Arangkada of Leo Lastimosa for June 12, 2009

                        LIBOG SA BASURA

 

            Ang pagbuwag sa mga basura—paglahi sa malata gikan sa di malata nga mga biya—sayon rang sultihon.  Apan labihang lisora nga himuon.  Dali ra ang pagbutang og duha ka basurahan.  Mas tungason ang pagpili asa ilabay ang unsang basura.

            Nasinati ni nako sa usa ka dakong tindahan sa Sugbo.  Ilabay na untang basiyo nakong botelya sa tubig apan naglibog ko asang basurahana.  Wa katabang sa akong kawsa nga di lang duha kon dili upat ka basurahan ang kapilian ug labihang hanapa sa marka alang sa di na kaayo tin-aw nakong mga mata.  Nagpataka na lang kog labay sa botelya dayong duko ug panghinaot nga way nakakita.

                        -o0o-

            Paglusad sa Kapamilya Backyard Gardening Project, kanus-a nakat-onan nako nga makapatambok diay sa mga tanom ang malata nga mga basura, gilain na nako ang panit sa mga prutas, mga bukog ug mga mumho gikan sa mga papel, mga lata ug mga plastik.  Nga nakasulbad dayon sa kabaho ug sa kanunayng pagkapuno sa among basurahan.

            Ug nakapatumaw sa lain nakong gimbuhaton—kinahanglang dad-on matag adlaw ang malata nga mga basura gikan sa akong pinuy-anan sa Pagsabungan ngadto sa gialagaran nga sibyaanan sa Jagobiao, diin nahimutang ang among garden.  Salamat sa akong pangedaron, kasagaran nalimtan kay sa nahinumdoman ang iglalabay nga basura.  Akong asawa maoy makasulti ninyo sa kadako sa kalainan sa pagsulti ug sa paghimo.

                        -o0o-

            Ang Google, usa sa labing malampusong kompaniya sa internet, nakakita og sulbad sa kalisod sa garbage segregation.  Gitangtang nila ang mga basurahan sa matag lamesa sa ilang mga kawani ug gipulihan og usa ka dakong basurahan sa tumoy sa buhatan.  Matag higayon nga dunay iglalabay, ang mga kawani napugos pagbiya sa ilang mga lamesa ug pagpaingon sa basurahan.  Kasinatian sa Google nagpakita nga samtang maglakaw ang ilang mga kawani makaangkon og kahigayonan paghunahuna asa ang labing tukma nga basurahan alang sa ilang gibitbit nga biya.

            Wa man gud ta maanad pagbuwag sa basura.  Maong nagkinahanglan tag panahon pagkat-on sa bag-ong paagi.  Hinaot nga may pailob ta pagpanalipod sa kalikopan.

                        -o0o-

            Maong nakasabot ko sa pagkisikisi ni Bise Mayor Carlo Fortuna sa Mandaue sa pagpatak-op ni Mayor Jonas Cortes sa basurahan sa Umapad ug pagpakuha sa mga basurahan sa dagkong kadalanan.  Lisod tinuod kon pakalitan ang mga tawo pag-usab sa ilang naandan.

            Apan wa pakaliti ang mga Mandauehanon.  Si Fortuna ug iyang pinangga nga mayor, si Teddy Ouano, ang nagsugod sa segregation.  Nga gihimong panagang apan wa mapatuman sa pagpamalit sa mahalong mga basurahan ug pagtukod og billboards sa dagway ni Ouano.  Igo lang napanunod ni Cortes ang mga basurahan way labot ang billboards.  Naabtan og duha ka tuig si Cortes pagtul-id sa kahiwian.  Apan mao nay giingon nga. "better late than later."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 11, 2009

                        SWITIK NI DUQUE

 

            Talagsaon ang nahunahunaan ni Health Secretary Francisco Duque III pag-iban sa kahadlok sa katawhan sa Influenza A (H1N1) virus:  Higpitan ang kasayuran nga ihatag ngadto nila.  Inay dugangan ang pagpasabot nga ang kagaw di angayng makapa-inutil sa ilang kalihokan, mohunong si Duque paghatag og inadlaw nga briefing sa A (H1N1).

            Kaduha na lang matag semana ang briefing.  Nagtuo si Duque nga dungan sa pag-iban sa kasayuran motidlom ang kahadlok sa katawhan.  Way nakahunghong niya nga ang dakong haw-ang sa kasayuran di makatagbaw sa makiangayong panginahanglan sa katawhan nga mahibawo sa kalamboan sa pagkatap sa sakit.  Ug nga ang dakong haw-ang mahimong kahulipan og mga sayop nga kasayuran nga makapasamot lang hinuon sa kaguliyang.

                        -o0o-

            Angayng unahong pag-edukar si Duque nga ang katawhang Pilipinhon di bugo.  Nga magpataka lag tuo sa bisan unsang istorya.  Dihang ilang gitino nga may natakdan sa A (H1N1) atol sa kasal sa Zambales, wa manglayat ang taga Zambales.  Dihang natino nga may tulong natakdan sa Sugbo, wa magubot ang mga Sugbuanon.  Dihang natino nga may natakdan sa Bohol, wa magkaguliyang ang mga Bol-anon.

            Ang gitumbok ni Duque nga kaguliyang sa usa ka tulonghaan sa Metro Manila tungod sa sayop nga kasayuran sa wa pa matino nga kaso sa A (H1N1) di tungod sa kabugo sa katawhan.  Ni sa mga tinun-an.  Kon dili tungod sa pataka sa prinsipal sa tulonghaan.  Nga usa sa giisip nga Duque nga labing edukado ug responsable nga tinubdan sa kasayuran.

                        -o0o-

            Di sab makiangayon ang pasangil ni Duque nga mas seryusong hulga ang epidemiya sa sayop nga kasayuran gikan sa mga sakop sa media.  Di ang media maoy nagmaskara ug naglubos puti sa pagsugat sa gihilantan nga mga pasahero sa mga ayroplano gikan sa ubang kanasuran.  Di ang mga sakop sa media ang morang nakakita og sanglahon nga nihatod sa gihilantan nga mga pasahero ngadto sa mga tambalanan sakay sa nagngiyaw ug naghaguros nga mga ambulansiya.

            Mga sakop ni Duque, di mga sakop sa media, ang nipasabot nga mas maayong hadlukon ang katawhan aron mapugos pagbantay batok sa makamatay nga sakit.

                        -o0o-

            Karong nilampos na silang Duque ug kaubanan paghadlok sa katawhan nga dunay ungo, kita na say ilang tulisukon kay di dayon motuo sa bag-o nilang linya nga wa diay ungo?  Si Duque mismo wa motuo sa iyang gipanulti.  Human nisugo og home quarantine sa mga pasyente, gipa-ospital niyang langyaw nga gidudahan pa lang nga natakboyan sa kagaw.

            Gibasol sab niyang paspas nga pagsaka sa mga kaso sa A (H1N1) ngadto sa agresibong contract tracing sa DOH.  Sa ato pa, may bag-o na sab siyang paagi pagmenos sa mga kaso sa makamatay nga hilanat:  Di na lang sila tultulon ni ila-ilahon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 10, 2009

                        KALAKI NI DUQUE

 

            Karong nihukom na si Health Secretary Francisco Duque III nga isipon nga kasarangang hilanat ang Influenza A (H1N1), nga di na subayon ang mga nakaduol sa mga natakdan sa kagaw ug nga di na dad-on sa mga tambalanan ug ipabilin sa ilang pinuy-anan ang mga pasyente, tungod sa iyang paneguro nga huyang ug di makamatay ang kagaw nga nakasud sa Pilipinas, angayang ipatuman sa labing daling panahon ang mosunod nga kausaban:

·        Libkason sa CHED ang pagsuspenso sa klase sa kolehiyo ug magklase na ang pribadong mga tulonghaan sa tibuok nasud; ug

·        Tangtangon nang thermal scan sa tugpahanan ug bakwion nang health checklist nga nakahasol sa mga pasahero.

                        -o0o-

            Nganong maghasol pa man ang De La Salle University (DLSU) ug Far Eastern University (FEU) pagsuspenso sa ilang klase nga kasarangan ra man diayng hilanat ang nitakboy sa ilang mga tinun-an?  Ang ubang mga kolehiyo ug unibersidad nga wa pay kaso sa A (H1N1) labaw nang way sukaranan pagtinalawan pagsugod sa klase.

            Nganong mag-thermal scan pa mang mga tugpahanan nga di man dad-on ang mga pasyente sa tambalanan?  Di na sab kinahanglan ang taga Bureau of Quarantine ug Department of Health nga magmaskara ug magsul-ob og puti.  Bisan makatsamba pa sila og mga pasahero nga gihilantan, di silang kadagan sa tambalanan.  Mas maayo pang motabang pagtino pila ray mobotar ni Duque kon modagan.

                        -o0o-

            Kon simbako hilantan ka, ayaw na lang paghago pagpanawag sa DOH.  Usik lang sa panahon ang pagsumiter sa imong kaugalingon alang sa respiratory swab.  Kay bisan matino pa nga A (H1N1) ang nakatakod nimo, di man gihapon ka dad-on sa tambalanan.  Mas maayo pang mopalit og paracetamol ug mopahuway sa bay.

            Karong gibakwi nang Duque ang iyang pasidaan nga makamatay ang A (H1N1), angay niyang awhagon ang World Health Organization (WHO) paghunong na sa inadlaw nilang ihap sa mga natakdan ug nangamatay.  Angay sab niyang ipasabot nganong nangompra ang kagamhanan og kapin sa usa ka milyon ka kapsula sa antibiotics.

                        -o0o-

            Kay wa may katakos ni kahimanan si Duque pagtino nga magpabilin sa ilang mga pinuy-anan ang mga pasyente, kay wa man say kasayuran ang katawhan nga natakdan nang ilang silingan kay di man ipasulti ni Duque bisan ang lalawigan nga gigikanan, ug kay mas makamao pa man diay siya sa mga eksperto sa WHO nga padayong niisa sa kalibotanong alerto batok sa makamatay nga sakit, gilawog tang tanan ni Duque sa kaluoy sa kagaw nga wa pa mahibaw-i unsay panagang.

            Sa kasamtangan, atong pasidunggan si Duque.  Samtang wa pay bisan usa sa labing maayong mga mananambal sa kalibotan nga nakahibawo diin gikan ang makamatayng kagaw, di Duque nahibawo na nga di ni masaag dinhi sa ato.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 9, 2009

                        MAS DAKONG HASOL

 

            Sa di pa mangambisyon si Health Secretary Francisco Duque III sa pagsunod sa gihimo sa ubang kanasuran pagpatuman sa "home quarantine" sa mga pasyente sa Influenza A (H1N1), aron paglikay sa gikahadlokang paghuot sa mga tambalanan, angay siyang magsusi kon wa ba manghagad og mas dakong suliran.  Kon papuy-on sa ilang mga pinuy-anan ang mga pasyente ug ang tanang nakaduol nila, mahimong huwasan ang mga tambalanan, apan may igo bang katakos ug kahimanan ang DOH pagtino nga gituman nila ang mga lagda sud sa pito ka adlaw nga pagtanggong?

            Sa di pa manghambog si Duque maayo tingaling iyang suhiron unsa kakuti ang mga paagi ug unsa kadaghan ang mga kawani ug kahimanan nga gikinahanglan pagpatuman ang "home quarantine" sa Estados Unidos ug ubang kanasuran, apil na sa atong silingang Singapore.

                        -o0o-

            Giunsa pagpatuman ang "home quarantine" sa ubang kanasuran?

·        Ang matag bay nga may pasyente butangan og electronic camera;

·        Ang matag pasyente hatagan og thermometer ug mask;

·        Ang mga pasyente kuhaan sa ilang mga numero sa telepono, sigehan og tawag sa mga inspektor gikan sa alas-8 sa buntag hangtod sa alas-11 sa gabii ug kinahanglan silang mopakita sa electronic camera aron pagmatuod nga wa mogawas sa ilang bay;

·        Ang mga pasyente di kagawas sa bay sa bisan unsang hinungdan, kon may mahinungdanong tuyo sa gawas mahimo silang manugo sa mga inspektor;

·        Kon mogawas ang mga pasyente sa ilang bay, (1) pasul-ubon sila og electronic tag aron matultolan bisan asa mopaingon, (2) tanggungon sa tambalanan o sa laing dapit, ug (3) ang subling kalapasan kapahamtangan na og multa og silot nga pagkabilanggo.

                        -o0o-

            Atol sa "home quarantine" ang mga pasyente hatagan sa tanang benepisyo sa trabaho.  Kon nahurot nang ilang benepisyo, ang mga kompaniya mandoan paghatag og dugang benepisyo ug hinabang salapi aron di maapiki ang mga pasyente.

            Ang pasyente hatagan sab sa iyang kaugalingong lawak ug pansayan, buwag sa ubang sakop sa pamilya.  Kon magpaduol sa iyang mga kabanay, kinahanglang magsul-ob og surgical mask ug manabon sa baba ug ilong kon moubo ug moatsi.  Kon may laing kakulian sa lawas, manawag sa hotline aron kuhaon dayon og ambulansiya.

                        -o0o-

            Maaporan ba og electronic camera ang matag pinuy-anan sa mga pasyente?  May telepono ba ang tanang matakdan sa kagaw?  May igo bang mga kawani ang DOH nga makatawag nila?  Unsaon paghatag og buwag nga lawak ug pansayan ang mga pasyente nga nagpuyo og barungbarong?

            Sa akong pagsuwat ini, nipahibawo si Duque nga 46 na ang natinong kaso ug mohunong nang DOH pagsubay kinsay nakaduol sa mga pasyente.  Niinsistir siya nga isipon ang A(H1N1) nga kasarangang hilanat.  Unsay mahitabo kon simbako, layo ra to, dunay matsambahan sa di na kaayo huyang nga kagaw sa hilanat?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 8, 2009

                   HUYANG NGA KAGAW

 

          Ang pagsuspenso sa Commission on Higher Education (CHED) sa klase sa mga kolehiyo ug unibersidad sa tibuok nasud, nga gitakda untang magsugod na karong semanaha, nakapa-bakikaw sa Departamento sa Edukasyon (DepEd).  Nitumaw nga ang CHED maoy mas nagpakabana sa kaluwas sa mga tinun-an; kay sa DepEd kansang kabataan mas huyang og panagang og mas daling takboyan sa makamatay nga kagaw sa hilanat.

          Makapasabot hinuon ang DepEd nga dihang gibuksan nilang klase niadtong Hunyo 1, bisan sa sibaw nga awhag sa nagkalainlaing hut-ong sa katilingban paglangay sa pagbukas sa mga tulonghaan, di pa daghan ang mga kaso sa A(H1N1) sa nasud.  Gawas nga wa pay bisan usa ka tinun-an nga natakdan niadtong higayona.

-o0o-

          Naibanan hinuon ang kapuslanan sa usa ka semana nga paglangay sa pagsugod sa mga klase sa kolehiyo tungod sa pasidaan sa Department of Health (DOH) nga di ni makapahunong sa pagkatap sa kagaw.  Apan human sa sunudsunod nga pagkasakit sa upat ka mga tinun-an sa DLSU ug FEU way bisan usang molalis sa kamakiangayon sa kamandoan sa CHED.

          Bisan kon ang sugo sa CHED di mapahamtang sa pribadong mga tulonghaan sa elementarya ug high school, may pipila nga niboluntaryo paglangay sa ilang mga klase.  Inay karong adlawa, sa Miyerkules pa mangeskuyla ang mga bata.  Ang kasagaran hinuon unya na magklase sa Lunes sunod semana.

-o0o-

          Mas kontrobersiyal hinuon ang sugyot ni Health Secretary Francisco Duque III nga di na lang tanggungon sa mga tambalanan ang mga pasyente sa A(H1N1).  May sukaranan ang kabalaka ni Duque nga sa pagsulbong sa mga pasyente sa mosunod nga mga adlaw, wa nay luna ang pribado ug publikong mga tambalanan nga kasudlan sa tanang matakdan.

          Apan daghang molalis sa iyang sugyot nga ang mga pasyente papaulion sa ilang kabalayan ug igo na lang duawon sa mga mananambal.  Ang nahitabo sa Bohol, diin ang pasyente gitugotan nga makapadayon sa iyang naandang gimbuhaton samtang nagpaabot sa sangpotanan sa laboratory examination, di makatabang sa kawsa sa DOH.

-o0o-

          Bisan ang pasalig sa DOH nga huyang ra kaayong kagaw sa A(H1N1), kay wa pay bisan usang namatay sa 33 na nga natakdan sa Pilipinas ug wa ray 1% ang nakalas sa kapin sa 20 mil ka mga pasyente sa tibuok kalibotan, di makapakalma sa katawhan.  Salamat sa ka-epektibo sa ilang pasidaan nga makamatay ang kagaw ug busa angayng hingpit gyod nga likayan.

          Maglisod na karon ang DOH pagkumbinser sa katawhan, human sa kalibotanong panghadlok sa sakit, nga ang A(H1N1) kasarangan ra diayng hilanat.  Ug nga ang mga pasyente makahimo ra diay sa paggawas sa tambalanan, makapauli sa ilang pinuy-anan, basta nga di lang molaag ug mopakatap sa huyang-apan-mahimo-gihapong-makamatay nga kagaw.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 7, 2009

                TIGBAYON SA PAGLAOM

 

            Mahayahay, Jubay, Liloan, Cebu—Mao pa lang gyoy paggimaw sa di kaayo init nga sidlak sa adlaw dihang nagsugod ang gatosan nga nisalmot sa Kapamilya Tree Planting pagpananom sa mga lawngon sa kahoy.  Nga giandam nang daan, sama sa mga lungag sa kapin sa usa ka ektaryang luna, sa mga kawani sa munisipyo sa Liloan.

            Ang kalihokan kabahin sa tibuok buwan nga pagsaulog sa ika-14 nga sumad sa DYAB Abante Bisaya.  Ang patag nga luna, nga mas sayon tamnan kay sa mga bakilid nga kasagarang himoan og tree planting, gipanag-iya sa Banayng Frasco, nga nisud og kauyonan uban sa kadagkoan sa lungsod nga di gamiton sa laing katuyoan gawas sa pagpalabong sa kakahoyan.

-o0o-

            Kasagaran sa mga nangapil nangadlawon pag-abot sa ABS-CBN Regional Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue.  Diin nagpaabot nila ang dako ug luho nga bus nga gipagamit ni Mandaue City Mayor Jonas Cortes.  Di duol ang gigikanan sa pipila.  May nanukad pa gikan sa Carcar sa habagatang Sugbo ug isla sa Camotes sa amihanang Sugbo.

            Nangabot sab sakay sa ilang mga motorsiklo ug mga sakyanan ang mga sakop sa Mandaue City Police Office (MCPO) ug sa Bureau of Jail Management and Penology (BJMP) nga nagduma sa Mandaue City Jail.  Ug nangabot da ang ilang abunda nga bawon nga mga pagkaon ang mga sakop sa Association of Concerned Texters (ACT).

-o0o-

            Ang kadagkoan sa Liloan nga nipasidungog sa kalihokan gipangulohan nilang Bise Mayor Thelma Jordan, Konsehal Kokoy Jumapao, Konsehal Kit Comendador, Municipal Accountant Martin Yungco ug PESO Manager Dicdic Reuyan.  Niapil sab og tanom ang batan-ong tag-iya sa luna, si Aljew Frasco.

            Si Dianne Rallon sa MCWD nipasabot sa kapuslanan sa gipananom nga mga kahoy pagpalambo sa suplay sa tubig sa Metro Cebu.  Ang munisipyo sa Liloan maoy nanghatag og mga certifico sa mga nananom.  Natandog silang tanan sa pangindahay ni Bise Mayor Jordan:  Nga molabong ang mga kahoy ug mao nay mohari sa palibot ang dasig nga awit sa kalanggaman.

-o0o-

            Ang matag punoan nga gitanom nipahimugso sa kaliboan ug usa ka kahigayonan.  Ang matag punoan makasuyop sa uwan, makapugong sa baha ug makaluwas sa mga kinabuhi gikan sa katalagman.  Ang matag punoan makapugong sa pagdahili sa yuta, makapanalipod sa mga tanom ug makapalambo sa ani sa mga mag-uuma.

            Ang mga punoan sa kahoy di magpabiling punoan lang hangtod sa hangtod.  Mamahimo silang pasilongan sa mga nagpanaw gikan sa init ug uwan.  Mahimo silang mga saksi sa parayganay sa mga managhigugmaay.  Ug sa lunsay nga duwa sa mga bata.  Pipila nila mahimong tinubdan sa pagkaon sa gigutom nga banay.  Silang tanan magtug-an sa umaabot nga kaliwatan sa pagpakabana sa mga nag-una nila alang sa kinaiyahan ug mas luwas ug sanag nga ugma.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 6, 2009

            A(H1N1) SA BOHOL

 

          Ang unang taho nga among nadawat gikan sa Kapitolyo sa Bohol mao nga labihang sukoa ni Bise Gobernador Julius Herrera sa pasyente nga natino nga maoy labing unang kaso sa Influenza A(H1N1) sa ilang lalawigan:  Kay ang pasyente nigawas gikan sa tambalanan bisan wa pa mahingpit ang pagsusi kon natakdan ba siya sa makamatay nga kagaw sa hilanat.

          Dihang natino sa DOH nga A(H1N1) ang nitakboy sa babayeng pasyente, gikuha dayon gikan sa iyang pinuy-anan ug gipabalik sa tambalanan.  Kalma na si Herrera dihang nahinabi sa TV Patrol Central Visayas ug nipahibawo nga malinawong nikuyog ang pasyente sa mga mananambal nga nikuha niya.

-o0o-

          Pipila ka nagpakabana nga mga Bol-anon nihatag nako sa ngan sa pasyente.  Samtang uyon ko sa awhag sa lokal nga mga opisyal nga angayng tinuon sa DOH ang lalawigan nga gigikanan sa mga natakdan sa A(H1N1), di pa ko andam nga mohingan sa pasyente.

          Samtang makatabang ang pagtug-an sa gigikanan nga lalawigan pagsubay sa tanang nakaduol sa mga pasyente wa pa matino ang makamatay nilang sakit, wa koy nakitang kaayuhan sa paghingan sa mga pasyente.  Kini bisan di angayng ikauwaw ang ilang sakit—kay mahimong inosente lang silang natakdan, di matulisok nga hugawan ni kuragan; angay tuod nga ipalayo gikan sa uban sa kasamtangan, apan di sila angayng panghimarauton.

-o0o-

          Sa pikas nga bahin, ang mga kapamilya sa pasyente nipahibawo nako sa ilang bahin sa kontrobersiya pinaagi sa Facebook:

·        Ang pasyente, nga nurse gikan sa Qatar, maoy niboluntaryo sa pagpahiling sa iyang panglawas dihang gihilantan siya;

·        Apan ang mga tambalanan sa Bohol nibalibad kay nanawag pa sa mga opisyal sa DOH sa Sugbo nga takos nga makahiling niya;

·        Naabtan pag pila ka adlaw una niabot ang taga Sugbo pagkuha og respiratory swab sa pasyente;

·        Human sa pila ka adlaw, gipagawas sa tambalanan kay niarang-arang nang iyang panglawas; maong

·        Labihang kugangan sa pasyente dihang gipahibawo na sab niadtong Huwebes sa hapon nga positibo diay siya sa A(H1N1).

-o0o-

          Angayng susihon sa DOH unsay tinuod nga nahitabo.  Natingob bang ilang pangandam dinhi sa Sugbo kay nia mahimutang ang ilang rehiyonal nga buhatan ug ang Mactan Cebu International Airport, hinakalimtan ang atong silingang mga lalawigan?  May tataw bang mga lagda alang sa lagyong mga tambalanan kon unsay angayng himuon sa pasyente samtang nagpaabot sa sangpotanan sa laboratory tests?

          May sukaranang masuko silang Bise Gobernador Herrera ug ubang lokal nga mga opisyal sa Bohol ning hitaboa.  Apan ang paghingan sa pasyente wa makatabang sa ilang kawsa.  Hinaot nga kining panghitabo di mosangpot sa tinulisokay sa tanang hingtungdan.  Hinunoa mamahimong tinubdan sa bililhong mga pagtulon-an aron kalikayan nga masubli sa umaabot nga susamang mga panghitabo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 5, 2009

                       14NG ANIBERSARYOHA

 

            "Fourteeng" Anibersaryoha sa DYAB Abante Bisaya tibuok buwan karong buwana. Pagtimaan sa ika-14 nga sumad sa pagkatukod sa AM radio station sa ABS-CBN Broadcasting Corporation dinhi sa Sugbo, inadlaw-adlaw ang kalihokan sa DYAB sa Hunyo.  Bisan purting kutasa, ang mga kawani sa DYAB purting paningkamot pagpuno sa tanang katloan ka adlaw karong buwana.

            Ang naandan nga labing dagkong kalihokan maglakip gihapon sa Kapamilya Tree Planting sa Jubay, Liloan karong Sabado, Hunyo 6; Kumbira sa Kapamilya ug Kapamilya Bazaar karong Hunyo 13; Halad sa Kapamilya karong Hunyo 21; ug Kapamilya Run karong Hunyo 28.

                        -o0o-

            Kon ang unang upat ka adlaw sa Hunyo ang basehan, maayo ang ilang labok:

·        Malampusong nalusad ang Kapamilya Balik Eskuwela sa unang adlaw sa klase niadtong Hunyo 1, kanus-a ang DYAN anchors maoy nagduma sa mga tulomanon paghangop sa mga tinun-an sa labing dagkong mga tulonghaan sa mga dakbayan sa Sugbo, Talisay, Mandaue ug Lapulapu;

·        Dasig sang napapilit niadtong Hunyo 2 ang DYAB stickers nga gipatikan og mahinungdanong mga mensahe alang sa mga pasahero sa labing dagkong mga terminal sa Metro Cebu;

·        Mainitong gihangop sa kadagkoan ug mga molupyo sa kabaranggayan sa Sugbo niadtong Hunyo 3 ang leaflets sa makamatay nga kagaw sa hilanat; ug

·        Naapud-apod nang school supplies gikan sa manggihatagong mga Sugbuanon ngadto sa kapin sa 800 ka mga tinun-an nga nasunogan sa Umapad, Mandaue City.

                        -o0o-

            Sa ikalimang adlaw sa kasaulogan karong adlawa, gipahigayon sa TV Barn sa ABS-CBN Regional Broadcast Complex ang Kapamilya Scripwriting Seminar nilang Edgar Gutierrez ug Jenny Rica Vidad.  Silang Edgar ug Jenny nga mga bata pang nagsugod sa radyo ug entablado naghugpong sa ilang pila ka dekada nga kasinatian pagtudlo sa mga tigpaminaw sa DYAB Abante Bisaya unsaon pagpalambo ang labing yanong mga sugilanon ngadto sa hingpit nga drama sa radyo ug telebisyon.

            Ugmang adlawa, Hunyo 6, ipahigayon ang Kapamilya Tree Planting sa Mahayahay, Jubay, Liloan.  Gatosan ka mga Sugbuanong nagpakabana alang sa kalikopan ang nisakay sa buses nga gipagamit ni Mandaue City Mayor Jonas Cortes paingon sa lapad nga luna nga gipaandam nang daan ni Liloan Mayor Duke Frasco.

                        -o0o-

            Ang laing hugna sa Halad sa Kapamilya, ang piyesta sa pangalagad kaduha matag tuig, ipahigayon na sab karong Hunyo 21, Dominggo, sa UP Cebu College sa Lahug, Dakbayan sa Sugbo.  Salamat ni Dean Enrique Avila sa pagpagamit sa makausa pa sa dako nilang wanang.

            Ang ikasiyam nga tuig sa Kapamilya Run ipahigayon na sab sa Cebu Business Park. Gatosan ka runners gikan sa Kabisay-an ug Mindanao ang gipaabot nga madasigon nga motubag sa starting gun.  Usa sa bag-ong kalihokan karong tuiga mao ang Kapamilya Bazaar sa mga personalidad sa ABS-CBN.  Ang tanang halin ihatag sa mga pasyente sa Tabang Patrol.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 4, 2009

                        LIT-AG SA CHA-CHA

 

            Ang pagpamugos sa mga kongresista pagpasar sa resolusyon nga nagmando pagpahigayon og constituent assembly nga maoy mousab sa batakang balaod sa 1987, bisan sa mga pasidaan gikan sa nagkalainlaing hut-ong apil nang ilang kaubanan sa administrasyon, nga wa nay igong panahon kay nagkaduol nang piniliay sa 2010, nakapatumaw sa pangagpas nga:

·        Way tinguha ang Malakanyang pag-usab sa konstitusyon sa di pang 2010 apan igo lang gilit-ag ang oposisyon pagsang-at dayon sa kontrobersiya ngadto sa Korte Suprema; ug

·        Tungod sa bag-ong mayoriya sa mga maghuhukom nga tinudlo ni Pres. Arroyo, ipatigbabaw sa labawng hukmanan ang legalidad sa paglaktaw sa Senado ug mahawanan nang agianan pag-usab sa batakang balaod human sa piniliay sa 2010.

                        -o0o-

            Laing hubad sa salida sa mga kongresista:  Way kapuslanan ug pag-usik-usik lang sa panahon ang ilang pagtukaw hangtod sa tungang gabii niadtong Martes kay mamakasyon na sila karong semanaha biniyaan ang resolusyon nga di kadis-og; inigbalik sa ilang sesyon pagpaminaw sa SONA ni Arroyo sunod buwan, mas mosaka nang hilanat sa pangandam alang sa lokal ug nasudnong piniliay sa Mayo sunod tuig; ug busa ang resolusyon sa constituent assembly lawalawaan na sa kalimot.

            May mahinungdanon hinuong butang nga di angayng mataligam-an sa mga hubad sa ibabaw:  Pulos sila giluwatan sa mga alyado ni Arroyo.  Nagsugod na ba silag distansiya sa gumagawas nga administrasyon?  O kabahin sila sa higanteng maniobra pagpakalma sa oposisyon, pagpakiyugpos sa katawhan, aron nga uwahi nang makabaraw sa tinuorayng laraw paglugway sa ilang pagpabilin sa gahom pinaagi sa pag-uswag sa piniliay?

                        -o0o-

            Ang kadalanan maoy tutokan sa pamunoang Arroyo samtang magbakasyon ang ilang mga alyado sa mosunod nga mga semana.  Kon way kisaw gawas sa naandang kahuot sa mga sakyanan, kon ang mga protesta nga ipahigayon salmotan og pila lang ka gatos, nga mas daghan pang mga polis nga magbantay nila, moabot sa dunggan ang ngisi sa Malakanyang nga moduso ug mopatulin sa cha-cha.

            Ang nabuak-buak nang Senado di makababag sa kahigwaos ni Arroyo pagpabilin sa palasyo lapas sa 2010.  Ang ilang mga itoy sa Korte Suprema bag-o pa kaayong natudlo aron nga mosuki sa ilang mga tinguha.  Ug ang gikapoy nang katawhan modawat ni bisan kinsay modaog kay wa may kalamboan nga natagamtaman ang ilang kinabuhi bisan kinsay nakatungtong sa gahom.

                        -o0o-

            Apan nagtuo ba gyod si Arroyo nga ang paghinan-aw lang sa katawhan sa tanan niyang pakauwaw naggumikan sa ilang kaburotng ug katalawan?  Nagdahom ba siya nga hangtod sa hangtod na lang ang ilang pagpakabuta-bungol sa tanan niyang pahimus sa katungdanan?

            Kon tungod sa kahubog sa gahom nakalimot na si Arroyo sa mga leksiyon sa kasaysayan nga iyang gitun-an ug gilubag pag-ayo, makapakugang nga pahinumdom ang mopapugwat niya—di niya mailad ang tanang katawhan sa tanang higayon.  Ug nianang higayona, uwahi nang tanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 3, 2009

                LUGWAY SA CARP

 

            May sukaranan ang awhag sa mga obispo sa Simbahang Katoliko niawhag sa mga kongresista sa pagsagop sa balaodnon sa mga senador paglugway sa Comprehensive Agrarian Reform Program (Carp).  Aron nga mas paspas nga mapasar ang balaodnon nga motabang sa mga mag-uuma pag-angkon sa mga luna nga dugay na nilang gitikad.

            Kay samtang nalugwayan na tuod ang Carp, nawagtang ang labing mahinungdanon nga bahin sa balaod—ang probisyon nga nagtugot sa pinugsanay nga pagkuha sa luna gikan sa mga tag-iya nga mosukol ug mobabag sa programa.  Ang bugtong limitasyon mao nga kinahanglang bayran ang mga tag-iya sa makiangayon nga presyo sa ilang luna.

                        -o0o-

            Mabantang hinuon asa kapusta ang mga kongresista.  Sa gabii nga napasar na sa mga senador ang ilang bersiyon sa balaodnon, ang mga kongresista nituki sa balaodnon nga magpahigayon og constituent assembly nga maoy mopanday sa giawhag nga kausaban sa batakang balaod.

            Bisan nabuak-buak ang mga senador tungod sa kasong giatubang ni kanhi Senate president Manny Villar, ug bisan nilikoy kadiyot ang tulo nila ka sakop pag-usik-usik sa ilang panahon pagsusi sa sex video scandal nilang Dr. Hayden Kho ug Katrina Halili, napasar gihapon nila ang mahinungdanong balaodnon.  Sukwahi sa mga kongresista nga dugay nang gitakboyan sa makalilisang-apan-anugon-nga-di-makamatay nga kagaw sa way kinutoban nga paglikoy.

                        -o0o-

            Angayng panaminan sa kagamhanan ang kalamposan sa Gawad Kalinga (GK).  Kansang pangu, si Tony Meloto, nitug-an sa DYAB Abante Bisaya nga nagkadaghan na ang mga tag-iya og luna nga nihangop sa ilang kalihokan.  Kay nakaamgo na sila sa dakong kaayuhan sa paghatag sa ilang mga luna aron katukod og mga pinuy-anan alang sa labing kabos nilang kasilinganan.

            Kon matukoran gud og mga panimay sa GK ang usa ka luna, salamat sa tabang sa lokal ug nasudnong kagamhanan, matukoran dayon og kadalanan ug mataoran sa mga linya sa tubig ug kuryente.  Ang sangpotanan?  Mosaka pag-ayo ang presyo sa nahibilin nilang mga luna ug molambo pag-ayo ang bisan unsa  nilang mga patigayon.

                        -o0o-

            Kasagaran sa mga tag-iya sa mga luna nga supak sa Carp wa maggamit sa ilang luna.  Bisan nia na sila magpuyo sa mga dakbayan, di itahan ang pagpanag-iya sa ilang mga asyenda, nga kabugangan ray nakapahimus.

            Kon gitugyan pa unta sa mga mag-uuma, hagbay ra untang nagmalambuon ang mga umahan, nakadugang sa suplay sa pagkaon, gawas nga nakahatag og kasaligang panginabuhi sa mga mag-uuma sa ilang mga pamilya.  Laing hinungdan sa kapakyas sa Carp mao ang pagbudhi sa kagamhanan sa laing probisyon ini—ang paghatag og suporta pinaagi sa puhonan ug teknolohiya sa mga mag-uuma.  Kon ubos sa linugwayang Carp pasagdan lang gihapon ang mga mag-uuma padayon silang tukbon sa mga tigpatanto ug uban pang mapahimuslanon nga mga buaya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 2, 2009

                        BUDHI SA MGA BATA

 

            Ang kabaskog, kadasig ug kasipa sa pag-awit sa mga tinun-an sa "Lupang Hinirang" makapaalimbukad sa kasingkasing.  Mahimong nagsumay-sumay lang sa ilang mga magtutudlo, apan ang ilang pag-awit, gawas nga angayng panaminan nilang Martin Nievera ug kaubanan, makapukaw sa gugma sa nasud.  Salamat sa katimgas ug kalunsay sa ilang mga kasingkasing.

            Mao ni akong nasinati sa pormal nga pagsugod sa unang adlaw sa klase sa Cebu City Central School.  Mao toy labing una nakong tambong sa pag-isa og nasudnong bandila sa usa ka tulonghaan sud na sa daghang katuigan.  Nigaan ang akong dughan sa buhi nga pag-awit sa kabataan, sukwahi sa gipatokar nga bersiyon sa kasagaran sa kalihokan sa mga dagko.

                        -o0o-

            Kagagmay ug kalinghod diay sa atong mga bata sa elementarya.  Kadako diay sa papel nga gihuptan sa mga magtutudlo pag-umol sa ilang panghunahuna.  Kamahinungdanon diay sa mga tulonghaang publiko sa paghimong mas sanag sa kaugmaon sa kinabag-an sa sunod nga kaliwatan—ang ugma sa atong nasud.

            Atubangan sa ilang kahukas ug kahuyang, mas bangis nga sud-ungon ang pagpabaya sa kagamhanan.  Ang City Central nga nahimutang sa kinapusoran sa Dakbayan sa Sugbo sakto tuod og classrooms apan kuwang og mga magtutudlo.  Nga sa pipila ka ang-ang ang usa ka magtutudlo dunay 60 ka mga tinun-an, sukwahi sa lagda sa DepEd nga 45 ra ka mga tinun-an ang labing daghan nga ikapahimutang sa usa ka classroom.

                        -o0o-

            Matod ni Timoteo Valmoria Jr., prinsipal sa City Central, kapin na sa 5,000 ang iyang mga tinun-an.  Wa ni labot sa mga bata nga mao pay pagpalista.  Nadugangan og pila ka gatos ang iyang mga tinun-an tungod sa mga namalhin gikan sa pribadong mga tulonghaan kay wa nang kaabot sa dagkong bayranan.

            Gimandoan ni Cebu City Schools Division Superintendent Dr. Lorna Rances ang late enrolees nga adto magpalista sa iyang buhatan aron nga ang mga magtutudlo di mahasol ug makabuylo na sa ilang klase.  Di hinuon matulisok ang mga langayan.  Kay ang kalisod sab intawon sa panudlanan ang nakapugong pagpalista dayon sa ilang mga bata.

                        -o0o-

            Human na-blangko niadtong Dominggo, nadugangan og lima gahapon ang mga kaso sa makamatay nga kagaw sa hilanat.  Duna nay kinatibuk-an nga 21 ka natino nga mga mga pasyente nga natakdan sa makamatay nga Influenza A H1N1 virus.  Sukwahi sa nahaunang pangangkon sa DOH nga pulos gikan sa nasud ang mga kagaw, ang labing uwahing mga biktima dinhi na sa sud sa nasud nakakuha sa sakit.

            Manghinaot tang tinuod ang paniid sa mga eksperto nga mas huyang ang kagaw nga nakasud sa Pilipinas.  Kay pito na ka pasyente, nga pulos positibo sa AH1N1, ang nakagawas sa tambalanan human hingpit nga nahiuli ang naandan nga kahimsog sa ilang panglawas.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 1, 2009

                        SAGANG SA HILANAT

 

            Ang Pilipinas maoy labing daghan og kaso sa makamatay nga kagaw sa hilanat sa habagatan silangang Asya.  Duna nay 16 ka natino nga mga kaso.  Mas daghan kay sa lima sa Taiwan, upat sa Singapore, tulo sa Thailand, tulo sa Cambodia ug duha sa Malaysia.  Nakatampo ta sa 1,562 ka bag-ong mga kaso nga natino sa World Health Organization (WHO) ug sa kinatibuk-ang 17,072 ka kaso sa 55 ka nasud.

            Sa Pilipinas sab nasaksihan ang usa sa labing paspas nga pagdaghan sa mga kaso.  Matag adlaw nadugangan.  Sukwahi sa pasalig sa kagamhanan nga pulos gikan sa gawas ang kagaw, may mga natakdan na sa atong kabaybayonan, sama sa ikatulong pasyente sa Sugbo nga nakakuha sa kagaw gikan sa duha ka Taiwanese atol sa kasal sa Zambales.

-o0o-

            Wa makalangay sa pag-abli sa klase ang pagsulbong sa mga kaso sa makamatay nga hilanat sa Pilipinas.  Kini bisan sa sibaw nga pasidaan gikan sa nagpakabana nga mga hut-ong sa katilingban nga dako ang kahigayonan nga mosamot pagpaspas ang pagkatap sa kagaw ug mas mameligro ang mga bata, nga tungod sa kahuyang sa ilang immune system maoy kasagarang mabiktima, kon magtapok nang mga tinun-an sa mga tulonghaang publiko karong semanaha ug mga tulonghaang pribado sunod semana.

Apan nagkauyon ang Department of Education (DepEd) ug Department of Health (DOH) nga suspensuhon dayon ang klase sa mga tulonghaan nga dunay usa o mas daghan pang matino nga mga kaso.

-o0o-

            Ang nakaapiki ning paagi nga gihuptan sa kagamhanan mao nga di dayon mopakita og timaan ang makamatay nga kagaw bisan nakatakod na sa biktima.  Maabtan una og lima ngadto sa napu ka adlaw sa di pa hilantan, ubhon o sip-unon ang pasyente.  Nga makatakod na sa mga nakaduol bisan sa mga adlaw nga wa pa siya masakit.

            Sama sa nahitabo sa inahan ug anak nga Taiwanese nga gawasnong nitambong og kasal sa Zambales ug nakapaduol sa ubang pasahero sa ilang mga lakaw sa Luzon ug sa kaulohan.  Pagtugpa na sa Taiwan sila namatikdang may hilanat.  Pipila sa mga nakaduol nila sa Zambales uwahi nang natino nga natakdan sa kagaw.

-o0o-

            Di hinuon mahimo nga mohunong ta sa inadlaw natong kalihokan tungod lang sa hulga sa sakit.  Dakog ikatabang pagpakgang sa pagkatap sa kagaw ang atong pagpanghunaw ug paglikay paghikap sa atong baba ug mata.  Dako sang konsuylo nga ang kagaw nga nakasud sa Pilipinas di sama kabangis, ang unang tulo gani ka pasyente nakagawas na sa tambalanan.

            Makatabang sang ubang mga lagda sa DepEd ug DOH:  (1) Ang mga tinun-an nga hilantan di una pa-eskuylahon, hatagan lag kahigayonan nga makaapas sa klase; ug (2) kon may hilantan sa tulonghaan, ibuwag gikan sa ubang tinun-an sa di pa dad-on sa tambalanan alang sa dugang paghiling.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 31, 2009

                        KOBE SA FINALS

 

            Haskang ngilngiga ni Kobe Bryant.  Gipahilom niya ang tanang nagduda sa iyang katakos pagdominar sa Western Conference sa NBA.  Samtang magpadayon ang pagduda makaambas ba siya ni Michael Jordan ug makadaog bag korona nga wa si Shaquille O'Neal, napamatud-an nang Kobe nga siya ang labing maayong magduduwa sa kasadpan karon.  Nga hilaw pa diay si Carmelo Anthony sama sa iyang kaubanan sa Denver Nuggets.

            Gipili nilang Kobe ug kaubanan sa Los Angeles Lakers ang kataposang pakigharung sa Nuggets pagpasundayag sa ilang labing maayong duwa.  Si Kobe mapailubon nga niapud-apod sa bola sa wa pa hingpit mobanos.  Ang ilang depensa ug kahingigo angayng kalisangan ni bisan kinsang moabante pagpakigsakbang nila sa NBA Finals.

-o0o-

            Karong nagpaabot na si Kobe kinsay sunod nilang ikasakbang, matino sab takos ba si Lebron James nga itandi niya.  Kon sa makausa pa, maluwas na sang Lebron ang Cleveland Cavaliers gikan sa pagkalagpot sa korte sa Orlando Magic, aron pagpugos sa ikapito ug kataposang duwa sa ilang kaugalingong tugkaran, makapataas si Lebron sa iyang agtang.

            Apan kon lubaon silang Dwight Howard ug kaubanan sa ikaunom nga duwa, si Lebron way kalainan sa iyang kadungan nga si Carmelo:  Maayong moduwa, mahimo ganing mas maayo kay ni bisan kinsa, apan di kamaong mopalambo sa duwa sa iyang kaubanan.  Susamang Jordan sa wa pang unom ka mga korona sa Chicago Bulls.

-o0o-

            Magpiyesta ang panudlanan sa NBA kon mahinayon ang panag-abot nilang Kobe ug Lebron sa finals.  Bisan sa buyag ni Howard nga ang panghinaot dakong insulto sa Magic, way makapugong sa kahigwaos pagsaksi sa panagbangga sa duha ka labing dagkong bituon sa liga.

            Maong daghang magbantay di lang sa mga magduduwa kon dili sa pito sa referees sa ikaunom nga duwa sa Cavs ug Magic.  Tungod sa di mamatay nga huhungihong nga dunay sindikato tali sa NBA, networks ug mga sugarol nga mas ganahan sa mas mabulokong teams sama sa Cavs kay sa bag-ong sulbong sama sa Magic.  Nga di maggamit sa fans sa Nuggets batok sa Lakers.  Kumbinsido nang ang Nuggets ang nagpilde sa ilang kaugalingon.

-o0o-

            May sukaranang kahadlok sa fans nilang Kobe ug Lakers nga mas kuyawng ikaatbang sa finals ang Magic kay sa Cavs.  Mas lisod bantayan ang higanteng si Howard ug iyang kaubanang pulos hingigo sa bisan asang bahin sa korte kay ni Lebron, bisan unsa niya kamaayo, kansang kaubanan mas ganahan nga magsige lag lawog sa bola niya.

            Si Phil Jackson, nabantog sa iyang pagka Zen master sama sa pagka head coach sa Lakers, mas makapasabot sa umaabot:  Way nahibawo asa ligid ang bola, sud ba sa ring o gawas ba sa korte; mangindahay lang silang makaduwa sa duwa nga may kahigayonan silang modaog.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 30, 2009

                HALAD SA DANAO

 

            Danao Civic Center, Danao City—Naglawod ang mga aplikante nga nidagsang dinhi alang sa Halad sa Katawhan sa Danao (3^rd Overseas ug Local Job Fair).  Bisan sa kainit sa adlaw sa sayong buntag ug sa kakusog sa bunok sa uwan atol sa pormal gyod nga pagsugod sa kalihokan pagka alas-9.  Kaliboan ka kahigayonan sa trabaho ang gitanyag sa 27 ka local employers ug 15 ka overseas placement agencies.

            Nagpunsisok ang mga aplikante sud sa dakong wanang dinhi (nga may kapasidad nga 5,000) ug mas daghan pang nag-atang sa gawas sa ilang kahigayonan pagsud.  Ang kakugi sa mga aplikante gikan sa Danao ug kasilinganang mga lungsod maoy labing lig-ong pasalig nga way Sugbuanong mamatay sa gutom.

                        -o0o-

            Pila lang ka lakang gikan dinhi masaksihan ang dako sang tapok sa katawhan sa Danao Fish Port, ang usa sa labing madasigon nga dunggoanan sa isda karon sa Sugbo.  Matod ni Danao City Councilor John Cane bisan ang mga mangingisda gikan sa ubang mga lalawigan nidunggo dinhi kay barato ra ang ilang gipahamtang nga bayranan, gawas nga hapsay kaayong pantalan.

            Nakasuway na ko sa lamian nga mga kan-anan sa ikaduhang andana sa fish port.  Ang tanang namaligya og pagkaon mao ang mga kanhi mamaligyaay sa kadalanan.  Ang mga mangaon nga naglakip sa mga namiyahe gikan ug paingon sa amihanang Sugbo nihangop sa kalab-as sa hangin gikan sa dagat ug sa kahamugaway sa parkinganan sa ilang sakyanan.

                        -o0o-

            Dungan nga gipahigayon ang Local ug Overseas Job Fair sa Tesda.  Nga may maayong balita alang sa mga wa ma-HOTS (hired on the spot):  Saw-on sila og libreng pagbansay-bansay sa bisan unsang katakos nga ilang tinguhaon nga makuha ug hatagan pa gyod silag inadlawng hinabang alang sa pagkaon ug transportasyon (P130 alang sa mga mamumuo nga nataktak sa trabaho tungod sa krisis ug P60 alang sa ubang mga aplikante).

            Nagsugwak sab ang mga aplikante sa ParkMall sa Mandaue Reclamation Area.  Kasagaran nila nanglakaw gikan sa highway kay pipila pa man ka PUJs ang nagsubay karon sa ruta.

                        -o0o-

            Sa Danao lunlon manomano ang paghikay sa mga dokumento sa mga aplikante; sa ParkMall computers ang nag-encode sa katakos ug edukasyon sa mga aplikante.  Di ni unang higayon nga gipahigayon ang hi-tech nga job fair.  Apan mas paspas, mas hapsay ug mas daghang maatimang aplikante ug, labaw sa tanan, mas daghang makatrabaho sa manomano.

            Tingali sa umaabot nga mga adlaw, kon mas kamao na sa computers ang mga aplikante, kon mas lapad ug mas barato nang internet access, kon mas kasaligan ug kamenosan nang ungot sa internet, di na sila maghago pag-adto sa ParkMall o pag-anhi sa Danao:  Magkatagbo ug magkasabot na sa internet ang aplikante gikan sa iyang bay ug ang employer gikan sa iyang buhatan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 29, 2009

                SABLIGAY SA LAPOK

 

            Nakaginhawa kog luag dihang tulo ra ka senador ang nitunga sa imbestigasyon sa Senado sa eskandalo sa pagkatap sa sex video nilang Dr. Hayden Kho ug sa biktima niyang kababayen-an.  May kabuot pa diay ang kinabag-an sa mga senador sa pagdumili pagsalmot sa kalihokan nga mas maayong itugyan na lang ngadto sa ubang mga buhatan sa kagamhanan, nga mas takos nga mosusi unsay mga balaod nga nalapas ug kon kinsay mga responsable nga angayng manubag ug masilotan.

            Apan nahugno kog balik pagsugod nag tingog nilang Senador Jamby Madrigal, Senador Jinggoy Estrada ug Senador Bong Revilla.  Way bisan usa nila nga nakahunahuna pagsusi may quorum ba.  Samang way bisan usa nila nga nakatugkad sa tinuod nilang gimbuhaton.

                        -o0o-

            Ang nitumaw sa imbestigasyon mao nga si Kho, bisan sa tanan niyang mga bisyo ug eskandalo, mas utokan kay sa tulo ka senador nga nisukitsukit niya.  Mas tin-aw ang iyang panghunahuna, mas nakakita siya sa mas dakong hulagway sa eskandalo ug mas takos siyang mopasabot sa iyang kaugalingon.

            Si Revilla nabisto na gyod nga di diay katarung og sulti ug pangutana kon way script.  Bisan ang iyang mga pangutana alang nilang Katrina Halili ug Kho klarong gisag-ulo ug hinimo sa ubang mga tawo.  Arang-arang unta si Estrada kay makahimo og iyang kaugalingong mga pangutana.  Apan giisip niyang mas mahinungdanon ang pagpahibawo nga wa pa siyang kakita sa sex video. Salamat na lang nga wa pakita si Senador Lito Lapid.

                        -o0o-

            Wa papiri pagpakauwaw si Madrigal.  Nga inay maoy magda og buot isip pangu sa Senate Committee on Women mao na hinuoy nag-una-una og pabadlong.  Bisan sa ka-emosyonal sa tanang nanambong, gisaling-it gyod niya pagdayeg ang sininaan ni Atty. Adel Tamano, ang abogado ni Dr. Vicky Belo, ug pag-una-una pagproklamar nga umaabot nga senador.

            Dihang nihimo sa iyang kaugalingon salida ang kanhi polis, kanhi mayor ug karon tabloid reporter nga si Abner Afuang nabisto ang kahilaw ni Madrigal.  Gipahilom niyang mga tawo, gibadlong niya si Katrina nga igo lang niingon nga "baga og nawong" si Kho, apan gipatuyangan ang simang nilang sulti ug sa duha niya ka kauban.

                        -o0o-

            Kamao gyod si Kho.  Kay nagkabulingit na man sa di kapanalipdan niyang pagbinastos nilang Katrina ug sa ubang mga biktima, nanglabay na lag lapok.  Nilampos paglampornas ni Katrina nga gipasanginlang maoy naglawog og drugas niya.  Ug gipaburot pa gyong supplier sa drugas nga wa nganli tungod sa kahadlok sa iyang kinabuhi.

            Adik man o dili si Katrina, di maibanang atraso ni Kho pagkuha og video sa ilang panaghilawas nga way pananghid.  Motug-an man o dili si Kho kinsang durugista, taphaw ang iyang pasangil.  Ug bisan unsa pay pasalig ni Madrigal niya, di silang kapanalipod ni Kho, samang way nahimo pagpugong sa pagkabilanggo ni Jun Lozada.  [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com