Arangkada of Leo Lastimosa for July 4, 2009

                        POLITIKA SA HILANAT

 

            Sakto ang DOH.  Angay untang gipahibawo dayon sa usa ka pribadong tulonghaan nga duna silay mga tinun-an nga gipanghilantan.  O, kon wa silay nakitang sukaranan sa pagpahibawo, gipasud lang unta ang mga kawani sa DOH nga niabot sa ilang tulonghaan.

            Kay samtang makiangayon ang pagdangop sa tulonghaan og pribadong tambalanan pagsusi sa kahimtang sa panglawas sa ilang mga tinun-an, ang DOH lang gihapon maoy labing takos nga moduma sa kaso.  Gani, tungod sa paspas nga pagkatap sa kagaw sa hilanat, bisan kon ang kagamhanan di ganahang moangkon sa nagkadako nga katalagman, ang DOH maoy angayng agdon sa ubang buhatan sa kagamhanan, apil na sa pribadong mga tulonghaan ug mga tambalanan.

-o0o-

            Apan di sab mabasol ang tulonghaan, ug bisan ang pribadong tambalanan nga ilang gidangpan, nga wa na maghasol sa DOH.  Kay sama sa ubang hut-ong sa katilingban gibombardiyohan sila sa pasalig nilang Health Secretary Francisco Duque III ug Education Secretary Jesli Lapus nga ang A(H1N1) kasarangan rang hilanat nga matambalan lag kasarangang paracetamol.  Si Lapus nitandi gani ini sa peskat.

            Si Duque nitambag sa mga may A(H1N1) pagpuyo sa bay aron di mapuno ang mga tambalanan ug makaatiman pa sa mas seryusong mga masakiton.  Si Lapus nimando nga di suspensuhon ang mga klase bisan may mga tinun-ang may A(H1N1).  Ang mga lagda nga nalapas sa tulonghaan ug tambalanan nalubong sa kuoton kaayong website sa DOH ug di gyod gani igkita sa website sa DepEd.

-o0o-

            Salamat na lang nga ang lokal nga kadagkoan sa DOH padayon nga matinud-anon nga nagtuman sa ilang mga gimbuhaton.  Bisan sa paglikoy ni Duque.  Salamat nga wa sila matakdi sa mas makalilisang nga kagaw sa politika nga niulipon na nilang Duque ug Lapus.

            Maikog silang bukas nga mosukwahi sa ilang labaw, apan ang kadagkoan sa DOH nisukwahi sa kamandoan ni Duque nga di na himuon ang contact tracing, o pag-ila sa mga silingan, higala o kapamilya sa mga nataptan sa kagaw sa hilanat.  Nagpabilin silang mga mananambal.  Di sama ni Duque nga niusab sa dagway ug slogan sa DOH alang sa iyang pamolitika.

-o0o-

            Tungod sa hukom ni Duque nga kausa na lang sa usa ka semana mopahibawo sa bag-ong mga kaso sa A(H1N1), ang kasaligang tinubdan sa kasayuran sa kalibotang pagkatap sa kagaw sa hilanat mao ang World Health Organization (WHO).  Nga lahi ni Duque nipahibawo sa nagkadaghang mga nangasakit ug nangamatay nga way sagol nga propaganda.

            Ang dakong haw-ang nga namugna sa pagpabaya ni Duque gipulihan ni kanhi senador Ernesto Herrera, kansang inadlaw nga press release gipasikad sa labing uwahing listahan sa WHO.  Si Herrera, sama nilang Duque ug Lapus, nagtinguha sang makalingkod sa Senado.  Tan-awon natog kinsay mas saligan sa mga botante—ang mga tigtabon o ang tigpahibawo sa pagkatap sa A(H1N1)?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 3, 2009

              HANDUMANAN SA DAGAN

 

       Dihang nakabuylo nang pangandam sa Comelec alang sa automation sa piniliay sa sunod tuig, nagkalainlaing mga sektor sa katilingban nipasidaan sa kahigayonan sa computerized nga pagpanikas sa mga boto sa katawhan.

       Karong nidako ang kahigayonan nga mano-mano na sab ang piniliay sa 2010, ang nagpakabana nga mga sektor nakalimot nga labihan nilang panghimaraot sa automation ug nitiyabaw na sab sa kalangay ug kahasol ug kabusluton ug kaampay sa mga tikasan sa karaang paagi sa iskutenyo nga molungtad og tagpila ka adlaw ug bahaan og dugo ug kaguliyang.

-o0o-

       Apan salamat sa kapakyas sa Comelec pagtino sa katakos ug kaligdong sa ilang gideklarar nga mananaog sa subasta sa P11.3 biilyones nga proyekto, makaingon ta nga wa diay pangutana nga tulipsay ni pagduda nga wa kinahanglana.

       Di hinuon silang kalikay sa labing idlot nga mga tulisok.  Kay human nila pasaligi ang katawhan nga mahibaw-an nang sangpotanan sa piniliay sa usa lang ka pamilok human sa pagtak-op sa mga presinto sila ra say nihunlak sa nitugbaw na pag-ayo nga pangandoy nga maibanan kon di man hingpit nang mapapas ang lang-og nga pagpanikas.  Lisod tinuod sabton nganong sa kamahinungdanon sa transaksiyon nga ilang giduma, mora silang mga mayang bungol nga nagpakabuta pagsugot nga matingob ang tanan nilang itlog sa usa lang ka pugaran.

-o0o-

       Ang labing dagkong mga opisyal sa Department of Labor and Employment (Dole) ug kaubang mga buhatan nagtapok sa Bohol aron pagsubli sa ilang mga nahimo atubangan sa kalibotanong krisis sa patigayon ug panrabaho sa unang unom ka buwan ning tuiga.  Mao na ni ikaupat nga nasudnong tigom nila dinhi sa rehiyon sa niaging duha ug tunga ka tuig.

       Di tsamba nga ang tungatungang Kabisay-an maoy gipili ni Labor Secretary Marianito Roque nga sumbanan sa nasudnon nilang mga programa.  Ang Dole 7, ubos sa liderato ni Regional Director Elias Cayanong, maoy labing maayo og labok sa pagtabang sa mga anak sa singot ug ubang kabos nga mga sektor nga maoy nasugamak pag-ayo sa krisis.

-o0o-

       Alang sa mga nisalmot sa DYAB Kapamilya Run (Year 9) niadtong Dominggo, mahimo na ninyong ma-download ang mga hulagway sa inyong pagdagan nga nakuha sa mga sakop sa Shutter 8 Camera Club.  325 ka mga hulagway ang gi-upload sa Shutter 8 sa Picasaweb ug makita ninyo silang tanan sa: http://tinyurl.com/dyabdagan.

       Mahibaw-an na sab ang oras sa inyong pagdagan sa hingpit nga listahan sa 1,230 ka rehistradong runners sa 10K, 5K ug 3K categories.  Ang lista nga gipada ni Joel Baring sa Sports and Fitness Enthusiast (SAFE) among gi-upload sa http://tinyurl.com/dyablakaw. Daghang salamat sa inyong pagsalmot ug hinaot nga malingaw mo sa matahom nga mga handumanan sa inyong pagdagan.  [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 2, 2009

                   DAMGONG TRABAHO

 

          Tubigon, Bohol—Inihap na lang ang mga adlaw sa pagsakay-sakay sa mga kompaniya sa mga job fair nga gipasiugdahan sa kagamhanan ug pribadong mga kahugpongan.  Kinahanglang manawat gyod og mga aplikante ug mohatag gyod og trabaho sa mga aplikante nga ilang gidawat.  Kay kon dili, i-blacklist na sila sa mosunod nga mga job fair.

          Mao ni pasidaan ni Dole (Dept. of Labor and Employment) 7 Regional Director Elias Cayanong sa iyang pagtambong sa labing unang local ug overseas job fair dinhi.  Matod ni Cayanong kabahin ni sa ilang paningkamot pagpalambo sa kalidad sa mga job fair aron mas makatabang pa sa mga way trabaho ug sa mga kompaniyang nagkinahanglan og takos nga mga kawani.

-o0o-

          May sukaranan ang pasidaan ni Cayanong.  Nahimo na sa mga tigpasiugda sa job fair ang gikinahanglang kausaban aron pagpalambo sa kahaom sa mga aplikante sa bakanteng mga posisyon sa mga kompaniya—sama sa paglistang daan sa mga katakos sa mga aplikante ug pagtudlo nila unsay mga dokumento nga andamon ug unsaon pagtubag ang mga pangutana sa employers aron nga mabantang gyod ang tinuoray nilang katakos.

          Maong turno na sab sa mga kompaniya ang pagmatuod nga matinud-anon sila sa pagtabang sa mga aplikante nga may igong katakos pagtampo sa ilang mga patigayon ug pag-iban sa nagburot nga gidaghanon sa mga way trabaho sa nasud.

-o0o-

          Bisan sa kusog nga bunok sa uwan, nagbaha gihapon ang mga aplikante gikan sa Tubigon ug kasilinganang kalungsoran sa Tubigon Cultural and Sports Complex.  Kapin sa 20 ka local employers sa Sugbo ug Tagbilaran ug overseas placement agencies ang nitanyag og dul-an sa 5,000 ka kahigayonan sa trabaho.

          Sa akong pagsuwat ini, 721 na ang rehistradong mga aplikante, upat na ang hired on the spot (HOTS) sa overseas ug pito nay HOTS sa local.  Ang Cebu Mitsumi Inc., Bohol Quality ug ubang employers nagpahigayon pa og mga pasulit ug madugangan pa gyod ang makatrabaho.

-o0o-

          Ang gipangandoy nakong job fair mao nga matag adlaw ang matag aplikante makakaplag sa labing haom nga trabaho ug ang matag kompaniya makakita sa labing takos nga aplikante alang sa matag bakante nilang posisyon.  Di ni mahimo sa naandang job fair apan di pa sab mahimo online tungod sa kanihit pa sa internet access dinhi sa ato ug ang mga nitanyag sa bag-ong teknolohiya nagpaginansiya pa gyod pinaagi sa pagpabayad sa employers ug mga aplikante.

          Nisuway ang pipila ka buhatan sa kagamhanan pagtanyag og texting apan ang proseso labihan kakomplikado ug ang mga trabaho labihan kalimitado nga siyam-siyaman ang aplikante una makatrabaho.  Hinaot nga di mohunong ang tanang hingtungdan pagpangita sa mas maayong paagi pagtino nga makatrabaho ang tanang nagtinguha nga makatrabaho.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 1, 2009

              ATONG BAYANI

 

            Una kong nawad-an og cellphone sa taxi.  Ikaduha kong nawad-an og cellphone, may gintang lang nga usa ka semana, sa taxi lang gihapon.  Ikatulo ug ikaupat kong nakabilin og cellphone sa taxi na sab.  Ang unang duha ka cellphone pulos baratuhon maong dali ra kong nitahan sa pagpangita.  Ang ikatulo ug ikaupat mao rang teleponoha, labihang mahala maong wa nako lung-i pagsubay hangtod nga nakuha pagbalik.

            Sa unang pagkahibilin sa akong cellphone, nitubag ang drayber ug iya kong gitultolan sa ilang bay sa Kalunasan.  Sa ikaduhang pagkahibilin, wa nay nitubag sa akong mga tawag.  Maong labihan nakong hadloka.  Daan nang cellphone apan mas mahinungdanon ang gitangag nga gatosan ka mga ngan ug mga numero.

-o0o-

            Ang cellphone napunita diay sa pasahero nga nakabanos dayon nako pagsakay sa taxi.  Ambot nganong wa siya motubag—nalinga ba kaha sa iyang trabaho (nurse siya), o nakahunahuna na og daotan.  Maayo na lang kay gibombardiyohan og text sa among mga tigpaminaw (kay nidangop man ko sa DYAB pagpahibawo sa taxi driver o ni bisan kinsang nakapunit sa akong telepono.

            Kadlawon nang nakuha ang akong telepono.  Si Kapitan Dave Tumulak nay nakigsabot sa nakapunit ug nag-abot sila sa Fuente Rotunda.  Wa magpaila ang nakapunit kay naglisod tingali og pasabot nganong nagpakahilom siya sud sa pila ka takna.  Nagduda kong nakahukom na lang pag-uli pagkakita nga kabungkagon nang akong cellphone.

-o0o-

            Ingon ini kahasol kon makabilin kag butang sa sakyanang pamasahero.  Ambot nganong bisan kapila na ta pahinumdomi nga mas maayong isuwat ang numero sa taxi, hasolan man ta kaayo.  Bisan karong gimandoan nang taxi drivers paghatag og resibo, kasagaran nato mobalibad kay kanunayng magdali sa pagkanaog.

            Mas hasol pa gyod kon way kalibotan ang drayber sa imong kalimtanon.  Kon laing pasahero ang makasunod sa imong butang.  Maong mahinungdanon nga mas magmabinantayon na ta.  Ug mas maayo gyod unta kon ang kitang tanan, ma-drayber man o ma-pasahero, magpakabana na pag-uli sa mga butang nga atong mapunitan sa sud o sa gawas sa mga sakyanan.

-o0o-

            Mao nay tumong sa paglusad sa "Atong Bayani" sa kataposang adlaw Purting Anibersaryoha sa DYAB Abante Bisaya.  Bisan di takos, nangahas mi pagpasidungog sa mga drayber nga niuli sa mga butang nga nakalimtan sa mga pasahero sa ilang sakyanan.  Pipila nila nakasunod og mga pungpong sa yawe, IDs ug mga dokumento.  Mas daghan ang niuli sa mas mahalong kabtangan, sama sa laptops, cameras ug dagkong kantidad sa kuwarta.

            Matag usa nila hatagan og certifico nga gipatikan sa ilang ngan ibabaw sa mas dakong "Atong Bayani" nga mahimong ibitay sa rear-view mirror.  Hinaot nga ang mga pasahero nga makakita sa mga certifico motabang pagpahalipay sa mga drayber ug ang mga drayber mopalambo pa sa ilang kamatinabangon, kamatinud-an ug pagka sulundong Kapamilya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 30, 2009

                   BAHAG ANG ISOG

 

          Nakakita na gyod og sulbad ang pamunoang Arroyo sa nag-usbaw nga mga kaso sa Influenza A (H1N1):

·        Mohunong na sila sa inadlaw nga pag-ihap sa mga nataptan sa kagaw sa hilanat;

·        Mohunong na sila pagtambal sa mga nataptan sa kagaw sa hilanat;

·        Mohunong na ang mga tambalanan pagdawat sa mga nataptan sa kagaw sa hilanat; ug

·        Mohunong na sila pagtanggong sa mga tambalanan sa mga pasahero gikan sa ubang kanasuran nga nataptan sa kagaw sa hilanat.

 

Ang ila na lang atimanon mao ang mga pasyente nga may sakit sa kasingkasing ug baga ug naapil sa pundok nga giisip nga dako ang kahigayonan nga mamatay kon matakdan sa kagaw sa hilanat.

 

-o0o-

 

          Masabot kaayo nganong gihimo ni sa kagamhanan.  Gibanabana sa DOH nga moabot og 25% sa nasudnong populasyon ang mataptan sa kagaw sa hilanat.  Sa ato pa, 22.5 milyones ka pasyente ang kinahanglang atimanon sa mosunod nga mga adlaw.

         

          Ang suliran mao nga way igong mga tambalanan ang kagamhanan ug pribadong sektor nga makaatiman sa maong gidaghanon.  Di makagahin ang kagamhanan og P90 bilyones alang sa respiratory swab sa tanang magdudang nataptan sa kagaw.  Kay kon himuon ni sa kagamhanan kuyaw nga maibanan ang gahin alang sa mas mahinungdanon nilang katuyoan—ang paglaag-laag sa ubang kanasuran.

 

          Apan igo na ba ning sukaranan nga hukasan na lang ang katawhan sa A(H1N1)?

 

-o0o-

 

          Way katakos ang kagamhanan pagtino nga ang mga pasyente sa A(H1N1) magpabilin sa ilang pinuy-anan.  Busa way makapugong nila paglaag ug pagpanakod sa ilang kahigalaan ug kasilinganan.  Tungod sa pasalig sa Department of Health (DOH) nga ang A(H1N1) kasarangan rang hilanat, wa nay magtagad pagsusi unsang kagawa ang nakatakod ug kon mananakod na ba sila.

         

          Way angayng kabalak-an kay di man makamatay ang kagaw nga niabot dinhi sa ato.  Gawas lang kon masakiton nang daan ug huyang ang panglawas sa mga biktima.  Nga maoy morag gilawog sa tirong ning pag-isa sa kagamhanan sa puti nga toalya.

 

-o0o-

 

          Apan sama sa naandan way klarong direksiyon sa pamunoan.  Samtang nawad-an nag paglaom si Health Secretary Francisco Duque III nga makontrolar pang pagkatap sa kagaw, si Pres. Arroyo nimando nga sundon sa Pilipinas ang kinatas-ang alerto (Level 6) nga gideklarar sa World Health Organization (WHO) ug padad-an og quick reaction teams nga may bawon nga mobile testing kits ang mga dapit nga naigo sa kagaw.

 

          Nisaad sab si Arroyo nga mag-self quarantine bisan sa sipsip ni Duque nga luwas siya sa kagaw bisan pulos natakdan sa kagaw ang upat ka nasud nga iyang giduaw—Japan, Colombia, Brazil ug Hong Kong.  Unsa may himuong Arroyo karong gisalikway ni Duque ang iyang sugo sa mas agresibong pakiggubat sa A(H1N1)?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 29, 2009

                        PAGBUNTOG SA KAHADLOK

 

            Sumilon Road, Cebu Business Park—Bisan sa kalibotanong krisis sa ekonomiya, ug bisan sa kaapiki sa among pagpangandam, nagbaha ang mga nisalmot sa DYAB Kapamilya Run Year 9 nga gipahigayon dinhi.  Ang opisyal nga narehistro nilang Joel Baring sa Sports and Fitness Enthusiast (SAFE), nga maoy nagduma sa tinuig nga lumba sa dagan, niabot og 1,230.  Wa maapil sa ihap ang gatosan nga niapil sa pagdagan nga wa malista ni mahatagi og mga numero.

            Ang labing dakong pundok nga nisalmot mao ang PNP Regional Training School nga may 250 ka runners.  Ang ikaduhang labing dakong pundok mao ang runners sa Taiyo Yuden sa Mactan Export Zone.  Ang labing dakong pamilya nga nidagan mao ang banayng Potot sa Lapulapu City nga may 30 ka mga sakop.

-o0o-

            Bisan sa kainit sa adlaw, nakalahutay ang kinabag-an sa mga nanagan paglatas sa napu ka kilometro nga ruta nga nida nila sa mga dan nga Salinas, Escario, Osmena (hangtod sa Kampo Sergio Osmena Sr.), Maxilom ug Gorordo.  Usa ray nakuyapan nga takos kaayong naatiman sa Basak Pardo Emergency Response Team nga gipangulohan ni Kapitan Dave Tumulak.  Nanguyog sa runners ang mga ambulansiya sa Emergency Rescue Unit Foundation (ERUF) ug Philippine National Red Cross (PNRC).

            Mangayo hinuon mig pasaylo sa kakulian sa water stations nga gipahimutang sa mahinungdanong mga bahin sa ruta.  Matod ni Jun Canton sa PAL ug sa Kabangis Runners Club may igong suplay sa tubig apan nahutdan og mga basong plastik ang hapit tanang water stations.  Mopasalig ming di na ni masubli.

-o0o-

            Usa sa bag-ong napuno sa Kapamilya Run karong tuiga mao ang pagsalmot sa Shutter 8 Camera Club sa paghulagway sa lumba sa dagan.  Ang 30 ka banggiitang mga maniniyot kugihan nga nangletrato sa mga nangapil ug nanan-aw sa lumba.  Ang ilang mga hulagway ilang i-upload sa Picasa Web (nga may katakos sa pagpabilin sa orihinal nga gidak-on sa hulagway) aron nga sayon rang ma-download sa mga naletratohan.

            Hinaot nga mas sayon na lang alang sa mga nangapil ang paghipos sa mga handumanan sa ilang pagdagan karong tuiga.  Salamat nilang Jojo Calinawan, Ricky Monterona ug kaubanan, among ipahibawo sa DYAB Abante Bisaya ang URL sa nahimutangan sa mga hulagway.

-o0o-

            Palambuon pa gyod ang Kapamilya Run sa mosunod nga katuigan.  Naglaraw mi nga duha na ka lumba ang mapahigayon sa sunod tuig.  Gitun-an na sang kahigayonan nga mapatas-an pang lumba ngadto sa 15 ka kilometro (kay ika-15 man namong sumad sa 2010) o 21 ka kilometro (half marathon) gyod.

            Daghang salamat sa tanang nakatabang pagpahigayon sa lumba.  Ang mahinungdanon di mao ang kapaspas sa imong dagan kon itandi sa imong mga higala o mga kaatbang.  Kon dili ang imong katakos sa pagbuntog sa imong kaugalingong kahadlok ug limitasyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 28, 2009

                        GINANSIYA SA BALAOD

 

            Salamat sa pangugat si Cebu City Mayor Tomas Osmena pagpanalipod sa pagkontrata sa pribadong mga kompaniya pagbira ug paghipos sa mga sakyanan ug pagbunal og makalilisang nga bayranan sa mga tag-iya, naumol ang talagsaon ug way alkanseng patigayon—ang pagnegosyo sa pagpatuman sa mga lagda sa trapiko makadugang sa kahigayonan nga madakpan ang mga nakalapas.

            Kon di pa tungod sa 85% nga makuha sa pribadong towing companies gikan sa dagkong multa sa matag sakyanan, ug kon di pa tungod sa komisyon nga giingong nadawat sa traffic enforcers gikan sa towing companies, ingon ini kaha kahigpit ang pagpatuman sa lagda batok sa mga sakyanang giparada sa di tukmang mga dapit?

-o0o-

            Bisan unsaon og tuali, di ni maayong panig-ingnan.  Gipatuman ang mga lagda sa trapiko sa Dakbayan sa Sugbo di aron pagpahapsay sa dagan sa mga sakyanan ug pagpatigbabaw sa kahawan sa kadalanan.  Kon dili aron lang pagpaburot sa panudlanan sa pipila ka pribadong kompaniya nga palarang nakatsamba pagkumbinser sa mayor pagsud sa transaksiyon nga wa gani moagi og subasta.  Unsa may laing katin-awan sa pagbira sa mga sakyanan sa labing awaaw nga mga bahin sa dakbayan sa labing mingaw nga mga takna sa kagabhion?

            Apan di sab malalis nga napatuman na gyong lagda.  Sukwahi sa naandan nga matuman lang kon naay nagbantay.  Nganong di man ni nato himuon sa pagpatuman sa uban pang mga lagda?

-o0o-

            Nganong di man ta magkontrata og pribadong mga kompaniya nga mosikop sa mga magpataka lag labay sa ilang basura?  Kay gamay ra mang multa sa anti-littering ordinance, nganong di man hapakon og makahahadlok nga multa paghipos sa nagpasad nga basura?  Nagduda hinuon ko kon makapangisog bang makontratang mga kompaniya, sama sa kabagis sa towing companies, kay ang kadagkoan man sa dakbayan ang kanunayng madakpan sa matag adlawng pagpasad sa basura sa Inayawan.

            Nganong di man sab ta magkontrata og pribadong mga kompaniya nga mosikop sa mga magtigbakay?  Kuyaw hinuon nga mga alalay sa mayor ang unang maposasan.

-o0o-

            Gawas sa pag-apiki sa kasarangang mga magbubuhis, nganong di man ta magkontrata sa pribadong mga kompaniya pagsikop sa mga kurakot sa kagamhanan?  Aron madasig, nganong di man sila tanyagan og 85% sa kuwarta nga ilang masakmit pagbalik gikan sa mga kawatan?

            Apan kinsa may buang nga opisyal sa kagamhanan nga mounay sa iyang kaugalingon?  O sa iyang mga alalay?  Mas sayon ang pagkilkil sa kabos nga mga motorista.  Kansang inutang nga mga motorsiklo di na intawon malukat kay wa pa matiwas og datadata.  Tungod sa ilang kagamay, di sab silang kasukol og kiha.  Bugtong nilang dag-anan nga dunay mga dagko nga mopunit sa ilang kawsa.  Nga tinuoray gyong manalipod sa ilang mga katungod ug di lang mogamit nila sa pamolitika.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 27, 2009

              GAPOS SA PAGPALISTA

 

            Kon botante ka sa Mandaue City, nga wa pa marehistro alang sa piniliay sunod tuig, panguros na lang daan.  Kon way milagro nga mahitabo, unya ka pa sa 2013 makabotar.

            Kon botante ka sa Lapulapu City, nga hangtod karon wa pa marehistro alang sa piniliay sunod tuig, arang-arang ang imong kahimtang.  Kon mosipsip ka sa imong barangay kapitan ug mokuyog sa iyang mga panon nga dad-on sa Comelec, mahimong makabotar ka unya sa Mayo 2010.

            Kon botante ka sa ubang dapit nga susama ang suliran, nahadlok kong wa ka mag-inusara.  Mahimong mas daghan pang susama nimo nga giluok nang daan ang balaanong katungod sa pagpili.

                        -o0o-

            Batan-ong botante sa Mandaue ang nisumbong sa Boto Mo iPatrol Mo (BMPM) sa ABS-CBN nga nagparehistro unta siya niadto pang Abril.  Apan giingnan lang siya nga pabalikon sa Oktubre kay unya pa siya matagad ug malista.  Nganong nahitabo man ni?  Nganong kinahanglan mang maghuwat ang botante og unom ka buwan una marehistro?

            Sa ato pa, ang botante nga karon pa makahigayon pagduaw sa Comelec, unya pa sa Disyembre malista?  Apan kay ang rehistrasyon kutob ra man sa Oktubre, ug unya sa Disyembre mahigot na man ang Comelec sa uban pang mga gimbuhaton alang sa piniliay, automated man o dili, wa na siyay kahigayonan nga makapili nilang Jonas, Nerissa ug uban pang mga modagan pagka mayor sa Mandaue.

                        -o0o-

            Laing batan-ong botante nga nidangop sa BMPM maglisod pagsabot nganong 50 ra ka botante ang marehistro sa Comelec sa Opon sa tibuok buntag.  Mas lisod sabton ang kasayuran nga iyang nahipos nga sa tibuok hapon ang mga botante ra nga gihakot sa mga opisyal sa barangay ang ipanglista sa Comelec.

            Ang kadagkoan sa Comelec sa Lapulapu nibasol sa bag-ong mga botante sa Opon nga di kamaong mosuwat sa kalangay sa ilang pagpanglista.  Matod nila mapul-an pa sila sa pagsubay sa petsa sa pagkatawo sa mga nagparehistro kay kasagaran nila, labi nang mga sakop sa Muslim community, way birth certificates.

                        -o0o-

            May managsama hinuong lusot ang kadagkoan sa Comelec sa Opon ug Mandaue:  Usa ray ilang data capturing machine busa bisan unsaon og paningkamot limitado ra gyod ang gidaghanon sa mga botante nga ilang malista.  Niangkon sila nga ang kahigayonan pagkuha og dugang computers gikan sa ulohang buhatan mas gamay pa sa kahigayonan nga mapadugo ang batong bantilis.

            Di silang karehistro og mas sayo sa alas-8 sa buntag ug lapas sa alas-5 sa hapon kay may lagda ang Comelec nga office hours ra ang rehistrasyon.  Di sab silang karehistro og Dominggo kay ubos sa lagda Lunes hangtod Sabado ra ang pagpanglista.  Ug ang kahigayonan pag-usab sa mga lagda mas gamay pa sa kahigayonan nga mahinayon ang mga konsiyerto ni Michael Jackson.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 26, 2009

              KADAOT SA KAGAW

 

            Ang pagsulbong sa Pilipinas isip ika-12 nga labing daghan og kaso sa A(H1N1) sa tibuok kalibotan, inay makapaalarma sa pamunoang Arroyo, gigamit na hinuon ni Health Secretary Francisco Duque III sa pagpanghambog:

·        Nga ang daghang mga kaso sa Pilipinas nagumikan sa aktibo nga pagbantay ug contact tracing sa iyang buhatan (ipasabot ba niya nga nagmika lang ang ubang kanasuran maong di sama kadaghan ang ilang mga kaso sa ato?);

·        Nga ang kapaspas sa pagkatap sa kagaw sa hilanat gitugbangan sa paspas sab nga pagkaayo sa 74% sa mga pasyente; ug

·        Nga di na kitay labing daghan og kaso sa Southeast Asia kay naapsan na ta sa Thailand.

                        -o0o-

            Dasonan nakong paniid sa Trade Union Congress of the Philippines (TUCP) pinaagi ni kanhi senador Ernesto Herrera nga di makiangayon ang pagtandi ni Duque sa A(H1N1) ngadto sa peskat.  Kay tungod sa kahuyang sa kagaw way kahigayonan nga mamatay ug tino gyod nga maluwas ang pasyente.

            Matod ni Herrera nakalimtan ni Duque ang lapad nga kahasol nga namugna sa hilanat ngadto sa mga tinun-an ug ubang mga biktima.  Nipasabot si Herrera nga kon pabrika pa ang Kongreso—nga napugos pagpanak-op tungod sa A(H1N1)—dako na kaayo ang tidlom sa produksiyon.  Maong inay pahiyuson angayng dugangan ni Duque ang paningkamot pagpugong sa pagkatap sa kagaw sa di pa maigo ang mga mamumuo ug molubog ang nasudnong ekonomiya.

                        -o0o-

            Makahupay ang taho sa DOH nga sa 727 ka kaso sa A(H1N1) sa Pilipinas, 536 na ka mga pasyente ang naayo.  Ang wa isulti sa DOH mao ang kadako sa kadaot nga nahiagoman sa mga pasyente sukad sila gitakboyan hangtod nga nakalingkawas na sa kagaw.

            Pila ka adlaw nga wa ka-eskuyla ang mga biktima?  Pilay naiban sa kita sa mga wa makatrabaho?  Pila ka milyon ka pesos sa patigayon ug kahigayonan ang napilde sa pagtak-op sa mga tulonghaan?  Pila ka bilyon ka pesos ang nausik sa panudlanan sa kagamhanan tungod sa pagkandado sa Kongreso?

                        -o0o-

            Supak ko sa awhag ni Senador Joker Arroyo nga tagoan na lang sa kagamhanan ang kinatibuk-ang gidaghanon sa mga natakdan sa kagaw sa hilanat.  Nahadlok ko nga mas dako ang kayagaw nga motumaw kon hikawan na ang katawhan sa labing bag-o ug kasaligang mga kasayuran.

            Kon mohunong na si Duque pagpahibawo sa katawhan sa inadlaw nga pagtubo sa mga kaso sa A(H1N1), di mohunong ang katawhan sa pagpakisayod.  Ang haw-ang nga mamugna kon ipatuman ang sugyot ni Arroyo (nga mao say sugyot niadto ni Duque) kuyaw nga kapulihan sa mga huhungihong sa mas daghan pang mga kaso sa mas makamatay pa nga kagaw nga mas paspas pa nga nikatap.  Ngadtong Duque ug Arroyo, di angayng kahadlokan ang kamatuoran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com 

Arangkada of Leo Lastimosa for June 25, 2009

                   BALITOK SA HILANAT

 

          Nasupalpal na sab si Health Secretary Francisco Duque III.  O gigamit lang sa pagpa-papel sa iyang amo.  Gipahibawo ni Duque nga di na kinahanglan nga mag-self quarantine si Pres. Arroyo inig abot gikan sa iyang biyahe sa Japan, Brazil ug Cambodia.  Labihang taphawa sa iyang panagang—kay nipasalig ang mga pangu sa tulo ka nasud, nga pulos dunay mga kaso sa A(H1N1), nga gipaningkamotan nilang luwas si Arroyo gikan sa kagaw sa hilanat.

          Tungod sa pahibawo ni Duque, nisibaw ang mga pagsaway nganong di motuman si Arroyo sa lagda sa iyang pamunoan nga nagmando og napu ka adlaw nga quarantine alang sa mga opisyal sa kagamhanan nga gikan sa mga nasud nga natakdan na sa kagaw.

-o0o-

          Tungod ba kaha sa mga pagsaway, o aron ingnon nga naminaw sila sa sentimento sa katawhan, gipaod sa Malakanyang si Duque sa tadtaran.  Gipahibawo ni Executive Secretary Eduardo Ermita nga gawas nga mosumiter siya sa thermal scan sa tugpahanan, mopaubos sab og self-quarantine.  Wa hinuon mosulti si Ermita kon pila ka adlaw ang pagtanggong ni Arroyo sa iyang kaugalingon.  Apan ang kalendaryo sa Malakanyang nagpakita nga moduaw dayon si Arroyo sa Sugbo inig abot niya gikan sa Cambodia.

          Napugos ba lang si Arroyo pag-ulug-ulog pagsugot sa quarantine?  O gusto nang ipintal ang iyang kaugalingon nga simbolo sa kamasinugtanon sa balaod?  O giisip niya si Duque nga para gasto na lang?

-o0o-

          Ang pagpa-quarantine ni Arroyo di hinuon makahapsay, hinunoa makapasamot kalubog sa mga lagda sa iyang pamunoan batok sa A(H1N1).  Nganong wa may nakatudlo sa iyang alyadong mga kongresista ug mga sakop sa gabinete pag-self quarantine sa ilang pagbalik gikang nanan-aw sa sangka nilang Manny Pacquiao ug Ricky Hatton sa Las Vegas niadtong mao gyoy pagsulbong sa kagaw sa hilanat?

          Nganong usa ra man ka kongresista ang nag-self quarantine human nabisto nga kawani sa Kongreso ang 49 nga babaye nga maoy labing unang namatay sa A(H1N1) sa Pilipinas ug Asya?  Motuman ba lang diay sa lagda kon daghan nang motiyabaw?

-o0o-

          Kon wa kang kasabot hangtod karon sa lagda sa pamunoang Arroyo mahitugod sa A(H1N1), ayaw basola ang imong kaugalingon.  Kay wa ka mag-inusara.  Kinsa man tuoy di maglibog kon usa ka adlaw moingon si Duque nga di angayng magpa-ospital ang mga pasyente sa A(H1N1) ug sunod adlaw mopasidaan pagsilot sa mga tambalanan nga di modawat sa mga matakdan sa kagaw?

          Kinsa may makasabot kon usa ka adlaw moawhag ang Malakanyang nga magpabiling kalma ang katawhan atubangan sa kalibotanong epidemiya sa A(H1N1) apan pagka sunod adlaw mangandado ang Kongreso, ang ikatulong labing taas nga buhatan sa kagamhanan, tungod sa kahadlok nga matakdan ang mga kongresista ug mga kawani sa hilanat?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 24, 2009

              YAGAW ANG HOUSE

 

            Ang determinadong paningkamot sa kagamhanan pagpahiyos sa hulga sa Influenza A (H1N1) napusgay.  Dihang ang House of Representatives nipapauli sa tanang 3,000 nila ka kawani ug nitak-op sa tanang buhatan human nahibaw-i nga ang 49 anyos nga babaye, nga giilang maoy labing unang namatay sa A(H1N1) sa di lang sa Pilipinas kon dili sa tibuok Asya, ila diayng kawani.

            Tibuok semana nga kandadohan ang House.  Sa ato pa, way matuki nga balaodnon ni masudlan nga transaksiyon ang mga kongresista hangtod nga mahibalik gikan sa pinugos nilang bakasyon sa Lunes sunod semana.  Unsa may himuon sa katawhan kon ang kagamhanan nga mao untay mopakalma nila mora mang manok nga gitil-asan ug nagkapakapa?

                        -o0o-

            Nakatambong sa daghang kalihokan sa Kongreso ang babayeng kawani human natakdan sa kagaw sa hilanat.  Salamat sa tambag ni Health Secretary Francisco Duque nga di angayng kahadlokan ang A(H1N1) kay kasarangan rang kagaw sa hilanat ug ang mga matakdan di angayng magpa-ospital, ang biktima igo rang nitomar og paracetamol.  Nihunong lang pagtrabaho dihang naglisod na pagginhawa.

            Nipasalig si House Speaker Prospero Nograles nga limpiyohan ang House karong semanaha ug luwas na alang sa SONA ni Presidente Arroyo sunod buwan.  Apan si Arroyo di angayng mokumpiyansa.  Kon di gyod magpa-quarantine gikan sa iyang panaw sa Japan ug Brazil, angayng pahibaw-on nga nagsugod og kasakit ang biktima human nakaduaw sa Malakanyang.

                        -o0o-

            Aron pagsukwahi sa pagtuo nga A(H1N1) ang namatyan sa biktima, si Duque nagkapuliki sa pagpangita sa uban pang mga sakit sa pasyente.  Gawas sa sakit sa kasingkasing, gitumbok ni Duque nga ang babaye may sakit sab sa baga ug sa atay.  Nakaseguro ba si Duque nga way hubak ang pasyente aron pagtino nga wa gyoy labot ang A(H1N1) sa iyang kamatayon?

            Ang liderato sa House mao ray labing uwahing nagduda sa pagarpar ni Duque.  Nagkadaghan ang mga tulonghaan nga nipili pagpaneguro sa kahimsog sa ilang mga tinun-an kay sa pagtuo sa iyang pasalig nga huyang rang kagaw.

                        -o0o-

            Bisan ang DOH wa motuo ni Duque.  Padayon nilang gisusi ang mga pasyente nga gipanghilantan ug gisubay ang mga nakaduol sa mga natino nga natakdan sa kagaw sa hilanat.  Bisan si Duque wa motuo ni Duque.  Kay nakalimot ba kaha sa iyang awhag nga di na magpa-ospital ang mga maigo sa A(H1N1), gipasipad-an niyang mga tambalanan nga silotan sila kon mobalibad pag-atiman sa hilantan nga mga pasyente.

            Kon mokalmag diyutay ang katol sa laag ni Arroyo, mas maayong iyang hukman kon angay pa bang si Duque ang tugyanan pagpangu sa kampanya batok sa A(H1N1).  Nahadlok hinuon kong natakdan na si Duque sa mas makahahadlok nga kagaw sa politika.  Nga maoy nakapalikoy niya.  Kay wa nang kahibawo health secretary pa ba?  O senatoriable na?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 23, 2009

                        SUHITO SA KAGAW

 

            Hinaot nga ang 49 anyos nga babaye, nga gituohang maoy labing unang namatay tungod sa Influenza A (H1N1) sa Pilipinas, wa motuo sa pasalig ni Health Secretary Francisco Duque III nga ang A (H1N1) nga nakasud sa atong nasud kasarangan rang kagaw sa hilanat, nga ang mga matakdan di na kinahanglan nga mosud sa mga tambalanan ug di na kinahanglan nga subayon kinsay nakaduol nila.

            Kay kon simbako, layo ra to, tabukon og pito ka lawod, nakumbinser ni Duque ang pasyente nga kasarangan rang iyang hilanat, kay wa man sang kabiyahe sa mga nasud nga naigo sa A (H1N1), kuyaw nga si Duque usa sa matulisok nga usa sa nakapatay niya.

                        -o0o-

            Inay mangayo og pasaylo nga nalahap rang iyang pagtino nga di makamatay ang kagaw sa Pilipinas, kay bisan ang WHO nga mas suhito sa kalibotanong sakit wa man mangahas paghimo sa samang pasalig, si Duque nipili pagdupa sa iyang binuang pinaagi sa pagpadayag og pagduda nga mahimong di A (H1N1) ang namatyan sa babaye.

            Bahala na kon napamatud-ang may A (H1N1) ang biktima.  Bahala na kon ang WHO niingon nga kasagaran sa nangamatay sa ubang kanasuran may daan nang mga sakit nga mas nigrabe tungod sa A (H1N1).  Bahala na kon sama rang gikuwestiyon ni Duque ang pagdeklarar sa WHO nga A (H1N1) ang namatyan sa 180 ka mga pasyente sa ubang kanasuran.

                        -o0o-

            Maayo na lang nga wa mangahas si Duque pagtulisok sa biktima nga namatay tungod sa iyang self-medication.  Maayo na lang nga wa niya basola ang minatay nga mirisi kay namugos pagtrabaho bisan gihilantan.  Maayo na lang nga wa panamastamasi ni Duque ang babaye nga di nang kapanalipod sa iyang kaugalingon.

            Hinaot nga ang likoy nga panghunahuna ni Duque di makapugong niya paghimo sa tukmang mga lakang pagsusi kinsay nakaduol sa biktima—apil nang iyang mga kauban sa trabaho,  Hinaot nga bisan naneguro gihapon nga huyang ang kagaw di hingpit nga tak-opan ni Duque nga may nasaag nga makamatay nga kagaw dinhi.

                        -o0o-

            Mao nga tungod ug alang sa kaayuhan sa tanang hingtungdan, mangahas ko pagtambag nimo nga ayaw tuohi si Duque.  Kon simbako matsambahan ka sa nagdungan nga sip-on, ubo, hilanat ug karat sa tutonlan, pahiling gyod sa doktor, bahala na kon gipasidan-an kang Duque nga nag-usik-usik lang sa imong panahon ug naghagu-hago lang sa mga tambalanan.

            Mao nga kon mangugat gihapon si Duque nga wa pay namatay sa A (H1N1) sa Pilipinas, pasagdi na lang kay tingalig mas suhito pa siya kay sa kagaw mismo.  Alang ni Duque mas mahinungdanon nga makapasigarbo siya nga ang Thailand (518) nay labing daghan og kaso sa A (H1N1) sa Southeast Asia kay sa pagpasabot nganong niabot nag 445 ang mga kaso sa Pilipinas.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 22, 2009

                        HALAD SA PAGLAOM

 

            UP Cebu Grounds—Usa sa labing gidugokan sa Grand Halad sa Kapamilya mao ang mobile passporting sa Department of Foreign Affairs (DFA).  Niabot og 289 ang nanguha og machine readable passports, ang kasagaran nagpailis sa ilang karaan nga pasaporte, ang pipila nangaplay og pasaporte sa labing unang higayon.

            Hinaot nga ang kadaghan sa mga naglaraw nga mopanaw sa ubang kanasuran nagpasabot nga mas daghan na silag pundo nga ikalulinghayaw, o mas daghan nang nakamatngon sa kapuslanan sa pagsinati sa kultura ug kabilin sa ubang mga kalit.  Hinaot nga wa ni magpasabot nga mas daghan nang gustong mobiya sa nasud.  Nga mas daghan nang nangandam nang daan alang sa bisan unsang kahigayonan pagpangita og mas maayong ugma sa langyawng mga baybayon.

-o0o-

            Pipila sa mga aplikante sa pasaporte nga akong gikahinabi nitug-an nga maayong puy-an ang Pilipinas, labi na ang Sugbo, ug nga di ni nila ibaylo sa laing nasud o kaliwat.  Apan nawad-an na silag paglaom nga makahaw-as gikan sa kalisod nga ila karong nahimutangan.  Bisan ang mga dagko og kita nikumpisal nga nabalaka sila sa umaabot sa ilang mga anak.  Pagpanlangyaw na lay nahunahunaan nga paagi paghatag sa ilang mga bata og mas sanag nga ugma.

            Nabatyagan nila nga way mahimo ang katawhan pagbadlong sa nangalisbo nga mga pangurakot sa pamunoan ni Pres. Arroyo.  Wa sab silay salig ni bisan kinsang nangambisyon nga mopuli ni Arroyo.

-o0o-

            Ang tulukibon nga mga implikasyon sa kadaghan sa nanguha og pasaporte wa hinuon makaiban sa kinatibuk-an nga mensahe sa pagtinabangay, pag-inunongay ug paghiusa sa mga nisalmot sa bag-o lang gitak-opan nga Grand Halad sa Kapamilya dinhi.

Ang naglingiting nga kainit nga giputol sa kusog nga bundak sa uwan human sa paniudto sa wa pa pulihi sa lain na sang hugna sa naglingiting nga kainit wa makahudlat sa talagsaong katilingban nga gisakpan sa katawhan nga determinadong nitanyag sa way kinutoban nga pagtabang ug sa katawhan nga mahinangpon ug tiunay nga mapasalamaton sa tanang nadawat nilang gasa—bisan unsa kagamay ug kalumalabay.

-o0o-

            Niang subay sa mga naalagaran:  Optical-217; PAF Dental-286; Cebu City Health Dental Van-144; Perpetual Succor Hospital-180; Chong Hua Hospital-53; Reactive X-ray-53; Paramedical School-43; Pagibig-46; SSS-103; Philhealth-67; LTO-35; NSO-446; Legal-35; ug Cebu City Veterinary Services-455 ka iro ug iring.

            Ang kinabag-an nipahimus sa libreng konsultasyon ug tambal.  Daghang salamat sa boluntaryong mga doktor ug nurses ug sa mga tambal nga hinabang sa Bantay Bata 163 ug ubang manggihatagong mga kapamilya.  Lingaw sang mga nanambong sa pasundayag sa Dancesport Team sa Barangay Apas sa buntag ug sa konsiyerto sa labing inilang mga banda sa Sugbo pagtuang sa uwan sa hapon.  Nga mahimo sang hubaron nga timaan sa paglaom o pag-ikyas sa kalisod.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 21, 2009

                        GIYA SA HALAD

 

            Kon makasuroy ka sa UP College Cebu Grounds sa Lahug, Dakbayan sa Sugbo karong adlawa, ayaw og kahibung sa baha sa katawhan nga mosugat nimo—kabahin sila sa dakong piyesta sa pangalagad nga sa makausa pa magpasundayag sa di hitupngan ug panaghiusa ug pagtinabangay sa mga Sugbuanon.  Aron di ka masaag niang pipila lang sa labing dagko ug libreng mga pangalagad nga imong mapahimuslan:

·        Libreng tambal gikan sa Bantay Bata 163, Cebu Eumed Pharmacy ug ubang manggihatagon nga mga kapamilya;

·        200 ka libreng CBS (capillary blood sugar), 100 ka urinalysis ug 100 ka bloodtyping sa Perpetual Succor Hospital;

·        100 ka libreng X-ray ug 100 ka urinalysis sa Hi-Precision Diagnostic;

·        100 ka libreng X-ray sa Reactive X-ray and Laboratories; ug

·        200 ka libreng CBC (complete blood count) sa Chong Hua Hospital.

-o0o-

            Usa sa labing manggihatagon nga mga boluntaryo sa Grand Halad sa Kapamilya mao si Dr. Christine Fernandez, nga gawas nga makita sa Kapamilya Winner Ka! sa ABS-CBN mao say nagduma sa Fernandez Eye Clinic sa Gaisano Mactan Island Mall.  Si Christine maoy mangunay paghimo og libreng eye checkup ug, uban sa iyang mga ginikanan, manghatag pa gyod og 200 ka reading eyeglasses.

            Wa say tihik-tihik ang pangalagad ni Cebu City Veterinarian, Dr. Alice Utlang: Libreng kapon, bakuna, purga, bitamina ug shampoo alang sa mga iro ug iring.  Labaw pang buhong ang gitanyag sa CSCST Extension Services pinaagi ni Dr. Greg Gamboa:  Pagtudlo og pito ka teknolohiya sa pag-andam, pagpreserbar ug pagluto og mga pagkaon.

-o0o-

            Nangu sa one-stop-shop sa pangalagad sa mga buhatan sa kagamhanan mao ang DFA uban ang ilang mobile passporting; LTO uban ang ilang E-Patrol nga mohikay sa mga lisensiya sa mga drayber ug mo-seminar pa gyod sa mga nakalapas sa mga lagda sa trapiko aron mauli ang ilang mga lisensiya; ug ang Pagibig-Mandaue nga mohatag og seminar alang sa housing loan applicants.

            Apil sab sa Halad ang NSO, SSS, Philhealth ug NBI.  Si Bise Mayor Thelma Jordan mangu sa daycare workers sa Liloan pagbasa og mga sugilanon ug pakigduwa sa mga bata.  Samtang magpakaon og champorado ang Bantay Bata 163 sa ilang mga anak, ang mga ginikanan makapahimus sa libreng serbisyo ug notaryo sa mga sakop sa IBP ug YLAC.

-o0o-

            Apan ang labing makahuloganon nga bahin sa Grand Halad sa Kapamilya karong buwana mao ang panag-abot sa mga hinabang gikan sa labing gamhanang mga opisyal sa kagamhanan ngadto sa labing kasarangan nga mga sakop sa katilingban.

Ang mga tolda, lamesa, lingkoranan, sound system ug megaphones pulos pinahuwaman sa lokal nga mga opisyal ug matinabangong mga magpapatigayon.  Samtang ang mga pangalagad gitanyag sa mga kapamilya nga way katigayonan apan adunahan sa kamanggiluy-on ug pagpakabana.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 20, 2009

                        BAG-ONG MEDIA

 

            Pila ka tuig gikan karon, mahimo lahi na ang paagi sa katawhan pagkuha sa mga balita.  Mahimong di na sila matagbaw nga maminaw lang sa radyo, magtan-aw lang sa telebisyon, o magbasa lang sa mga pamantalaan.  Nabatyagan na ni sa tradisyonal nga media sa Estados Unidos ug ubang malambuong kanasuran, nga hapit tanang molupyo makapahimus na sa Internet.

            Ang ilang mga konsumidor sa media nakakita nag mas sayon ug paspas nga mga paagi pagkuha sa mga balita ug ubang kasayuran pinaagi sa Internet.  Maong dungan sa pagsulbong sa trapiko sa net, nitidlom ang kita sa ilang radyo ug telebisyon.  Napurdoy ang labing dagko nilang mga pamantalaan.  Ang mga gagmay hagbay rang nalukapa.

-o0o-

            Wa pa na mahitabo dinhi sa ato.  Diin 14% ra sa populasyon ang makagamit sa internet.  Tungod ni sa kakabos sa kinabag-an sa mga molupyo, sa kamahal pa sa personal computers ug internet access ug kabiya pa sa atong mga teknolohiya.  Apan di makapangiyugpos ang mga sakop sa media dinhi sa ato.  Ang nag-ung-ong nga higanteng kausaban di na kapugngan.

            Moabot sang higayon dinhi sa ato nga ang mga balita, inay tultulon matag alas-7 sa buntag sa lokal nga radyo o alas-6:30 sa gabii sa nasudnong telebisyon, kuhaon na sa mga konsumidor bisan unsang orasa gikan sa bisan asang bahin sa kalibotan pinaagi sa podcast o sa archive sa audio ug video streams.

-o0o-

            Ang podcasts ug streaming sa radyo ug telebisyon ug ang websites sa mga pamantalaan maoy labing karaang mga paagi sa pagbalita sa internet.  Ang mas bag-ong mga paagi hingpit nang nilaktaw sa tradisyonal nga media.  Pananglitan, ang kaguliyang sa Iran karong bag-o wa makuha sa CNN kondili sa Twitter.

            Labihan kamapuslanon ang Twitter pagsubay sa mga panghitabo sa Teheran nga si US President Barack Obama nihangyo sa Twitter paglangay sa ilang maintenance hangtod maklaro na unsay nahitabo sa mga protesta batok sa giingong lapad nga tikas sa piniliay sa Iran.  Ang Google ug Facebook niapas pinaagi sa pagdalidali paghubad sa ilang sites ngadto sa Persian.

-o0o-

            Apan bisan unsa pay paagi sa pagbalita, nagpabilin nga labing mahinungdanon ang unod sa mga balita.  Ang paghipos sa labing kasaligan ug mapuslanong mga kasayuran, ang pagsuwat ug pagsibya nila sa labing tin-aw ug makiangayong paagi ug ang pagpaabot nila ngadto sa labing daghan ug labing nagkinahanglan nga bahin sa populasyon.

            Mao nay pangahasan namo pagtubag sa newswriting seminar-workshop karong ala-1 sa hapon sa STC Auditorium sa Gen. maxilom Ave. sa Dakbayan sa Sugbo.  Kabahin na sa tibuok buwang pagtimaan sa ika-14 nga sumad sa DYAB Abante Bisaya.  Manambong ang gatosan ka mga tinun-an ug umaabot nga mga magsisibya.  Aron di mabiya sa panahon, gi-post sab ni nako sa Facebook.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 19, 2009

                   TAKDANAY SA TABANG

 

          Mas piskay nang akong panglawas human sa ikaduhang adlaw sa akong self-quaratine.  Pagmata nako ganinang buntag, nagsusi dayon ko sa akong asawa, ug nag-text dayon sa akong mga kauban sa trabaho, kon wa pa ba sila labdi og ulo.  Kay mao man ni sinugdanan sa akong pagkaluya.  Maayo na lang nga wa sila matakdi.  Wa pa.

          Kay gibanabanang pito pa man ka adlaw una mopakita og tilimad-on ang kagaw, magpadayon ko pagpaniid sa kahimtang sa ilang panglawas sa mosunod nga mga adlaw.  Apan mosuway na ko paglighot og trabaho.  Kay kon ang akong asawa maoy pabut-on, sunod buwan pa ko niya pabalikon sa sibyaanan.

-o0o-

          Haskang daghanang nahasol sa akong pagpangahas pagsibya gikan sa akong pinuy-anan sa niaging duha ka adlaw sa tulomanong "Arangkada" sa DYAB Abante Bisaya.  Ang mga tigpaminaw nga wa kabantay diin ko gikan, nangreklamo sa pipila ka bahin sa sibya nga niawop o nagbalikbalik ang akong tingog.

          Maong giduaw ko sa taga Smart Bro sa akong bay gahapon (tuohi, nanghunaw kog sabon ug nikanta og "Happy Birthday" kaduha sa wa pa ko mangabli sa pultahan).  Wa silay nakitang depekto sa akong koneksiyon.  Di pa gyod diay kasaligan sa lahutay nga pagsibya ang Internet—mahimong niawop ang koneksiyon sa akong bay o sa sibyaanan, o limitado pa gyong teknolohiya sa Skype.

-o0o-

          Sa duha ka adlaw nakong pagkatanggong sa bay, mas nabantang nako ang baha sa kamanggihatagon sa mga Sugbuanon aron, sa makausa pa, mapuno na sab sa libreng mga pangalagad ang umaabot namong "Grand Halad sa Kapamilya" karong Dominggo, Hunyo 21, sa UP College Cebu Grounds sa Lahug, Dakbayan sa Sugbo.

          Ang gamitoy namong gahin alang sa kalihokan napilu-pilo sa makadaghan ug nahimong higanteng bawod sa panaghiusa ug pagtinabangay sa mga Sugbuanon, kasagaran nila mga gagmay nga utro sang tabanganan, nga wa managana pagpaambit sa ilang panahon, katakos ug katigayonan aron makaatiman sa labing masakiton, labing gigutom ug labing huyang.

-o0o-

          Daghang salamat sa lokal nga mga opisyal nga nagpahuwam sa ilang mga tolda, mga lingkoranan ug mga lamesa.  Daghang salamat sa mga buhatan sa kagamhanan ug pribadong sektor nga mosakripisyo sa ilang Dominggo aron pag-alagad.  Labaw sa tanan, daghang salamat sa kasarangang mga Sugbuanon nga nitanyag pagtagbaw sa bisan unsa na lang panginahanglan nga ilang mahunahunaan sa kaliboan nga manambong sa Halad.

          Kasagaran sa mga boluntaryo magbawon—timaan sa katiunay sa ilang pagtabang.  Dakog matampo sa Halad kon mosuroy ka sa UP karong Dominggo.  Mahimong magda og usa ka putos nga pan, o usa ka botelyang tubig, o usa ka tableta alang sa bata ug hamtong nga mga pasyente.  Mahimo ganing mopikpik lang sa ilang abaga, uban ang tam-is nga pahiyom, pagdasig nila pagsungasong sa mosunod pang mga adlaw sa mga pagsuway sa katimawa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 18, 2009

                   TANGGONG SA HILANAT

 

          Pag-abot nako sa bay gikan sa trabaho niadtong Martes sa gabii, morang tubig nga nagtulo ang akong sip-on, labad ang akong ulo ug duna koy gamayng hilanat.  Gipahibawo nakong akong asawa nga mag-self quarantine ko.  Nga lisod himuon kay labihang gamitoya ra man sa among bay.

          Nisugyot kong adto matug sa pikas lawak.  Kay bisan napuno sa iyang mga libro ug PC may gamay pang luna nga kabukharan sa sofa bed.  Gihakot na nakong tanang gikinahanglan aron makatug kog sayo.  Sama sa naandan, akong asawa maoy natuman.  Gipakatug ko niya sa among lawak.  Wa siya mahadlok nga magtapad mig higda.  Tinuod gyod diay ning gugmaha.  Gipasul-ob hinuon ko niyag surgical mask.

-o0o-

          Kon wa pa kang kasul-ob og mask, ayaw na lag suway.  Mabatyagan nimong kainit ug kasubsob sa imong ginhawa.  Kon tinuod nga nagda na kag kagaw, mabalik ra sang kagaw nimog ginhawa.  Nakabasa sab ko sa pasidaan sa usa ka eksperto nga ang mask mahimong makapasamot inay makapanalipod sa nagsul-ob gikan sa kagaw sa hilanat.

          Apan wa na lang ko magsaba.  Labihan nako kamapasalamaton nga, bisan sa kalibotanong kahadlok sa Influenza A(H1N1) virus, nakapahuway gihapon sa akong naandang higdaanan.  Gawas pa, ako may nagda sa kagaw.  Akong asawa maoy doktora.  Wa ko sa posisyon sa pagprotesta.

-o0o-

          Human sa usa ka adlaw nakong kasinatian sa home quarantine, makasulti ko nimo nga nagdamgo lang sa iyang kakanahan si Health Secretary Francisco Duque III sa iyang pagtuo nga hingpit nga mahimuwag ang pasyente gikan sa ubang mga sakop sa iyang pamilya.

          Usa ray among pansayan.  Ang among kusina sumpay ra sa among kan-anan.  Inig atsi nako sa usa ka bahin, maigking intawon ang akong asawa bisan didto siya sa pikay tumoy sa bay nahimutang.  Mao ni ang among bay bisan pulos dunay trabaho.  Unsa na kaha intawon ang mga pamilya nga way klarong panginabuhi?

-o0o-

          Nakapabakuna ko batok sa hilanat sayo ning tuiga.  Sa ato pa, kining kagaw nga nitakboy nako di ni ang kasarangang kagaw nga nagsauy-saoy na sa niagi pang tuig.  Wa sab koy nahinumdoman nga akong gikahimamat nga mao pay pag-abot gikan sa mga nasud nga natakdan na sa A(H1N1).

          Mas dako ang kahigayonan nga giatake na sab kog sinusitis.  Tungod sa pagsige nakog baktas sa abog ug aso kaayong Cebu North Road matag buntag ug gabii.  Ug sa gitumbok sa akong asawa nga pila ra ka takna nakong kinatulgan.  Di na ko batan-on, nipahinumdom siya, busa kinahanglan na kong matug sa palis.  Nga di mahimo tungod sa akong trabaho.  Apan samtang nia ko sa bay, iyang mga lagda maoy matuman.  Maong kinahanglan kong manghunaw ug mokanta og duha ka "Happy Birthday" matag katloan ka gutlo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com