Arangkada of Leo Lastimosa for April 21, 2010

                        Kriminal nga nagsotana

 

            Ang ordinasyon ni Padre Joseph Skelton sa diyosesis sa Bohol niadtong 2001, bisan nakonbikto na samtang seminarista pa sa kasong pagpanlugos sa 15 anyos nga batang lalaki sud mismo sa seminaryo sa Detroit, Michigan niadtong 1988, nipabantang sa dagkong buslot sa mga lagda sa Simbahang Katoliko:

·        Nganong gi-ordinahan man siya ni Obispo Leopoldo Tumulak sa Tagbilaran sa way pagsusi diing seminaryoha siya gikan ug unsay nahitabo sa iyang gigikanan?;

·        Unsa man diay kabalaanon ang ordinasyon sa kaparian kon mahimo lang nga linglahon ang kadagkoan sa simbahan og kriminal nga nagpabaga pagtago sa iyang kagahapon?; ug

·        Nganong wa man lay gihimo ang kadagkoan sa simbahan bisan nahibawo na nga maayo niyang pagka-syut sa bolsa ni Padre Skelton?

                        -o0o-

            Si Tumulak, nga obispo na karon sa militar, niangkon nga dihang iyang gi-ordinahan si Skelton nakadawat na siya sa mga pasangil nga bayot ang langyaw.  Apan gipadayon gihapon niyang ordinasyon kay way ebidensiya nga napakita nga nanghilabot siya og mga bata ug way mga biktima nga nibarug.  Nipasabot si Tumulak nga kon nahibaw-an pa niya ang pagka konbikto ni Skelton gikanselar unta niya ang ordinasyon.

            Ang bugtong nahibaw-an ni Tumulak mao nga seminarista si Skelton ubos sa pagduma ni anhing Obispo Felix Sanchez Zafra, ang ikatulong obispo sa Tagbilaran niadtong higayona.  Kinsa maoy nipahibawo niya nga si Skelton kanhi sakop sa religious congregration ug nga ganahan gyod nga mag-pari.  Wa nang kahibawo si Tumulak giunsa pag-ilad ni Skelton si Zafra.

                        -o0o-

            Ang pag-angkon ni Skelton sa kasong pagpanlugos di maoy bugtong kaso batok niya.  Sa buwag nga kasong sibil, gipasanginlan sab siya sa laing lalaki nga gilugos siya sa nagpangedaron pa og 14.  Ang kaso naareglo human nibayad si Skelton og $125,000 sa biktima.

            Ang Artsidyosesis sa Detroit naalarma pagkahibawo sa ordinasyon ni Skelton.  Maong nagpada sila og suwat niadtong 2003 nga nagpahibawo sa Diyosesis sa Tagbilaran sa pagka konbikto ni Skelton.  Apan niinsistir si Tumulak nga wa siyay suwat nga nadawat.  Ug bisan nakadawat pa, uwahi nang tanan.

                        -o0o-

            Managlahi ang baruganan sa kadagkoan sa simbahan human niulbo ang eskandalo ni Skelton.  May mga obispo nga niawhag nga hukasan sa iyang sotana si Skelton.  Si CBCP President Nereo Odchimar nipasabot nga ang pangabuso sa mga bata ubos sa special instructions "de gravioribus delictis" (sa mas grabeng mga krimen) nga mahusay lang sa Congregation of the Clergy sa Vatican City.

            Ang puli ni Tumulak, si Obispo Leonardo Medroso sa Tagbilaran, niingon nga angayng pasayluon si Skelton.  Ang kura paruko sa Calape, Bohol, Padre Aurelio Luzon Jr., nga maoy labaw ni Skelton, niingon nga ibalhin lang ang langyawng pari.  Apan lain ang hinungdan:  Kay naglisod si Skelton sa pagwali og Binisaya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 20, 2010

                        Guba si Gibo

 

            Sa pagpasabot ni Kongresista Nerissa Soon-Ruiz sa iyang pagbiya sa Lakas-Kampi-CMD, gipalili mi niya sa posibleng mga hinungdan sa pagkahugno sa gamhanang partido sa administrasyon:

·        Ang pagbanos ni Gibo Teodoro sa partido nisalikway nilang orihinal nga mga haligi sa partido;

·        Di kamao si Teodoro nga mopasabot sa iyang mga desisyon ngadto sa mga sakop sa partido; ug

·        Bisan free zone untang Opon, kay pulos man administrasyon silang Mayor Arturo Radaza ug iyang banang si DILG Undersecretary Lito Ruiz, gipangunayang Teodoro paghatod ang certificates of nomination sa mga Radaza.

                        -o0o-

            Gidasonan sang Ruiz ang mga pasangil nga nagkayamukat ang kampanya ni Teodoro kay gilaktawan ang makinarya sa Lakas.  Samang House Speaker Prospero Nograles nga nagmata lag buntag sa mga kampanya ni Teodoro sa Davao, wa sab pahibaw-a si Ruiz sa mga lakaw ni Teodoro sa Sugbo.

            Kausa, nakugang na lang si Ruiz dihang gipangutana sa iyang higala nganong wa pakita sa pangampanya ni Teodoro sa mall sa Mandaue.  Nagdalidali siyag kaligo kay gikan pang nanglamano sa kabalayan aron maabtan pa si Teodoro.  Kinsa iyang gisukmatan nganong wa kapahibawo nga siya man untay bise presidente sa partido.  Igo lang nipasabot si Teodoro nga dinalian ang kalihokan.

                        -o0o-

            Gawas nga wa silay nadawat nga kuwarta gikan sa partido, nagkapuliki pa gyod silang Ruiz pagpangita og campaign materials alang ni Teodoro ug sa ubang nasudnong mga piliunon.  Gawas nga silay nanawag sa kaulohan, sila pa gyoy gipabayad sa plitehan sa shipping sa kargamento.  Samang reklamo ang iyang nadawat gikan sa iyang kaubanan sa Bohol ug kasilinganang mga lalawigan.

            Si Mandaue City Vice Mayor Carlo Fortuna, running mate ni Ruiz, nitug-an og laing timaan sa kaluya sa kampanya ni Teodoro, nga iyang nabantayan human sa tulo ka higayon nga pagbalikbalik sa Metro Manila:  Ang iyang buhatan sa Mandaue City Hall mas alegre pa kay sa nasudnong headquarters sa Lakas.

                        -o0o-

            Unsa may nahitabo?  Nagpiyong ba diay si Gibo nga niambak nga wa kahibawo nga gahong diay ang tugpahan?  Gibukubuko ba gyong tinuod sa kadagkoan sa partido human napakyas pagbawi sa iyang pagpangiwit?  Gigabaan ba lang sa iyang aroganteng pagtuo nga iyang kalaktawan ang banggiitan nga mga trapo sa administrasyon?

            Silang Ruiz ug Fortuna wa sab kahibawo unsay tinuod nga nahitabo.  Bisan si Pres. Arroyo nagdumili pagpasabot nila.  Apan nagkauyon silang duha nga ang pagkanaog ni Teodoro isip tsirman sa Lakas-Kampi-CMD nakapasamot inay makasulbad sa suliran.  Mas dakong suliran ang ilang nasugatan sa ilang pagpangampanya sa kabaranggayan.  Sa paghisgot nila niadto sa ngan ni Teodoro, nagnganga lang ang mga botante.  Apan dihang si Senador Manny Villar nay ilang gikampanyahan, namakpak pag-ayo ang mga dagko ug nag-ilogay sa pagpanganta ang mga bata.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 19, 2010

                        Bandwagon sa balitok?

 

            Gipaabot nga magbaha karong semanaha ang mga mayor sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan pagbiya sa Lakas-Kampi-CMD ug pagbalhin ngadto sa Partido Nacionalista.  Ang mga mayor gikatahong nagpaabot na lang nga moggawas ang resulta sa bag-ong surveys nga magpakita nga iwit lang gihapon si kanhi defense secretary Gibo Teodoro tulo ka semana na lang sa di pang piniliay aron himuong sukaranan pagtakli sa ilang pagpaluyo ngadtong Senador Manny Villar.

            Masaligon ang mga dumadapig ni Villar nga ang sunudsunod nga pagbalitok sa lokal nga mga opisyal mopasulbong pag-ayo sa kandidatura ni Villar .  Ug sa kataposan maapsan na gyod nila si Senador Noynoy Aquino dayong piniliay sa Mayo 10.

-o0o-

            Ang kampo ni Aquino nangandam na sang daan pagsagang sa posibleng pagsulbong sa suporta ni Villar ug nihimo sa ilang kaugalingong pagawal:

·        Gipahibawo ni Aquino nga makugang ang nasud sa higanteng politiko nga mopaluyo niya ug nga matag Lunes mopapanumpa sa bag-ong mga sakop sa Partido Liberal;

·        Palingkuron sa gabinete si Teodoro, konsultahon si kanhi presidente Fidel Ramos ug padayong mopuyo sa iyang bay sa Quezon City kon siya nay mopuli sa Malakanyang;

·        Giwarawara pag-ayong pagkahimo niyang cover sa Time Magazine; ug

·        Gisangyaw ang pagpakigsulti sa opisyal sa Estados Unidos niya (magsilbing kataposang bendisyon sa iyang kandidatura, labi na human paluyohi ni Jose Ma. Sison ang kandidatura ni Villar).

-o0o-

            Ang kataposang tulo ka semana sa kampanya gikahadlokan hinuong makasaksi sa dugang linabayay sa lapok tali sa mga kampo nilang Villar ug Aquino.  May dugang mga dokumento pa bang ipagawas ang mga Liberal human kuwestiyonang mga transaksiyon ug pangangkon sa kakabos ni Villar?  Ug may dugang pa bang dokumento ang mga Nacionalista human sa ilang pasangil nga may topak si Aquino?

            Naka-iskor si Villar sa pagpasangil nga ang pagbalitok sa economic managers ni Pres. Arroyo ngadtong Aquino maoy ebidensiya nga di siya ang sekretong kandidato sa Malakanyang.  Wa hinuon katabangi ang iyang kawsa sa kakuwang sa direktang atake niyang Arroyo ug sa direktang atake sa Malakanyang batok niya.

-o0o-

            Kon mahinayon ang hulga sa mga mayor pagbalitok ngadtong Villar, unsay himuon ni Gobernador Gwen Garcia?  Patuohon na ba lang sang mga Sugbuanon nga may ilang kaugalingong partido ug iyang amahan ug manghod samang may partido sang iyang umagad nga si Liloan Mayor Duke Frasco nga nagpaluyo ni kanhi presidente Joseph Estrada?

            Ang nagkamingawng kampanya ni Teodoro sa Sugbo nabantang dihang iyang mga dumadapig nipakita sa berde nilang pulseras sa mga nag-yellow nilang mga higala dungan ang pag-ingon, "Gibo mi!"  Gitubag sila nga, "Di lang ta mag-away kay Villar may among kontra."  Ang di kaayo diplomatikanhong mga nag-yellow wa hinuon kapugong pag-ingon, "Di lang mi makig-away kay pilde na man mo."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 18, 2010

                        Malipayon nga sayop

 

            Kon El Nino nay hisgutan, daghang malipay kon masayop ang Pagasa.  Makahahadlok man gung pasidaan ni Pagasa Visayas Director Oscar Tabada nga sa Abril mahiagoman sa mga Sugbuanon ang labing bangis nga epekto sa huwaw.  Ug nga kon nagsagunto na ta sa kainit karon mosamot pa gyong kaigang sa Mayo kay, way labot sa piniliay, maoy labing init nga buwan sa tuig.

            Apan pagsud sa Abril duha na ka kusog nga bunok sa uwan ang nibasa, sa pipila ka bahin gani nibaha, sa Sugbo ug kasilinganang lalawigan.  Samtang nagsuwat ko ini, wa igkitang adlaw ug nagsigeg habuhabo.  Nakaseguro kong wa mag-inusara sa pagpangaliya nga nasayop ang Pagasa.

-o0o-

            Sa mapa nga gipakita ni Tabada nako niadtong Pebrero, puwa ang tibuok Sugbo sa Abril.  Pasabot nga motidlom pag-ayong uwan.  Nga mangalaya ang mga umahan.  Nga moinit ang dagat nga mahimong makapatay sa mga isda sa fish ponds ug magbawng pangisdaan.  Ug nga mahulga pag-ayong mga tinubdan sa tubig.

            Gipasabot hinuong Tabada nga ang El Nino wa magpasabot nga wa gyoy uwan.  Duna gihapoy uwan matag karon ug unya.  Apan hinay ug tagsa ra kaayo.  Nga sa buwan sa Pebrero ug Marso kapin sa 80% ang kuwang sa uwan sa Sugbo.  Bisan sa kusog nga mga uwan karong buwana, nipasidaan si Tabada nga wa pa matapaking alkanse sa uwan sukad niadtong Oktubre.

-o0o-

            Maong labihan nakong lipaya pagkakita sa mapa sa NASA ug Climate Prediction Center (CPC) sa Estados Unidos.  Nga nasaksihan na sa Pilipinas ug ubang kanasuran ang labing bangis nga epekto sa El Nino.  Nga nagsugod na pagkahilis niadtong Marso.  Ug nga hingpit na gyong mahanaw sa Hunyo.  O labing dugay Hulyo karong tuiga.

            Wa hinuon ni magpasabot nga niabot nang tinguwan.  Sama sa iyang pagkuyanap nga nilungtad og pila ka buwan, sama sab ka-anam-anam ang iyang pagbiya.  Sa ato pa, uga ug igang lang gihapon.  Hangtod nga moabot ang tinguwan ug tingbagyo karong Hunyo.

-o0o-

            Kon molungtad ang El Nino lapas sa Hunyo, nipatin-aw ang CPC, maibanan ang gidaghanon sa mga bagyo sa Pilipinas ug kasilinganang kanasuran karong tuiga.  May lain hinuon silang pasidaan:  Ang El Nino mahimong pulihan sa mangtas sab niyang katugbang, ang La Nina, nga mahimong mosangpot sa lapad nga baha dayong tapos karong tuiga.

            Sa kataposang igo sa El Nino ug La Nina niadtong 1997-1998, gatosan ka tawo ang nangamatay, binilyon ka dolyar ang kadaot sa mga umahan ug kabtangan sa tibuok kalibotan tungod sa huwaw sa Asya ug Australia ug lunop sa Latin America.  Wa pa matino ang kinatibuk-ang kadaot karong tuiga.  Apan nitiyabaw nang mga mag-uuma ug mga mangingisda.  Kay bisan nagbalikbalik nang katalagman, ug bisan sa sayong pasidaan sa Pagasa, wa gihapon kaandam ang kagamhanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 17, 2010

                        Misteryo sa pari

 

            Di to unang higayon nga nisud si Padre Alexander Salve sa Pacific Tourist Inn.  Diin siya namatay niadtong Miyerkules sa gabii.  Niadtong Biyernes sa hapon sa niaging semana (Abril 9), nahimo siyang pasahero sa taxi driver nga nakaagi niya sa eskina V. Gullas ug Balintawak, ang nahimutangan sa pension house, ug nihatod niya sa simbahan sa Pardo.

            Ang drayber nakaila ni Padre Salve kay parokyano siya niadto sa pari sa iyang paghimong parokya sa Christ The King sa Mandaue.  Sa wa pa nabalhin si Padre Salve sa San Lorenzo Ruiz Parish sa Tisa.  Ang drayber kumbinsido nga igo lang nipahuway ug way laing katuyoan ang pari sa pension house.

                        -o0o-

            Matod sa drayber gipasabot siya ni Padre Salve nganong niabot siya sa downtown area.  Nga nahibaw-an nang daan sa drayber kay iya mang silingan sa Mandaue ang igsuon ni Takloy, ang sinaligan nga sakristan sa pari.  Matod sa drayber ganahan si Padre Salve nga mao rang usa nga magsuruy-suroy aron makapahuway sa iyang mga gimbuhaton sa parokya.

            Gani, napasahero sab niya og kausa ang pari gikan sa SM City ug nagpahatod sa Pardo.  Ang iyang nasaksihan nga kabuotan ug kaligdong ni Padre Salve sa ilang parokya sa Mandaue maoy iyang gipasikaran sa pagsalikway sa mga pagduda nga may babayeng kauban ang pari sud sa kuwartong iyang namatyan.

                        -o0o-

            Ang kasayuran sa drayber nitakdo sa kasayuran nga gihatag sa duha ka parokyana ni Padre Salve sa Tisa ug Pardo.  Matod nila di ganahan ang pari nga matug sa iyang kuwarto sa kumbento kay sikit sa kampanaryo ug mahasol siya matag bagting sa mga lingganay.

            Nisamot ang panginahanglan sa pari og hilom nga pahuwayanan human siya ma-operahi sa iyang kasingkasing.  Gihulagway nila si Padre Salve nga ganahang mag-inusara.  Nangagpas sila nga ang pension houses maoy gidangpan aron nga makalikay sa way kinutoban nga mga panginahanglan sa iyang mga parokyano.

                        -o0o-

            Apan ang mga suki sa Pacific Tourist Inn mosulti nimo nga di ni ingon ana kahilom ni kahaom nga pahuwayan.  Ang kilas nga trapiko sa mga sakyanan ug katawhan sa palibot mas alingugngog pa kay sa kampanaryo sa parokya ni Sto. Tomas de Villanueva sa Pardo.

            Mahimo hinuong mao gyoy napilian ni Padre Salve nga haom niyang pahuwayanan.  Kinsa may makatulisok niya kon nahukman nga ang paggamit og alyas maoy makahingpit sa kagawasnon sa pagsud gawas sa pension house?  Gawas pa, nitataw si Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal, kinsa may magbuot unsay isul-ob o di isul-ob ni Padre Salve sa iyang pagpahuway?  Ang mga pangutana mahimong matubag ra sa kapulihay.  O malubong uban sa pari.  Bisan unsa pa, di makatay-og ang simbahan.  Gawas lang kon pilion sa kaparian ang naandan nga pagtabon sa kamatuoran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 16, 2010

                        Kamatayon sa pari

 

            Mao ni ang kataposang mga lakaw ni Padre Alexander Salve sa wa pa siya mamatay gabii:

·        Uban sa iyang drayber ug sakristan, namunyag siya sa San Lorenzo Ruiz Parish, kanhi niya parokya sa Tisa, Cebu City;

·        Nagpahatod sa iyang drayber sa SM City sa North Reclamation Area diin nanaog uban sa iyang sacristan;

·        Ni-check in isip "Al Villa" nga taga Davao sa Pacific Tourist Inn sa eskina V. Gullas ug Balintawak sa alas-5:45 gahapon sa hapon; ug

·        Pagka alas-7 gabii, nakplagan siya sa guwardiya nga underwear na lay gisul-ob, naghigda nga wa nay panimuot ug igo lang nitig-ik og katulo dihang gisuwayan pagpukaw.

                        -o0o-

            Usa sa pangdani sa Pacific Tourist Inn sa ilang mga kustomer mao nga pila lang ka gutlo ang ilang gilay-on gikan sa Basilica del Sto. Nino.  Apan wa gyod tingali magpaabot ang mga tagduma nga tinuod nga pari nga mamahimo nilang kustomer.  Labi na tungod sa kaluag sa ilang seguridad.  Nga bisan kinsa lay makasud nga di kinahanglan nga magpalista sa front desk.

            Matod sa mga guwardiya dunay lagda ang management nga gawasnon nga makasud ang mga bisita sa kuwarto sa ilang mga kustomer.  Apan gilimitahan nga makapabilin sa kuwarto sud lang sa usa ka oras.  Niangkon hinuon ang mga guwardiya nga di nila mapatuman ang lagda kay bisan kinsa ra may makasud gawas nga wa silay paagi pag-ila kinsay nisud sa unsa nga kuwarto.

                        -o0o-

            Duha ka babaye ang nisulti sa guwardiya alas-7 sa gabii niadtong Miyerkules nga giatake sa kasingkasing ang ilang kustomer sa Room No. 426.  Giunsa man nila pagkahibawo ang kahimtang ni Padre Salve?  Nangabli bang pari?  O nakasud gyod ang mga babaye sa kuwarto?  Ingon ini ba kataphaw ang seguridad sa pension house?

            Ang guwardiya nga si Virgilio Sevilleta niangkon nga wa niya igkita ang duha ka babaye human dad-a sa Eruf ang patayng lawas ni Padre Salve.  Nagpasabot ba ni nga di mga kustomer sa pension house ang duha ka babaye?  Kon mao, kinsa may ilang giduaw didto?

                        -o0o-

            Sa kalisod pagpatin-aw nganong hubo nang naghigda sa pension house si Padre Salve, ang kadagkoan sa Artsidyosesis sa Sugbo ug pipila ka parokyano nidiretso sa pagpanagang:

·        Nga didto sa SM City namatay ang pari;

·        Nga mahimong nitambong ang pari sa kumbira alang sa mga bisita sa iyang giduma nga bunyag sa Tisa didto sa pension house; ug

·        Nga mahimong didto sa pension house naabti og grabeng kakapoy ang pari kansang daan nang sakit sa kasingkasing nasamotan sa iyang kamanggihatagon.

            Sa di pang kabuylo pagpangita og lain pang posibleng katin-awan, maayo tingaling pahinumdoman ang kaparian nga ang kamatuoran maoy makapalingkawas sa tanang hingtungdan sa wa kinahanglana nga pagpangulipas.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 15, 2010

                        Mas tam-is nga pahiyom              

 

            Lapulapu City Hospital—Mao ni pinuy-anan tibuok semana karong semanaha sa mga bata nga pasyente gikan sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan ug boluntaryong mga doktor ug nurses gikan sa Australia sa nagpadayon nga libreng operasyon alang sa mga may bitas sa ilang ngabil ug lingagngagan.  Dul-an sa gatos ang gitakdang ma-operahan inig tak-op sa tinuig nga kalihokan karong Sabado.

            Hinugpong ning proyekto sa Kiwanis Club of Cebu, Operation Rainbow Australia, Philippine Charity Sweepstakes Office, DYAB Abante Bisaya ug ABS-CBN Cebu.  Sa 143 ka bata ang na-screen niadtong Dominggo, 84 ang ni-qualify sa libreng operasyon.  Ang nabalibaran, kasagaran tungod sa hilanat, sip-on, ubo ug ubang kakulian sa kahimsog, gi-reserba nang daan alang sa sunod tuig.

                        -o0o-

            Kasagaran sa mga pasyente taga Sugbo, ang labing lagyo taga Daanbantayan ug Madridejos, Bantayan.  May naggikan sab sa Calatrava, Negros Occidental.  Ang taga Ormoc City ug Kananga sa Leyte nakapahimus sa libreng sakay sa ayroplano nga gitanyag ni Capt. Jessup Bahinting sa AviaTours.  Ang labing bata upat pa ka buwan.  Ang labing hamtong 55 anyos.

            Kasagaran sa mga pasyente dunay bitas sa ngabil (cleft lip).  Matag pasyente ma-operahan sud lang sa 45 minutos.  25% nila nahiagom sa mas seryusong bitas sa lingagngagan (cleft palate).  Nga kinahanglang gahinan og usa ka oras ug 45 minutos matag pasyente.  Hangtod 20 ka pasyente ang ma-operahan matag adlaw.

                        -o0o-

            Ang mga pasyente nga way kapuy-an samtang magpaabot sa ilang turno sa operasyon, gihatagan sa Kiwanis Club og kasamtangan nga pinuy-anan ug pagkaon.  Ang mga bata gipanghatagan og mga duwaan, coloring books ug pens nga ilang kalingawan samtang magpaabot sa operasyon ug loot bags ug mga tambal nga mabawon human sa operasyon.

            Gikan sa operating room, ang mga pasyente dad-on sa recovery room diin huwaton silang makamata gikan sa anaesthesia sa di pa taoran og dextrose alang sa ilang pagkaon ug itugyan sa ilang mga ginikanan.  Tugotan lang makapauli kon matino nang maayong panglawas ug makapahiyom na pag-usab.

                        -o0o-

            Si Wilma Dunne, presidente sa Operation Australia, nahinangop kaayo sa kadaghan sa mga pasyente nga ilang naatiman karong tuiga.  Matod niya kinahanglan sila nga motigom og mas dakong hinabang sa Australia aron makaatiman og mas daghan pang mga pasyente sunod tuig.

            20 ka tuig nang nagbalikbalik silang Dunne ug kaubanan dinhi ug naka-opera na og dul-an sa 4,000 ka mga bata.  Nalipay sila sa tabang sa Lapulapu City Hospital nga kon mosugot ang mga tagduma mao lang gihapoy ilang himoan sa operasyon sunod tuig.  Matod ni Dunne ang tanan nilang kahimanan nga gihakot gikan sa Australia—lakip nang flashlights, bedsheets ug di maggamit nga mga tambal—ilang ibilin sa tambalanan aron kapahimuslan sa mas daghang kabos nga mga pasyente.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 14, 2010

                        Pulos nabayran

 

            Kon hangtod karon ganahan lang gihapon ang mga loyalista sa Lakas-Kampi-CMD nga mangangkon nga sila ang labing lig-on nga politikanhong partido sa nasud, maayo nga ilang panaminan kining mga numero nga gipagawas sa ilang vice chairman, si Misamis Oriental Governor Oscar Moreno:  Sa 150 ka kongresista nga nakadaog ubos sa partido niadtong 2007, 30 na lang ang nahibilin kay ang kinabag-an nibalitok na ngadto sa Partido Nacionalista ni Senador Manny Villar ug Partido Liberal ni Senador Noynoy Aquino.

            Si Moreno mismo niinsistir nga ang dakong konsuylo mao nga nihiyos man tuod apan mas nagkahiusa na karon ang ang Lakas-Kampi-CMD.  Kana kon ato nang nakit-an ang kataposang hugpong sa nanglayas nga mga sakop sa partido.

                        -o0o-

            Inilang politiko sa Sugbo gisakitan nga gisaway pag-ayo, bisan sa iyang mga higala, ang iyang pagbalitok ngadto sa laing partido nga gidungog sa kabusdik sa puntil.  Gani, ang kadagkoan sa iyang kanhi partido nipasidaan nga ibasura nila ang iyang kandidatura.  Di hinuon siya kinahanglan nga magpakilimos og kaluoy ni bisan kinsa.  Kay gidungog siya nga mas gamhanan og makinarya kay sa lig-on niyang kaatbang.

            Apan ang iyang pangutana makapahugno sa mga lungsoranon nga naglaom nga may kaligdong pa nga nahibilin sa atong mga politiko:  "Kinsa man ang mas salawayon.  Ako nga nidawat og kuwarta ug nibali?  O sila nga nidawat og kuwarta apan wa mobali?"

                        -o0o-

            Mayor sa amihanang Sugbo, nga suod kaayo sa kasingkasing ni Gobernador Gwen Garcia, may dakong suliran:  Ang iyang mga ginikanan suod kaayo ni kanhi presidente Joseph Estrada busa obligado siya nga mopaluyo sa kandidatura ni Erap; maong sa kataposang duaw sa kanhi presidente dinhi, ang mayor nakigsawo og paniudto uban niya.

            Apan maisugon nga nipasidaan si Garcia nga iyang silotan si bisan kinsang sakop sa One Cebu nga di mopaluyo ni Gibo Teodoro.  Sa proclamation rally sa mayor pila ka adlaw ang nilabay, wa na niya hisguti ang ngan sa kanhi presidente.  Mas nahadlok ang mayor sa gobernadora kay sa iyang mga ginikanan.

                        -o0o-

            Kadagkoan sa Nacionalista masaligon hinuon nga maihap na lang sa mga tudlo ang mga mayor nga mahibilin sa One Cebu sa mosunod nga mga adlaw.  Matod nila nasabotan nga magsunod og balitok ang mga mayor sa ikaduha, ikatulo ug ikaupat nga distrito sa Sugbo aron pagpasundayag sa puwersa ni Villar sa Sugbo ngadto sa ubang bahin sa nasud.

            Si Villar mismo labihan kamasaligon dihang nahinabi sa DYAB Abante Bisaya mahitungod sa bag-o niyang mga tigpaluyo sa Sugbo.  Matod niya gikasabot na niya ang Sugbuanong mga politiko sa kataposan niyang duaw dinhi uban sa iyang asawa.  Ug paabuton na lang niya nga sila ang mopahibawo sa ilang pagpaluyo sa iyang kandidatura sa tukmang panahon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 13, 2010

                        Tepok sa topak

 

            Morang bingka ang ABS-CBN News ning labing bag-ong kontrobersiya tali sa nag-unang mga piliunon pagka presidente, silang Manny Villar ug Noynoy Aquino:  Sa usa ka bahin, nidemanda si Aquino nga mangayo og pasaylo ang news organization tungod sa pagpagawas sa peke nga dokumento nga nipasangil nga nahiagom siya og clinical depression; samtang sa pikas bahin, nihimakak si Villar nga gikan nilang dokumento kay imposible nga ilang saligan ang ABS-CBN News nga ilang gipasanginlan nga tua kapusta ni Aquino.

            Namakak bang ABS-CBN sa pagtumbok nga duha ka opisyal sa Nacionalista Party ang tinubdan sa dokumento?  Nganong di man sila nganlan?  Sayop ba ang pagpagawas sa dokumento bisan gikuwestiyon nang kamatinud-anon ini?

                        -o0o-

            Obligasyon sa bisan unsang responsableng news organization ang pagpanalipod sa ilang mga tinubdan.  Apan ila sang obligasyon ang paghatag sa publiko og ideya kinsa ang mga tinubdan.  Mao nga inay moggamit sa naandan nga "kasaligang tinubdan," kinahanglang ihulagway ang mga tinubdan kon may katakos ba pagluwat sa gikagubtan nga kasayuran.

            Maong inay modangop sa mas hanap nga paghulagway nga "mga politiko" o "mga abogado" ang mga tinubdan, gitumbok sa ABS-CBN News nga taga Nacionalista ang naghatag sa dokumento.  Aron pagpahibawo sa katawhan nga mga kaatbang ni Aquino ang namasangil niya.  Sama nga giila sa ABS-CBN News ang Liberal Party nga maoy tinubdan sa mga dokumento nga nakahimong kuwestiyonable sa mga pangangkon sa kakabos ni Villar.

                        -o0o-

            Ambot may nagduda pa ba diin gikan ang pekeng dokumento.  Duha ka semana ang nilabay, ang tigpamaba sa Nacionalista, Gilbert Remulla, nitawag sa kampo ni Aquino nga "Topak" alang sa Trapos or traditional politicians, Opportunists And Kamag-Anak Inc.  Ug human sa pasiuna nga pagpanghimakak og kalambigitan sa pekeng dokumento, karon hingpit nang nikabayo si Villar ug mga alyado sa isyu pinaagi sa pag-awhag ni Aquino pagpaubos og psychiatric examination.

            Ang tuyo sa mga nanghatag sa dokumento sa ABS-CBN News natuman na.  Mosugot o di si Aquino sa hagit ni Villar, nilampos na sila pagpugas og pagduda sa kahimtang sa panghunahuna ni Aquino.

                        -o0o-

            Angay bang gitagoan na lang unta sa ABS-CBN News ang dokumento human gipanghimakak nilang Aquino ug Fr. Tito Caluag?  Human nadawat ang dokumento, nikatap ang kasayuran sa Internet ug text messages.  Busa ang pagtapion sa kasayuran wa nay kapuslanan.

            Gipanghimakak sab ni Villar ang mga dokumento nga nagkuwestiyon sa iyang mga transaksiyon ug mga pangangkon.  Angay ba sab diayng gitagoan ang mga dokumento gikan sa publiko?  Dakong risgo alang sa mga tigbalita nga gamiton sila sa mga politiko.  Apan di ni igong sukaranan nga isalikway na lang nila ang tanang kasayuran, mohunong na lang pagkuha sa bahin sa mga naigo sa kasayuran ug motalaw na lang pagpangita sa kamatuoran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 12, 2010

                        Milagro sa presyo

 

            Ang kontrobersiyal nga luna sa mga Balili unang gitanyag ngadto sa Kepco (Korea Electric Power Corp.) niadtong Disyembre 2003.  Segun sa real estate brokers nga unang gitahasan pagbaligya sa luna, P65 milyones ang ilang gibungat nga presyo alang sa lapad nga luna.  O P256 matag metro cuadrado.

            Sa pasiunang sabutsabot, ilang gipasabot ang mga representante sa Kepco nga kinahanglang ang kompaniya maoy mobayad sa mga buhis sa transaksiyon ug sa komisyon sa mga ahente ug ubang naghikay sa transaksiyon nga mokabat tanan og P20 milyones.  Kon nahinayon pa untang transaksiyon, P85 milyones ray bayranan sa Kepco ngadto sa mga Balili.

-o0o-

            Nga ubos kaayo kon itandi sa P98.9 milyones nga gibayad ni Gobernador Gwen Garcia alang sa samang luna niadtong 2008.  Unsa may nahitabo gikan sa 2003, dihang unang gitanyag sa mga Balili ang luna ngadto sa Kepco, hangtod sa 2008 dihang giaprobahan ni Garcia ang pagpalit sa luna?

            Duha ka katin-awan ang atong nahibaw-an:  Segun sa orihinal nga real estate brokers nahunong ang ilang transaksiyon sa Kepco kay niapil ang kadagkoan sa Kapitolyo sa Sugbo.  Si Provincial Board (PB) Member Juan Bolo, kansang lisensiya pagka real estate broker gikatahong nihupas na, niangkon nga maoy unang nagpahibawo ni Garcia mahitungod sa igbabaligya nga luna.  Matod ni Bolo giduso niya ang transaksiyon tungod sa sugo sa gobernadora.

-o0o-

            Ang pagsud sa Kapitolyo nakahimo og dakong milagro sa presyo sa luna sa mga Balili:

·        Nisutoy dayon ang presyo ngadto sa P430 matag metro cuadrado;

·        Nga gipaburot pa gyod sa Cebu Provincial Appraisal Committee ngadto sa P610 matag metro cuadrado; dayon

·        Giulug-ulogan tang Garcia nga, salamat sa iyang kamaayo ug kakusganon nga makigsabutsabot sa mga Balili, napaubos ang presyo ngadto sa P400 matag metro cuadrado.

Wa hinuon malipat ang nagpakabana nga Sugbuanong mga magbubuhis nga ang presyo nga gibayran sa Kapitolyo mas taas gihapon og P144 matag metro cuadrado kay sa orihinal nga presyo sa luna.

-o0o-

            Sa kadugay nga nahuman sa pakisusi sa mga sakop sa PB ug sa mga imbestigador nga tinudlo ni Garcia, wa gyoy bisan usa nilang nakahunahuna pagpangutana sa Pamilyang Balili kon pilay ilang nadawat gikan sa P98.9 milyones nga gibayad sa Kapitolyo.  Labi na atubangan sa gikatahong reklamo ni Amparo Balili, biyuda sa tag-iya sa luna, nga nadawat ra siya og P65 milyones, ang orihinal nilang gipangayo alang sa luna.

            Kon P4.9 milyones ang komisyon nga nakuha sa ahente; P5.9 milyones ang capital gains tax; ug P1.5 milyones ang documentary stamp tax; P77.4 milyones ra ang kinatibuk-an nga naggasto sa kontrobersiyal nga transaksiyon.  Mao nga may sukaranan ang pangutana:  Hain man ang, ug kinsa may nagbahin-bahin sa, sobra nga P21.5 milyones?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 11, 2010

                        Hudlat sa Sumilon

 

            Sa di pa makabuylo si Oslob Mayor Ronald Guaren sa iyang kampanya pagpalayas sa Sumilon Bluewater Island Resort (SBIR) pinaagi sa pagpahamtang nilag makalilisang nga mga bayranan, maayo tingaling pahinumdoman siya unsa kalaksot ang isla dihang ang munisipyo pay nagduma ini.  Sa ilang pagsugod paglimpiyo sa Sumilon niadtong Oktubre 2004, ang mga kawani sa SBIR nakugang sa gidaghanon ug kalang-og sa mga basura nga nagpasad sa tibuok isla—timaan sa katuigan sa pagpabaya.

            Karon, bisan sa kapakyas sa munisipyo paghatag og tubig ni kuryente sa isla, ang Sumilon duna nay klarong kadalanan, 14 ka cottages, swimming pool, power generators, dakong kan-anan, luwas nga basurahan ug barge.  Inay pasalamatan, gusto ni Guaren nga silotan ang SBIR sa pagpalambo sa Sumilon.

-o0o-

            Ang SBIR nakasud sa Sumilon tungod sa pagtugot sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) nga kinahanglang lab-ason matag tuig.  Marso sa niaging tuig, gipirmahan ang kauyonan, nga gipasiugdahan ni Guaren, sa hinugpong nga pagduma sa Sumilon tali sa DENR ug sa munisipyo.

            Apan niadtong Oktubre nipasar ang Sangguniang Bayan sa Oslob og ordinansahon nga nipahamtang sa SBIR og tinuig nga mga bayranan nga mokabat og P3 milyones.  Sa way pagtahud sa permiso sa SBIR gikan sa DENR nga hangtod pa sa 2011.  Ug linaktawan bisan ang komitiba, nga gipangulohan mismo ni Guaren, nga gitukod sa hinugpong nga pagduma sa Sumilon.

-o0o-

            Ang kita sa SBIR di paigo pagsuhol sa kapin sa 50 ka kawani ug sa dagkong bayranan nga gipaningil nilang Guaren ug kaubanan.  Kon way makabaraw sa kahakog ni Guaren, mahimong mapugos ang mga tagduma sa SBIR pagpamutos ug pagbiya sa Sumilon.  Kon mahitabo na, kabayran bang Guaren ang P100 milyones nga nabubo sa SBIR sa Sumilon?

            Di kabuylo ang SBIR pagpalambo sa Sumilon kay tagsa ka tuig rang ilang permiso.  Kon kahatagan og mas taas nga lugway, makadugang silag cottages nga makadani og dugang mga turista.  40% rang ilang occupany rate karon kay di kapatuyang pagpada og mga turista ang travel agencies tungod sa kanihit sa ilang kuwarto.

-o0o-

            Akong higala ang Pamilyang Alegrado nga maoy nanag-iya sa SBIR.  Takos silang manalipod sa ilang kaugalingon apan nasubo lang ko sa di makiangayon nga pagtagad ni Guaren nila.  Di malalis ang kadako sa natampo ni Consul Arcadio Alegrado, uban ang iyang hotels ug resorts sa Sugbo, Bohol ug Mindanao, sa lokal ug nasudnong ekonomiya.

            Sa iyang pagbunal sa SBIR og makalilisang nga mga bayranan, si Guaren igo lang nagtan-aw sa tumoy sa iyang ilong.  Ang mas dakong hulagway nga iyang nataligam-an mao nga ang pagpakigtambayayong sa pribadong sektor, di ang pag-apiki nila, maoy labing mahinungdanong yawe pagpalambo sa turismo sa Oslob ug sa panginabuhi sa mga Oslobanon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com