Arangkada of Leo Lastimosa for July 25, 2010

15 anyos nang sugyot

15 ka tuig ang nilabay, ang suliran sa sidewalk vending maoy sentro sa usa ka kalibotanong tigom.  Mga eksperto sa nagkalainlaing natad nituki sa gamot nga hinungdan ug sa kalapad sa suliran sa pagpamaligya sa kadalanan.  Niumol sab sila og mga sugyot paglakip, di paggukod, sa sidewalk vendors pagpalambo sa kalibotanong ekonomiya.
15 ka tuig human sa kalibotanong tigom sa Bellagio, Italya, ang suliran sa sidewalk vendors nagpabilin nga dakong labad sa ulo sa lokal ug nasudnong kagamhanan di lang sa Sugbo ug Pilipinas kon dili apil na sa Los Angeles, California ug ubang bahin sa Estados Unidos ug sa dagkong dakbayan ug kanasuran sa Uropa.

-o0o-

Aron pagpahinumdom sa tanang hingtungdan, gipangahasan nako paghubad sa Binisaya ang mubo nga "Bellagio International Declarations" alang sa street vendors nga naumol niadtong Nobyembre 23, 1995.  Ang unang bahin nisuway pagpintal sa kalibotanong suliran:

• Sa paspas nga pagtubo sa dagkong mga dakbayan nikatap ang kabos nga mga mamaligyaay sa kadalanan, apil nang mga bata;
• Tungod sa kakabos, ka way trabaho ug pinugos nga pagbalhin og pinuy-anan, bisan sa mapuslanong pangalagad nga ilang nahatag sa katilingban, gitan-aw sila nga babag sa pagpalambo sa mga dakbayan ug kalungsoran;
• Ang mga mamaligyaay sa kadalanan gipaubos sa makanunayong panaugdaog sa lokal nga mga opisyal ug gihasi sa nagkalainlaing mga paagi nga nisangpot sa kaguliyang, pagkawa sa ilang kabtangan ug pagkaalkanse sa ilang puhonan; ug
• Wa pay naumol nga klarong lagda nga nihaom sa panginahanglan sa mga mamaligyaay sa kadalanan sa tibuok kalibotan.

-o0o-

Ang ikaduhang bahin sa "Bellagio Declaration" niawhag sa pag-umol og nasudnong lagda alang sa mga mamaligyaay sa kadalanan pinaagi sa paghimo nilang kabahin sa mas lapad nga tigbayon pagpalambo sa ilang panginabuhi, pinasikad sa mosunod:

• Paghatag sa mga mamaligyaay sa kadalanan og legal nga kahimtang pinaagi sa pagluwat og mga lisensiya, pag-umol og mga balaod ug paghatag og tukmang mga luna nga kabaligyaan;
• Paghatag og legal nga katungod sa paggamit sa tukma ug bakanteng mga luna ug pagpanalipod ug pagpalapad sa panginabuhi sa mga mamaligyaay;
• Paghimo sa mga mamaligyaay sa kadalanan nga kabahin sa mga laraw sa urban development pinaagi sa pag-isip nilang tipik sa urban distribution system;
• Pagluwat og mga lagda alang sa dugang mga pangalagad sa lokal nga mga ang-ang;
• Pagpalambo sa paghugpong ug pagdisiplina sa mga mamaligyaay sa ilang kaugalingon;
• Pagtukod og mga komitiba nga apilan sa mga mamaligyaay, NGOs, lokal nga mga opisyal, kapolisan ug ubang sektor;
• Pagtanyag sa mga mamaligyaay og paagi pagpahimus sa credit ug financial services;
• Pagtabang sa mga mamaligyaay atol sa mga katalagman; ug
• Pagpalambo sa mas maayong ugma sa mga bata ug sa mga may kakulian sa panglawas nga mamaligyaay sa kadalanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 24, 2010

Pakigbisog sa sidewalk

Nitidlom pag-ayo ang gidaghanon sa mga sakop sa Cebu City United Vendors Association (CCUVA) sa Colon sa kinapusoran sa Dakbayan sa Sugbo.  Matod ni Ermita Barangay Captain Felicisimo Rupinta, ang nagtukod sa CCUVA, gikan sa 900 pila ka tuig nang nilabay, 150 na lang sa ilang kaubanan ang nahibilin sa Colon.
Kon mao, nganong nisamot man hinuon kahuot ang mga sidewalk sa Colon?  May mga bahin na gani nga di kaagian sa katawhan busa mapugos na lang intawon pagsubay sa daplin sa dan ug pagsungasong sa kakuyaw nga masaghiran sa mga sakyanan.  Nga maoy usa sa nakaaghat ni Mayor Michael Rama pagsugyot nga usa na lang bahin sa kadalanan ang pabaligyaan sa sidewalk vendors.

-o0o-

Si kanhi mayor karon Kongresista Tomas Osmeña nitugot sa sidewalk vendors kon di moreklamo ang mga tag-iya sa mga bay patigayon nga ilang natungdan.  Apan kon mangreklamo nang mga negosyante, labi na kon mga suod ni Osmeña, kinahanglang mamutos dayon ang sidewalk vendors sa di pa sila gamitan og puwersa sa demolition team.

Pipila ka bay patigayon lain diay og tuyo sa paghawan sa sidewalk tungod sa ilang mga tindahan.  Ang uban nila, naibog ba kaha sa kadaghan sa mamalit sa gipalagpot nga sidewalk vendors, nipagawas sa ilang mga baligya ug mao nay nipuli sa sidewalk.  May pipila sab nga nipaabang gyod sa sidewalk ngadto sa mga magpapatigayong Muslim ug Taiwanese.

-o0o-

Nipasangil si Rupinta nga gawas nga mas naghuot ang sidewalk naalkanse pa gyong City Hall.  Kay ang mga sakop sa CCUVA niadto gikolektahan sa City Treasurer's Office og arkabala nga P3 ngadto sa P5 matag usa matag adlaw.  Karon, matod ni Rupinta, ang City Hall wa nay makuha bisan usa ka dako.
Gitumbok ni Rupinta ang pipila ka sinaligan ni Osmeña niadto, nga nagpabiling naglibot ni Rama karon, nga maoy nakakuwarta.  Pipila sa bag-ong vendors niingon nga tua sila magbayad sa usa ka dakong opisyal sa City Hall nga maoy nihatag nilang katungod pagladlad sa ilang mga baligya sa sidewalk.

-o0o-

Nipasidaan si Rupinta nga mapugos pagmartsa sa kadalanan ang  17,000 ka mga sakop sa CCUVA sa tibuok Metro Cebu aron pagpahinumdom nilang Rama ug ubang mga opisyal sa dakbayan sa ilang puwersa.  Matod niya mahugno ang ilang kahugpongan kon makulban sa kaldero ang ilang mga sakop.
Aron pagpanalipod sa ilang mga sakop gikan sa mga tigpatanto, nagtukod ang CCUVA sa Camansi Multi-Purpose Cooperative.  Gibanabana ni Rupinta nga moabot sa P34 milyones ang utang sa ilang mga sakop.  Nga mahimong di na mabayran kon di na sila makapamaligya.  Ang kadako sa pundo sa Camansi ug CCUVA nagpakita nga di gamayng patigayon ang sidewalk vending.  Nga mahimong maoy nakapadani sa pipila ka opisyal sa dakbayan pag-ambit sa raket.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 23, 2010

Tihik nga Internet

Kay 4 GB (gigabytes) ra man ang memory sa gamay nakong netbook (nga gitawag sab og subnotebook), ug giilisan pa gyod nakog Windows XP ang gipataban nang daan nga Linux operating system, wa nay luna alang sa akong kinaham nga instant messaging (IM) applications.  Apan mahinungdanon sa akong trabaho ang Yahoo! Messenger (YM), Google Talk, MSN Messenger ug Skype.  Kay silay makapasayon ug makapadali sa komunikasyon uban sa mga tigpaminaw ug akong kaubanan sa trabaho.

Maong napugos ko pagpangita og web-based nga bersiyon sa IMs aron nga di na ko kinahanglang mo-download sa applications nga makapakamang sa akong netbook.  Unang nakasukip ang GTalk sa ilang chat sa GMail.  Nisunod sab dayon ang Yahoo! Mail.

-o0o-

Sulbad na untang akong suliran.  Labi na dihang ang YM nakig-alyansa sa MSN ug may nakit-an kong application nga mokarga sa akong Yahoo! contacts ngadto sa GTalk ug GMail chat.  Apan unsaon na man lang ang akong contacts sa Skype?
Gisuwayan nako ang eBuddy Lite Messenger nga mosipong sa tanan nakong contacts sa YM, GTalk, MSN, Facebook ug bisan sa nagmingaw nang AIM, ICQ ug MySpace.  Wa hinuoy Skype.  Mao nga nadani ko sa Meebo.  Nga gawas nga mas nindot tan-awon, mas sayon gamiton ug makakuha sa tanan nakong IMs, naglakip sa daghang wa mailhi nga chats sa social media networks.  Wa hinuon gihapoy Skype.

-o0o-

Daghan kong accounts sa Facebook, YM ug GTalk.  Kay lahi man ang akong personal accounts ug ang among gihimo alang sa DYAB Abante Pa, Bisaya! ug sa nagkalainlain namong mga tulomanon sa radyo ug telebisyon.  Maapil namong daghan nga YM ug GTalk, apan usa ka FB account ang dawaton sa Meebo.
Ang Digsby maoy tubag sa akong panginahanglan.  Mahimong ikarga bisan pila ka accounts sa YM, GTalk, MSN, FB ug bisan Twitter.  Kaingon nakog sulbad na gyong tanan.  Hangtod nga akong nadiskubrehan nga ang Digsby kinahanglang i-download.  Ug mas bug-at pa sa tanang nangamatay nga nikaging gyong akong netbook.

-o0o-

Gisuwat ni nako aron pagpaila ninyo sa imo.im (https://imo.im/).  Web-based.  Sa ato pa, maablihan gikan sa browser sa way pag-download og bisan unsang application.  Labaw sa tanan, modawat hangtod upat ka accounts sa FB, YM, GTalk ug MSN.

Kon karon ka pang kadungog sa imo.im, ayaw og kahibung.  Alpha pa sila.  Sa ato pa, di pa kaayo stable.  Sa pila ka semana na nakong gamit, may mga higayon nga mokaging, apan maulian ra sab dayon.  Wa pa hinuoy Twitter.  Apan may eksperimento silang gisugdan paghimo sa tweets nga private chats.  Nag-antos ko sa gamayng netbook kay labihan nakong tihika.  Busa malipayon ko nga motaho nimo nga libre ug way bisan gamay nga bayranan ang imo.im.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 21, 2010

Bayad sa dakong utang

Naglisod pagtuo ang senior citizens sa Sugbo sa pamahayag ni Senador Serge Osmeña nga "binuang" ang bag-ong balaod nga nipalapad sa ilang mga benepisyo.  Kay pila ka adlaw sa wa pa niya sawaya ang exemption sa senior citizens gikan sa 12% expanded value added tax (Evat), nanghatag si Osmena dinhi sa Sugbo og t-shirts nga nagdeklarar sa iyang gugma sa senior citizens.  Matod nila ang t-shirts may hulagway nilang Serge, anhing Serging Osmena ug Kongresista Tommy Osmena.  Nga sa mayor pa, ug sa dayong piniliay sa Mayo, nanghatag og hinabang sa senior citizens sa Dakbayan sa Sugbo.
Maong may sukaranan ang pangutana sa senior citizens nga nanawag sa "Arangkada" sa DYAB Abante Pa, Bisaya:  Nahigugma ba gyod tinuod si Senador Osmeña nila?  O gipahimuslan lang sila sa niaging piniliay?

-o0o-

Di hinuon mabasol si Osmeña sa iyang pagsaway sa balaod.  Gipirmahan ni kanhi presidente Gloria Arroyo ang Expanded Senior Citizens Act sa way paggahin og kuwarta sa pagpatuman ini.  P7 bilyones ang gikinahanglan matag tuig sa hingpit nga pagpatuman sa balaod.  Ang dakong bahin gamiton paghatag sa P500 nga binuwan nga hinabang sa kapin sa usa ka milyon ka labing kabos nga senior citizens.
Nikumpisal si DSWD Secretary Dinky Soliman nga way kuwarta ang kagamhanan paghatag sa hinabang.  Ang pamunoan ni Pres. Aquino gibinlan og responsibilidad pagpatuman sa balaod kansang kredito hingpit nang gihanggab ni Arroyo.  Apan di ni igong sukaranan nga ipadaplin ang balaod ug ihikaw gikan sa senior citizens ang mga benepisyo nga makiangayon lang nga madawat nila.

-o0o-

Maoy pagsud sa esena sa labing gidumtan ni Senador Osmena, iyang kauban sa bag-ong Senado, si Ralph Recto.  Sa usa sa labing dakong baligho sa atong panahon, si Recto nga gilansang sa mga botante niadtong 2007 tungod sa iyang pagpasar sa Evat karon mao nay nanalipod sa exemption sa senior citizens ug si Osmena nga supak sa Evat mao na karoy nanalipod sa buhis.

Nisugyot si Recto nga mopasar ang Kongreso og supplemental budget nga P3.5 bilyones.  Aron madawat dayon sa nagkalisudlisod nga senior citizens ang binuwang hinabang alang sa ikaduhang tunga karong tuiga.

-o0o-

Seryuso hinuon ang pasidaan ni Osmeña sa implikasyon sa balaod ngadto sa nasudnong panudlanan:  Patong sa P7 bilyones nga tinuig nga gasto pagpatuman sa balaod, ang exemption sa Evat sa 4.6 milyones ka senior citizens makaiban og P1.3 bilyones sa tinuig nga koleksiyon sa buhis.
Apan kinsa man ang makalalis sa kamakiangayon sa pagtabang ug paghimong mas gaan sa nahibilin nga pila na lang ka tuig sa atong katiguwangan?  Nga maoy nagtikad sa mga tigbayon sa nasud ug mga institusyon nga atong gipahimuslan karon ug makatabang pag-umol sa umaabot pa natong kaliwatan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 20, 2010

                            Aplay ni Noynoy

 

              Hinaot way paryente si PCGG Commissioner Ricardo Abcede sa MCIAA Board.  Kuyaw kon sundon nila ang iyang pakauwaw pagtudlo sa iyang kaugalingon isip OIC sa PCGG.  Alang ni Abcede siyay ikaduhang labing taas og ranggo busa maoy angayng mopuli ni kanhi tsirman Camilo Sabio kinsa nisumiter sa iyang courtesy resignation niadtong Hunyo 30.

              Kakuyaw kon makahunahuna ang board members sa MCIAA nga, gawas nga makapatuyang pagpabawon sa ilang kaubanan nga di na matudlo pagbalik sa bag-ong pamunoan, makahimo diay paglugway sa ilang mga termino.  Kon way bilib sa disallowance sa COA, kinsa may makapugong nila pagsalikway sa baruganan ni Justice Secretary Leila de Lima nga binuang ang gihimong Abcede?

                             -o0o-

              Kon pasikaran ang kamainampigon ni Pres. Noynoy Aquino pagtudlo og mga opisyal sa iyang pamunoan, kuyaw nga di pa niya mahulipan ang tanang bakanteng mga katungdanan sa di pa ang Hulyo 31.  Dul-an sa 5,000 ka mga opisyal ug mga kawani ang co-terminus ni kanhi presidente Gloria Arroyo niadtong Hunyo 30.  Ug nikumpisal na si Aquino nga nagnihit na ang takos ug ligdong nga mga tawo nga iyang kapilian.

              Maong dako ang kahigayonan nga di pa kahulipan ang mga opisyal sa mga buhatan sa kagamhanan, apil nang mga nagbase dinhi sa Sugbo sama sa MCIAA.  Nga mas maayo na lang kay sa masipyat siya pagpanudlo og mas badlungon pa.

                               -o0o-

              Laing nakapalangay sa pagpanudlo ni Aquino og bag-ong mga opisyal mao ang iyang pagdumili sa paghulip sa tanang bakanteng katungdanan.  Nga ang uban gitukod lang ni Arroyo aron pahimutangan sa iyang mga alyado sa politiko, nga nakapasamot lang hinuon pagpaburot sa nanghupong nang daan nga burukrasya.

              Kasaligang mga tinubdan nagbutyag nga apil sa papason ni Aquino mao ang mga buhatan sa presidential assistants, apil nang gibakantehan ni Felix Guanzon dinhi sa Sugbo ug Central Visayas.  Puno ni sa iyang pagpapas sa Presidential Anti-Graft Commission (PAGC) ug Presidential Anti-Smuggling Group (PASG).

                              -o0o-

              Nagkadugay ang paghulip sa bakanteng mga katungdanan, nagkadako ang baha sa mga aplikasyon sa mga gustong makatrabaho sa kagamhanan.  Ang mga aplikante mabahin sa tulo ka pundok:  Una, ang mga nakatabang sa kampanya ni Aquino nga nagtuong angay silang makabahin sa mga bunga sa kadaogan; ikaduha, ang mga nagtungkawo sa gahom nga nisikit sa bag-ong mga hawod aron kalugwayan ang ilang malipayong mga adlaw; ug ang mga nagtuong may ikatampo sila sa kagamhanan.

              May mga natudlo na si Aquino nga naapil sa una ug ikaduhang pundok.  Kasagaran sa mga tinudlo nahisakop sa ikatulong pundok.  Hinaot nga makakita og mas paspas ug mas makiangayong paagi ang pamunoang Aquino pag-ila, pagtultol ug pagkumbinser sa labing tarung ug labing takos nga mga Pilipinhon sa pag-alagad sa labing daghan ug labing nagkinahanglan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 19, 2010

Labok sa Ombudsman

Angayng hangpon ang kapaspas sa Visayas Ombudsman nga nisusi sa kontrobersiyal nga P500,000 nga pabawon sa Mactan Cebu International Airport Authority (MCIAA) ngadto sa niretirong sakop sa board nga si Dawnie Roa.  Sa samang adlaw nga nigawas ang balita sa The Freeman, nimando dayon og imbestigasyon si Assistant Ombudsman Virginia Palanca-Santiago.  Human lang sa usa ka adlaw, giawhag ni Santiago ang MCIAA sa di una paghatag sa dakong kuwarta ngadtong Roa.
Bahala na kon wa maminaw si MCIAA General Manager Danilo Francia ug gidalidali gyod pagpahikay ang tseke ug gipada dayon sa bay ni Roa.  Ang konsuylo mao nga wa diay maghagok ang buhatan nga giisip na hinuong babag inay tigpatuman sa kampanya batok sa pangurakot.

-o0o-

Nahingpit ang akong bilib sa Visayas Ombudsman dihang wa molubay atubangan sa pagsukol sa mga sakop sa MCIAA board.  Giluwatan dayon ang supina sa resolusyon ug tanang mga dokumento sa P500,000 nga pabawon.  Nga nakapahinumdom sa tanang hingtungdan sa kadako diay sa gahom sa Ombudsman:  Mahimo nilang pugson ang bisan unsang buhatan sa kagamhanan pagtahan sa mga dokumento nga ilang gikinahanglan.

Hinaot nga inay magsige og press conference, nga makapausik lang sa buhis sa katawhan pagpalit sa makapabusdik nga pagkaon alang sa gidapit nga mga sakop sa media, magsugod nang MCIAA board pagtuman sa supina sa Ombudsman.

-o0o-

Ang bag-ong labok sa Visayas Ombudsman wa hinuon makapapas, hinunoa nakapasamot, sa kalibog nganong pinili ra ang mga kaso nga gipaspasan sa Ombudsman.  Kay samtang dalayegon ang ka-determinado sa ilang paningkamot pagsusi sa labing uwahing eskandalo sa MCIAA, makapahugno sab ang padayon nilang pagyaka sa uban pang mga kaso.  Nga mas unang napasaka sa ilang buhatan, gilawalawaan na gani ang kasagaran.

Ang kinaham nga lusot sa kadagkoan sa Ombudsman mao ang kanihit sa ilang graft investigators.  Nga mahimong balido apan di makapatin-aw nganong ang makabungog nga mayoriya sa nihit kaayong mga kaso nga napasaka sa Sandiganbayan nabasura man tungod sa kahuyang sa mga ebidensiya.

-o0o-

Laing lusot sa Ombudsman:  Giuna nila ang mas dagkong mga kaso, nga naglambigit sa mas dakong kuwarta ug nakaapektar sa mas daghang magbubuhis.  Kon mao, nganong gipakatug man lang gihapon ang mas dagkong mga transaksiyon pagpalit sa yuta sa mga Balili sa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga City ug mga proyekto sa Asean Summit sama sa CICC ug surveillance cameras?
Ang di malalis nga kamatuoran mao nga giyak-an nilang mga kaso nga naglambigit sa mga alyado ni kanhi presidente Gloria Arroyo.  Apan nganong wa man lang gihapon lihoka nga bag-o na man unta ang pamunoan?  Hinaot nga di pinili lang gihapon ang kapahamtangan sa dugay-na-natong-gikamingawan-apan-nabanhaw-karong-bag-o nga kaisog sa Visayas Ombudsman.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 18, 2010

Paghinulsol sa MCIAA

Mayoriya sa mga sakop sa board sa Mactan Cebu International Airport Authority (MCIAA), sa gusto nila o sa dili, mamutos na sunod buwan.  Kay di na lugwayan ang ilang mga termino sa pamunoan ni Pres. Noynoy Aquino.  Mao nga mosamot kakadudahan ang ilang paugat paghatag og makalilisang nga pabawon ngadto sa niretiro na nilang kauban nga si Dawnie Roa.

Kon may kaikog pa lang unta, gitugyan na nila sa bag-ong liderato sa MCIAA ang pagtimbang-timbang makiangayon bang paghatag ni Roa og P500,000.  Bisan kon di gani diay siya maoy angayng molingkod alang sa Departamento sa Turismo kay ang MCIAA charter nitugot man lang unta sa secretary, o assistant secretary, o undersecretary.

-o0o-

Si MCIAA General Manager Danilo Francia di na matudlo pagbalik.  Di siya kalipikado sa katungdanan.  Di siya CESO (career executive service office) eligible.  Kutob na lang siya karong Hulyo 31.  Gawas lang kon di pa mahuman si Aquino paghulip sa mas mahinungdanong mga katungdanan sa kaulohan.
Sa gusto nila, o sa dili, mapugos na sab pagpamutos ang mosunod nga upat ka mga representante sa pribadong sektor (sa way pagtuki sa ilang katakos, ug unsay ilang nahimo, pagduma sa tugpahanan):  Silang kanhi Cebu City vice mayor Renato Osmeña, Cebu Business Club President Dondi Joseph, Maglilindog Bobit Avila ug Magpapatigayon Winglip Chang.

-o0o-

Goodbye bonut na sab bisan ang mga nanglingkod sa MCIAA board isip mga representante sa nasudnong mga buhatan sa kagamhanan:  Department of Transportation and Communication (DOTC), Department of Justice (DOJ), Department of Finance (DOF) ug Civil Aviation Authority (CAA).
Mahimong mahibilin sa MCIAA board si DOT 7 Director Maria Rica Bueno, gawas lang kon ilabay siyang Aquino ngadto sa laing rehiyon.  Usa ray seguro nga magpabilin sa kontrobersiyal nga board:  Si Gobernador Gwen Garcia, tungod sa iyang pagkapili pag-usab pagka gobernadora sa Sugbo.  Pabilin hinuon nga maglaway og lingkoranan sa board ang Kagamhanan sa Dakbayan sa Lapulapu, bisan silay nahimutangan sa tugpahanan.

-o0o-

Kon wa pang kamatngon ang mga sakop sa MCIAA board, hinuwaman na lang kining lugway sa ilang katungdanan.  Kon wa pa lang unta maapiki ang bag-ong pamunoan, daghang salamat sa kaluya sa Civil Service Commission (CSC) pag-imbentaryo sa tanang mga tinudlo ni kanhi presidente Gloria Arroyo kansang mga termino dungan nga napupos niadtong Hunyo 30, di na unta nila madalidali pagpalusot ang tseke ni Roa.
Maong kon duna pa silay nahibilin nga bisan gamay na lang uwaw, gawas nga bakwiong pabawon ni Roa, sublion sang legalidad sa iyang pagdawat sa P30,000 nga binuwang suholan sa niaging 15 ka tuig sa katungdanan nga mahimong di diay iya, ug mangayog pasaylo sa tanan nilang nahimo-nga-di-unta-angayng-himuon ug wa-mahimo-nga-angay-untang-himuon sa tugpahanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 17, 2010

Nganong tak-om sila

Nangayo og mga ngan si Cebu City Michael Rama busa ako siyang gihatagan og mga ngan.  Sila ang department heads nga nagdumili pagtubag sa mga pangutana sa reporters sa City Hall kay, nila pa, gipugngan na sila sa mayor ug mas maayo pa nga adto na lang sila mangutana ni Rama:  Cebu City Treasurer Ofelia Oliva, Citom Executive Officer Arnel Tancingco ug Cebu City Legal Officer Joseph Bernaldez.
Laing ngan:  Si June Berongan sa DYAB nangutana unta unsa na kadaghan ang mga kaso sa dengue sa Dakbayan sa Sugbo; apan gibalibaran siya ni Assistant Epidemiologist Durenda Macasucol, kinsa nipasabot nga giingnan silang Cebu City Health Officer Fe Cabugao nga adto papangutan-on ang media ni Rama.

-o0o-

Si Rama niingon nga silang Oliva, Tancingco, Bernaldez ug Cabugao mahimong wa katambong sa tigom diin iyang gipasabot nga wa niya sila did-i pagtubag sa mga pangutana sa media.  Nisaad siya pagtawag nila ug pagpasabot nila pag-usab.
Nangahas ko pagpasabot ni Rama nga tingali baya og nanagana lang ang department heads tungod sa duha ka kundisyon nga iyang gipahamtang sa ilang pakighinabi sa media:  Una, nga kinahanglang mahibawo una siya sa kasayuran nga ilang ihatag sa media; ug ikaduha, nga taktakon sila kon ang ilang isulti makapauwaw sa dakbayan.  Nisaad si Rama pagtuon sa akong pangagpas.

-o0o-

Giawhag nako si Rama paghisgot og mga panghitabo aron pagmatuod sa iyang pangangkon nga may reporters nga nanud sa mga departamento bisan unsang orasa, nahasol ang trabaho sa mga kawani ug nga namugos sa department heads pagtubag sa ilang mga pangutana.
Nitubag siya nga may reporter nga nitapad paglingkod niya ug nitan-aw sa mga dokumento sa iyang lamesa.  Wa hinuon siyay ngan nga ginganlan.  May lain siyang gihisgutan, nga akong tan-aw maoy tinuod nga hinungdan sa "di gag order," ang sulti ni Oliva nga way kuwarta ang dakbayan alang sa P200 milyones nga supplemental budget ni Rama.  Kon nahimangod siyang Oliva, nganong giduhig mang tanang department heads ug ang media?

-o0o-

Atol sa dul-an sa usa ka oras namong panagsulti sa Arangkada sa DYAB gahapon, gipangutana nako si Rama unsay iyang nahunahunaan nga paagi pagpahilom sa kontrobersiya mahitungod sa iyang hinigugma, si kanhi konsehal Joy Pesquera:  Iya bang itudlo og klarong katungdanan aron wa nay mokuwestiyon sa iyang presensiya sa City Hall; o hipuson sama sa gihimo ni Pres. Noynoy Aquino ni Konsehal Shalani Soledad?
Matod ni Rama iyang itudlo si Pesquera isip consultant sa budget ug finance kay, gawas nga abogada, certified public accountant man.  Gipanalipdan ni Rama nga di dako ang suweldo ni Pesquera (wa hinuon maghisgot sa iyang influencia) ug nga iyang katungod ang pagkuha sa mga tawo nga hingpit niya nga masaligan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 16, 2010

                      Kabuotan ni Rama

 

                      Angayng paluyohan ang protesta sa reporters sa Cebu City Hall batok sa bag-ong sistema nga gipatuman ni Mayor Michael Rama nga naghigpit sa ilang kagawasan pagkuha og kasayuran gikan sa nagkalainlaing department heads.  Wa kinahanglana ang paglangay-langay ug paglisudlisod sa gawasnon nga bul-og sa kasayuran tungod lang kay ganahan ang mayor nga mahibaw-an niya ang tanan sa di pa mabalita sa media.

              Ang gipakigbisogan sa mga sakop sa Charm (City Hall Reporters in Media) di lang alang sa ilang inadlawng panginabuhi.  Kon dili, ug mas mahinungdanon, aron pagpanalipod ug pagpatigbabaw sa balaanong katungod sa katawhan pagpakisayod giunsa paggasto sa kagamhanan ang ilang hinagoan nga buhis.

                                        -o0o-

              Apan kon protestahan ang pagpanlugpit nga gipasiugdahan ni Rama ug sa taphaw niyang mga magtatambag, angay sang sawayon sa mga paaging sama kasibaw ug kakusganon ang nag-una nga mga pagpanlugpit sa ubang lokal ug nasudnong mga opisyal, sama sa:

●   Gipasangil sa pipila ka reporters sa Kapitolyo nga kuhaon daan ang ilang mga pangutana ug sultihan sila unsa ray mapangutana atol sa press conference ni Gobernador Gwen Garcia;

●   Pag-ban ni kanhi mayor karon Kongresista Tomas Osmena sa pipila ka reporters tungod lang kay gikaaway niyang ilang kadagkoan; ug

●   Pagdumili gyong kanhi mayor karon Kongresista Arturo Radaza sa Lapulapu City pagpanubag og bisan unsang pangutana sa media.

                                         -o0o-

              Kon may mga pagsaway man batok sa mga gihimo nilang Garcia, Osmena ug Radaza kaniadto, di gyod sama kainit sa mga komentaryo batok ni Rama karon.  Ngano man?  Tungod ba lang kay mas nagkahiusa ug mas nagpakabana ang mga sakop sa Charm?

               Nahadlok ko nga ang bugtong katin-awan mao ang kabuotan ni Rama:  Sayon kaayo nga sawayon kay wa man igdungog nga manggukod (ang bugtong niyang gikiha og libelo, si Jimboy Tiongko, di sakop sa media);  lahi ni Garcia nga mamanghag ug mokiha; lahi ni Osmena nga manginsulto; ug lahi ni Radaza nga pabaga ug papating gyod ang show.

                                         -o0o-

              Nga mao say posibleng katin-awan sa kasaba sa nasudnong kahugpongan sa media sa pasiunang mga bulilyaso sa mga sakop sa gabinete ni Pres. Noynoy Aquino.  Morang nakapatay og reporter o nakakawat og minilyon silang Presidential Spokesman Edwin Lacierda (kay nagdumili pag-angkon nga sayop ang Memorandum Circular No. 1), Education Secretary Armin Luistro (kay nipasangil sa media nga wa kasabot unsay sex education) ug Foreign Affairs Secretary Alberto Romulo (kay niinsistir nga legal ang paglugway sa pipila ka embahador ni kanhi presidente Gloria Arroyo).

              Nganong di man sama kakusganon ang pagprotesta sa pagdumili ni Arroyo pagpanubag og mga pangutana sa mga eskandalo sa iyang pamunoan?  Tungod ba kay wa igdungog si Arroyo nga kampeyon sa kagawasan sa prinsa?  Ug nga di silang kapaabot og proteksiyon gikan sa Malakanyang gikan sa mga pagpanghasi?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 15, 2010

Gakot ni Rama

Gidid-an ba gyod ni Cebu City Michael Rama ang iyang department heads pagtubag sa mga pangutana sa media, suma sa mga opisyal nga nangayo og pasaylo nga di silang kaatiman sa reporters?  O nasayop lang nila pagsabot ang tugon ni Rama, suma sa mayor nga nihimakak nga iyang gigakotan ang baba sa mga opisyal?
Mapatin-aw tingaling kalibog pinaagi sa pagsubay sa sulti ni Rama:

• Kon di andam ang department heads nga manubag sa mga pangutana, angay nilang ipasa ang mga sakop sa media ngadto sa public information officer (PIO);
• Pagka karon, si Rama ra sab ang PIO; ug
• Gimando ning Rama aron masegurong siyay unang mahibawo sa bisan unsang kasayuran sa di pa mogawas sa media.

-o0o-

Sama sa nangaging mga sulti ni Rama, nagkasukwahi ang ulo ug ang ikog sa iyang tugon.  Ang bisan unsang pangangkon ni Rama nga di hingpit ang iyang pagdili sa mga opisyal pakigsulti sa media napapas sa kataposang bahin sa iyang tugon:  Kinahanglan nga siyay unang mahibawo sa bisan unsang kasayuran nga ihatag sa department heads ngadto sa media.
Samtang nipasabot silang City Veterinarian Alice Utlang ug Planning Officer Nigel Paul Villarete nga andam silang manubag sa mga pangutana sa media, di mabasol ang ubang department heads nga nitak-om kay naglisod pagsag-ulo unsay kasayuran nga nahibaw-an nang Rama ug busa ikatug-an na nila sa media.

-o0o-

Kon may pagsalig pa lang unta sa iyang department heads, ug kon matinud-anon pa lang unta sa pasalig nga way tagoan ang iyang pamunoan, si Rama di angayng magduda sa ilang kaandam pagtubag sa mga pangutana sa media.  Kay gawas lang sa iyang mga tinudlo, kasagaran sa department heads sa City Hall mas dugay nang nangatungdanan ug mas suhito kay ni Rama sa ilang mga gimbuhaton.

Si Rama gihapon ang unang mahibawo sa kasayuran sa iyang department heads.  Nga di kinahanglan nga langayon ni lisudlisuron ang media.  Pinaagi sa pagbasa sa reports sa matag departamento ug sa tinuod nga pagpaminaw sa department heads atol sa ilang mga tigom.

-o0o-

Apan kon gusto gyong Rama nga kontrolahon ang bul-og sa kasayuran nga makuha sa media, mapakyas siya.  Daghan nang nag-una niya nga nisuway ug napakyas sab:  Apil na silang anhing diktador Ferdinand Marcos, kanhi presidente Gloria Arroyo ug iyang amiga nga si Gobernador Gwen Garcia.

Di kagakotan ni Rama ang tanang baba sa City Hall.  Pipila nila motabi lang gihapon, di na lang magpahingan.  Di siya kinahanglang mahibawo sa tanang kasayuran sa mga departamento aron mahimong maayong mayor.  Bugtong gikinahanglan mao ang katakos pagkuha sa labing mahinungdanong kasayuran pagpanimon sa dakbayan.  Nga di mahuptan pinaagi sa pagpahilom sa iyang department heads ug paglugpit sa katungod sa katawhan pagpakisayod.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

 

Arangkada of Leo Lastimosa for July 14, 2010

Pansayan sa MCIAA

Kon may P500,000 ang Mactan Cebu International Airport Authority (MCIAA) nga pabawon alang sa retiradong direktor sa Department of Tourism (DOT) sa Central Visayas nga si Dawnie Roa, nganong wa man kagahin ang board of directors og kuwarta pag-ayo sa gubaon nga mga pansayan sa tugpahanan, paglimpiyo nila ug pagtino nga di mangalisbo?
Kon tinuod ang pangugat ni General Manager Danilo Francia nga may gahom ang board ubos sa MCIAA Charter paghatag sa benepisyo ngadto ni Roa, nganong nataligam-an man sa board ang mas batakan nilang gimbuhaton, nga gimando sab sa charter, pagpalambo sa kahimanan sa tugpahanan aron nga makadani og dugang lokal ug langyaw nga mga turista?

-o0o-

Mga tigpaminaw sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya nipadayag sa ilang kahimangod sa masulub-on nga kahimtang sa mga pansayan ug ubang kahimanan sa tugpahanan:  Way tubig kon brownout, napayok nga mga inuduro, basurahan ang gihimong balde sa tubig, botelya sa mineral water ang gisudlan sa sabon sa kamot, nangapakpak nang pintal sa mga pultahan, nanglagom nga mga kisame, naukal nang carpets, nagkabulingit ug nangliki nang sawog ug labihan kaalimuot nga palibot.
Maong may sukaranan silang maningil:  Diin man padung ang dagko kaayong terminal fee sa matag pasahero?  Gitagana na bang daan nga pabawon sa kaubanan ni Roa sa MCIAA board nga nangahadlok nga di na itudlo pagbalik ni Pres. Noynoy Aquino?

-o0o-

Laing gipaingnan sa kuwarta sa MCIAA mao ang P50 milyones nga MIP Lounge nga gidalidali pagtukod alang sa Asean Summit niadtong 2007:  Nalata nang kisame tungod sa kanunayng pagkabasa sa uwan, nangliki na ang bungbong nga hinimo lang sa plywood ug nangagusbat na ang mga lingkoranan nga napiksan sab sa uwan.
Nagpakabana nga mga kawani sa MCIAA nihatag og dugang kasayuran sa laing gipaingnan sa kuwarta sa mga magbubuhis:  P120,000 matag direktor sa MCIAA atol sa pagpirma sa Collective Negotiation Agreement; ug P40,000 matag direktor niadtong Disyembre.

-o0o-

Si Roa nakalingkod sa MCIAA board ug nagdawat og P30,000 matag buwan (P15,000 matag tigom) isip representante ni kanhi Tourism secretary Ace Durano.  Silang duha igo lang sang nagrepresentar sa DOT.  Si Roa nakadawat na sa makabuhong nga retirement benefits gikan sa DOT.  Ang pagdawat niya og dugang retirement benefits gikan sa MCIAA dako na kaayo nga pamintaha.
Kon may kaikog pa unta silang Francia ug kaubanan sa MCIAA board, hagbay ra unta nga nisumiter og courtesy resignation paghatag og kagawasan sa bag-ong pamunoan pagpili og ikapuli nila.  O pagpabilin nila.  Mao diay nga gisalikway ang batakan nga lagda sa kaikog.  Mahimo nga gitilok diay ang inihap nga lang nga mga adlaw sa pangatungdanan aron pagtiti sa bisan unsa nga nahibilin sa panudlanan sa MCIAA.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 13, 2010

Salig ni Noynoy

Sukwahi sa kabalaka sa pipila, nagkahiusa nang katawhang Pilipinhon.  88% nila nisalig ni Pres. Noynoy Aquino.  Sa ato pa, way sukaranan ang mga pangangkon nga padayon silang nabuakbuak kay hangtod karon wa pang kadawat sa ilang kapildehan ang mga dumadapig nilang kanhi presidente Joseph Estrada, Senador Manny Villar ug kanhi defense secretary Gibo Teodoro.
Laing makapakugang nga kasayuran:  Di tinuod ang mga pasidaan nga taas kaayo ang gipaabot sa katawhan sa pamunoang Aquino; ug nga bisan unsay mahimo sa pamunoang Aquino mahugno gyod sila.  14% ra sa katawhan ang nagtuo nga matuman ni Aquino ang iyang mga saad sa kampanya.

-o0o-

Ang mga numero nga nahipos sa Social Weather Stations (SWS) sa survey nga ilang gihimo niadtong Hunyo 25-28, o pila ka adlaw sa wa pang inugurasyon ni Aquino, makapakugang kay nisukwahi sa pangagpas sa mga nangangkon nga kamaong mobasa sa sentimento sa kinabag-an sa katawhan.
Makapahinumdom ni nato sa kadako sa kang-a tali sa pasidaan sa mga nangangkong eksperto sa piniliay nga di andam ang katawhan sa bag-ong teknolohiya sa labing unang nasudnong automated nga piniliay sa Pilipinas ug sa pagkatinuod sa survey sa SWS nga sayon ra alang sa kinabag-an ang pagmarka sa mga balota tungod sa ilang kasinatian sa NCEE (National College Entrance Examination) ug ubang mga transaksiyon.

-o0o-

Ang bag-ong survey nagpakita nga bisan sa ilang pagsalig ni Aquino (4% ray way bilib niya), nahibawo ang katawhan unsa ray mahimo sa iyang paglingkod sa Malakanyang:  14% nagtuo nga matuman ang tanan niyang saad; 19% nagtuo nga matuman ang labing daghan sa mga saad; 53% nagtuo nga pipila ray matuman; ug 4% nagtuo nga way bisan usa sa iyang mga saad ang matuman.
Unsay ipasabot sa mga numero?  Ang kinabag-an sa katawhan mas utokan kay sa pagtan-aw sa pipilang nagtuo nga sila ray kamao.  Mas nagtugkad sa yuta ang mga tiil sa kinabag-an kay sa pipila ka naglutaw nga mga tigpaniid.

-o0o-

Ang labing makabungog nga pagpaluyo nadawat ni Aquino gikan sa Sugbo ug Kabisay-an (91%); ang labing ubos sa Mindanao (84%).  90% sa mga adunahan ug hamugaway og kahimtang ang salig niya; 88% sa masa; ug 87% sa labing kabos.

Di diay tinuod nga ang Sugbo ug Kabisay-an teritoryo ni kanhi presidente Arroyo niadto.  O ni Aquino karon.  Mas dako lang tag pagsalig sa magtungkawo sa Malakanyang.  Nga mopakita og saad sa katakos pagpalambo sa nasud ug katawhan.  Hangtod nga makumbinser nga gibudhian ang lapad natong pagpaluyo.  Sama sa atong pagbasura nilang Arroyo ug mga alyado.

Ug sa mga hangtod karon di motuo sa surveys, palihug huwami ang wa na isul-ob nga t-shirts sa mga dumadapig ni Gibo nga nagkanayon, "Wa mi mapangutana sa survey."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

 

Arangkada of Leo Lastimosa for July 12, 2010

Sipyat ni Noynoy


        Dunay di maayong mga timaan sa duha pa lang ka semana nga pamunoan ni Pres. Noynoy Aquino.  Nga nisukwahi sa iyang panumpa pagbadlong sa lapad nga pangurakot sa kagamhanan ug pagpasiugda sa dugay na kaayong gipangandoy nga makiangayong kausaban alang sa kinabag-an sa katawhan.

        Wa ko magpasabot sa iyang pag-insistir sa di paggamit og wangwang.  Way balaod nga nalapas sa iyang pagpili pag-unong sa kasarangang mga motorista.  Wa koy problema sa iyang pagkauwahi sa pipila ka kalihokan. Si kanhi presidente karon Kongresista Gloria Arroyo nauwahi og tulo ka oras sa tigom sa Kongreso nga way bisan usang nikutikuti niya.  May problema hinuon ko sa pipila sa iyang mga tinudlo.

-o0o-
        Hapit ko mahagbong sa lingkoranan pagkahibawo nga iyang gitudlo pagka administrador sa National Food Authority (NFA) si Lito Banayo.  Si Banayo maoy political adviser sa konbiktadong kawatan nga si kanhi presidente Joseph Estrada.  Campaign manager sab siyang Senador Panfilo Lacson, sa wa pa mobalhin ngadtong Senador Chiz Escudero, ug sa wa pa nakasud sa kampanya ni Aquino.
May personal kong kasinatian sa kakuwang og kaligdong ni Banayo.  Dihang siyay nagda sa kampanya sa kandidato pagka kongresista sa Sugbo niadtong 2007, gitanyagan ko sa iyang kampo nga sudlan og P30,000 ang akong ATM matag buwan bugti sa pagsal-ot sa ngan sa kandidato sa inadlaw nakong tulomanon sa radyo.

-o0o-
Laing makapaisa sa kilay mao ang pagtudlo ni Aquino kang Magtanggol Gatdula isip hepe sa National Bureau of Investigation (NBI).  Ang NBI maoy gitahasan pagsikop sa nagtagutago nga si Lacson.  Si Gatdula tawo ni Lacson niadto sa Presidential Anti-Organized Crime Task Force (PAOCTF). Wa na ba gyoy laing napili si Aquino nga di kadudahan nga may kasabotan na silang Lacson?
Nakontrobersiyal sab ang pagtudlo ni Aquino kang Cayetano Paderanga sa National Economic and Development Authority (NEDA) tungod sa pasangil nga gitaktak siya pagka presidente sa Credit Investigation Bureau Inc. (CIBI) niadtong 2007 tungod sa eskandalo sa buhis.  Nabulilyaso sab si Customs Commissioner Lito Alvarez human gipasanginlan nga nanikas sa golf.

-o0o-

Mahimong mapasabot ang katawhan nga imposible nga ang tanang tinudlo ni Aquino makaambas sa iyang mga lagda sa katakos ug kaligdong.  Nga sa usa ka bakat nga mangga, may mga dunot gyod nga masagol.  Apan si Aquino ra man sab gud ang nipasalig nga di siya mopili sa "lesser evil" kay di gyod siya motugot nga may "evil" nga masagol sa iyang pamunoan.  Nga palabihon pa niya ang masakiton basta mga ligdong gyod ang iyang ipanudlo.

Nganong gibungul-bungolan man niyang mga pasidaan ug makadaot nga kasayuran batok nilang Banayo, Gatdula, Paderanga ug Alvarez?  Ug karon nga nabantang nang iyang kasaypanan, nganong wa pa man siyay gihimo pagtul-id sa bulilyaso?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 11, 2010

Nabuwasot nga sugyot

        Tungod sa pait nakong kasinatian pagpangita og taxi, kon nakahinumdom ka ako tong nasuwat dinhi pila ka semana nang nilabay, gisugyot nako sa akong kaubanan sa DYAB nga itanyag namo ang mga tulomanon sa sibyaanan pag-abot sa mga sakyanan nga nangita og taxi ug ang taxi drivers nga nangita og pasahero.
        Ang linya nga nakadani nila:  Maluwas namo ang mga pasahero gikan sa wa kinahanglana nga kalangay pinaagi sa pagpahibawo sa bakanteng taxi nga tua ra sa pikas eskina nga may pasahero nga nagkinahanglan niya; ug maluwas namo ang taxi driver gikan sa wa kinahanglana nga paglanguy-langoy sa kadalanan ug pag-usik og lana pinaagi sa pagpahibawo nga may pasahero siya sa sunod eskina.

-o0o-

Nakatabang sab pagdani nila ang kasayon pagpatuman sa sugyot:  Dasigon ang mga pasahero nga nagkinahanglan og taxi sa pag-text sa DYAB sa tukmang dapit nga ilang nahimutangan; nga isibya dayon namo sa kahanginan uban ang panghinaot nga may taxi driver sa duol nga nakabati ug makakuha dayon sa pasahero.
Apan kay pulos man mi madudahon, nitumaw dayon ang pasiunang mga pangutana:  Unsaon man namo pag-ila ang mga way lingaw nga magpataka lang og text og mga dapit nga wa diay nagkinahanglan og taxi?; ug unsaon man paglikay nga maglumba ang mga taxi nga makadungog ug mag-away na hinuon ug mag-ilog sa pasahero?

-o0o-

Dayon, nisunod ang mas makapabalaka nga mga pangutana:  Unsaon man namo pagpanalipod ang pasahero gikan sa taxi driver, o magpaka aron ingnon nga taxi driver, nga lain diay og tuyo?; sa pikas nga bahin, unsaon man namo pagpanalipod ang taxi driver gikan sa pasahero, o magpaka aron ingnon nga pasahero, nga daotan diay og tuyo?
Di kaha nga ang among pag-apil sa transaksiyon nga ila ra gyod unta sa taxi drivers ug mga pasahero mosangpot na hinuon sa wa tuyoa nga kadaot?  Kakuyaw kon may pasahero na hinuon nga tulison human nasibya sa DYAB ang iyang nahimutangan.  O may mga drayber nga magkarambola kay pulos nakadungog sa DYAB nga may pasahero sa ilang duol.

-o0o-

Apan kinsa may moabot sa mga pasahero ug taxi drivers nga giuwang lang diay og pila ka dangaw apan wa lang maghibaw-anay?  Kon may makasulti lang unta sa usag-usag sa ilang nahimutangan, wa na untay pasahero nga mauwahi sa iyang lakaw ni drayber nga mabawo sa pamasin nga masakyan nang iyang taxi.
Pagka karon, padayon sila nga di maghibaw-anay.  Hangtod nga may makasugyot namo og mga paagi unsaon nga ang kabos namong pangahas pag-abot nila di kapahimuslan sa mga daotan og tuyo.  Di kang kabasol sa among panagana.  Kay ang tulomanon sa radyo sa mga nangita og textmates nahimong taytayan sa paglugos ug pagpatay sa usa ka inosenteng biktima.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com