mayor Rama nisaad nga usa sa iyang tutokan sunod tuig mao ang pagtigom sa mga numero sa mga buhaton sa gobyerno ug pribadong mga kompaniya aron maihap pilay mga bisita sa Sugbo ug pilay nadugang nga kuwarta ug ekonomikanhong kalihokan.
    May ikahatag nga kasayuran ang taxi drivers:  Nisulbong pag-ayo ang mga pasahero gikan sa mga pantalan sa Dakbayan sa Sugbo ug sa tugpahanan sa Mactan niadtong Biyernes.  Nga sila mismo naglibog asa napahimutang ang mga dayo.

-o0o-

    Dihang nagbunok na pag-ayong uwan, nga bisan unsaon og pandong nangabasa na gyong mga nanan-aw sa kadalanan, nga ang mga mananayaw napul-an og tago sa nalubay nilang props pinasagdan nga nipilit na sa lawas ang ilang mabulukong mga sinina, nga ang batan-ong mga boluntaryo morag mga piso nga way kapilian gawas sa pagpadayon pagkupot sa dagkong pisi sa kadaplinan, natugkad nako unsa gyod diay kahugot ang debosyon alang ni Sr. Sto. Nino.
    Kon tungod pa lang sa premyo ug dungog ang parada, hagbay ra untang nabungkag.  Sa akong pag-ubog sa baha sa downtown area samtang nangitag kasakyan, nakaamgo sa kasayon sa akong kahimtang kon itandi sa mas dagkong sakripisyo alang sa mas makahuloganong kapuslanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 16, 2011

Masaker sa Sugbo

Ang tinuig nga pagbanhaw sa pagdunggo ni Ferdinand Magellan sa Sugbo 445 ka tuig nang nilabay pinaagi sa fluvial procession uban sa imahen ni Sr. Sto. Nino kutob ra sa pagbunyag nilang Rajah Humabon ug ubang mga Sugbuanon.  Wa na maghisgot sa nisunod nga duguong mga panghitabo.  Nga nagbutyag di lang sa ngitngit nga bahin sa dagway sa mga langyaw kon dili sa kamubo sa lahutay sa unang binhi sa Kristiyanismo nga gipugas sa atong nataran.
Ang pagkamatay ni Magellan sa mga kamot ni Lapulapu ug kaubanang manggugubat nipasundayag nga bisan niadto nabuak-buak nang mga Sugbuanon.  Ang sunod nga nahitabo nakapahimutang sa pagduda sa mga pangangkon sa kalunsay sa pagbunyag sa atong katiguwangan.

-o0o-

Di luog ang mga Sugbuanon nga naabtan nilang Magellan ug kaubanan sa ilang pagdunggo sa pantalan sa Sugbo niadtong Abril 7, 1521.  Malambuon nang patigayon sa Sugbo uban sa China, Brunei ug ubang kanasuran.  Gani, upat ka adlaw sa wa pa sila moabot maoy pagbiya sa Hari sa Siam.
Nakumbinser ni Magellan ang mga Sugbuanon nga magpabunyag sa Kristiyanismo pinaagi sa paghaylo nga hatagan sa ilang bawon nga modernong kahimanan sa gubat.  Sa bunyag sa Abril 14, si Humabon nahimong Carlos ug iyang unang asawa nga si Amihan nahimong Juana.  Nisunod pagpabunyag ang ubang mga Sugbuanon hangtod sa nisunod nga mga adlaw.

-o0o-

Bisan sa pangangkon ni Antonio Pigafetta nga wa pugsa ang mga Sugbuanon sa paggakos sa Kristiyanismo, nahimangod si Magellan sa pagsalikway ni Lapulapu, pangu sa Mactan, sa bunyag.  Si Lapulapu nga gikatahong bag-o lang nakapabunyag sa Islam nipatay ni Magellan sa gubat sa kabaybayonan sa Mactan sa sayong buntag sa Abril 27.
Pagka gabii, giawhag ni Humabon si Lapulapu pagtugyan sa natagud-tagod nga patayng lawas ni Magellan ngadto sa mga Katsila.  Bisan sa gitanyag sa mga langyaw nga bugti nga kabtangan, nagdumili si Lapulapu.  Apan may mas dakong suliran si Humabon.

-o0o-

Sa dul-an sa buwan nga pagpabilin sa mga langyaw, gipanglugos ang kababayen-an sa Sugbo sa pipila sa mga sundawong Katsila.  Nga gipakuyog sa biyahe ni Magellan di tungod sa kaligdong kon dili tungod kay wa nay laing napili.  Mayo 1, upat ka adlaw human namatay si Magellan, gidapit ni Humabon ang mga Katsila og dakong piging.  Wa makakuyog si Pigafetta kay nagpaalim pa sa iyang samad sa gubat sa Mactan.  Mao na lay iyang nadunggan gikan sa barko ang tiyabaw sa ilang kaubanan nga gipamatay sa mga sakop ni Humabon sa baybayon.
Dako ang kahigayonan nga paglayas sa mga langyaw gisalikway sang Humabon ang bag-ong relihiyon.  Labihan gyod tingali nilang sukoa sa mga langyaw nga ang iyang pag-umangkon, Sri Tupas, nga maoy nipuli sa iyang katiguwangon, maisugong nakigsangka ni Heneral Miguel Lopez de Legazpi nga nidunggo sa Sugbo human sa 44 ka tuig.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 14, 2011

Sugbohanon si Palma

Atol sa installation rites ni Arsobispo Jose Palma sa Cebu Metropolitan Cathedral, way bisan usa ka politiko nga ginganlan ni gipasaka sa altar.  Ang lokal nga mga opisyal, samtang gitagan-an og mga lingkoranan, gipakalawat uban sa kasarangang mga Sugbuanon.  May sakop gani sa Senado nga wa makasud tungod sa kahuot sa mga nanimba.
Bisan sa kadagko ug kadaghan sa mga haligi sa Simbahang Katoliko nga nanambong ug sa mahinungdanon ug makasaysayanon sa kalihokan, nilampos si Palma pagpatigbabaw sa kayano.  Way usik-usik nga dayandayan sa sud ug gawas sa katedral.  Lahi sa taphawng mga politiko, yanong van ang gisakyan ni Palma sa motorkada gikan sa Mactan airport paingon sa Archbishop's Palace.

-o0o-

May sukaranan ang pagtawag ni Palma sa iyang kaugalingon nga obispo sa barangay.  Gawas nga nakabaktas og 18 ka kilometro sud sa kapin sa lima ka oras paingon sa hilit nga barangay sa Calbayog, Eastern Samar, napamatud-an ni Palma ang kamatinud-anon sa iyang pag-unong sa mga mag-uuma ug mga kabos.
Laing napamatud-an ni Palma maong iyang kaisog.  Dihang si Heneral Jovito Palparan pay haring gangis sa Samar, nga gilambigit sa laktod nga pagpamatay sa gipasanginlang mga rebelde, si Palma nibarug batok niya pinaagi sa paglambigit ni Palparan sa bangis nga mga krimen.  Dihang nisuway si kanhi presidente Arroyo pagpadayon paggamit sa retiradong si Palparan, si Palma ang usa sa labing unang kusganong nisupak.

-o0o-

Determinado si kanhi arsobispo Ricardo Kardinal Vidal sa paghatag ni Palma og hingpit nga kagawasan sa pagpasiugda og kausaban ug pagpatuman sa iyang kaugalingong mga programa sa Artsidyosesis sa Sugbo.  Apan lain og sabaw ang pipila ka kaparian nga mas determinado pagpadayon sa naandan na nilang mga pribilihiyo.
Apan wa igdungog si Palma nga ulug-ulogan.  Maoy hinungdan nga siyay gipili sa Santo Papa, Benedict XVI, bisan nadawat sab niyang resume sa ubang mga arsobispo ug mga obispo nga mas inila, mas takos, mas taas og kasinatian, nakasuwat nag mga libro ug nakahimo nang mga presidente sa Catholic Bishops Conference of the Philippines.

-o0o-

Ang kalarino sa Binisaya ni Palma nalabwan lang sa mas inato nga Binisaya ni Arsobispo Gaudencio Kardinal Rosales sa Manila.  Nabaid pag-ayong dila ni Rosales dihang nadestino siya sa Bukidnon.  Diin kinahanglan siyang motultol sa sagarak nga shortwave radio aron lang makahibawo sa labing mahinungdanon ug matinud-anong mga balita sa Manila.
Gihangop pag-ayo sa mga nanimba ang awhag ni Rosales nga angayng pahinumdoman ang kalibotan nga ang Sugbo maoy sinugdanan sa Kristiyanismo sa Asya.  Mas nipakpak sila dihang nangagpas siya nga ganahan si Hesukristo nga mopuyo dinhi.  Apan mas natandog sila sa pagsaad ni Palma nga magtuon na siyag sayaw og Sinulog pagdeklarar nga "kitang mga Sugbuhanon..."  Nga nakahimo hinuon niyang hilaw pang Sugbuanon, way "h."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 13, 2011

Salamat, Kardinal Vidal

Labihan kamanggiuwawon ni Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal niadtong seminarista pa siya nga, dihang gipabasa siya sa mga linya sa Bibliya sa Kinatsila atubangan sa iyang kaubanan sa seminaryo, way tingog nga nigawas sa iyang baba.  Gitambagan siya sa kaparian nga di makatabang sa Simbahang Katoliko ni sa umaabot niyang mga parokyano kon di mabuntog ang iyang kamanggiuwawon.
Nahasol pag-ayo si Vidal sa nahitabo.  Maong dihang nakapauli sa ila, niadto dayon siya sa bahin sa baybayon nga layo sa kabalayan ug sa katawhan.  Human natino nga siya rang usa ang nagtikaw-tikaw, nisiyagit sa kinakusgan niyang tingog atubangan sa lapad nga kadagatan.  Uban ang pangaliya nga kahinginlan ang tanan niyang kahadlok ug panagana.

-o0o-

Nasukod pag-ayong katakos ni Kardinal Vidal sa pagsulti ug pagpasabot dihang gitudlo siyang ikatulong arsobispo sa Sugbo niadtong 1982, usa ka tuig ug duha ka buwan isip luyuluyong obispo ni Julio Kardinal Rosales.  Giawhag siyang Rosales pakig-ila-ila sa mga Sugbuanon ug pagsinati sa ilang pinulongan pinaagi sa paglibot sa tibuok artsidyosesis.
Gitinuod ni Vidal ang iyang tahas.  Nakaduaw siya og kapin sa gatos ka mga parokya sa mga dakbayan ug kalungsoran sa Sugbo sa mubo nga panahon dayon niyang puli sa nagmasakiton nang si Rosales.  Apan nanagana gihapon pagdawat sa dakong katungdanan.  Di lang tungod sa kadako sa responsibilidad kon dili ug labi na sa kalisod sa pag-Binisaya.

-o0o-

Sa usa sa labing dakong baligho sa kinabuhi, nahimong alyado ni Vidal pagsukol sa iyang kamanggiuwawon ang mga sakop sa media sa Sugbo.  Matod ni Vidal naamgohan niya niadto pa nga mas daghan ang makabati ug makakita ug mas lapad ang abtan sa iyang mensahe pinaagi sa media.  Gihangop ni Vidal nga ang iyang kabukas sa media gisuklian og makiangayon nga pagdawat sa iyang mga pamahayag ug baruganan.
Maong sa iyang pagbiya sa Archbishop's Palace ug sa iyang katungdanan sa niaging 29 na ka tuig, gibinlan niya og tambag ang nahibiling kaparian sa Sugbo:  "Be kind to the media."

-o0o-

Wa gyod tingali magdahom ang batan-ong seminarista nga naamang atubangan sa iyang kaubanan ug kinahanglan pang mangita sa labing mingaw nga bahin sa baybayon aron makapagawas sa iyang tingog nga iya ang usa sa labing gamhanang tingog sa niaging tulo ka dekada ning bahina sa nasud.  Nga nakahusay sa mga panagsungi, nakapatalaw sa mga mapahimuslanon sa gahom ug nakapalig-on sa labing kabos ug gagmayng mga Sugbuanon.
Ning iyang pagpahuway, morag naibtan og tunok si Vidal.  Nakalingkawas na sa higanteng mga gimbuhaton matag adlaw pagduma sa usa sa labing dakong artsidyosesis sa kalibotan.  Nga piskay ug malambuon niyang itunol ngadto sa ikaupat nga arsobispo sa Sugbo, si Obispo Jose Palma.  Karong wa nay trabaho, nipahibawo si Vidal nga mamaligya siya og danggit.  Nagpahiyom.  Manggiuwawon gihapon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 12, 2011

        Gubat sa Pasil

    Sa 44 ka tuig nga kang-a gikan sa pagkamatay ni Ferdinand Magellan ug sa paglayas sa nahibilin niyang kaubanan gikan sa Sugbo sa 1521 ug sa pagdunggo ni Heneral Miguel Lopez de Legazpi sa Sugbo sa 1565, daghan nang kausaban nga nahitabo sa Sugbo ug sa Espanya.  Ang tinubdan sa atong kasayuran sa mga panghitabo gikan sa pamunoan ni Humabon hangtod sa pagpuli ni Hari Tupas sa Sugbo mao ang lakbit ug putul-putol nga asoy sa atong katiguwangan.
    Apan wa magnihit ang atong kasayuran sa pagsulbong sa gahom ug kahimanan sa gubat sa Espanya.  Maong di lisod tuohan nga ang tulo ka barko nga kasundalohan ni Legazpi mas andam nga makigubat sa mga Sugbuanon kay sa mga kauban ni Magellan.

-o0o-

    Kay wa na may Antonio Pigafetta nga nisuwat sa mga panghitabo sa duha ka tumoy sa kalibotan, abunda ang luna sa mga pangagpas.  Sama pananglit sa pagtuo nga tungod sa pait nilang kasinatian sa Sugbo, ang nabuhi nga mga Katsila nipasidaan sa ilang mga kadugo nga di mahigalaon ang atong katiguwangan.
    Sa bahin sa mga Sugbanon, wa nay makatino unsay nahitabo nilang Humabon ug Lapulapu.  Nagpadayon bang ilang panagsungi?  O nagkahiusa tungod sa kamatayon ni Magellan ug pagbahag sa ikog sa mga langyaw?  Managsama bang ranggo nilang Humabon ug Tupas?  O mas lapad nang gingharian sa nauwahi?

-o0o-

    Ang libro ni Don Vicente Rama, amahan sa charter sa Dakbayan sa Sugbo, makapalili nato sa kahigayonan nga mas hawod si Tupas kay nilang Humabon ug Lapulapu ug nga mas nagkahiusa nang mga Sugbuanon.  Ang gibanabana nga 2,000 ka mga sundawo ni Tupas gihulagway nga naggikan sa Sugbo, Mandaue, Liloan, Talisay ug Minglanilla.  Wa hisguti ang Mactan.
    Giasoy ni Rama nga wa magdungan og dunggo sa pantalan sa Pasil ang tulo ka barko ni Legazpi sa Sugbo:  Ang Capitana ug San Lucas nag-una sa Abril 27, 1565; ug nisunod ang Almiranta nga gisakyan ni Legazpi sa Abril 28.  Niulbo ang gubat pagka gabii dihang napakyas ang sabutsabot nga giduma ni Padre Andres de Urdaneta.

-o0o-

    Managlahi ang hubad sa taktika ni Tupas sa gubat:  Dihang niulbo ang mga kanyon sa barko, gipasibog ni Tupas ang iyang kasundalohan aron di maabot sa bala.  May nikuwestiyon sa iyang paghatag og higayon sa mga Katsila paghupot og mas lig-ong posisyon sa yuta.
    Nagkasungi sang kasayuran kinsay nagsunog sa kabalayan sa Sugbo.  May nangagpas nga si Tupas ang nagsugo aron di magamit ni katagoan sa mga langyaw.  Ubang mga magsusuwat nipasangil ni Legazpi aron pag-abog nilang Tupas sa kabukiran.  Ang lapad nga sunog napakyas pag-ugdaw sa imahen ni Sr. Sto. Niño apan nakapuo sa mga tinubdan sa pagkaon.  Nga nakapugos ni Legazpi pagbalhin sa mas abunda og pagkaon nga Iloilo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com