Arangkada of Leo Lastimosa for April 19, 2010

                        Bandwagon sa balitok?

 

            Gipaabot nga magbaha karong semanaha ang mga mayor sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan pagbiya sa Lakas-Kampi-CMD ug pagbalhin ngadto sa Partido Nacionalista.  Ang mga mayor gikatahong nagpaabot na lang nga moggawas ang resulta sa bag-ong surveys nga magpakita nga iwit lang gihapon si kanhi defense secretary Gibo Teodoro tulo ka semana na lang sa di pang piniliay aron himuong sukaranan pagtakli sa ilang pagpaluyo ngadtong Senador Manny Villar.

            Masaligon ang mga dumadapig ni Villar nga ang sunudsunod nga pagbalitok sa lokal nga mga opisyal mopasulbong pag-ayo sa kandidatura ni Villar .  Ug sa kataposan maapsan na gyod nila si Senador Noynoy Aquino dayong piniliay sa Mayo 10.

-o0o-

            Ang kampo ni Aquino nangandam na sang daan pagsagang sa posibleng pagsulbong sa suporta ni Villar ug nihimo sa ilang kaugalingong pagawal:

·        Gipahibawo ni Aquino nga makugang ang nasud sa higanteng politiko nga mopaluyo niya ug nga matag Lunes mopapanumpa sa bag-ong mga sakop sa Partido Liberal;

·        Palingkuron sa gabinete si Teodoro, konsultahon si kanhi presidente Fidel Ramos ug padayong mopuyo sa iyang bay sa Quezon City kon siya nay mopuli sa Malakanyang;

·        Giwarawara pag-ayong pagkahimo niyang cover sa Time Magazine; ug

·        Gisangyaw ang pagpakigsulti sa opisyal sa Estados Unidos niya (magsilbing kataposang bendisyon sa iyang kandidatura, labi na human paluyohi ni Jose Ma. Sison ang kandidatura ni Villar).

-o0o-

            Ang kataposang tulo ka semana sa kampanya gikahadlokan hinuong makasaksi sa dugang linabayay sa lapok tali sa mga kampo nilang Villar ug Aquino.  May dugang mga dokumento pa bang ipagawas ang mga Liberal human kuwestiyonang mga transaksiyon ug pangangkon sa kakabos ni Villar?  Ug may dugang pa bang dokumento ang mga Nacionalista human sa ilang pasangil nga may topak si Aquino?

            Naka-iskor si Villar sa pagpasangil nga ang pagbalitok sa economic managers ni Pres. Arroyo ngadtong Aquino maoy ebidensiya nga di siya ang sekretong kandidato sa Malakanyang.  Wa hinuon katabangi ang iyang kawsa sa kakuwang sa direktang atake niyang Arroyo ug sa direktang atake sa Malakanyang batok niya.

-o0o-

            Kon mahinayon ang hulga sa mga mayor pagbalitok ngadtong Villar, unsay himuon ni Gobernador Gwen Garcia?  Patuohon na ba lang sang mga Sugbuanon nga may ilang kaugalingong partido ug iyang amahan ug manghod samang may partido sang iyang umagad nga si Liloan Mayor Duke Frasco nga nagpaluyo ni kanhi presidente Joseph Estrada?

            Ang nagkamingawng kampanya ni Teodoro sa Sugbo nabantang dihang iyang mga dumadapig nipakita sa berde nilang pulseras sa mga nag-yellow nilang mga higala dungan ang pag-ingon, "Gibo mi!"  Gitubag sila nga, "Di lang ta mag-away kay Villar may among kontra."  Ang di kaayo diplomatikanhong mga nag-yellow wa hinuon kapugong pag-ingon, "Di lang mi makig-away kay pilde na man mo."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 18, 2010

                        Malipayon nga sayop

 

            Kon El Nino nay hisgutan, daghang malipay kon masayop ang Pagasa.  Makahahadlok man gung pasidaan ni Pagasa Visayas Director Oscar Tabada nga sa Abril mahiagoman sa mga Sugbuanon ang labing bangis nga epekto sa huwaw.  Ug nga kon nagsagunto na ta sa kainit karon mosamot pa gyong kaigang sa Mayo kay, way labot sa piniliay, maoy labing init nga buwan sa tuig.

            Apan pagsud sa Abril duha na ka kusog nga bunok sa uwan ang nibasa, sa pipila ka bahin gani nibaha, sa Sugbo ug kasilinganang lalawigan.  Samtang nagsuwat ko ini, wa igkitang adlaw ug nagsigeg habuhabo.  Nakaseguro kong wa mag-inusara sa pagpangaliya nga nasayop ang Pagasa.

-o0o-

            Sa mapa nga gipakita ni Tabada nako niadtong Pebrero, puwa ang tibuok Sugbo sa Abril.  Pasabot nga motidlom pag-ayong uwan.  Nga mangalaya ang mga umahan.  Nga moinit ang dagat nga mahimong makapatay sa mga isda sa fish ponds ug magbawng pangisdaan.  Ug nga mahulga pag-ayong mga tinubdan sa tubig.

            Gipasabot hinuong Tabada nga ang El Nino wa magpasabot nga wa gyoy uwan.  Duna gihapoy uwan matag karon ug unya.  Apan hinay ug tagsa ra kaayo.  Nga sa buwan sa Pebrero ug Marso kapin sa 80% ang kuwang sa uwan sa Sugbo.  Bisan sa kusog nga mga uwan karong buwana, nipasidaan si Tabada nga wa pa matapaking alkanse sa uwan sukad niadtong Oktubre.

-o0o-

            Maong labihan nakong lipaya pagkakita sa mapa sa NASA ug Climate Prediction Center (CPC) sa Estados Unidos.  Nga nasaksihan na sa Pilipinas ug ubang kanasuran ang labing bangis nga epekto sa El Nino.  Nga nagsugod na pagkahilis niadtong Marso.  Ug nga hingpit na gyong mahanaw sa Hunyo.  O labing dugay Hulyo karong tuiga.

            Wa hinuon ni magpasabot nga niabot nang tinguwan.  Sama sa iyang pagkuyanap nga nilungtad og pila ka buwan, sama sab ka-anam-anam ang iyang pagbiya.  Sa ato pa, uga ug igang lang gihapon.  Hangtod nga moabot ang tinguwan ug tingbagyo karong Hunyo.

-o0o-

            Kon molungtad ang El Nino lapas sa Hunyo, nipatin-aw ang CPC, maibanan ang gidaghanon sa mga bagyo sa Pilipinas ug kasilinganang kanasuran karong tuiga.  May lain hinuon silang pasidaan:  Ang El Nino mahimong pulihan sa mangtas sab niyang katugbang, ang La Nina, nga mahimong mosangpot sa lapad nga baha dayong tapos karong tuiga.

            Sa kataposang igo sa El Nino ug La Nina niadtong 1997-1998, gatosan ka tawo ang nangamatay, binilyon ka dolyar ang kadaot sa mga umahan ug kabtangan sa tibuok kalibotan tungod sa huwaw sa Asya ug Australia ug lunop sa Latin America.  Wa pa matino ang kinatibuk-ang kadaot karong tuiga.  Apan nitiyabaw nang mga mag-uuma ug mga mangingisda.  Kay bisan nagbalikbalik nang katalagman, ug bisan sa sayong pasidaan sa Pagasa, wa gihapon kaandam ang kagamhanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 17, 2010

                        Misteryo sa pari

 

            Di to unang higayon nga nisud si Padre Alexander Salve sa Pacific Tourist Inn.  Diin siya namatay niadtong Miyerkules sa gabii.  Niadtong Biyernes sa hapon sa niaging semana (Abril 9), nahimo siyang pasahero sa taxi driver nga nakaagi niya sa eskina V. Gullas ug Balintawak, ang nahimutangan sa pension house, ug nihatod niya sa simbahan sa Pardo.

            Ang drayber nakaila ni Padre Salve kay parokyano siya niadto sa pari sa iyang paghimong parokya sa Christ The King sa Mandaue.  Sa wa pa nabalhin si Padre Salve sa San Lorenzo Ruiz Parish sa Tisa.  Ang drayber kumbinsido nga igo lang nipahuway ug way laing katuyoan ang pari sa pension house.

                        -o0o-

            Matod sa drayber gipasabot siya ni Padre Salve nganong niabot siya sa downtown area.  Nga nahibaw-an nang daan sa drayber kay iya mang silingan sa Mandaue ang igsuon ni Takloy, ang sinaligan nga sakristan sa pari.  Matod sa drayber ganahan si Padre Salve nga mao rang usa nga magsuruy-suroy aron makapahuway sa iyang mga gimbuhaton sa parokya.

            Gani, napasahero sab niya og kausa ang pari gikan sa SM City ug nagpahatod sa Pardo.  Ang iyang nasaksihan nga kabuotan ug kaligdong ni Padre Salve sa ilang parokya sa Mandaue maoy iyang gipasikaran sa pagsalikway sa mga pagduda nga may babayeng kauban ang pari sud sa kuwartong iyang namatyan.

                        -o0o-

            Ang kasayuran sa drayber nitakdo sa kasayuran nga gihatag sa duha ka parokyana ni Padre Salve sa Tisa ug Pardo.  Matod nila di ganahan ang pari nga matug sa iyang kuwarto sa kumbento kay sikit sa kampanaryo ug mahasol siya matag bagting sa mga lingganay.

            Nisamot ang panginahanglan sa pari og hilom nga pahuwayanan human siya ma-operahi sa iyang kasingkasing.  Gihulagway nila si Padre Salve nga ganahang mag-inusara.  Nangagpas sila nga ang pension houses maoy gidangpan aron nga makalikay sa way kinutoban nga mga panginahanglan sa iyang mga parokyano.

                        -o0o-

            Apan ang mga suki sa Pacific Tourist Inn mosulti nimo nga di ni ingon ana kahilom ni kahaom nga pahuwayan.  Ang kilas nga trapiko sa mga sakyanan ug katawhan sa palibot mas alingugngog pa kay sa kampanaryo sa parokya ni Sto. Tomas de Villanueva sa Pardo.

            Mahimo hinuong mao gyoy napilian ni Padre Salve nga haom niyang pahuwayanan.  Kinsa may makatulisok niya kon nahukman nga ang paggamit og alyas maoy makahingpit sa kagawasnon sa pagsud gawas sa pension house?  Gawas pa, nitataw si Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal, kinsa may magbuot unsay isul-ob o di isul-ob ni Padre Salve sa iyang pagpahuway?  Ang mga pangutana mahimong matubag ra sa kapulihay.  O malubong uban sa pari.  Bisan unsa pa, di makatay-og ang simbahan.  Gawas lang kon pilion sa kaparian ang naandan nga pagtabon sa kamatuoran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 16, 2010

                        Kamatayon sa pari

 

            Mao ni ang kataposang mga lakaw ni Padre Alexander Salve sa wa pa siya mamatay gabii:

·        Uban sa iyang drayber ug sakristan, namunyag siya sa San Lorenzo Ruiz Parish, kanhi niya parokya sa Tisa, Cebu City;

·        Nagpahatod sa iyang drayber sa SM City sa North Reclamation Area diin nanaog uban sa iyang sacristan;

·        Ni-check in isip "Al Villa" nga taga Davao sa Pacific Tourist Inn sa eskina V. Gullas ug Balintawak sa alas-5:45 gahapon sa hapon; ug

·        Pagka alas-7 gabii, nakplagan siya sa guwardiya nga underwear na lay gisul-ob, naghigda nga wa nay panimuot ug igo lang nitig-ik og katulo dihang gisuwayan pagpukaw.

                        -o0o-

            Usa sa pangdani sa Pacific Tourist Inn sa ilang mga kustomer mao nga pila lang ka gutlo ang ilang gilay-on gikan sa Basilica del Sto. Nino.  Apan wa gyod tingali magpaabot ang mga tagduma nga tinuod nga pari nga mamahimo nilang kustomer.  Labi na tungod sa kaluag sa ilang seguridad.  Nga bisan kinsa lay makasud nga di kinahanglan nga magpalista sa front desk.

            Matod sa mga guwardiya dunay lagda ang management nga gawasnon nga makasud ang mga bisita sa kuwarto sa ilang mga kustomer.  Apan gilimitahan nga makapabilin sa kuwarto sud lang sa usa ka oras.  Niangkon hinuon ang mga guwardiya nga di nila mapatuman ang lagda kay bisan kinsa ra may makasud gawas nga wa silay paagi pag-ila kinsay nisud sa unsa nga kuwarto.

                        -o0o-

            Duha ka babaye ang nisulti sa guwardiya alas-7 sa gabii niadtong Miyerkules nga giatake sa kasingkasing ang ilang kustomer sa Room No. 426.  Giunsa man nila pagkahibawo ang kahimtang ni Padre Salve?  Nangabli bang pari?  O nakasud gyod ang mga babaye sa kuwarto?  Ingon ini ba kataphaw ang seguridad sa pension house?

            Ang guwardiya nga si Virgilio Sevilleta niangkon nga wa niya igkita ang duha ka babaye human dad-a sa Eruf ang patayng lawas ni Padre Salve.  Nagpasabot ba ni nga di mga kustomer sa pension house ang duha ka babaye?  Kon mao, kinsa may ilang giduaw didto?

                        -o0o-

            Sa kalisod pagpatin-aw nganong hubo nang naghigda sa pension house si Padre Salve, ang kadagkoan sa Artsidyosesis sa Sugbo ug pipila ka parokyano nidiretso sa pagpanagang:

·        Nga didto sa SM City namatay ang pari;

·        Nga mahimong nitambong ang pari sa kumbira alang sa mga bisita sa iyang giduma nga bunyag sa Tisa didto sa pension house; ug

·        Nga mahimong didto sa pension house naabti og grabeng kakapoy ang pari kansang daan nang sakit sa kasingkasing nasamotan sa iyang kamanggihatagon.

            Sa di pang kabuylo pagpangita og lain pang posibleng katin-awan, maayo tingaling pahinumdoman ang kaparian nga ang kamatuoran maoy makapalingkawas sa tanang hingtungdan sa wa kinahanglana nga pagpangulipas.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 15, 2010

                        Mas tam-is nga pahiyom              

 

            Lapulapu City Hospital—Mao ni pinuy-anan tibuok semana karong semanaha sa mga bata nga pasyente gikan sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan ug boluntaryong mga doktor ug nurses gikan sa Australia sa nagpadayon nga libreng operasyon alang sa mga may bitas sa ilang ngabil ug lingagngagan.  Dul-an sa gatos ang gitakdang ma-operahan inig tak-op sa tinuig nga kalihokan karong Sabado.

            Hinugpong ning proyekto sa Kiwanis Club of Cebu, Operation Rainbow Australia, Philippine Charity Sweepstakes Office, DYAB Abante Bisaya ug ABS-CBN Cebu.  Sa 143 ka bata ang na-screen niadtong Dominggo, 84 ang ni-qualify sa libreng operasyon.  Ang nabalibaran, kasagaran tungod sa hilanat, sip-on, ubo ug ubang kakulian sa kahimsog, gi-reserba nang daan alang sa sunod tuig.

                        -o0o-

            Kasagaran sa mga pasyente taga Sugbo, ang labing lagyo taga Daanbantayan ug Madridejos, Bantayan.  May naggikan sab sa Calatrava, Negros Occidental.  Ang taga Ormoc City ug Kananga sa Leyte nakapahimus sa libreng sakay sa ayroplano nga gitanyag ni Capt. Jessup Bahinting sa AviaTours.  Ang labing bata upat pa ka buwan.  Ang labing hamtong 55 anyos.

            Kasagaran sa mga pasyente dunay bitas sa ngabil (cleft lip).  Matag pasyente ma-operahan sud lang sa 45 minutos.  25% nila nahiagom sa mas seryusong bitas sa lingagngagan (cleft palate).  Nga kinahanglang gahinan og usa ka oras ug 45 minutos matag pasyente.  Hangtod 20 ka pasyente ang ma-operahan matag adlaw.

                        -o0o-

            Ang mga pasyente nga way kapuy-an samtang magpaabot sa ilang turno sa operasyon, gihatagan sa Kiwanis Club og kasamtangan nga pinuy-anan ug pagkaon.  Ang mga bata gipanghatagan og mga duwaan, coloring books ug pens nga ilang kalingawan samtang magpaabot sa operasyon ug loot bags ug mga tambal nga mabawon human sa operasyon.

            Gikan sa operating room, ang mga pasyente dad-on sa recovery room diin huwaton silang makamata gikan sa anaesthesia sa di pa taoran og dextrose alang sa ilang pagkaon ug itugyan sa ilang mga ginikanan.  Tugotan lang makapauli kon matino nang maayong panglawas ug makapahiyom na pag-usab.

                        -o0o-

            Si Wilma Dunne, presidente sa Operation Australia, nahinangop kaayo sa kadaghan sa mga pasyente nga ilang naatiman karong tuiga.  Matod niya kinahanglan sila nga motigom og mas dakong hinabang sa Australia aron makaatiman og mas daghan pang mga pasyente sunod tuig.

            20 ka tuig nang nagbalikbalik silang Dunne ug kaubanan dinhi ug naka-opera na og dul-an sa 4,000 ka mga bata.  Nalipay sila sa tabang sa Lapulapu City Hospital nga kon mosugot ang mga tagduma mao lang gihapoy ilang himoan sa operasyon sunod tuig.  Matod ni Dunne ang tanan nilang kahimanan nga gihakot gikan sa Australia—lakip nang flashlights, bedsheets ug di maggamit nga mga tambal—ilang ibilin sa tambalanan aron kapahimuslan sa mas daghang kabos nga mga pasyente.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 14, 2010

                        Pulos nabayran

 

            Kon hangtod karon ganahan lang gihapon ang mga loyalista sa Lakas-Kampi-CMD nga mangangkon nga sila ang labing lig-on nga politikanhong partido sa nasud, maayo nga ilang panaminan kining mga numero nga gipagawas sa ilang vice chairman, si Misamis Oriental Governor Oscar Moreno:  Sa 150 ka kongresista nga nakadaog ubos sa partido niadtong 2007, 30 na lang ang nahibilin kay ang kinabag-an nibalitok na ngadto sa Partido Nacionalista ni Senador Manny Villar ug Partido Liberal ni Senador Noynoy Aquino.

            Si Moreno mismo niinsistir nga ang dakong konsuylo mao nga nihiyos man tuod apan mas nagkahiusa na karon ang ang Lakas-Kampi-CMD.  Kana kon ato nang nakit-an ang kataposang hugpong sa nanglayas nga mga sakop sa partido.

                        -o0o-

            Inilang politiko sa Sugbo gisakitan nga gisaway pag-ayo, bisan sa iyang mga higala, ang iyang pagbalitok ngadto sa laing partido nga gidungog sa kabusdik sa puntil.  Gani, ang kadagkoan sa iyang kanhi partido nipasidaan nga ibasura nila ang iyang kandidatura.  Di hinuon siya kinahanglan nga magpakilimos og kaluoy ni bisan kinsa.  Kay gidungog siya nga mas gamhanan og makinarya kay sa lig-on niyang kaatbang.

            Apan ang iyang pangutana makapahugno sa mga lungsoranon nga naglaom nga may kaligdong pa nga nahibilin sa atong mga politiko:  "Kinsa man ang mas salawayon.  Ako nga nidawat og kuwarta ug nibali?  O sila nga nidawat og kuwarta apan wa mobali?"

                        -o0o-

            Mayor sa amihanang Sugbo, nga suod kaayo sa kasingkasing ni Gobernador Gwen Garcia, may dakong suliran:  Ang iyang mga ginikanan suod kaayo ni kanhi presidente Joseph Estrada busa obligado siya nga mopaluyo sa kandidatura ni Erap; maong sa kataposang duaw sa kanhi presidente dinhi, ang mayor nakigsawo og paniudto uban niya.

            Apan maisugon nga nipasidaan si Garcia nga iyang silotan si bisan kinsang sakop sa One Cebu nga di mopaluyo ni Gibo Teodoro.  Sa proclamation rally sa mayor pila ka adlaw ang nilabay, wa na niya hisguti ang ngan sa kanhi presidente.  Mas nahadlok ang mayor sa gobernadora kay sa iyang mga ginikanan.

                        -o0o-

            Kadagkoan sa Nacionalista masaligon hinuon nga maihap na lang sa mga tudlo ang mga mayor nga mahibilin sa One Cebu sa mosunod nga mga adlaw.  Matod nila nasabotan nga magsunod og balitok ang mga mayor sa ikaduha, ikatulo ug ikaupat nga distrito sa Sugbo aron pagpasundayag sa puwersa ni Villar sa Sugbo ngadto sa ubang bahin sa nasud.

            Si Villar mismo labihan kamasaligon dihang nahinabi sa DYAB Abante Bisaya mahitungod sa bag-o niyang mga tigpaluyo sa Sugbo.  Matod niya gikasabot na niya ang Sugbuanong mga politiko sa kataposan niyang duaw dinhi uban sa iyang asawa.  Ug paabuton na lang niya nga sila ang mopahibawo sa ilang pagpaluyo sa iyang kandidatura sa tukmang panahon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 13, 2010

                        Tepok sa topak

 

            Morang bingka ang ABS-CBN News ning labing bag-ong kontrobersiya tali sa nag-unang mga piliunon pagka presidente, silang Manny Villar ug Noynoy Aquino:  Sa usa ka bahin, nidemanda si Aquino nga mangayo og pasaylo ang news organization tungod sa pagpagawas sa peke nga dokumento nga nipasangil nga nahiagom siya og clinical depression; samtang sa pikas bahin, nihimakak si Villar nga gikan nilang dokumento kay imposible nga ilang saligan ang ABS-CBN News nga ilang gipasanginlan nga tua kapusta ni Aquino.

            Namakak bang ABS-CBN sa pagtumbok nga duha ka opisyal sa Nacionalista Party ang tinubdan sa dokumento?  Nganong di man sila nganlan?  Sayop ba ang pagpagawas sa dokumento bisan gikuwestiyon nang kamatinud-anon ini?

                        -o0o-

            Obligasyon sa bisan unsang responsableng news organization ang pagpanalipod sa ilang mga tinubdan.  Apan ila sang obligasyon ang paghatag sa publiko og ideya kinsa ang mga tinubdan.  Mao nga inay moggamit sa naandan nga "kasaligang tinubdan," kinahanglang ihulagway ang mga tinubdan kon may katakos ba pagluwat sa gikagubtan nga kasayuran.

            Maong inay modangop sa mas hanap nga paghulagway nga "mga politiko" o "mga abogado" ang mga tinubdan, gitumbok sa ABS-CBN News nga taga Nacionalista ang naghatag sa dokumento.  Aron pagpahibawo sa katawhan nga mga kaatbang ni Aquino ang namasangil niya.  Sama nga giila sa ABS-CBN News ang Liberal Party nga maoy tinubdan sa mga dokumento nga nakahimong kuwestiyonable sa mga pangangkon sa kakabos ni Villar.

                        -o0o-

            Ambot may nagduda pa ba diin gikan ang pekeng dokumento.  Duha ka semana ang nilabay, ang tigpamaba sa Nacionalista, Gilbert Remulla, nitawag sa kampo ni Aquino nga "Topak" alang sa Trapos or traditional politicians, Opportunists And Kamag-Anak Inc.  Ug human sa pasiuna nga pagpanghimakak og kalambigitan sa pekeng dokumento, karon hingpit nang nikabayo si Villar ug mga alyado sa isyu pinaagi sa pag-awhag ni Aquino pagpaubos og psychiatric examination.

            Ang tuyo sa mga nanghatag sa dokumento sa ABS-CBN News natuman na.  Mosugot o di si Aquino sa hagit ni Villar, nilampos na sila pagpugas og pagduda sa kahimtang sa panghunahuna ni Aquino.

                        -o0o-

            Angay bang gitagoan na lang unta sa ABS-CBN News ang dokumento human gipanghimakak nilang Aquino ug Fr. Tito Caluag?  Human nadawat ang dokumento, nikatap ang kasayuran sa Internet ug text messages.  Busa ang pagtapion sa kasayuran wa nay kapuslanan.

            Gipanghimakak sab ni Villar ang mga dokumento nga nagkuwestiyon sa iyang mga transaksiyon ug mga pangangkon.  Angay ba sab diayng gitagoan ang mga dokumento gikan sa publiko?  Dakong risgo alang sa mga tigbalita nga gamiton sila sa mga politiko.  Apan di ni igong sukaranan nga isalikway na lang nila ang tanang kasayuran, mohunong na lang pagkuha sa bahin sa mga naigo sa kasayuran ug motalaw na lang pagpangita sa kamatuoran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 12, 2010

                        Milagro sa presyo

 

            Ang kontrobersiyal nga luna sa mga Balili unang gitanyag ngadto sa Kepco (Korea Electric Power Corp.) niadtong Disyembre 2003.  Segun sa real estate brokers nga unang gitahasan pagbaligya sa luna, P65 milyones ang ilang gibungat nga presyo alang sa lapad nga luna.  O P256 matag metro cuadrado.

            Sa pasiunang sabutsabot, ilang gipasabot ang mga representante sa Kepco nga kinahanglang ang kompaniya maoy mobayad sa mga buhis sa transaksiyon ug sa komisyon sa mga ahente ug ubang naghikay sa transaksiyon nga mokabat tanan og P20 milyones.  Kon nahinayon pa untang transaksiyon, P85 milyones ray bayranan sa Kepco ngadto sa mga Balili.

-o0o-

            Nga ubos kaayo kon itandi sa P98.9 milyones nga gibayad ni Gobernador Gwen Garcia alang sa samang luna niadtong 2008.  Unsa may nahitabo gikan sa 2003, dihang unang gitanyag sa mga Balili ang luna ngadto sa Kepco, hangtod sa 2008 dihang giaprobahan ni Garcia ang pagpalit sa luna?

            Duha ka katin-awan ang atong nahibaw-an:  Segun sa orihinal nga real estate brokers nahunong ang ilang transaksiyon sa Kepco kay niapil ang kadagkoan sa Kapitolyo sa Sugbo.  Si Provincial Board (PB) Member Juan Bolo, kansang lisensiya pagka real estate broker gikatahong nihupas na, niangkon nga maoy unang nagpahibawo ni Garcia mahitungod sa igbabaligya nga luna.  Matod ni Bolo giduso niya ang transaksiyon tungod sa sugo sa gobernadora.

-o0o-

            Ang pagsud sa Kapitolyo nakahimo og dakong milagro sa presyo sa luna sa mga Balili:

·        Nisutoy dayon ang presyo ngadto sa P430 matag metro cuadrado;

·        Nga gipaburot pa gyod sa Cebu Provincial Appraisal Committee ngadto sa P610 matag metro cuadrado; dayon

·        Giulug-ulogan tang Garcia nga, salamat sa iyang kamaayo ug kakusganon nga makigsabutsabot sa mga Balili, napaubos ang presyo ngadto sa P400 matag metro cuadrado.

Wa hinuon malipat ang nagpakabana nga Sugbuanong mga magbubuhis nga ang presyo nga gibayran sa Kapitolyo mas taas gihapon og P144 matag metro cuadrado kay sa orihinal nga presyo sa luna.

-o0o-

            Sa kadugay nga nahuman sa pakisusi sa mga sakop sa PB ug sa mga imbestigador nga tinudlo ni Garcia, wa gyoy bisan usa nilang nakahunahuna pagpangutana sa Pamilyang Balili kon pilay ilang nadawat gikan sa P98.9 milyones nga gibayad sa Kapitolyo.  Labi na atubangan sa gikatahong reklamo ni Amparo Balili, biyuda sa tag-iya sa luna, nga nadawat ra siya og P65 milyones, ang orihinal nilang gipangayo alang sa luna.

            Kon P4.9 milyones ang komisyon nga nakuha sa ahente; P5.9 milyones ang capital gains tax; ug P1.5 milyones ang documentary stamp tax; P77.4 milyones ra ang kinatibuk-an nga naggasto sa kontrobersiyal nga transaksiyon.  Mao nga may sukaranan ang pangutana:  Hain man ang, ug kinsa may nagbahin-bahin sa, sobra nga P21.5 milyones?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 11, 2010

                        Hudlat sa Sumilon

 

            Sa di pa makabuylo si Oslob Mayor Ronald Guaren sa iyang kampanya pagpalayas sa Sumilon Bluewater Island Resort (SBIR) pinaagi sa pagpahamtang nilag makalilisang nga mga bayranan, maayo tingaling pahinumdoman siya unsa kalaksot ang isla dihang ang munisipyo pay nagduma ini.  Sa ilang pagsugod paglimpiyo sa Sumilon niadtong Oktubre 2004, ang mga kawani sa SBIR nakugang sa gidaghanon ug kalang-og sa mga basura nga nagpasad sa tibuok isla—timaan sa katuigan sa pagpabaya.

            Karon, bisan sa kapakyas sa munisipyo paghatag og tubig ni kuryente sa isla, ang Sumilon duna nay klarong kadalanan, 14 ka cottages, swimming pool, power generators, dakong kan-anan, luwas nga basurahan ug barge.  Inay pasalamatan, gusto ni Guaren nga silotan ang SBIR sa pagpalambo sa Sumilon.

-o0o-

            Ang SBIR nakasud sa Sumilon tungod sa pagtugot sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) nga kinahanglang lab-ason matag tuig.  Marso sa niaging tuig, gipirmahan ang kauyonan, nga gipasiugdahan ni Guaren, sa hinugpong nga pagduma sa Sumilon tali sa DENR ug sa munisipyo.

            Apan niadtong Oktubre nipasar ang Sangguniang Bayan sa Oslob og ordinansahon nga nipahamtang sa SBIR og tinuig nga mga bayranan nga mokabat og P3 milyones.  Sa way pagtahud sa permiso sa SBIR gikan sa DENR nga hangtod pa sa 2011.  Ug linaktawan bisan ang komitiba, nga gipangulohan mismo ni Guaren, nga gitukod sa hinugpong nga pagduma sa Sumilon.

-o0o-

            Ang kita sa SBIR di paigo pagsuhol sa kapin sa 50 ka kawani ug sa dagkong bayranan nga gipaningil nilang Guaren ug kaubanan.  Kon way makabaraw sa kahakog ni Guaren, mahimong mapugos ang mga tagduma sa SBIR pagpamutos ug pagbiya sa Sumilon.  Kon mahitabo na, kabayran bang Guaren ang P100 milyones nga nabubo sa SBIR sa Sumilon?

            Di kabuylo ang SBIR pagpalambo sa Sumilon kay tagsa ka tuig rang ilang permiso.  Kon kahatagan og mas taas nga lugway, makadugang silag cottages nga makadani og dugang mga turista.  40% rang ilang occupany rate karon kay di kapatuyang pagpada og mga turista ang travel agencies tungod sa kanihit sa ilang kuwarto.

-o0o-

            Akong higala ang Pamilyang Alegrado nga maoy nanag-iya sa SBIR.  Takos silang manalipod sa ilang kaugalingon apan nasubo lang ko sa di makiangayon nga pagtagad ni Guaren nila.  Di malalis ang kadako sa natampo ni Consul Arcadio Alegrado, uban ang iyang hotels ug resorts sa Sugbo, Bohol ug Mindanao, sa lokal ug nasudnong ekonomiya.

            Sa iyang pagbunal sa SBIR og makalilisang nga mga bayranan, si Guaren igo lang nagtan-aw sa tumoy sa iyang ilong.  Ang mas dakong hulagway nga iyang nataligam-an mao nga ang pagpakigtambayayong sa pribadong sektor, di ang pag-apiki nila, maoy labing mahinungdanong yawe pagpalambo sa turismo sa Oslob ug sa panginabuhi sa mga Oslobanon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 10, 2010

                        Sentenaryo sa UV

 

            Ang University of the Visayas (UV) nagsugod isip Visayan Institute (VI) sa usa ka inabangan nga bay sa Dakbayan sa Sugbo niadtong 1919.  Apan naugdaw sa ikaduhang gubat sa kalibotan.  Sa 1946, nangabli pagbalik ang mga klase sa VI sa Argao sa habagatang Sugbo.  Dayon pagka 1947, nahibalik ang UV sa luna nga iyang nahimutangan karon sa Colon.  Sa 1948, ang VI nahimong unibersidad, ang labing una sa Sugbo.

            Si Don Vicente A. Gullas, uban ang makanunayon nga pag-abag sa iyang hamiling kapikas, si Josefina "Inday Pining" R. Gullas, naglaom nga sa kaliboan ka mga tinun-an sa VI ug UV may mamahimong mga Hari ug Rayna nga bisan di makasul-ob og mga korona kahatagan sa samang mga pasidungog.

                        -o0o-

            Wa makawang ang damgo nilang Don Vicente ug Inday Pining.  Ang ilang mga tinun-an, nga 37 ra ka buok sa ilang pagsugod 91 ka tuig na ang nilabay, nahimo nang 20,000 sa walo ka campuses sa tibuok lalawigan sa Sugbo.  Naglakip sa Gullas Medical Center sa Banilad (nga maoy nahimutangan sa Vicente Gullas Memorial Hospital, Gullas College of Medicine, College of Nursing, Gullas College of Dentistry, Tan Kim Ching Cancer Center ug ang umaabot nga Cosmetic Surgery Center).  

            Daghang mga gradwado sa VI ug UV ang nahimong mga Hari ug mga Rayna sa patigayon, politika, hustisya, arte ubang mga natad sa pangalagad sa kagamhanan ug sa pribadong sektor.  Wa silay mga korona apan gipurung-purongan sa mga pasidungog tungod sa higante nilang mga tampo ug sa kadaghan sa mga kinabuhi nga ilang nahikap.

                        -o0o-

            Samtang nangandam sa umaabot nga ika-100 nga sumad sa pagkatukod sa higante nga tigbayon sa edukasyon, ang mga anak nilang Don Vicente ug Inday Pining naglaraw sa pagpataas pa sa sukdanan sa kalamposan sa ilang mga tinun-an.  Si Dr. Jose "Sir Dodong" R. Gullas, executive vice president sa UV, naglaraw sa pagtanyag og libreng bay ug yuta alang sa tanang topnotchers sa bar ug board examinations.

            Matod ni Sir Dodong, sama nga ang UV nahimong ikaduhang pinuy-anan sa mga tinun-an, ang libreng bay ug yuta human sa ilang gradwasyon gilaoman nga makahatag nila og mas gamhanang inspirasyon sa pagpanlimbasog pagkab-ot a kinapungkayan sa ilang kalamposan.

                        -o0o-

            Si Sir Dodong ug iyang mga igsuon—silang Kongresista Eduardo R. Gullas ug Gliceria Gullas-Lucero—nadasig sa maayong mga mithi nga maoy labing mahinungdanong kabilin sa ilang mga ginikanan.

            Labi na sa panugon ni Don Vicente:  "Ug kon mamatay na ko, nanghinaot kong ang akong kinabuhi di lang usa ka sugilanon nga isugid—damgo nga haw-ang ug makalimtan.  Nangandoy kong mahimo ning pangaliya, o awit sa gugma ug kamapuslanon, nga modangilag sa kainit sa diwa sa kabos o alaot nga linalang nga may sidlak pa sa panagway sa Ginoo sa ilang kahiladman."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 9, 2010

                        Pagpilot sa kinabuhi

 

            Karong Sabado ug Dominggo, ipahigayon ang duha ka dagkong kalihokan nga pulos gitumong pagtabang di lang sa mga bata kon dili apil na sa mga dagko:  Ang libreng tuli sa mga bata nga nagpangedaron og pito ka tuig pataas sa sayong buntag sa Sabado; ug ang libreng pagpilot sa mga bungi sa mga bata nga nagpangedaron og tulo ka buwan pataas.

            Kapahimuslan ni bisan kinsa ang libreng mga pangalagad.  Sa libreng tuli, ang labing sayong mangabot maoy unang matuli sugod sa alas-6:00 sa buntag sa ABS-CBN Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City.  Samtang sa operasyon sa mga bungi, nagpadayon nang rehistrasyon ug ang screening sa mga pasyente himuon tibuok adlaw sa Dominggo sa Lapulapu City District Hospital.

                        -o0o-

            Hangtod 250 ka mga bata ang libre nga matuli.  Hinugpong proyekto kini sa Hi-Precision Diagnostics, nga nagsaulog sa iyang ikanapu nga sumad karong tuiga, TV Patrol Central Visayas, nga nagpahigayon sa iyang "Kalusogan Patrol," DYAB Abante Bisaya, nga magsaulog sa iyang ika-15 nga sumad karong tuiga, ug ABS-CBN Central Visayas.

            Labing menos 13 ka doktor ang motanyag sa ilang libreng pangalagad.  Nihangyo sila nga pasabtong daan sa mga ginikanan ang ilang mga bata aron nga ang mga pasyente ganahan na nga magpatuli.  Hasol ug langay na kon magginukdanay pang mga ginikanan ug mga bata.  Gilaoman hinuong mahupay og diyutay ang ilang kahadlok sa popcorn nga ipanghatag sa Bantay Bata 163.

                        -o0o-

            Ang libreng operasyon sa mga bungi, nga himuon sa tibuok semana sunod semana, hinugpong nga proyekto sa Project Rainbow sa Australia, Kiwanis Club of Cebu, Philippine Charity Sweepstakes Office, DYAB Abante Bisaya ug Abs-CBN Central Visayas.  Libre ang tanan, bisan ang mga tambal, pagkaon ug duwaan alang sa mga bata sa di pa, atol ug human sa operasyon.

            Ang Kiwanis nitanyag og libreng pinuy-anan alang sa mga pasyente gikan sa kasilinganang mga lalawigan.  Human nakadungog sa talagsaong kamanggihatagon sa mga tigpasiugda sa proyekto, si Capt. Jessup Bahinting sa AviaTour nitanyag sa iyang mga ayroplano alang sa libreng transportasyon sa mga pasyente gikan sa Bohol, Negros Oriental ug Leyte.

                        -o0o-

            Ika-20 na ni ka tuig nga pagbalik ni Wilma Dunne sa Project Rainbow dinhi sa Pilipinas.  Mas ganahan siya sa Sugbo kay sa Manila tungod sa ka-asul sa atong kalangitan ug kahapsay pa sa atong trapiko.  Apan ang labing nakadani niya dinhi mao ang labing makaluluoy nga mga pasyente.

            Matod ni Dunne kapin na sa 4,000 ka mga bungi ang ilang na-operahan ug nahatagan og mas sanag nga ugma.  Ang labing grabeng mga pasyente, apil nang batang babaye nga nawad-an sa iyang ilong ug batang lalaki nga nahugno ang tibuok panagway, gida ni Dunne sa Australia ug malampuson nga nahatagan og bag-ong ugma.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 8, 2010

                        Kakabos ni Villar

 

            Angayng hunongan na pagkuwestiyon ang pangangkon ni Senador Manny Villar sa iyang kakabos.  Kay sa tanang piliunon pagka presidente, siya lang ang makapangangkon nga nakaagi sa kawad-on ug nakapuyo sa lang-og nga palibot sa Tondo.  Di mahikaw gikan ni Villar ang pagpasalig sa gamhanang mensahe nga mahimong mabuntog ang kawad-on ug makab-ot ang tingusbawan.

            Mas mapuslanon kon susihon giunsa ni Villar pagtumpi ang binilyon ka pesos niyang katigayonan:  Tinuod bang gigamit ang katungdanan sa Kongreso pagpasar og mga balaod nga nipaburot sa iyang mga negosyo?  Ug garantiya ba nga ang pag-agi sa kakabos nakahimo ni Villar nga mas takos paghaw-as sa nasud ug sa katawhan gikan sa katimawa?

                        -o0o-

            Di hinuon mabasol ang mga kaatbang ni Villar pagkuti-kuti sa iyang pangangkon sa labihang kakabos.  Kay si Villar man ang unang nangangkon nga nilangoy siya sa dagat sa basura, nakatug sa lingkoranan sa merkado, nanghigda silang siyam ka magsuon sa usa lang ka banig ilawom sa usa lang ka moskitero ug namatyan og igsuon kay way kuwarta.

            Nakabuylo ang iyang mga kaatbang human nabisto ang death certificate ni Danny Villar nga nagpakita nga (1) gitambalan siya sa FEU Hospital sa wa pa mamatay sa leukemia, (2) gida ang patayng lawas sa mahalong Funeraria Paz ug (3) nagpuyo na sila sa 560 metro cuadrados nga luna sa San Rafael Village sa Navotas.  Kon namakak si Villar sa iyang kagikan, makasalig ba ta niya kon mao nay magtungkawo sa Malakanyang?

                        -o0o-

            Sa iyang pagduaw sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya, gitubag ni Villar ang mga pagduda sa iyang mga pangangkon:

·        Namatay si Danny kay wa dayon mabantayi ang iyang kanser kay wa silay kuwarta pagpakita niya sa mga espesyalista;

·        Igo lang gida ang patayng lawas sa punerarya apan didto hayaa sa ilang bay;

·        Ang San Rafael Village nindot nang tan-awon karon apan lupa ug tubigan 50 ka tuig ang nilabay; ug

·        Tulo ka andana ang unang bay nila sa Tondo apan ang ikatulong andana ray ilang giabangan, ang unang duha gipuy-an sa ubang mga pamilya.

                        -o0o-

            Nakahigayon si Villar pagsumbalik sa iyang mga kaatbang.  Matod niya ang mga buslot nga ilang nakit-an sa iyang sugilanon sa kakabos nagmatuod lang gyod nga wa silay bisan gamay na lang ideya unsay tinuod nga kahimtang sa mga kabos nga maoy kinabag-an.

            Ang labing uwahing surveys sa SWS ug Pulse Asia pulos nagpakita nga nailog ni Senador Noynoy Aquino ang masa gikan ni Villar.  Inay dudahan ang surveys, giangkon ni Villar nga mahimong napakyas siya pagtubag sa mga pasangil batok niya.  Ang mas agresibong pagpanalipod sa iyang kaugalingon mahimong kabahin na pagbaraw sa padayong pagtibugsok sa iyang ratings sa sunod nga surveys.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com