Arangkada of Leo Lastimosa for February 22, 2010

                        Apiki ang NTC

 

            Karong gipugngan na sa Court of Appeals (CA) ang pagpatuman sa mas baratong bayranan sa voice calls sa mobile phones nga gimando sa National Telecommunication Commission (NTC), nisamot kahanap ang kahigayonan nga mapahimuslan sa mga konsumidor ang kaayuhan sa per pulse billing system.  Mahimong malansang na lang gyod sila sa pagpas-an sa karaan ug di makiangayong sistema nga pabayron sila per minute bisan kon ang ilang mga tawag nilungtad lang og 20 segundos.

            Bisan sa daghang promo sa higanteng mga kompaniya sa telepono pagpatuo nato nga nalaslasan na pag-ayo ang bayranan sa telepono, ang pait nga kamatuoran mao nga, sukwahi sa ubang kanasuran, wa mous-os ang bayranan sa telepono sa Pilipinas sa niaging usa na ka dekada.

-o0o-

            Palihug basaha ning mubo nga kasaysayan sa pakigbisog sa NTC pagpatuman sa mas makiangayon nga sistema pagkuwenta sa bayranan sa voice calls sa mobile phones:

·        Niadtong Hulyo 23 sa niaging tuig, nimando ang NTC sa mga kompaniya sa telepono pagpatuman sa maximum billing nga 6 segundos matag pulso;

·        Nisugyot ang Smart og flagdown rate sa unang duha ka pulso (12 segundos) nga P3 ngadto sa P6 ug 70 sentabos ngadto sa P2.25 sa matag mosunod nga pulso ug nga iuswag ang pagpatuman sa Enero 2010 aron makahimo sa technical adjustments sa ilang network;

·        Nisugyot sab ang Globe og flagdown rate nga P1.50 ngadto sa P4 sa unang pulso ug 70 sentabos ug P1.25 sa matag mosunod nga pulso;

·        Niadtong Disyembre 5, 2009, gihatagan sa NTC og katungod ang mga kompaniya sa telepono pagpahamtang per pulse scheme sugod sa Disyembre 6 alang sa mga tawag sa samang network ug Disyembre 16 alang sa mga tawag tali sa nagkalainlaing networks;

-o0o-

·        Nipahamtang ang Smart og prefixes aron maggamit ang P3 nga flagdown rate ug 31 sentabos (Talk 'N Text), 43 sentabos (Smart) ug 25 sentabos (Red Mobile) sa matag mosunod nga pulso;

·        Ang Globe nipahamtang sab og prefixes ug flagdown rates alang sa 10 segundos gikan sa Lunes hangtod Sabado ug 5 segundos sa Dominggo;

·        Niadtong Disyembre 9, ang NTC nimando sa Smart ug Globe paghunong sa ilang karaang billing system, paghimo sa per pulse nga maoy default system sa ilang networks aron di na mahasol ug maglibog ang mga konsumidor sa prefixes ug pag-refund sa mga konsumidor;

·        Tungod sa padayong pagsupak sa telcos, ang NTC nihulga pagkanselar sa ilang mga prangkisa;

Apan ang Smart ug Globe nidangop sa hukmanan (bisan sa ilang nahauna nga pasalig sa Kongreso nga di sila mokiha pagsupak sa bag-ong billing system) ug nilampos pagkumbinser sa CA nga nalapas sa NTC ang ilang mga katungod ug nakakuha og temporary restraining order (TRO).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 21, 2010

              Huwaw sa Batalyon

 

       Tulo mi ka tuig nga nagpuyo sa isla nga gitawag og Batalyon.  Sakop sa lungsod sa Mandug, sa Davao del Sur.  Nabantog ang Mandug nga usa sa mga tagoanan sa mga rebeldeng Muslim ug mga komunista.  Apan ang Batalyon naila nga lubnganan sa daghang mga sundawong Hapones sa ikaduhang gubat sa kalibotan.  Matag tuig, modagsa ang mga Hapones sa Batalyon aron paghandom sa ilang mga minahal sa kinabuhi.

       Ang Batalyon gilikosan sa bangis nga suba nga mosangko sa Bangkerohan sa Dakbayan sa Davao.  Sa pikas tampi sa sapa nahimutang ang lapad nga kasagingan.  Nga nakontrobersiyal tungod sa kusganong protesta batok sa padayong paggamit sa mga ayroplano pagpasirit sa makahilong kemikal.

-o0o-

       Didto sa Batalyon ko unang nakabatyag sa grabeng kanihit sa tubig.  Ang among gisaligan sa inadlawng panginahanglan sa tubig mao ang uwan.  Nahimutang sa luyo sa among bay ang dakong tangke.  Nga maoy nisawod sa uwan gikan sa higanteng mga sandayong nga gibitay sa ngilit ug palibot sa among atop.

       Apan dunay mga buwan sa tuig nga nihit ang uwan.  O wa gyoy uwan.  Maong napugos mi pagpangita og laing tinubdan sa tubig.  Ang mga molupyo nitultol na lang paghakot sa ilang mga labhanan sa daplin sa sapa.  Mas lisod ang pagpangita og tubig nga mainom.  Ug alang sa inadlaw nga pagpanluto sa pagkaon.

-o0o-

       Di mahimong magkawos lang mi sa sapa.  Kinahanglan pa mi nga magkawot sa bas duha ka dupa gikan sa tampi sa sapa.  Igo ang gilapdon ug gilawumon nga makapuno og usa ka balde.  Abtan una og pila ka gutlo una mapuno ang lungag sa hinay nga tubod sa tubig gikan sa sapa.

       Kon mapuno na, sugdan namo og kabo ang tubig ngadto sa balde.  Apan kinahanglan nga maghinay mi aron nga di matumpag ang lungag ug di malubog ang tubig.  Bisan sa among pag-amping, masagolan gyod gihapon og bas ang tubig busa kinahanglan na sab namong salaon sa di pa imnon.

-o0o-

       Ang labing lisod nga tahas mao ang paghakot sa balde nga puno sa tubig ngadto sa among bay.  Nga nahimutang pila ka kilometro gikan sa sapa.  Kinahanglan mi nga maghunung-hunong sa makadaghan aron pagpahuway taliwa sa naglingiting nga kainit sa adlaw.  Kinahanglan nga maghinay og lakaw aron nga di mapangka ang balde sa among bagtak.  Apan di gyod kalikayan nga mausik ang tubig ug himabaw na lang ang nahibilin sa balde.

       Mao nga dihang nipasidaan ang MCWD sa nag-ung-ong nga kanihit sa tubig sa niaging semana, wa ko mabalaka.  Bisan dihang naputol ang serbisyo sa MCWD human sa bagyong Ruping niadtong 1990, akoy labing andam sa sibyaanan nga among gitrabahoan pagpangita og alternatibong kaligoanan ug labhanan.  Salamat sa abunda nakong kasinatian sa huwaw sa Batalyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 20, 2010

                        Halin sa kahakog

 

            Sa di pa modangop ang mga magpapatigayon sa ilang naandan nga postura sa pagsalikway sa giawhag sa mga mamumuo nga usbaw sa suholan, angay nilang lingion giunsa pagpakigbatok sa nagkalainlaing kanasuran ang kalibotang krisis sa panalapi.  Ang Estados Unidos ug ang kanasuran sa Uropa ug Asya nagkauyon nga kabatokan ang krisis kon:

·        Makasugakod ang mga magpapatigayon sa krisis kon magpadayon nga mahalin ang ilang mga baligya;

·        Makalahutay lang ang ilang halin kon madasig ang mga konsumidor sa padayon nga pagpamalit;

·        Makapadayon lang ang mga konsumidor sa pagpamalit kon duna silay kuwarta; ug

·        Makahunahuna lang og pamalit ang mga konsumidor kansang kinitaan nitibugsok pag-ayo kon abunohan sa kagamhanan ang ilang panudlanan.

                        -o0o-

            Ang mga magpapatigayon ra nga di kakita lapas sa tumoy sa ilang ilong ang padayon nga mangugat sa paghupot sa kupungkupong nga pagtuo nga ila pang nasunod ni Mampor.  Ang moisip sa bisan unsang usbaw sa suholan nga morang sangla nga kinahananglang likayan kutob sa mahimo way kalainan sa mga linalang nga gilawalawaan nang panghunahuna kay nagpaugat pagpabilin sa ngitngit nga langob sa kaburong nga ilang nahimutangan.

            Kon wa pa silang kasabot hangtod karon, niang katin-awan nganong ang pag-insistir sa ubos nga suholan maoy labing kinaham nga sangkap sa ilang pagtubok:  Tungod sa ubos nga suholan, ang mga kawani way ikapalit sa ilang inadlawng panginahanglan; nga mosangpot sa pagtidlom sa halin sa mga magpapatigayon; nga mosangpot sa pagkapurdoy sa ilang patigayon.

                        -o0o-

            Laing kinaham nga argumento sa hakog nga mga magpapatigayon:  Di makiangayon ang pagpausbaw sa suholan kay makaapil og pahimus ang mga kawani nga taspokan ug di takos ug busa di angayan nga gantihan.  Di atraso sa takos ug kugihan nga mga kawani ang katapolan sa ilang kaubanan.  Hinunoa, ang pagpabilin sa trabaho sa mga di takos, bisan sa ilang kataspokan, binuhatan sa nagpabaya nga management.

            Makiangayon nga gimbuhaton sa management ang pagsilot sa nagpabadlong nga mga kawani, di ang pagduhig sa mga nagtinarung sa ilang trabaho.

                        -o0o-

            Mas maayo tingali nga sa di pa mangugat pagbalikas sa bisan unsang usbaw sa suholan, sublion ug ila-ilahon una sa mga magpapatigayon angmga konsumidor sa ilang mga produkto ug serbisyo.  Di ba ang sektor ra sab sa mga mamumuo ang labing dako nilang merkado?  Di ang dagkong mga magpapatigayon nga pila ra ka buok.  Ni ang mga milyonaryo nga mas nihit pa.

            Kon gusto silang langawon ang ilang mga baligya, angayng paningkamotan nga magpabilin sa labing ubos nga ang-ang ang suholan sa mga mamumuo.  Kon gusto silang mahalin ang ilang mga baligya ug mas molambo pa ang ilang mga patigayon, angay nga hatagan sa ilang makiangayon nga bahin sa bunga sa produksiyon ang mga anak sa singot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 19, 2010

                        Lagda sa propaganda

 

            Kon piliunon ka, o dumadapig sa usa ka piliunon, sa umaabot nga piniliay sa Mayo 10, nga gihasolan sa kadaghan ug kakuti sa mga panginahanglan sa di pa masibya ang imong propaganda sa radyo ug telebisyon, o mapatik sa pamantalaan, palihug ayaw tulisoka, labaw nang ayaw ikiha, ang media organizations.  Kay igo lang sila nga nipatuman sa mas daghan ug mas kuti nga mga panginahanglan nga gitakda sa Comelec.

            Wa sab kay sukaranan nga magbagulbol.  Kay ang daghan ug kuti nga mga panginahanglan giumol sa Comelec niadto pang 2001, siyam ka tuig nang nilabay, pinasikad sa mas karaan nga Fair Elections Act.  Gawas lang kon nagmingaw ang imong kandidatura o sa imong gilabanan nga piliunon.  Ug desperado nga nagkinahanglan og bisan unsang kontrobersiya.

                        -o0o-

            Niang mga panginahanglan nga gilista sa Section 14 sa Implementing Rules and Regulations sa Fair Elections Act nga, gusto nila o sa dili, kinahanglan gyod nga ipatuman sa mga sibyaanan ug mga pamantalaan:

·        Ang election propaganda kinahanglan nga maglakip sa duha ka linya—(1) "kining political advertisement gibayran alang ni..." nga sundan sa tinuod nga ngan ug pinuy-anan sa piliunon o partido nga gipahinungdan sa pagsibya o pagpatik sa election propaganda ug (2) "kining political advertisement gibayran ni..." nga sundan sa tinuod nga ngan ug pinuy-anan sa nagbayad;

·        Kon ang election propaganda hinatag nga libre sa sibyaanan o pamantalaan, ilhon sa mga pung "gisibya o gipatik nga libre" sundan sa tinuod nga ngan ug pinuy-anan sa naghatag;

·        Ang advertisements nga hinatag ngadto sa piliunon o partido kinahanglan nga patabanan og "written acceptance" sa piliunon o partido nga isukip sa advertising contract; ug

·        Kinahanglan nga hatagan ang Comelec og kopya sa tanang advertising contracts sud sa lima ka adlaw human mapirmahan sa donor, sa piliunon o sa representante sa partido.

                        -o0o-

            Kon tuohan ang pangangkon sa Comelec, ang tuyo sa daghan ug kuti nga mga lagda di ang paglisudlisod sa mga piliunon ug sa ilang mga dumadapig.  Kon dili ang paghimong mas sayon sa pagpatuman sa limitasyon sa gasto.  Kon kinahanglan gyod nga dunay magbagulbol, mas may sukaranan ang media organizations.  Kay gawas nga naduhig sa mas daghan ug mas kuti nga mga panginahanglan, gipugos pa gyod paghatag og 30% nga diskuwento ngadto sa mga politiko.

            Ang labing dakong pabor iya sa Comelec.  Kay kon motuman lang gyod sa ilang gimbuhaton mas sayon nang makasubay sa kinatibuk-ang gasto sa piliunon o sa partido.  Apan ang mas dako untang katuyoan—ang paghimong mas patas sa election propaganda sa adunahan ug kabos nga mga piliunon—napukan nang daan.  Dihang ang orihinal nga limitasyon sa propaganda alang sa tanang sibyaanan ilang gipilupilo og makadaghan alang na sa matag sibyaanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 18, 2010

                        Duda sa automation

 

            Nakugang ko sa kadaghan sa mga nanagan pagka presidente nga nagduda pa sa automation sa piniliay karong Mayo.  Ang bugtong uyon, si Senador Richard Gordon, di pa gyod maihap kay maoy nangamahan sa balaodnon sa automation.  Kadudahan ba gyod diay ang katakos sa Comelec pagpahigayon sa labing unang automated nga nasudnong piniliay sa kasaysayan?  Kadudahan ba gyod diay ang kaligdong sa paggamit sa PCOS (precinct count optical scan) machines pag-ihap sa mga boto?

            O hiktin lang gyod og panglantaw ang mga kandidato pagka presidente?  Nga bisan sa ilang gisaad nga dagkong kausaban sila mismo di andam sa pagtahan unsay naandan.  Bahala na kon ang manumanong piniliay nahimong dakong balikas sa atong demokrasya.

                        -o0o-

            Ang kamakiangayon sa ilang pagduda sa automation, o kakuwang og sukaranan, masihag sa mosunod nilang mga argumento:

·        Kon unsa ka hi-tech ang PCOS, labaw pang hi-tech ang pagpanikas sa mga politiko;

·        Mahimong kasaligan ang teknolohiya sa automation apan ang moduma sa piniliay mao ra gihapong mga nawonga sa Comelec nga gibantog nga labihang tikasana;

·        Mas maayo na lang ang panikas sa manumano nga piniliay kay may kahigayonan pa nga makit-an, mas grabe ang tikas sa automation kay ang maniobra mahitabo sud sa makina, sa labing ngitngit nga bahin sa mga kable sa computers, nga di malili sa nagpakabana nga katawhan, gawas lang sa mga nagpasiugda.

                        -o0o-

            Kon wa pa mong kabantay, ang kasagaran sa mga argumento batok sa automation hinulbot lang gikan sa tumoy sa buhok sa mga nisupak.  Nga wa magtagad pagtuon unsa kakasaligan ang teknolohiya ug unsa kakatuohan ang mga pasidaan nga mahimo rang lubagon sa jammers o hackers, nga mahimong wa lay lingaw, o sinuholan gyod sa mga tikasan.

            Mao diay tingali nga inay maglumba pagsusi sa source code nga gigamit sa PCOS machines, dihang gibutyag sa Comelec ngadto sa politikanhong mga partido sa wa pa itugyan sa pagtipig sa Bangko Sentral ng Pilipinas, ang bugtong nagpada og representante mao ra ang Liberal Party.  Kansang kandidato pagka presidente utrong way bilib sa automation.

                        -o0o-

            Tungod sa ilang higanteng pasundayag sa pagduda, ang minilyon ka mga dumadapig sa mga nanagan pagka presidente tino nga matakdan sab.  Ug may sukaranan sila.  Kay ang labing uwahing salida sa Comelec di makapadasig sa pagsalig sa ilang katakos pagduma sa makasaysayanong piniliay.

            Ang ka wa pay klaro asa ipahimutang ang data center nga modawat sa sangpotanan sa piniliay mao lay labing uwahing timaan sa di pa kaandam sa Comelec ug Smartmatic-TIM.  Apan may igo pang panahon pagtapak sa haw-ang.  Ang mga nagduda sa automation di kinahanglan nga motunglo dayon ini.  Ang mga nisagop na sa automation labaw pa nga di angayan nga mohunong na pagpangutana.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 17, 2010

                        Bugti sa OFWs

 

            Sa makausa pa, naluwas na sab sa overseas Filipino workers (OFWs) ang ekonomiya sa Pilipinas.  P798 bilyones ang ilang napada sa ilang mga kapamilya sa tibuok tuig 2009.  Sa kataposang ihap, niabot na og siyam ka milyon ka OFWs ang nanimpad sa nagkalainlaing kanasuran sa kalibotan.

            Mas dako ang ilang natigom kon itandi sa P755 bilyones niadtong 2008.  Kay mas taas ang kalidad sa ilang mga trabaho ug mas dagko ang ilang suholan kon itandi sa nangaging katuigan.  Taas hinuon kaayo ang presyo nga gibayran sa nasud ug sa katawhan.  Bugti sa dakong tampo sa OFWs, nahikawan ta sa pangalagad sa labing takos nga mga mananambal, inhinyero ug magtutudlo.

                        -o0o-

            Angayng manlipaghong sa kauwaw ang mga pamunoan nilang Pres. Arroyo ug sa ubang mga pangu.  Kay ang labing makahuloganon nga nabawos nila sa OFWs mao ang pag-ulug-ulog nga sila ang bag-ong mga bayani sa nasud.  Nakapait kay wa pay usa sa mga nangambisyon nga mamahimong sunod nga presidente nga nakatakda og tukmang mga lakang unsaon pagtabang ang OFWs:

·        Kutob ba lang sa pagplite nila pabalik kon daugdaugon sa langyawng mga agawon?;

·        Unsaon man pagpalig-on ang pagpanalipod sa OFWs bisan sa labing kuyawng trabahoanan?; o

·        Unsaon pagmugna og makiangayong kahigayonan sa trabaho aron di na mapugos ang OFWs pagbiya sa ilang pamilya aron pagsungasong sa langyawng kabaybayonan?

                        -o0o-

            Sa kasamtangan, angayng tutokan sa hingtungdan nga mga buhatan sa kagamhanan ang mosunod nga batakan nga mga suliran nga nahiagoman sa OFWs:

·        Ang pag-usab-usab sa mga kontrata nga ilang gipirmahan nga mas gamay ra ang suholan ug benepisyo nga aktuwal nga nadawat kay sa gisaad nila, gawas nga lahi ra kaayo ang posisyon nga aktuwal nga nasudlan, gidawat isip inhinyero apan panday diay ang trabaho; ug

·        Bisan sa mga nasud nga higpit nga gidili ang placement fees, gikolektahan ang mga aplikante og bisan unsa na lang nga bayranan nga gilain lang ang ngan, nga kinahanglan silang mangutang og dako una makalarga.

                        -o0o-

            Laing dakong buslot sa pagbaratilyo sa OFWs ngadto sa nagkalainlaing kanasuran, nga sama sa naandan nataligam-an sa kagamhanan, mao ang pait nga mga implikasyon sa pagkabungkag sa mga pamilya.  Kinsa man intawon ang moatiman sa mga bata kansang inahan ug amahan pulos OFWs?

            Ang tubag sa kagamhanan?  Gidapit ang OFWs ug ilang mga kapamilya kausa matag tuig aron hatagan og libreng pagkaon ug kahigayonan nga makaapil sa bola alang sa pipila ka premyo.  Matag karon ug unya, ipaubos nila ang mga kapamilya sa OFWs og livelihood skills training sa way pagsusi haom ba sa ilang katakos o maggamit ba sa tinuod nga panginabuhi.  Kon matsambahan, matanyagan sila og pahuwam nga kapahimuslan lang kon matuman ang makalilisang nga sapaw-sapaw nga mga panginahanglan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 16, 2010

                        Way kinutobang dugo

 

            Daghang salamat sa gatosan ka mga Sugbuanon nga, sa makausa pa, wa magmakuli paghatag sa gasa sa kinabuhi.  Tulo na ka hugna sa Kapamilya Blood Donation Campaign ang nalusad sa unang duha ka buwan ning bag-ong tuig.  Mas gihingusgan pa ang mga paningkamot paghipos og dugo karong tuiga tungod sa dakong kanihit nga nahiagoman sa mga pasyente sa publiko ug pribadong mga tambalanan.

            Luwas ang paghatag og dugo kausa matag tulo ka buwan.  Ang usa ka bag sa dugo makaluwas og hangtod tulo ka kinabuhi.  Apil sa labing matabangan mao ang mga biktima sa dengue, mga krimen ug mga aksidente sa kadalanan.

                        -o0o-

            Dul-an na sa usa ka libo ka mga Sugbuanon ang nakahatag og dugo sa mosunod nga venues sa Kapamilya Blood Donation Campaign:

·        138 ka bags sa dugo ang natigom sa bloodletting sa Robinson's Fuente uban sa Regional Blood Coordinating Council (RBCC) niadtong Enero 23;

·        157 ka bags sa dugo ang natigom sa Metro Gaisano Colon uban sa Philippine National Red Cross (PNRC) ug Rotary Club niadtong Pebrero 6;

·        71 ka bags sa dugo ang natigom sa Asian College of Technology (ACT) uban sa Cebu City Medical Center (CCMC) ug Rotary Club niadtong Pebrero 6;

·        16 ka bags sa dugo ang natigom sa San Roque Parish uban sa Regional Blood Center (RBC) ug Bantay Bata 163 niadtong Pebrero 6;

·        163 ka bags sa dugo sa Super Metro uban sa RBCC niadtong Pebrero 6; ug

·        175 ka bags sa dugo ang natigom sa Chong Hua Hospital niadtong Pebrero 13.

 

                        -o0o-

            Matag buwan na ang Kapamilya Blood Donation Campaign aron nga ang di makaapil sa dinungan nga kalihokan matag tulo ka buwan makapili og laing petsa nga mas sayon alang nila.  Naglaom sab mi nga mas mapalapdan pa ang kalihokan ngadto sa kalungsoran sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan sa Kabisay-an ug Mindanao.

            Nanghinaot mi nga ang blood donors motabang pagkumbinser sa ilang mga kapamilya ug mga higala:  Nga way sakit ug di makapaluya ang paghatag og dugo ug di mahubit sa pung ang kahingpit sa kalipay ug katagbawan kon makatanyag og gasa sa kinabuhi.

                        -o0o-

            Pormal nga gilusad ang Kapamilya Relief Campaign alang sa mga biktima sa sunog sa Dakbayan sa Lapulapu.  May natigom na mi nga igong hinabang alang sa mga biktima sa nahaunang sunog sa Dakbayan sa Talisay ug mahimong maapud-apod na karong semanaha.

            Daghan na ming natigom nga mga sinina.  Ang labing gikinahanglan sa mga biktima sa labing uwahing sunog mao ang bugas, pagkaon ug mga tambal, labi na alang sa mga bata ug mga hamtong.  Palihug ihatod ang imong hinabang sa ABS-CBN Regional Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City.  Daghang salamat daan, Kapamilya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 15, 2010

                        Himabaw na

 

            Ambot wa pa ba lang makabuylo ang nasudnong mga piliunon, o di na lang ko sama kalaagan sa nangaging mga piniliay, o tungod sa mas tungod sa mas kugihan nga Comelec ug kapolisan ug mas nagpakabana nga mga botante, di sama kadaghan ang ilegal nga mga propaganda sa kampanya ang nagpasad karon sa mga dakbayan ug kalungsoran sa Sugbo.

            Lahi sa nangaging mga piniliay, wa pa mabulit ang mga poste sa suga, mga taytayan, mga ali sa kadalanan ug mga koral sa mga pinuy-anan ug mga bay patigayon.  Bisan usa ka semana na human nagsugod ang campaign period alang sa nasudnong piniliay.  Ug bisan gilibkas na sa Korte Suprema ang pagdili sa premature campaigning.

                        -o0o-

            Makadasig kaayo ang dinungan ug hiniusa nga pagpanangtang sa mga propaganda sa kampanya nga naghinobra ang gidak-on o gipapilit gawas sa common poster areas sa mga dakbayan sa Sugbo, Mandaue, Lapulapu ug Talisay niadtong Huwebes nga gilusad sa Comelec ug kapolisan.  Way piliunon nga nitiyabaw kay nakadawat sila og igong pasidaan.

Gawas nga ang pagtingog bisan ek na lang susama ra nga pag-angkon sa krimen nga, bisan wa pay nakonbikto sukad masukad ug busa mahimo nga silay labing una, makapabilanggo nila gikan sa usa ngadto sa unom ka tuig, nga way probation, ug makahukas sa ilang katungod paghupot og bisan unsang katungdanan sa kagamhanan.

-o0o-

            Wa say gipili ang mga nanangtang:  Di lang ang posters nilang Manny Villar, Loren Legarda, Richard Gordon, Bayani Fernando ug Gibo Teodoro kon dili hasta ang yellow ribbons ni Noynoy Aquino; di lang ilang Juan Ponce Enrile ug Tito Sotto kon di hasta ang kang Ariel Querubin; di lang ang sa Anad kon dili hasta ang sa Akbayan.

            Salamat sa sumbanan sa Comelec ug kapolisan, ang Veco nisaad sab pagtangtang sa tanang propaganda sa mga politiko sa ilang mga poste; mga molupyo sa Mabolo, Guadalupe, Pardo ug Lawaan, Talisay nanangtang sa posters sa ilang nataran; ug bisan taxi ug family drivers nangawas sa ilang sakyanan ug nanangtang sa mga propaganda nga ilang nalabyan.

-o0o-

            Kon labihan na gyod kabaga ug kapating ang mga politiko, nga hangtod karon nagbungul-bungol lang gihapon sa sipa nga mensahe nga gipadangat sa Comelec, kapolisan ug nagpakabana nga mga hut-ong sa katilingban, magpaugat lang gihapon pagpalihok sa ilang makinarya pagpuli og mas daghan pa sa ilang mga propaganda nga gipanangtang, sila lang.

            Ang katawhang Pilipinhon, bisan sa gibantog sa ilang kamapailubon, way kalainan sa gantangan sa bugas.  Dako tuod ang sudlanan apan di mahimong han-okan sa way kinutoban nga pagpamintaha.  Sa hiniusang paglihok 24 ka tuig nang nilabay, ilang gikalis ang diktadurang Marcos.  Karon pa lang may abundang mga timaan nga hapit na sab sila mapuno.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 14, 2010

                        Gapos sa kurakot

 

            Aron pagpanalipod sa ilang kaugalingon gikan sa mga pasangil nga nagmika lang sa nag-ung-ong nga kanihit sa suplay sa kuryente sa Sugbo, sa Kabisay-an ug tibuok nasud, ang pamunoang Arroyo nipasabot nga napanglantawan ug gipangandaman na nilang daan ang suliran duha ka tuig ang nilabay.  Apan bisan giunsa nila og paningkamot, naapsan gihapon sila.

            Kon mao nga wa magpabaya, mas dako diay ang suliran.  Ang usa ka pamunoan nga bisan nakakita na sa krisis sa kuryente duha ka tuig sa wa pa mahitabo apan naapsan lang gihapon mahimong naggapos sa tambok nga burukrasya.  O inutil gyod.  O labihan gyong kurakota.

-o0o-

            Klaro ang dugang panginahanglan sa kuryente.  Tungod sa paspas nga paglambo sa mga industriya dinhi sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud.  Di mahitabo nga palabyon sa mga magpapatigayon sa kuryente ang kahigayonan nga makabubo og puhonan o makapalapad sa ilang nag-andar na nga mga planta.  Apan mogawas lang ang ilang kuwarta kon klaro ang mga lagda.

            Nga lisod kaayong paabuton gikan sa pamunoan nga mas nipalabi sa pagpahimus sa gahom kay sa pag-alagad sa kinabag-an sa katawhan.  Mao nga bisan pila pa ka tuig ang lugway, maapsan gyod kanunay sa suliran.  Mao nga bisan sa kanindot sa ilang pagarpar sa kaandam pagsagang sa krisis, ang katawhan lang gihapon maoy masakripisyo.

-o0o-

            Bisan ang mga magpapatigayon nga nakabubo na sa ilang puhonan di pa makatug nga maghayang.  Pipila nila nakugang na lang dihang gipatwag sa pipila ka lokal nga mga opisyal ug gipangayoan og minilyon ka pesos matag buwan.  Gipasangil lang nga lokal nga buhis ang gipangayo, apan ang tanang hingtungdan nahibawo nga ang dakong bahin adto ma-imbudo sa pribadong mga panudlanan.

            Ang pasiunang reaksiyon sa mga magpapatigayon mao ang pagsupak.  Gipalihok dayon ang ilang mga abogado pag-andam sa ilang panalipod.  Kay gipakaingon nga human nakabayad sa pipila ka nasudnong mga opisyal, di na sila hasulon sa lokal nga mga politiko.

-o0o-

            Gipasidan-an hinuon sila sa kainutil sa ilang kahimtang.  Kon di dayon mobayad, mahimong sakmiton sa lokal nga kagamhanan ang higanteng mga makinarya sa ilang patigayon.  Nga tinong makapainutil sa ilang operasyon samtang husayon sa mga hukmanan ang kontrobersiya.

            Kon modangop sila sa hukmanan, ang mga magpapatigayon di makasalig sa lokal nga mga maghuhukom, nga hapit tanan utangan og kabubut-on sa lokal nga mga politiko.  Di sab ganing kasalig sa Court of Appeals, kansang mga maghuhukom nahimutang sab sa katungdanan tungod sa lokal nga mga padrino.  Labaw nang di kalaom sa Visayas Ombudsman.  Ang bugtong nila nga kadangpan, nga mahimong luwas sa paggawong sa mga politiko, mao ang Korte Suprema.  Apan siyam-siyaman una hingpit nga mahusay ang kaso.  Sa kasamtangan, nagyaka na ang ilang mga patigayon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 13, 2010

                        Upat ka sugilanon

 

            Unang sugilanon:  Inila ug tinahud nga magpapatigayon sa silingan natong dakbayan nipakugang sa iyang asawa, mga anak ug kahigalaan dihang nahagbong sa pantalan ang luho niyang sakyanan.  Nakaplagan sa mga imbestigador nga ang karsones sa magpapatigayon nahushos ug may kuyog siyang batan-ong babaye nga way bisan gamay nga salimbong sa lawas.

            Gisusi pa karon sa kapolisan nganong nahagbong ang iyang sakyanan.  Unang anggulo mao nga may nasikaran sila nga di mao samtang naghilawas.  Ikaduhang anggulo mao nga mahimong nag-uyug-uyog ang sakyanan sa ilang gihimo sa sud, nadapit ang pagtagad sa mga bugoy sa pantalan, nga nisungog og duut-duot sa sakyanan, hangtod nga wa tuyoang niambak sa lawom nga dagat.

-o0o-

            Ikaduhang sugilanon:  Motorista nahibawo nga siyay nagdanghag dihang nakabangga og luho nga sakyanan.  Wa na siya magpaabot og polis nikanaog sa sakyanan ug nangayog pasaylo sa drayber sa nabanggaan nga sakyanan.  Apan giablihan lag gamay ang itom nga bintana ug niingon ang drayber, "OK ra, way kaso." Wa pa gani kapasabot ang motorista nga wa niya tuyoa ang nahitabo, may nigimaw nga tag linibo nga kuwarta sa bintana, "Kuhaa ni o, ipaayo kon nalumping nang imong sakyanan."

            Ang dakong kahibung sa motorista sa kamapasayluon ug kamanggihatagon sa biktima napapas lang dihang nakayahat siya ug nahibaw-an nga nagkabangga diay sila tungod gyod sa gikaintapang motel sa reclamation area sa Dakbayan sa Sugbo.

-o0o-

            Ikatulong sugilanon:  Nakadawat ang ERUF og pakitabang sa usa ka motorista nga hapit na mahagbong sa pangpang sa Busay.  Naabtan nila ang sakyanan nga ang pangunahang ligid nagbitay na sa bung-aw.  Nabira nilang sakyanan apan gipakanaog una ang duha ka sakay—inila kaayong magpapatigayong lalaki nga minyo ug inila kaayong artistang babaye.  Labihang hangyo sa duha nga di isaba ni bisan kinsa ang panghitabo.

            Ikaupat nga sugilanon:  Tiguwang nga magpapatigayon nakapahibung sa tagduma sa motel.  Matag higayon nga mosud siya nga magda og batan-ong babaye, mohatag gyod og P100 sa sinaligang kawani.  Dihang gipangutana, nipasabot ang kawani, "Gisugo ra ko niya nga kon simbako may mahitabo niya, ako siyang sininaan ug karsonesan ug dad-on ang iyang patayng lawas sa karaang White Gold ug biyaan."

-o0o-

            Kon ang ka-date karong Valentine's Day di ang asawa o hinigugma, palihug timan-i ang mosunod nga mga tugon:  Ayaw pag-date sud sa sakyanan sa pantalan o sa tampi sa pangpang; ayaw pagsalig sa katakos sa taga ERUF pagtipig og sekreto sa showbiz; ayaw pakigbangga og usisero nga motorista;

Ug panig-ingni ang tiguwang nga magpapatigayon nga, kay di man gyong kapugong sa iyang gibati ni kabadlong sa nag-aliwaros niyang panginahanglan sa unod, nanugon nang daan aron nga di mauwawan ang iyang pamilya kon may daotang mahitabo niya (sa mga mata sa langit, premeditated hinuon nang pagpakasalaa).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 11, 2010

                        Manangtang na ta

 

            Di tanan namong napangutana kon motabang ba sila sa Comelec pagpanangtang sa ilegal nga campaign materials sa mga piliunon sa nasudnong mga katungdanan ang niyango.  Pipila nga nibalibad niluwat ning mosunod nga mga panagang:

·        Tingali og makulatahan sila kon mangasuko ang mga dumadapig sa mga piliunon;

·        Gimbuhaton sa Comelec ug ubang deputized nga mga buhatan sa kagamhanan ug pribadong kahugpongan ang pagpatuman sa makiangayon nga mga lagda sa piniliay, maong di na sila manghilabot;

·        Bisan matangtang nang ilegal nga campaign materials pulihan lang gihapon og mas daghan pa; ug

·        Ang maapiki mao rang kabos nga mga tigpapilit nga mahimong di angkunon sa mga piliunon.

                        -o0o-

            Alang sa mga nahadlok nga makulatahan, pasaligan mo nako nga hagbay ra tang gikulata.  Ang namintaha nga mga politiko, sama sa mapahimuslanon nga mga opisyal sa kagamhanan, labaw pa sa gikaintapan nga bugoy sa eskina.  Nga atong gipasagdan sa ilang panghasi, o gilihay-lihayan, o gihatagan na lang og tong, aron di ta hilabtan.

            Kon sama sa naandan mangiyugpos, motalaw ug wa lang gihapon tay himuon, mahimong makalikay tuod ta og gisi sa wait o bukol sa agtang o labhag sa lawas o bali sa gusok.  Apan di tang kaikyas sa mas dako ug mas malungtaron nga kadaot.  Kay atong kaligdong isip katawhan ang padayon nilang giyatakyatakan, gibuong ug gipanamastamasan.

                        -o0o-

            Kalikayan hinuon ang kahigayonan nga makulatahan kon magpundok inay mag-iyahay, o magpakuyog og polis o tanod o media o mangunay pagdokumento sa panghitabo.  Karong nagsingabot nang piniliay, ang Comelec malubong na sa ilang kaliboan ug usa ka gimbuhaton.  Ang ilang deputies, sama sa lokal nga mga opisyal, mahimong mao ra say nakahimo sa kalapasan.

            Kon karong sayo pa lang panangtangon nang ilegal nga campaign materials, managana nang mga piliunon ug ilang mga sinugo pag-usik og dugang kuwarta ug panahon ug pagrisgo sa ilang kandidatura, labi na kon magkahiusa ang katilingban pag-alsa batok sa ilegal nilang pangampanya.

                        -o0o-

            Kon nakumbinser na mo nga atong gimbuhaton ug di diay hilas-hilas ang pagtabang pagpatuman sa makiangayon nga mga lagda sa piniliay, mangahas ko pagsugyot sa mosunod:

·        Pagpundok kon tulo, napu, 20 o 100 mo ka buok, unaha pagpanlimpiyo ang inyong nataran una mangambisyon pagpanangtang sa tibuok barangay o lungsod o dakbayan;

·        Kuhaa gikan sa inyong election officer ang lista sa common poster areas, ang tanang propaganda sa gawas maoy tangtangunon;

·        Pagda og basa nga nuog, kagis, hagdanan ug basurahan aron mas sayon nga matangtang ug mahipos bisan ang labing pilit ug labing taas nga materyales; ug

Palihug ayaw kalimti pagtawag (4221950 o 4221953) o pag-text (09228227133) ang DYAB Abante Bisaya aron makatabang mi pagsangyaw aron mas daghan pang matakdan sa inyong pagpakabana.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 10, 2010

                        Tabang sa Comelec

 

            Kon matinud-anon nga ipatuman sa Comelec ang mga lagda sa kampanya, malangkat na sugod karong Biyernes ang posters, streamers ug ubang campaign materials sa nasudnong mga piliunon nga naghinobra ang gidak-on o nahimutang gawas sa common poster areas.  Apan ginapos ang mga kamot sa kadagkoan sa Comelec batok sa ilegal nga campaign materials sa lokal nga mga kandidato.

            Salamat sa binuang nga paglibkas sa Korte Suprema sa pagdili sa premature campaigning, atong masaksihan ang salikwaot nga talan-awon:  Gukdon ang kalapasan sa mga nanagan pagka presidente, bise presidente ug senador, apan pasagdang magpiyesta paglapas sa tanang lagda ang mga magpapili pagka gobernador, bise gobernador, kongresista ug ubang lokal nga katungdanan.

                        -o0o-

            Kay samtang nagsugod na ang 90 ka adlaw nga campaign period sa nasudnong piniliay, unya pa sa Marso 26 magsugod ang 45 ka adlaw nga campaign period sa lokal nga piniliay.  Sa ato pa, ang Fair Elections Act makadut lang sa nasudnong mga piliunon.  Ang Comelec mahimong pikatan lang sa lokal nga mga piliunon.

            Matod ni Comelec 7 Regional Director Rey Rene Boac matangtang lang ang campaign materials sa mga nanagan sa lokal nga katungdanan kon gipahimutang sa mga dapit nga gidili sa lokal nga mga ordinansa.  Nga imposibleng mahitabo.  Kay ang mga tigpatuman sa balaod mao ra man say nag-una nga mga malapason.

                        -o0o-

            Kon mosuroy ka sa kadalanan sa Sugbo, hapit tanang piliunon nakalapas sa mga lagda.  Nagpataka lang pagpamutang sa ilang campaign materials.  Pipila na lang ang wa magpakauwaw.  Nga gikahadlokan namo nga nanukad sa ka wa nilay kuwarta.  Di sa ilang kamatinahuron sa balaod.

            Kapait sa kamatuoran.  Kon higpit nga ipatuman ang mga lagda batok sa mga nakalapas, mahimong way makalingkod sa tanang mga nagpapili.  Maong mapugos na lang ta paglingiw sa ilang pakauwaw.  Nga dakong kapildehan sa atong balaanon nga katungod sa pagpili.  Kay kon nangahas na sila paglapas sa mga balaod karon nga nagpapili pa, unsa na kaha kon makalingkod na gyod sa gahom?

                        -o0o-

            Laing pait nga kamatuoran:  Bisan unsa pa ka-determinado sa Comelec pagpatuman sa mga lagda batok sa kalapasan sa kampanya, mainutil gihapon tungod sa kagamay ra nila og mga kawani ug kadaghan sa uban nilang mga gimbuhaton.  Apan inay sawayon, nganong di man nato tabangan ang Comelec?

            Mangahas ko pag-awhag sa nagpakabana nga mga pundok pagtabang pagpanangtang sa ilegal nga campaign materials.  Mga giya ni Direktor Boac:  Pagkuha og listahan sa common poster areas gikan sa election officers; panangtanga ang tanang posters ug streamers sa wa tugoting mga dapit; pakuyog og mga polis nga makapanalipod nila kon may manghasi nila; ug kon maatlan ang mga nanaod sa posters ug streamers kuhai og hulagway o video aron maggamit nga ebidensiya batok sa mga piliunon nga nagsugo nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 8, 2010

        Lahugay sa ngan

    Kon mahinayon ang automation sa lokal ug nasudnong piniliay karong Mayo 10, angayng karon pa lang sakyan na sa mga piliunon ang kausaban aron di mabiyaan ang ilang kampanya.  Mangahas ko pagsugyot nga usbon nilang naandan nga posters ug streamers nga magda lang sa ilang nawong ug angga.  Di nang kasuwat ang mga botante sa balota.  Igo na lang mo-taptap sa itlog tungod sa mga ngan sa ilang mapilian.  Ang unang letra sa apelyido sa mga piliunon ang pasikaran sa ilang mahimutangan sa balota.
    Lahi sa nangaging manumanong mga piniliay, ang mga botante di nang kasuwat og "Alvin" alang ni Alvin Garcia; o "Mike" alang ni Michael Rama; o "Jonas" alang ni Jonas Cortes; o "Inday Nerry" alang ni Nerissa Soon-Ruiz.
        -o0o-
    Nakabentaha si Senador Manny Villar.  Ambot nakatsamba ba lang, o labing andam gyong iyang makinarya, ang tanan niyang propaganda, apil nang iyang mga kanta, nagda sa tibuok niyang ngan.  Makatabang hinuon sa iyang kawsa kon sa labing daling panahon usbon ang kamada sa iyang ngan.  Inay "Manny Villar," himuon nang "Villar, Manny" nga maoy mapatik sa balota.
    Mas dako og usbunon silang "Noynoy," "Gibo," "Erap" ug "Bro. Eddie."  Kinahanglan nga mas ibandilyo nang ilang mga apelyido.  Makatabang sab kon iapil nang numero nga gidestino sa Comelec alang nila:  "2.  Aquino, Benigno Simeon III," "4.  Estrada Ejercito, Joseph Marcelo," "8.  Teodoro, Gilberto Jr." ug "9.  Villanueva, Eduardo."
        -o0o-
    Di katabang nilang Gobernador Gwen Garcia ug Junjun Davide kon ilang angga ang kanunayng magbansiwag.  Mas sayon alang sa mga botante sa lalawigan kon karon pa lang iwarawara na ang ilang mga apleyido ug numero:  "3.  Davide, Hilario III Perez" ug "4.  Garcia, Gwendolyn Fiel."
    Maglisod sab pagpangita ang mga botante sa kalungsoran sa ilang mga pares nga silang "Greg" ug Glenn" kay ang makita sa mga balota, nga gisugdan na pagpatik sa National Printing Office gahapon mao silang "2.  Sanchez, Gregorio Jr. Gallarde" ug "3.  Soco, Glenn Ocampo."
        -o0o-
    Angayng tabangan sa mga politiko ang mga botante aron mas sayon nga masagop ang bag-ong mga lagda sa piniliay.  Kon magpaugat sa karaan nga mga paagi pagpaila sa ilang mga ngan, kuyaw nga gawas nga magkasaag-saag ang mga botante pagsubay sa ilang mga ngan, mas madugay pa gyod sa pagtaptap sa mga balota.  Nga mahimong mosangpot sa kapakyas sa pagbotar sa gatosan ka mga botante kay gilumpong na ra ba sa Comelec ang 1,000 ka mga botante sa usa lang ka presinto.
    Ang kalangay pagtultol sa mga ngan nakahasol sa mock elections niadtong Sabado.  Nga maibanan kon ang duha ka Durano nga nanagan pagka kongresista sa ikalimang distrito sa Sugbo, silang "Red" ug "Dondon" mangampanya na ginamit ang tibuok nilang mga ngan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com