Arangkada of Leo Lastimosa for April 12, 2009

            KARAANG BUGKOS

 

          Hong Kong—Siyay labing unang nipabati nako sa "Yesterday" ug "Obladi-Oblada" sa Beatles, "First of May" sa Bee Gees, "American Pie" ni Don McLean, "Hotel California" sa Eagles, "You've Got A Friend" ni James Taylor, "Pumapatak Na Naman ang Ulan" sa Apo Hiking Society ug "Rhythm of the Falling Rain" sa Cascades ug daghan pang uban.

          Isip kamaguwangan, siyay nipaila namong mga manghod sa hapit tanang bag-ong butang.  Siyay unang nipakita sa cassette tapes ug recorder (niadtong katuigan nga wa pay MP3 ug internet).  Akoy iyang gipa-record sa mga awit sa iyang kinaham nga mga banda sa DYNC FM kon di siyang kauli og ma-udto gikan sa tulonghaan.

-o0o-

          Siyay naghatag nako sa unang kahigayonan pag-eksperimento.  Sa way pagpananghid niya, akong giputlan ang blangko nga cassette tapes, gisumpay-sumpay ang mga pinutol ginamit ug gi-record ang akong kinaham nga mga awit.  Nagamit ang nakuhang katakos dihang nagtrabaho na ko sa DYLA diin nag-splice mig mas dagkong tapes alang sa voice clips sa mga balita.

          Kay wa may asong makumkom, nasakpan ko niyang nanghilabot sa tapes.  Wa na kong kahinumdom giunsa ko niya pagkasaba.  Apan wa ko niya bugnawa pagsuway sa ubang bag-ong mga butang.  Nga maoy nakapaturok sa akong gugma pagbugtaw unsay bag-o ug pagsugod sa mga wa pa masuwayi.

-o0o-

          Akong maguwang nga si Buoy ang usa sa akong gianhi.  Wa na mi maghisgot sa cassette tapes apan nagsulti gihapon sa bag-ong mga butang ug mga gimbuhaton—iya ug ako.  Gipakita ko niya sa bag-ong applications sa iyang iPhone.  Gisayran nako siya sa bag-ong kalamboan sa akong mga kaso.  Nangumusta siya sa among kamanghoran sa Qatar ug sa among inahan sa Opon.  Nangumusta ko sa iyang kamaguwangan nga nagtrabaho na ug sa iyang ikaduhang hapit nga mogradwar.

          Giingnan ko niyang mouli siya sa Sugbo sa sumad sa adlawng natawhan sa among inahan sunod tuig.  Gipahibawo nako siyang ang mga pabrika sa Opon ug Mandaue maoy labing naigo sa krisis.  Wa mi maghandom sa among kagahapon; pulos naglantaw sa ugma.

-o0o-

          Gibalitaan nako siya sa kamatayon sa among paryente tungod sa kanser.  Giingnan ko niyang dugay na siyang wa kapa-checkup.  Magpahiling unta dihang nasakit sa niaging tuig apan kay naayo ra man sab dayon wa na lang.  Pulos mi naglikay sa karne sa among panihapon s Biyernes Santo.  Apan naglisod na siyag pasabot sa puasa sa mas gagmay niyang mga bata.

          Nipis nang among buhok.  Maglisod nag hiyak.  Managlahi ang bag-o namong mga kalibotan.  Apan nagpabilin ang karaang bugkos.  Salamat sa bag-ong teknolohiya, makabati ug makakita pa siya sa akong mga sibya.  Salamat sa karaang kauyonan nga wa namo umola ni hisguti, kahibawo ming sa panahon sa labing lisod nga mga pagsuway makadangop mi sa usag-usa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 9, 2009

                   KAUSABAN PAGBALAAN

 

          Daghan ug dagko nang kausaban sa Sugbo atol sa Semana Santa.  Usa nila ang nagkadaghan nang mga molupyo nga wa na motuman sa sugo sa Simbahang Katoliko nga likayan ang karne sa Biyernes Santo.  Nakahinumdom ko kawhaan na ka Biyernes Santo ang nilabay naglisod mig pangita og kan-anan sa Dakbayan sa Sugbo nga among kapanihaponan.  Kasagaran gitak-opan.  Gawas sa pipila nga nangahas pagpamaligya og inasal nga manok sa General Maxilom Ave.

          Sa niaging Biyernes Santo, labihan nakong kuganga pagkakita nga gawas nga daghang kan-anan ang abli ang ilang mga putahe way kalainan sa kasarangang mga adlaw sa tuig.  Sa usa ka bahin sa uptown area pananglita, may namaligya og inasal nga baboy ug daghang naglinya ug namalit.

-o0o-

          Ambot tungod ba ni kay mas daghan nang dayo sa Sugbo karon.  Daghan nang nidagsa dinhi sa ato nga taga laing lalawigan tungod sa ilang trabaho, o patigayon, o namalhin na gyod pagpuyo ang tibuok nilang pamilya.

          Samtang ang gigikanan nilang mga lalawigan way kalainan sa Sugbo niadto nga maikugon sa bantang nga paglapas sa lagda sa simbahan pagpuasa og karne sa Biyernes Santo, nakabatyag ang mga dumuduong nga mas gawasnon nga mohimo sa ilang gusto.  Kay wa dinhi sa Sugbo ang ilang mga silingan ug katiguwangan.  Kansang hait nga tinan-awan ug mga pasumbingay igo nang makabadlong sa bisan unsa nilang hunahuna pagkawatkawat pag-ingkib og inasal sa balaanong adlaw.

-o0o-

          O tingali nausab na gyod ang panglantaw sa mga Sugbuanon.  Labi na sa mga batan-on.  Tingali di na sila sama sa ilang mga ginikanan kamatinahuron ug kamahadlukon sa mga wali sa kaparian.  Mao tingaling nagkadaghan matag tuig ang motabok sa isla sa Bantayan, diin gawasnon ang pagpiyesta og karne matag Biyernes Santo.

          Gawas pa, way police power ang simbahan.  Di kapaposasan ni Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal ang tanang mangaon og inasal sa balaanong adlaw.  Wa katabang sa kawsa sa simbahan ang binuang nga lusot sa iyang kaparian nga may pagtugot gikan sa Vatican ang tinuig nga piging sa karne sa Bantayan.

-o0o-

          Gawas sa puasa sa karne, gikahadlokan nga naiban na sang mga nangumpisal ug mga nangapil sa Via Crucis, Visita Iglesia ug ubang kalihokan sa Semana Santa.  Tungod sa eskandalo sa kaparian, kinsa may makabasol sa mga parokyano nga motuman sa tambag sa simbahan nga ang pakigsulti sa ilang Manunubos maoy labing maayong matang sa pangaliya?

Tungod sa eskandalo sa pangurakot sa pipila ka parokya, kinsa may makatulisok sa mga Kristohanon nga nituo sa tambag sa simbahan nga makahimo sila pagbalaan sa Labawng Makagagahom di lang atol sa Semana Santa ug sa bisan asang dapit, bisan sa tinak-opan nilang lawak ug labi na gyod sa kinauyokan nga bahin sa ilang kasingkasing?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 8, 2009

SIETE PALABRAS

Classmate nako sa high school sa Talisay Malayan Academy sa Talisay
City nga anak sa usa ka bantogang dramaturgo sa radyo ang unang
nakapabuka sa akong mata nga ang Siete Palabras sa radyo o telebisyon
di ingon ana kasolemne. Ang iyang amahan usa sa labing inilog nga
molitok sa ikapitong pulong ni Hesukrista matag Biyernes Santo. Bisan
managsama rang gibasa sa ubang dramaturgo daghang mas ganahan sa iyang
amahan tungod sa iyang nagdahunog nga nanudya apan nagbangotan nga
tingog.
Usa niana ka Biyernes Santo, kay nakainom na man, napaspas sa iyang
amahan pagbasa ang script nga hapit na siya mahuman apan layo pang
alas-3 sa hapon. Nahuwasan siyag adlib aron mainat ang ikapitong
pulong sa gitakdang panahon.
-o0o-
Ang patigayon sa Siete Palabras di monopoliya sa taga radyo ug
telebisyon. Ang Simbahang Katoliko nagkinahanglan sab og sponsors
aron masibya sa radyo ug makita sa telebisyon ang opisyal nilang
paghubad sa Kataposang Pito ka Pulong sa Manunubos. Ug alang sab sa
mga panginahanglan sa kaparian ug ubang mga kaabag sa mahinungdanong
kalihokan.
Apan ang mga pari angayng magpatudlo sa taga radyo ug telebisyon sa
tukmang panahon pagpasalamat sa sponsors nga di maibanan ang kasolemne
sa Siete Palabras. Usa ka Obispo (hinaot nakapahuway nang iyang
kalag) nikuha dayon sa mikropono pagkahuman gyod sa panapos nga
mensahe ni Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal ug sa lanog kaayong tingog
nituaw: "Hatod kadto kaninyo sa Rural Bank sa Naval!"
-o0o-
Ang lagda sa Artsidyosesis sa Sugbo pagsugo sa tanang parokya sa
Sugbo pag-hook-up sa opisyal nga Siete Palabras gikan sa Cebu
Metropolitan Cathedral nakahatag og dakong labad sa ulo sa mga kura
paruko sa kalungsoran. Kay pipila na lang ka sibyaanan ang nagtingog
sa Biyernes Santo. Ug ang nahibiling nagsibya hinay kaayog signal nga
di mabati sa monitor sud sa mga parokya.
Labaw sa tanan, pipila ra ka parokyano ang maminaw. Laay nang daan
ang duka nga wali, mas dako ang panghuy-ab sa mga manimbahay kon
tingog ray madunggan ug way pari nga makita.
-o0o-
Ang inyong mga nabasa sa ibabaw hanig lang sa tinuod nga tuyo ning
lindog. Ning panahon sa paghinulsol, mokumpisal ko sa dakong kauwawan
nga akong nahiagoman sa bugtong higayon nga nakaapil kog Siete
Palabras. Gidala ko nilang karon Press Secretary Cerge Remonde ug
anhing Emil Rizada sa usa ka bay sa Argao nga tapokanan sa daghang mga
namalandong.
Dayong sugod nakog basa, gitugon kong Cerge nga ibawug-bawog ang
akong tingog aron mas mabatyagan sa mga naminaw ang mensahe. Tuod
man, uban ang lanog nga tingog nituaw ko, "M.C., tan-awa ang
naghingutas natong Manunubos!" Kaingon nakog nakatsamba kog litok og
Latin dihang gikuhit kong Noy Emil ug gihunghongan, "Leo, di na M.C.,
Mga Cristianos na." [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 7, 2009

              ATONG BATHALA

 

            Dihang gisugyot nga magpasiuga mig indigay sa pamalandong sa Semana Santa alang sa mga batan-on gikan sa nagkalainlaing mga parokya sa Artsidyosesis sa Sugbo, nitumaw ang mosunod nga mga pangutana:

·        Unsa man intawoy ikasulti sa mga batan-on sa kalihokan nga gawas nga gidominahan sa mga tiguwang inanay na sang gitalikdan sa ilang mga ginikanan?

·        Di ba kaha mahimong kataw-anan ang kalihokan kay mosiwil ang pinulongan ug panglantaw sa mga batan-on nga makaiban na hinuon sa kasolemne sa balaanong mga adlaw?

·        Katuohan bang mga panglantaw sa mga batan-on nga gikahadlokang di sama kaugdang ug kahinog sa mga nag-una nila nga mas hinog nag mga panghunahuna?

-o0o-

            Giisip nako ang maong mga pangutana nga insulto ngadto sa mga batan-on.  Nga naggikan sa panghunahuna nga mas kinandadohan pa kay sa kaha sa Bangko Sentral.  Ang pamalandong sa Semana Santa di monopoliya sa mga pari ug ubang manggialamon.  Ni sa mga layko nga labing tinahud sa mga parokya ug mga katilingban.

            Ni sa mga hamtong kansang bugtong tinubdan sa katungod pagbatbat sa Kataposang Pito ka Pulong ni Kristo mao nga duna silay gay-ot nang kopya sa karaang libreto sa Siete Palabras, kamaong mopabawugbawog sa ilang tingog ug mopaagay sa mini nga mga luha ug, labaw sa tanan, nakailad og mga politiko ug mga magpapatigayon pagtakilid pagbayad sa ilang airtime sa radio o telebisyon.

-o0o-

            Sa pagpahigayon sa "Atong Bathala" sa DYAB Abante Bisaya sa Our Lady of Fatima Parish sa Basak, Mandaue City, tuyhad ug ligdong ang mga batan-on nga nakigsawo sa ilang panglantaw sa Semana Santa, gawas sa pipila nga ang bugtong kahuyangan mao nga gikuyawan nang daan pagkupot sa mikropono atubangan sa mga nanan-aw.

            Makapakugang ang kalapad sa mga hilisgutanan nga ilang gituki—ang kamahinungdanon sa pagpasaylo, pagsakripisyo ug paghigugmaay.  May nipasabot nga iya sa kakaraanan ang pamalandong ug may niisip sa Semana Santa nga "date" uban ni Kristo sa atong tagsatagsa ka kasingkasing.

-o0o-

            Labawng nakapakugang nako mao nga ang mensahe sa mga batan-on di pagarpar lang.  Tinuoray nilang gipuy-an ang mga kinabuhi nga ilang gipintal.  May pipila nila nga bag-o lang nakahuman sa mga gimbuhaton sa lokal nga World Youth Day sa Dakbayan sa Naga.  Kasagaran nag-alagad sa ilang mga parokya.  Kadako diayng sayop sa kahadlok nga ang mga batan-on kutob na lang sa kiatkiat, gang wars ug drugas.

            Sa mosunod nga mga adlaw, hangtod sa among sign off sa tungang gabii karong Miyerkules Santo, imong mabati sa DYAB Abante Bisaya ang makahuloganon nga mga pamalandong sa atong mga batan-on.  Tingali nipis, nagkurog ug mapanagan-on pa ang ilang mga tingog.  Apan ang kalunsay ug kahingpit sa ilang paggakos sa Kristohanong kinabuhi angayng patalinghugan.  Ug panig-ingnan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 6, 2009

              BANTAWAN SA BALABAG

 

Tulo ka butang ang makahimo sa mensahe nga bantogan:  Bantawan, katawhan ug kamatuoran.  Kining tulo diha sa duha ka labing makahuloganong mensahe sa Atong Manunubos, ang una ug kataposan niyang sangyaw.  Ang bantawan sa una mao ang bukid; ang katawhan mao ang burong nga Galileans; ang kamatuoran mao ang wali sa pagbalaan.  Ang kataposang mensahe iyang gisangyaw sa Balabag isip bantawan; ang katawhan maong mga manggialamon ug mga Hudeyo nga nanamastamas, mga paring nagbugalbugal, mga sundawong Romanong nagsugal, mga disipulong nangahadlok, si Magdalena nga naghilak, si Juan nga nahigugma ug si Maria nga nagbangotan sa pagbangotan sa usa ka inahan.  Silang Magdalena, Juan ug Maria—paghinulsol, pag-alagad ug kalunsay—ang tulo ka matang sa kalag nga makaplagan sa tanang panahon sa tiilan sa Balabag ni Kristo.  Ang waling nadunggan sa katawhan gikan sa bantawan sa Balabag maong kataposang Pito ka Pulong, ang himatyong sulti sa Manluluwas kinsa, pinaagi sa pagpakamatay, nibuno sa kamatayon.

 

Sa upat ka libo ka katuigan sa kasaysayan sa mga Hudeyo, tulo ra ka himatyong mensahe ang natala:  Ilang Israel, Moses ug Stephen.  Tingali tungod kay way laing sama kamakahuloganon.  Si Israel maoy una sa mga Israelita; si Moses ang una sa lehitimong pamunoan; ug si Stephen ang unang martir.  Ang ilang himatyong mensahe maoy sinugdanan sa katalagsaon sa kasaysayan sa pakiglambigit sa Diyos sa katawhan.  Di ang kataposang mga pung nilang Pedro, Pablo ug Juan ang atong kabilin, kay way nakabutyag sa mga tinagoan sa ilang himatyong mga ngabil.  Apan ang tawhanong kasingkasing kanunayng naghigwaos pagpaminaw sa kahimtang sa panghunahuna atol sa di kalikayan apan puno sa tanghaga nga yugto gitawag og kamatayon.

 

Sa iyang kamaayo, ang Atong Ginoo nibilin nato sa iyang panghunahuna dayon niyang kamatay, kay Siya labaw ni Israel, labaw ni Moses ug labaw ni Stephen maoy bayhon sa tanang katawhan.  Ning talagsaong takna, Iyang gitawag ang Iyang mga anak ngadto sa bantawan sa Balabag, ug ang matag pung nga Iyang gilitok gitumong aron masangyaw sa tanang panahon ug mamahimong way kamatayong hupay.  Way laing magsasangyaw nga sama sa himatyong Kristo.  Way makaambas sa tapok sama nilang nagliyok sa bantawan sa Balabag.  Way laing wali nga sama sa Kataposang Pito ka Pulong.

 

Kadtong maong mga pung, lahi sa mga pung sa ubang himatyon, wa mamatay.  Nabatian sila sa mga dunggan sa katawhan, nilanog sa sa mga bukid sa Jerusalem, ngadto sa kinauyokan sa tanlag, nipukaw bisan sa mga minatay gikan sa ilang lubnganan.  Karon bisan ning taknaa nahigot sila sa atong kabos nga mga kasingkasing nga kinahanglan silang mohukom, sa makausa pa, kon magpaundayon ba sa gugma sa Manluluwas.  Ang kalbaryo maoy bag-ong bukid sa tentasyon, ug di na karon si Satanas ang nagtental ni Kristo, apan si Kristo nay nanental nato—nagdani nato paghigugma sa Gugma nga wa nato makab-ot sa tanang gugma.  (Hinubad gikan sa libro ni anhing Padre Fulton J. Sheen)  [30]

Arangkada of Leo Lastimosa for April 5, 2009

              BAHAW NANG EMAIL

 

Nahibung ang usa ka batan-ong dalaga dihang ako siyang gipangayoan sa iyang email address aron nga ako nang ikapada sa mga hulagway sa iyang inahan ug maguwang nga lalaki.  Dugay na nakong gitan-ogan ang mga hulagway.  Ang labing karaan nakuha sa amo pang Kapamilya Relief Campaign alang sa mga biktima sa Frank sa amihanang Sugbo ug sa Iloilo sa niaging tuig.  Ang labing bag-o nakuha sa Kapamilya Backyard Gardening Field trip sa niaging buwan sa bukirang mga barangay sa Dakbayan sa Sugbo.

            Kaingon nako kon sama sa iyang inahan ug maguwang lalaki wa siyay email address.  Apan maanyag niyang panagway nagpasumbingay nga ako maoy "…so last season."

-o0o-

            Pagdason sa akong kahadlok, nga di pa diay ko ingon ana kasuhito sa bag-ong mga teknolohiya sa komunikasyon, gisumbalik ko niya pagpangutana nganong di man nako i-upload ang mga hulagway sa Multiply o Facebook?  Diha pa kong kamatngon sa kadako sa kang-a tali sa mga henerasyon:  Ang atong katiguwangan di pang kamao mo-email; samtang ang mga batan-on nibiya na paggamit sa email.

            Tinuod.  Nganong maghago pa man siyag abli sa iyang email pagkuha sa mga hulagway sa iyang inahan ug maguwang lalaki nga mahimo man niyang tan-awon na lang sa Multiply o sa Facebook.  Mahimong ang bugtong kapuslanan sa iyang email address mao na lang ang pag-login sa iyang social network.

-o0o-

            Labihang sayona ra tuod ang pakigsawo sa mga hulagway pinaagi sa Facebook.  Kay samtang kinahanglan pang i-download ang hulagway gikan sa email (gawas sa Gmail nga mopasundayag nang daan og gamayng preview) ug i-email na sab sa ubang mga higala, i-tag lang nimong hulagway sa Facebook ug makit-an na dayon sa imong mga higala.

            Mahimong wa pay Facebook account ang iyang inahan ug maguwang lalaki (o mahimong duna na apan wa lang ko nila sultihi aron pagluwas nako gikan sa hingpit nga kauwaw), apan mahimo nakong i-tag ang ngan sa dalaga (kon iya na kong i-"friend") ug makita na niyang mga hulagway sa iyang mama ug manoy.

-o0o-

            Tungod sa kasayon, gibanabanang 300,000 ka hulagway ang ma-upload sa Facebook matag segundo.  Siya nay labing dakong tipiganan sa mga hulagway sa Internet, labaw sa Flickr ug Picasa Web.

            Duna koy laing ikumpisal.  Usa ka adlaw sa wa pa ko mauwawi atubangan sa dalaga nga di lang nato nganlan, samtang sakay sa Sky Patrol sa ABS-CBN gikan ug padung sa Mactan ug Madridejos nabantang nako ang malambuon nga mga umahan nga nitabas sa kabukiran sa amihanang Sugbo.  Sa wa pa kong kahunahuna sa malampusong pagpatuman sa contour farming ug ubang bag-ong teknolohiya sa mga mag-uumang Sugbuanon, mas una nakong nahinumdoman ang kaamgid sa talan-awon sa "Farm Town," laing application nga gikabuangan sa Facebook.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 4, 2009

              JOB FAIR SA ISLA

 

            Madridejos, Bantayan Island—Kon gusto kang mahibawo unsa kalisod ang pagpasiugda og job fair, pangutan-a si Konsehal Emie Mates-Gabito sa Madridejos, nga bag-o lang nakahilwas sa labing unang local ug overseas job fair sa ilang lungsod.  Matod ni Emie labihang bug-ata gyod sa kalihokan nga diriyot na siya motahan—kon di pa tungod sa pagdasig nilang Dole Provincial Director Grace Diaz ug Liloan Peso Manager Dicdic Reuyan.

            O pangutan-a mi.  Kansang duha ka local ug overseas job fair nakahatag sa tanang mga kawani sa DYAB Abante Bisaya ug ABS-CBN Cebu og mga gabiing way kintulgan ug mga adlawng way kinutoban ang mga gimbuhaton.

-o0o-

            Di kapahigayon og job fair ang usa ka local government unit o pribadong kompaniya kon way pagtugot gikan sa Dole.  Si Ma'am Grace, nga mao say pangu sa employment promotions division, maoy mosusi kon takos bang mga tigpasiugda.  O nagkiat-kiat lang.  Si Emie mao say Peso Manager sa Madridejos busa sayon rang nahatagan og pagtugot.

            Mas lisod sa among bahin.  Kay di pa man mi accredited nga Peso, giawhag ming Ma'am Grace pakiglambigit sa Peso sa Dakbayan sa Mandaue diin nahimutang ang among sibyaanan.  Nakahimong mas lisod mao nga niadtong higayona si Teddy Ouano pay mayor.  Kinsa nilangay pag-ayo sa paglab-as sa among business permit, nga napugos na mi pagpangita og kabalhinan.

-o0o-

            Apan labaw sa mga tolda nga gipahuwaman apan gibawi ug mga porma nga nagnihit, mas dakong gimbuhaton ang pagdapit sa tanang local employers ug overseas placement agencies, paghapsay sa nidagsang nga mga aplikante ug ang mas dakong gasto sa pagkaon ug ubang panginahanglan.

            Maayo na lang kay duna mi alas—si Fidel Magno sa DMDP sa Dakbayan sa Sugbo.  Uban ni Acting Cebu City Mayor Michael Rama, si Magno ang nagpasiugda sa labing unang job fair sa kasaysayan sa Pilipinas.  Ang iyang lapad nga kasinatian nakahitsura sa unang duha namo ka job fair ug nakahimong mas gaan sa nisunod nga mga job fair nga among gipasiugdahan o giapilan.

-o0o-

            Ang akong punto mao ni:  Kon nakapasiugda na silang Mayor Salvador dela Fuente, Konsehal Emie ug ubang kadagkoan sa Madridejos og local ug overseas job fair, unsa pa may gipaabot sa ubang kalungsoran ug mga dakbayan sa Sugbo nga mas naigo sa kalibotanong krisis?

            Hinaot nga ang ubang mga mayor ug mga konsehal makamatngon nga ang job fair maoy usa sa labing maayong panagang sa krisis—kay mag-abot sa usa lang ka dapit ug higayon ang mga aplikante, nga kahatagan sa tanang kahigayonan pag-aplay sa tanang bakanteng mga trabaho nga haom sa iyang edukasyon ug kasinatian, ug ang mga kompaniya, nga mag-piyesta sa kadaghan sa mga aplikante ug makapatuyang pagpili sa labing takos nga mga kawani.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 3, 2009

              LIBAT SA EVAT

 

            Dalia rang nilubad sa Malakanyang.  Usa ka adlaw human subling gipasidan-an ang mga kompaniya sa lana nga ablihan ang ilang mga libro tungod sa kalit nga pagpasaka og P1.50 matag litro sa kruso ug P1 matag litro sa gasolina ug kerosene atubangan sa dakong pagtidlom sa presyo sa lana sa merkado sa kalibotan, nilikoy dayon ang palasyo.  Sama sa naandan.

            Sa wa pa maablihi bisag usa ka pahina na lang ang mga libro sa Petron, Shell, Chevron ug ubang kompaniya sa lana, ang Malakanyang nipili pagbanghag ni Energy Secretary Angelo Reyes.  Nga ilang giawhag nga mag-proactive aron nga di na makugang ang mga konsumidor sa sunod nga hugna sa usbaw.

-o0o-

            Ang Malakanyang morag tag-iya sa bangis nga iro nga nakapaak og gamayng bata.  Kay di man makahimo pagsukmat sa iro sa way pagrisgo nga maoy sunod nga hambaton, ug kay di man sab maayong tan-awon nga ang inosenteng bata mao pay tiwasan sa pagtulisok, ang kanal na lay gisukmatan.  Kon di pa tungod sa kanal, makadagan unta ug di madisgrasya ang bata.

            Labihang layoa gikan sa ilang hudlat sa mga kompaniya sa lana, nga labihang dugaya na nilang gihimo apan wa ta pahibaw-a unsay sangpotanan hangtod karon, ngadto sa pagtumbok nilang Reyes nga maoy napakyas pagpasidaan sa mga konsumidor.  Maayo na lang nga di ta sama ka-way hanaw sa way buot nga bata.

-o0o-

            Sa tinuod nga kalibotan, di lang ang kahadlok nga hambaton ang nag-aghat sa Malakanyang pagdapig sa bangis nga iro.  Kon dili may bahin diay sa makalilisang nga ginansiya matag higayon nga magpabusdik ang tampalasang mananap.  Basaha ni ug hilak:

·        Segun sa Department of Energy, ang Pilipinas mokonsumo og 331,000 ka baril sa lana matag adlaw;

·        Mokabat og 158.76 litros ang matag baril sa lana;

·        Matag litro sa lana patongan og 12% nga Evat (expanded value added tax);

·        Matag saka sa presyo sa lana, moburot ang Evat nga makolekta sa kagamhanan; busa

·        Kinsa may makabasol sa Malakanyang nga di ganahang maibanan ang Evat nga makaw… aw makolekta diay?

-o0o-

            Kon atong ikuridas nga tag P28 ang matag litro sa lana, mokolekta ang kagamhanang Arroyo og P176 milyones (ang hingpit nga numero, kon ganahan kang mobasa:  P176,566,522.00) matag adlaw.  Sa ato pa, P5.2 bilyones (P5,296,995,648.00) ang masapi sa kagamhanan matag buwan.  Nga sa ato pa gyod, ang tinuig nilang koleksiyon sa Evat gikan sa lana mokabat og P63.6 bilyones (P63,563,947,776.00).

            Kon nalibat kang nagbasa sa tanang numero sa ibabaw, wa ka mag-inusara.  Mas nalibat ang nakahikap gyod sa kuwarta nga mao ang mga nagtungkawo sa Malakanyang.  Sa ilang kalibat, pipila ra sa Eva tang nahibalik sa mga magbubuhis.  Ang labing daghan gikahadlokang nitulipsay sa pribadong mga bolsa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 2, 2009

              PABUROT WAY SAMA

 

            Kadudahan nang daan ang mga kompaniya sa lana nga abtik pa sa kilat nga makapasaka sa presyo sa lana sa Pilipinas bisan mohana pa lang gani pag-usbaw ang presyo sa lana sa merkado sa kalibotan.  Apan kon mobarato ang lana sa merkado sa kalibotan, mas hinay pa sa umang nga mopa-us-os sa presyo, ginamit ang kinaham nilang panagang nga baleg tulo ka buwan ang ilang karaang imbentaryo.

            Mas kadudahan ang nahitabo gahapon:  Nitidlom ang presyo sa lana sa merkado sa kalibotan ngadto sa $47 matag baril; apan gipasakaan sa higanteng mga kompaniya sa lana ang diesel og P1.50 matag litro ug ang gasolina ug kerosene baleg P1 matag litro.

-o0o-

            Ang mga kompaniya sa lana wa na maghisgot sa presyo sa lana sa merkado sa kalibotan.  Ang bag-o nilang sukaranan?  Ang pagsaka sa gasto sa ilang produksyon.  Wa sila magtagad pagpatin-aw unsa kadako ang pagsaka sa gasto sa ilang operasyon, igo bang makapapas sa benepisyo sa dakong pagtidlom sa presyo sa lana tungod sa paghiyos sa kalibotanong demanda.

            Labaw nang wa sila mohatag og detalye unsay nakapasaka sa gasto sa produksiyon.  Espesyal bang lana gikan sa laing planeta ang gigamit pagpaandar sa ilang refineries sa lana ug pagpadagan sa ilang tankers nga nihakot sa ilang mga produkto?  O nagkatol lang ilang kamot paghakop og dugang ginansiya?

-o0o-

            Nagkadugay nagkaway uwaw ang mga kompaniya sa lana.  Wa nay pupanagana ni kaikog nga mopaburot sa ilang presyo, sa way pagpaabot og katuohan nga sukaranan nga ilang mapasalipdan.  Nahadlok kong sa mosunod nilang pagpasaka sa presyo gamiton nang mosunod nga mga hinungdan:

·        Dako ang gasto sa umaabot nga kasal sa ilang anak;

·        Mas dako ang amot nga gibungat sa mga modagan pagka presidente ug pagka senador sa piniliay sunod tuig;

·        Nagkadungan ang taga BOC, BIR ug hastang DOE pagpangilkil nila; ug

·        Mamakasyon ang tibuok nilang pamilya sa Uropa.

-o0o-

            Ang deregulasyon sa industriya sa lana gipasikad sa pasalig nga ang gawasnong kumpetinsiya tali sa mga kompaniya sa lana mosangpot sa pinuhalay ug sa mas ubos nga presyo sa lana.  Apan inay mag-indigay, ang mga kompaniya sa lana gihatagan na man hinuon sa hingpit nga kagawasan pagpahimus ug pagsupsop sa nihit nang daan nga kita sa kinabag-an sa katawhan pinaagi sa way kinutoban nga pagpaburot sa ilang ginansiya.

            Ang mga alternatibo sa deregulasyon utrong gisaway:  (1)  Ang pagbanhaw sa OPSF nagkahulogan og dugang palas-unon sa mga magbubuhis; ug (2) ang pagbanos sa kagamhanan pagpanag-iya sa industriya sa lana mas kuyaw kon pasikaran ang laksot nga agi sa mga politiko sa pagduma sa mga patigayon.  Bisan unsang sistema mahimong abusohan kon mangiyugpos lang ang katawhan.  Apan kon magkahiusa sila ug magpakabana, way bisan unsang maniobra nga makalusot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 1, 2009

              GUGMA UG GARBO

 

            Nganong labihan man natong makakisikisi kon pakauwawan ta sa mga langyaw?  Apan nganong wa man tay gihimo batok sa atong mga kadugo nga maoy hinungdan sa makauuwaw natong kahimtang?  Nganong niulbo man ta sa kasuko dihang gidudahan sa "Desperate Housewives" ang kalidad sa atong mga mananambal?  Apan nganong ganahan man tang hilumon ug tabonan na lang ang nabistong leakage sa nursing licensure examination?

            Nganong labihan man natong sukoa sa maglilindog sa Hong Kong nga nitawag sa Pilipinas nga "nasud sa mga suluguon"?  Apan nganong wa man ta mobaraw sa kadagkoan sa kagamhanan nga maoy naglawog sa labing maayo natong mga propesyonal aron magpa-ulipon sa ubang kanasuran?

-o0o-

            Nganong isog man kaayo ta batok sa bidang babaye sa "Desperate Housewives"?  Apan nganong nangiyugpos ra man ta dihang gilugos gyod ni Lance Corporal Daniel Smith ang atong kadugo nga si Nicole sa Subic?  Ug labihan natong tak-oma dihang gigamit ang VFA (Visiting Forces Agreement tali sa RP ug US) pagpagawas ni Smith gikan sa bilanggoan?

Nganong  kahambaton man ta sa maglilindog sa HK Magazine?  Apan nganong labihan man natong hiloma human nabistong giduhigan sa makahilong melamine ang mga pagkaon nga gitumod sa China sa atong kamerkadohan?  Ug nganong labihan man natong kuroga dihang gipadad-an og mga barkong iggugubat sa China ang atong giangkon nga mga isla sa Spratlys?

-o0o-

            Nganong wa man tay ek dihang giila sa kalibotanong kahugpongan ang Pilipinas nga maoy labing kawatan nga nasud sa tibuok Asya?  Nganong wa man ta maglangas dihang gibisto sa World Bank nga gikilkilan nilang First Gentleman Mike Arroyo ug kaubanan ang mga proyekto sa WB nga gipatuman dinhi sa Pilipinas?

            Labihan na ba gyong kawatana sa atong kadagkoan sa kagamhanan nga wa na lang ta magtagad pagsupak nga nahibaw-an na ta sa tibuok kalibotan ang lang-og natong tinagoan?  O nahadlok tang sumbalikon sa mga kukhan nga nagpabilin pa nga maoy labing dagkong mga mantaga nga nagtungkawo karon sa labing gamhanan nga mga katungdanan sa kagamhanan?

-o0o-

            Nganong tokar-tokar man ang atong pagpakabana alang sa atong nasudnong kadungganan?  Nganong pili-pilion man lang nato kanus-a ta maghiusa ug magkuptanay pagpadayag sa atong paghigugma sa nasud?

            Unsa may mas lig-ong bugkos nato isip nasud ug katawhan?  Ang kamabayanihon ba nilang Jose Rizal, Andres Bonifacio ug ubang mga bayani?  O ang kapaspas ug kakusog sa kumo ni Manny Pacquiao?  Mapagarbuhon ba gyod ta sa kaisog sa atong katiguwangan ug sa atong makiangayong luna sa kasaysayan?  O igo na nato nga makaangkon og bag-ong world record sa Guinness sa labihang daghang mga inahan nga magpatutoy (inay pag-iban sa gidaghanon sa mga puyang mangamatay) ug sa mga managhigugmaay nga maghagkanay (inay pagpalig-on sa institusyon sa kaminyuon ug sa pamilya)?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 30, 2009

              TAPHAWNG OMBUDS

 

            Pasayloa, apan matag higayon makadungog ko sa Ombudsman nga molusad og bisan unsa na lang kampanya batok sa pangurakot, lud-on ko.  Matag higayon makakita ko sa dagway ni Deputy Ombudsman Pelagio Apostol, kasukaon ko.  Matag higayon makakita kong Ombudsman Merceditas Gutierrez, magdigwa ko.

            Kay ang buhatan nga mao untay gitahasan pagbadlong sa pangawkaw ug pangabuso sa gahom, ug gihatagan sa labing dagkong gahom paggukod bisan sa labing dagkong nagtungkawo sa gahom, mao na man hinuoy tigtabon sa kahiwian.  Inay maoy mobarug batok sa tanang matang sa pahpahimus, sila na man hinuoy nahimong kahimanan sa pagluok sa bisan unsang damgo sa labing gagmay alang sa kaangayan.

-o0o-

            Si Apostol maoy nibalibad nga di una silang ka-imbestigar sa CICC kay (1) komplikado kaayong transaksiyon, (2) kuwang sa katakos ang ilang mga imbestigador ug (3) kuwang silag mga imbestigador.  Samtang si Gutierrez inay motarung pag-imbestigar sa mga pasangil batok niya nanghilabot na hinuon sa bulok sa buhok sa usa sa mga nagprotesta.

            Salamat nilang Apostol ug Gutierrez, ug bisan sa kinabag-an sa mga kawani sa Ombudsman nga nagpabiling ligdong apan way gihimo pagsungay sa ilang mga labaw—ang Ombudsman nilampos lang sa mga kaso sa gagmayng tambasakan—gikan sa kabos nga mga kartero ngadto sa mga konsehal sa barangay nga nangahas pagpaburot sa katungdanan bisan wa silay kasandigan nga politikanhong mga padrino.

-o0o-

            Mao nga bisan sa nagbuntaog nga mga ebidensiya batok nila, ang tanang gipasanginlan sa kahiwian nga sikit sa luwag sa Malakanyang—gikan sa mga gipasanginlan sa NBN-ZTE scandal ngadto sa mga tigpasiugda sa Fertilizer scam—nagpabiling wa matandog.

            Napasakaan tuod og kaso ang mga gilambigit sa overpricing sa decorative lampposts sa Asean Summit sa Sugbo apan wa iapil si DPWH Secretary Hermogenes Ebdane, kansang pagtugot gikinahanglan sa di pang kairog ang proyektong gigastohan sa nasudnong kagamhanan.  Naahat na lang pagkiha sa mga gipasanginlan sa mga proyekto sa World Bank, apan wa iapil ang gipasanginlang tinuorayng utok sa pagpangilkil sa mga kontraktor ug pagpaburot sa presyo.

-o0o-

            Makasabot ko sa nagpakabana nga kawani sa Visayas Ombudsman nga maluoy matag higayon dunay magbubuhis nga magpatabang sa ilang buhatan.  Kay nahibawo siya nga human sa tanang pagpakaaron-ingnon madutlan lang ang sinumbong kon wa siyay politikanhong gahom ni katigayonan nga ikasukol.  Apan kon ang sinumbong igbaho lag paryente sa mga gamhanan—bisan apo lang sa pag-agawan sa retiradong kapitan nga batabata niadto sa kurakot nga mayor—di gyod siya mahitabong mahilabtan.

            Salamat nilang Apostol ug Gutierrez, padayong pag-piyesta ang mga kurakot sa kagamhanan.  Gawas lang kon tigtugway lang sa kabaw sa DA ang masakpang nagda sa sakyanan sa kagamhanan alang sa pangaligo sa dagat ug latagaw rang fixer sa LTO ang maaktohang nidawat og suburno.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 30, 2009

              JUANA CHANGE

 

            Kon nagduda ka kon may kausaban bang mahitabo alang sa kaayuhan sa nasud sa piniliay sunod tuig, wa ka mag-inusara.  Kon hapit ka na mawad-ig paglaom, niay pabuhi sa dugo.

            Ang "Artists Revolution" giumol sa hugtanong paglaom ug pagtuo nga ang mga Pinoy nga naa sa arte—mga artista, mga magbabalak, mga magsusuwat, mga pintor, mga mag-aawit ug uban pa—dakog mahimo pag-usab sa masulub-on nga katilingbanon ug politikanhong kahimtang sa nasud.  Nisaad sila pagpasundayag sa ilang kaisog pagpalambo sa mga mithi sa kagawasan, kaangayan ug pakigbisog sa kamatuoran.  Nanganti sa kaandam pagsugal sa ilang kinabuhi ug paggamit sa ilang katakos pagluwas sa nasudnong kadungganan taliwa sa way kinutobang kangiob ug kakulian.

-o0o-

            Nagpahibawo nako mahitungod sa "Artists Revolution (artistsrevolution.ph)" mao si Benji Reyes, usa sa labing bantogan nga visual artists sa nasud, dihang nagkita mi sa Maribago Bluewater Resort sa Dakbayan sa Lapulapu.  Matod niya ang tumong sa "rebolusyon" mao ang pagpadayon sa naandan sa mga Pinoy sa arte pagmugna ug pagpasundayag alang sa maayong kausaban.

            Giisip nila ang 2010 nga kahigayonan sa matinud-anong kausaban ug liderato.  Ang "rebolusyon" gitumong pagpaalimbukad sa diwa sa paglaom ning panahon sa pagpabaya ug pagpangiyugpos.  Nagtinguha sila pagdasig sa katawhan pag-atubang sa mga suliran nga nagsaog sa nasud ug pagtuo nga ang kausaban makab-ot kon maghiusa ug molihok sila karon.

-o0o-

            Usa sa mga proyekto nga nasugdan na mao ang "Juana Change."  Si Juana Change mao ang dagway sa nagkasungi nga mga puwersa sa nasud karon—ang "Wanna Change" nga naglakip sa mga hut-ong nga napakabana alang sa kausaban ug ang "Wa Na Change" nga nawad-an nag paglaom nga may kausaban pang mahitabo ning nasura.

            Duna nay pito ka episodes sa "Juana Change" sa YouTube:  Fixer (relihiyusong opisyal sa gobyerno nga nangilkil); Cha-Cha (paugat sa mga politiko pag-usab sa konstitusyon); Christmas Offering (usa ka dosenang eskandalo sa pamunoang Arroyo); Bayani (kalbaryo sa OFWs); Sta. Nina (tigpakaaron ingnong mga piliunon pagka presidente); ug Face-Off (engkuwentro sa mga politiko ug sa tigsilhig sa dan nga determinadong mousab sa nasudnong liderato).

-o0o-

            Pormal nga ilusad ang kalihokan pinaagi sa higanteng konsiyerto karong Mayo 11, 2009, tangkod nga usa ka tuig sa di pang piniliay sunod tuig.  Masaksihan dinhi sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud ang komiks, concerts, festivals, performance tours, art exhibits, film showings, symposia ug mga tigom alang sa kamatuoran, kaangayan, kagawasan ug kausaban.  Giawhag ang ubang artista pag-boykot sa mga tanyag paghimog ads, jingles, o pelikula sa mga politiko.

            Mapasabot pa bang katawhan nga kadaghan na mapaso sa daghang mga saad sa kausaban?  Mapatuyhad bang mga labing kabos pagsalikway sa kuwartang ipabaha sa piniliay?  Mao na ba ning rebolusyon nga atong gipangandoy?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 29, 2009

            AMUMA SA BINHI

 

          Sunod nimong kaon og utanon ug lamas, palihug palandonga ang kakugi, pailob, lahutay ug gugma sa mga nagtikad sa luna, nagpugas sa binhi ug nag-amuma sa mga tanom.  Hinaot nga ang tawong, petsay, batong, tamatis, luy-a, atsal ug sili di na isipong sagbot lang sa plato.  Pagsalimbong sa kinatibuk-ang bayhon ug lami sa mas madanihon nga karne o isda.

          Mapugos ko pagtagamtam sa tanang tinipigan nga kalalim sa mga utanon ug mga lamas sa mosunod nga mga adlaw.  Di lang tungod sa kataas sa ilang presyo.  Kon dili tungod kay nasubay na gyod nako unsa kakutas ug kamakapatagbaw ang pagpalambo nila—gikan sa pagluyong, pagturok, paglipang ug pag-ani.

-o0o-

          Nanglaktod mi paglusad sa Kapamilya Backyard Gardening Project.  Nidiretso mi pagbugwal sa yuta ug pagpananom.  Hinikalimtan ang mas batakang pangandam nga kinahanglang himuon aron mahimong mas malungtaron ang pagpananom.

          Maong human mi nakaani ug nangabusog sa unang hugna sa among petsay ug human nakugang sa kadagko ug kadaghan sa mga bunga sa among tawong ug tamatis, naglisod mi pagtubag sa pangutana unsay sunod namong buhaton.  Ang tanan namong himan—gikan sa mga lawngon ngadto sa organic fertilizer—pulos hinatag.  Di mi mahimong magsalig lang sa hinabang sa kagamhanan ug pribadong kahugpongan ug mga indibiduwal.  Kinahanglan nga magsugod na mi paghimo sa among kaugalingon.  Sa di pa pulihan sa kalaay ang pasiuna namong kadasig.

-o0o-

          Maong nagsugod mi sa uno:  Ang paghimog organic fertilizer.  Gidugmok namo ang laya nga mga dahon ug gagmayng mga sanga.  Gisagol sa hugaw sa baka ug gibasa aron mas daling madugta.  Human sa duha ka semana, among gipuno ang tunga sa kilo nga wati nga hinatag sa Cebu Provincial Agriculture Office.

Usa na ron sila ka buwan nga nagbudlay adlaw ug gabii pagdugmok sa hugaw.  Kon matuman nang ilang tahas, gawas nga makaangkon mi og tulo ka tunga sa baril nga vermicast mapilo pa gyod og katulo ang gidaghanon sa mga wati.

-o0o-

          Samtang nagtukaw ang mga wati, naghimo mig seed beds.  Nga gisaboran sa mga binhi nga hinatag ni Senador Loren Legarda.  Human sa usa ka semana, nigitib ang mga lawngon ug mainampingon nga gipamalhin ngadto sa garden soil nga pinutos sa plastik:

·        Gituhil ginamit ang tukog ang ilawom sa mga lawngon aron di matandog ang gamot;

·        Itisok ang lawngon pinaagi sa paglungag sa tudlo sa garden soil, nga di hugot aron makakatap ang mga gamot apan di sab luag aron di matumbang lawngon; ug

·        Ipasilong ang mga lawngon gikan sa init sud sa usa ka semana sa di pa itanom sa luna, sa mga lungag nga tagsa ka tiil ang giladmon ug gidak-on nga puno sa vermicast.

          Human sa 28 ka adlaw, maani nang petsay ug makapanglantaw na mi sa mas malambuon ug malungtarong pagpananom.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com