Arangkada of Leo Lastimosa for September 16, 2011

Laslasan ang Evat



Ang bisan unsang pasumbingay sa kadaogan nga nabatyagan sa transport groups nga gisaaran ni Presidente Noynoy Aquino sa Malakanyang nga sublion ang Oil Deregulation Law gibira dayon sa mas lawom nga pagkahugno dihang gi-absuwelto dayon sa Department of Energy (DOE) ang mga kompaniya sa lana sa overpricing ug ubang maniobra pagpaburot sa ilang ginansiya.
Usa ni sa mga hinungdan sa inanay nga pagkapawong sa paglaom sa kinabag-an sa katawhan nga ang pamunoang Aquino makapatuman na gyod sa dugay nang gisaad nga makiangayong kausaban.  Kay ang DOE ni Aquino way kalainan sa DOE sa nangaging mga pamunoan:  Tua kapusta sa mapahimuslanong mga kompaniya sa lana kay sa makaluluoy nga mga konsumidor.

-o0o-

Basaha ni ug hilak:

• Ang DOE sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo nagdumili pagsusi sa mga libro sa panalapi sa tulo ka higanteng kompaniya sa lana bisan gimandoan na sa korte, samtang ang DOE sa pamunoang Aquino niangkon nga inutil sila sa pagbadlong sa way hunong nga pagpasaka sa presyo sa mga kompaniya sa lana; ug
• Ang DOE ni Arroyo naglingug-lingog sa kuwentada ni National Economic Development Authority (Neda) Director General Ralph Recto nga overpriced og hangtod P8 ang presyo sa matag litro sa lana, samtang ang DOE ni Aquino padayong niisnab sa pangangkon ni Recto, nga alyado nila karon sa Senado, nga P9 matag litro na ang overprice.

-o0o-

Nia ang mas dakong eskandalo sa padayong pagdupa ni Aquino sa makalilisang nga pagsaka sa presyo sa lana:  Samtang nagkataas ang presyo, nagkadako sab ang buhis nga gikolekta sa iyang pamunoan.  Sa usa ka bahin, nangangkon si Aquino nga nagdugo ang iyang kasingkasing alang sa mga kabos nga naapiki sa krisis sa lana; apan may sukaranan ang pagduda nga mas dako ang iyang kahinangop sa padayong pagburot sa expanded value added tax (Evat) sa mga produkto sa lana.
Kay unsa may laing hinungdan sa iyang pagdupa sa 12% nga Evat sa lana?  Unsaon man pagpasabot ang iyang kahangol sa Evat nga nakatampo og dako uyamot sa palas-unon nga nakabuktot sa katawhan?

-o0o-

Laing timaan sa paglikoy sa pamunoang Aquino sa krisis sa lana:  Gipahibawo sa DOE nga lugwayan ang Pantawid Pasada Program.  Siyaro wa gyoy nakasulti sa Malakanyang nga nagkayamukat ang programa ug nga ang pagpadayon ini makapasamot lang sa kaguliyang?  Ang mas dakong insulto mao nga ang gastuhon sa paglugway sa fuel subsidy mao rang nahibilin sa orihinal nga pundo nga wa makobra tungod sa kataphaw sa sistema.
Inay mangita pa og katin-awan nganong PUJ ug tricycle drivers ray tabangan, hinaot makaamgo si Aquino nga ang mas makiangayon nga tubag sa krisis mao ang paglaslas sa Evat sa lana--bisan aron pagmatuod na lang nga wa magpahimus ang gobyerno sa kalisod sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 15, 2011

Apiki si Rama

Tawo lang si Cebu City Mayor Mike Rama.  Bisan unsa pa niya kamapailubon, napuno na lang.  Wa nang kaagwanta sa hapit kada adlaw nga mga pagsaway ug panginsulto.  Labi na kay tanan niyang gihimo ug mga plano gihilabtan.  Suod nga mga higala ni Rama hagbay rang niapura niya pagpangisog na batok sa mga nanaway, labi nang Kongresista Tommy Osmena.  Karong bag-o, si Rama wa na mopakyas nila.

Apan di siya maayong tan-awon.  Gawas nga nisamot kapagaw matag isa sa iyang tingog, kuwang na lang og diyutay nga mamalikas siya.  Daan nang gikaintapan si Rama nga maglisod pagpasabot sa iyang mensahe sa way paglibutlibot hangtod sa Santander, nisamot kalubog ang iyang sulti sa pagsulbong sa emosyon.  Sa laktod, wa siyay angay.

-o0o-

Way mapili nilang Rama ug Osmena.  Pulos di makapangangkon nga pagpanalipod sa interes sa mga Sugbuanon ang hinungdan sa ilang away.  Si Rama di katuohan nga nagsakripisyo sa iyang politikanhong ambisyon sa pagpahawa sa Bando Osmena-Pundok Kauswagan (BO-PK).  Samang di makapangugat si Osmena nga gibakwi ang iyang suporta tungod sa pagbiya  ni Rama sa BO-PK.

Managsama sab silang Rama ug Osmena nga di matinud-anon sa init nilang binayloay.  Si Rama nibasol ni Osmena nga maoy nagbilin sa dagkong mga suliran nga iyang napanunod.  Apan wa mohatag og kredito ni Osmena sa maayong mga proyekto ug mga programa nga iyang gipadayon pagpatuman.  Sa iyang bahin, si Osmena maglisod pagsagang sa pasangil nga mobabag gyod sa mga plano ni Rama.  Kansang kalamposan makahimong mas lisod sa pagbalik ni Osmena sa City Hall sa 2013.

-o0o-

May duha pa ka tuig nga nahibilin sa termino ni Rama.  Makahimo pa siya og daghang proyekto nga makapakumbinser sa mga Sugbuanon nga di monopoliya ni Osmena ang katakos pagduma ug pagpalambo sa dakbayan.

Bisan ang makabungog nga mayoriya ni Osmena sa Cebu City Council di makapainutil sa iyang pamunoan.  Way makalalis sa iyang katakos pagpalaban sa mga Sugbuanon kon wa na sab gyoy panagana ang mga konsehal pagsabotahe sa lehitimo niyang mga paningkamot.

-o0o-

Apan ang alas naa gihapong Osmena.  Di lang tungod sa iyang pagkontrolar sa konseho kon dili tungod sa mas abunda nga politikanhong puhonan nga iyang nabubo:

• Matag higayon nga mangumbinser si Rama nga mas takos siya kay ni Osmena sa pagpalambo sa South Road Properties, makahinumdom ang mga Sugbuanon kinsay utok sa SRP ug sa diriyot nga pagkahalin sa dakbayan sa panahon ni kanhi mayor Alvin Garcia nga, samang Rama, nakig-away sang Osmena; ug
• Matag duso ni Rama sa Ciudad sa Banilad mapahinumdoman ang mga Sugbuanon kinsay tinuod nga utok sa proyekto, si Gobernador Gwen Garcia, kansang pagpanghudlat pagpalayas sa kaliboan ka pamilya gikan sa mga luna sa Kapitolyo wa makapahumot niya sa mga botante sa dakbayan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 15, 2011

Apiki si Rama

Tawo lang si Cebu City Mayor Mike Rama.  Bisan unsa pa niya kamapailubon, napuno na lang.  Wa nang kaagwanta sa hapit kada adlaw nga mga pagsaway ug panginsulto.  Labi na kay tanan niyang gihimo ug mga plano gihilabtan.  Suod nga mga higala ni Rama hagbay rang niapura niya pagpangisog na batok sa mga nanaway, labi nang Kongresista Tommy Osmena.  Karong bag-o, si Rama wa na mopakyas nila.

Apan di siya maayong tan-awon.  Gawas nga nisamot kapagaw matag isa sa iyang tingog, kuwang na lang og diyutay nga mamalikas siya.  Daan nang gikaintapan si Rama nga maglisod pagpasabot sa iyang mensahe sa way paglibutlibot hangtod sa Santander, nisamot kalubog ang iyang sulti sa pagsulbong sa emosyon.  Sa laktod, wa siyay angay.

-o0o-

Way mapili nilang Rama ug Osmena.  Pulos di makapangangkon nga pagpanalipod sa interes sa mga Sugbuanon ang hinungdan sa ilang away.  Si Rama di katuohan nga nagsakripisyo sa iyang politikanhong ambisyon sa pagpahawa sa Bando Osmena-Pundok Kauswagan (BO-PK).  Samang di makapangugat si Osmena nga gibakwi ang iyang suporta tungod sa pagbiya  ni Rama sa BO-PK.

Managsama sab silang Rama ug Osmena nga di matinud-anon sa init nilang binayloay.  Si Rama nibasol ni Osmena nga maoy nagbilin sa dagkong mga suliran nga iyang napanunod.  Apan wa mohatag og kredito ni Osmena sa maayong mga proyekto ug mga programa nga iyang gipadayon pagpatuman.  Sa iyang bahin, si Osmena maglisod pagsagang sa pasangil nga mobabag gyod sa mga plano ni Rama.  Kansang kalamposan makahimong mas lisod sa pagbalik ni Osmena sa City Hall sa 2013.

-o0o-

May duha pa ka tuig nga nahibilin sa termino ni Rama.  Makahimo pa siya og daghang proyekto nga makapakumbinser sa mga Sugbuanon nga di monopoliya ni Osmena ang katakos pagduma ug pagpalambo sa dakbayan.

Bisan ang makabungog nga mayoriya ni Osmena sa Cebu City Council di makapainutil sa iyang pamunoan.  Way makalalis sa iyang katakos pagpalaban sa mga Sugbuanon kon wa na sab gyoy panagana ang mga konsehal pagsabotahe sa lehitimo niyang mga paningkamot.

-o0o-

Apan ang alas naa gihapong Osmena.  Di lang tungod sa iyang pagkontrolar sa konseho kon dili tungod sa mas abunda nga politikanhong puhonan nga iyang nabubo:

• Matag higayon nga mangumbinser si Rama nga mas takos siya kay ni Osmena sa pagpalambo sa South Road Properties, makahinumdom ang mga Sugbuanon kinsay utok sa SRP ug sa diriyot nga pagkahalin sa dakbayan sa panahon ni kanhi mayor Alvin Garcia nga, samang Rama, nakig-away sang Osmena; ug
• Matag duso ni Rama sa Ciudad sa Banilad mapahinumdoman ang mga Sugbuanon kinsay tinuod nga utok sa proyekto, si Gobernador Gwen Garcia, kansang pagpanghudlat pagpalayas sa kaliboan ka pamilya gikan sa mga luna sa Kapitolyo wa makapahumot niya sa mga botante sa dakbayan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 14, 2011

Inutil sa lana


Haskang dakoa sa tidlom sa presyo sa lana sa merkado sa kalibotan.  Apan mora rang mumho ang laslas nga gipatuman sa higante ug gagmayng mga kompaniya sa lana dinhi sa ato.  Sa usa lang ka adlaw, nitidlom ang presyo sa lana og P52 matag baril.  Kini human sa pila na ka semana nga pagsige og us-os sa presyo tungod sa kahinay sa demanda.
Labihang luyaha sa demanda sa lana nga ang OPEC (Organization of Petroleum Exporting Countries) niangkon na nga ang pagtidlom sa presyo magpadayon sa mosunod nga mga buwan.  Gipaubos na ganing daan sa OPEC ang ilang forecast nga konsumo sa lana sa sunod tuig 2012.  Ambot nganong nagpaugat pa gyod ang mga kompaniya sa lana pag-um-om sa mas baratong presyo sa ilang mga produkto.

-o0o-

Bisan unsaon og maniobra sa mga kompaniya sa lana, di katagoan ang paghagsa sa kalibotanong demanda tungod sa mas ubos kay sa gipaabot nga demanda sa Estados Unidos.  Wa katabang sa kawsa sa OPEC ang paghinay sab sa demanda sa lana sa China ug India, kansang nakabuylo nga industriyalisasyon mao untay nakabawi sa kaluya sa konsumo sa US sa nangaging mga krisis.
Matod sa OPEC kon magpadayon nga luya ang ekonomiya sa Estados Unidos, Uropa, Asya ug ubang bahin sa kalibotan, mas motidlom pa gyod ang presyo sa lana sa mosunod nga mga buwan.  Ambot di ba bayu-okon ang mga kompaniya sa lana kon padayon nilang ugumon ug di gyod pakisaw-an sa mga konsumidor ang umaabot nga mas dagko pang us-os.

-o0o-

May sukaranan ang transport groups nga mohulga og nasudnong welga sa mga sakyanan.  Kay sama sa nangaging mga pamunoan, mas abunda ang pagarpar ni Presidente Noynoy Aquino kay sa aktuwal nga lihok sa pagpanalipod sa katawhan gikan sa di makiangayon nga pagpaburot sa presyo sa lana.  Ang hudlat sa Malakanyang pagkanselar sa mga prangkisa sa operators nga mokuyog sa welga, sama sa nangaging mga administrasyon, di makapugong sa protesta ni makapawong sa makiangayong mga demanda.
Makapasamot sa kasuko sa transport groups ang tanyag ni Aquino paglugway sa Pantawid Pasada Program.  Wa pa gyod tingali nakahunghong niya nga nagkayamukat ang programa maoy hinungdan nga 30% ra sa fuel subsidy cards ang nakuha.

-o0o-

Inay manghudlat ug manghaylo sa transport groups, angayng ipasabot ni Aquino sa katawhan nganong inutil siya batok sa pangabuso sa mga kompaniya sa lana.  Angay sang ipatin-aw nganong PUJ ug tricycle drivers ray gihatagan og subsidy nga ang tanang konsumidor may naigo sa taas nga presyo sa lana.
Ang pagpili pagtabang sa pipila lang inay sa tanang naigo sa krisis way kalainan sa pagpanghatag og pagkaon ngadto lang sa mga kulot og buhok, pinasagdan ang mas daghan nga tul-id og buhok nga utro sang gipanggutom.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 13, 2011

Kinutoban sa gahom


Ang unom ka kasong plunder nga giatubang ni kanhi presidente Gloria Arroyo ug ang pagtagutago na sa kanhi diktador sa Libya nga si Moammar Gaddafi di makahupay sa kabalaka sa mga feeling hawod nga hapit na mapupos ang ilang gahom.  Bisan unsaon og ulug-ulog ang ilang kaugalingon, nahibawo nga inihap na lang ang ilang malipayong mga adlaw.
Kasagaran nila nahadlok nga nagtan-aw sa 2013.  Kanus-a mapupos nang ilang termino, o di na makadaog kon magpasubli sa katungdanan, o segurong mapilde kon modagan og lain o mas taas nga katungdanan.  Unsa may ilang himuon?  Mas magpakahawod ba ug mas magpahimus?  O magbinut-an na pangandam sa pag-abot sa adlaw sa panudya?

-o0o-

Ang tang-an nga mga politiko nahibawo nga ang politika weather-weather lang.  Nga kon hapsay ang panahon angayng ipakayab ang layag aron makuha ang tanang gusto, makab-ot bisan unsay tinguhaon ug matagbaw ang bisan unsang panginahanglan.  Apan inig daot sa panahon, angayng manghipos sa layag, motago sa baybayon ug maghuwat sa paglabay sa unos.
Apan may mga politiko nga nabag-ohan nga sa kataposan niabot nang ilang panahon, nahigam pag-ayo sa makabuhong nga mga bunga sa gahom ug di pa andam nga modailos pagbalik sa ilang pagka kanhi sumusunod lang.  Kon unsa katugbaw sa ilang panglantaw mao sab kasipa sa bundak sa ilang pagkahagbong.

-o0o-

Nalapas nila ang batakan nga lagda sa paghupot og gahom:  Pagpataas sa imong mga mata aron makahawok sa mga bituon apan pagpabilin sa imong mga tiil nga magtugkad sa yuta.  Sa ingon, di ka managana paggamit sa gahom hangtod sa labing taas niya nga kinapungkayan apan pinugngan sa kamatuoran nga di ni molungtad hangtod sa kahangturan.
Nagpatuyang sa ilang gibati.  Nagpahubog sa gahom.  Nagpaundayon sa ilang kahawod.  Nakalimot nga ang gahom nga ilang gihuptan hinatag sa katawhan:  Busa angayng gamiton alang sa kaayuhan sa kinabag-an, di alang sa personal nga kabulahanan.  Ug nakumbinser nga sila ray kamao, o silay labing takos.

-o0o-

Ang nag-ung-ong nga pagkapukan ni Arroyo ug ang pagtagutago nang Gaddafi maoy pahinumdom ngadto sa mga gamhanan nga di nila kagawongan ang panahon.  Makadasig sab ning pahinumdom sa katawhan nga way pagpakabana nga makawang, nga ang matag pakigbisog may kapuslanan ug nga ang bul-og sa makiangayon nga kausaban mahimong malangay apan di kapugngan.
Kon bisan sa nahitabo nilang Arroyo ug Gaddafi ug sa mga nag-una nila ang mga feeling hawod di lang gihapon maleksiyon, sila ang sunod nga masunog sa sulad sa kaalaotan.  Kon ang katawhan inay madasig pagbugtaw sa mas sanag nga ugma magpabiling magpakahilom ug mangiyugpos, way kalainan sa nasawot nga mga balili, nga nagduko nga gipulipulihan sa ataon nga kagabhion ug ngiob nga kadlawon, sa way pagyahat paglili bisan sa gamayng bidlisiw sa banagbanag.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 9, 2011

Utok sa tulis


Si Melencio Quiapo ang hinungdan nganong naapsan ug gikapinusilay sa kapolisan ang pundok sa suspitsadong mga tulisan.  Nga gipasanginlang nisuway pagsakmit sa P1.2 milyones nga gibitbit sa teller sa Chinabank aron ihatod unta sa money changer sud sa Robinson's Place duol sa Fuente Osmeña sa uptown area sa Dakbayan sa Sugbo niadtong Lunes sa buntag.
Si Quiapo ang nikuha sa bag sa kuwarta apan naigo sa unang hugna sa pinusilay uban sa kapolisan.  Giagak si Quiapo sa iyang kaubanan.  Apan nalup-og siya.  Kaduha sila mosuway pagbaswat ni Quiapo.  Nga nakapalangay pag-ayo nila kay wa na siyay umoy.  Maong naabtan sila sa mga polis.  Tulo ang natumba.  Usa ray nakaikyas.

-o0o-

Ang nakaikyas ug gipangita pa hangtod karon nga si Jun-Jun Cabando maoy giila nga pangu sa pundok.  Niabot siya sa Sugbo Biyernes sa gabii, nakig-inom sa mga sakop sa iyang pundok pagka Sabado ug nanagkot og kandila sa Basilica del Sto. Niño pagka Dominggo, bisperas sa tulis.
Andam na ang tanan sa pag-abot ni Cabando gikan sa Ozamis.  Ang tinuorayng utok sa operasyon mao si Quiapo.  Siya ang labing hinog nga haligi sa grupo.  Siya ang nag-umol sa plano.  Siya ang labing nasuhito sa kinatibuk-ang operasyon.  Maong bisan naigo ug himatyon na si Quiapo, ang mas linghod niyang kaubanan naningkamot gihapon pagluwas niya aron padayon nga makagiya sa nabulilyaso nilang salida.

-o0o-

Way tihik-tihik ang pangandam sa pundok nilang Quiapo ug Cabando sa pagpanulis sa Sugbo.  Pila ka adlaw sa wa pa manung dinhi, nakaigo sila sa dakong kompaniya sa silingang lalawigan ug naka-bolsa og P500,000.  Nga maoy gigamit paglusad sa mas dakong tulis dinhi.
Pamilyar ang kapolisan sa modus sa suspitsadong mga tulisan gikan sa Ozamis.  Mohimo sila og gamayng tulis sa laing dapit di lang aron pagtigom og kuwarta alang sa, kon dili aron sab paglipat sa kapolisan gikan sa, mas dako nilang target.  Maong wa na hingpit nga makugang ang kadagkoan sa Cebu City Police Office (CCPO) nga Sugbo ang tinuod nilang puntirya.

-o0o-

Natiktikan na sa kapolisan ang plano nilang Quiapo, Cabando ug kaubanan usa ka buwan sa wa pa ang aktuwal nga tulis.  Gipasidan-an dayon sa mga polis ang mga bangko ug ubang posibleng mga target.  Mao nga dihang nisuway ang suspitsadong mga tulisan pag-igo sa usa ka business district sa uptown, alerto nang mga guwardiya.  Apan pasiuna lang diay to sa mas adunahan nilang tumong.  Ug mas dakong bulilyaso.
Karong naihaw dinhi sa atong nataran silang Quiapo ug kaubanan, ug sibaw nang mga huhungihong nagginhawa pa si Cabando sa iya karong nahimutangan, ang suspitsadong mga tulisan di motahan.  Nipasidaan na silang daan nga mosumbalik pagkuha sa mga opisyal sa kapolisan nga nangahas pagbabag sa ilang agianan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 8, 2011

        Hagsa ang Philpost


    Di lang ang Philippine Postal Corporation (Philpost) ang naapiki sa bag-ong teknolohiya sa komunikasyon.  Bisan ang U.S. Postal Service (USPS) nitiyabaw nga nitidlom pag-ayong ilang kita nga di na silang kabayad sa mga benepisyo sa pag-retiro sa ilang mga kawani.  Ang mga sugyot nga ibanan ang mga adlaw sa ilang pagpanghatod sa mga suwat gikan sa unom ngadto sa lima ka adlaw na lang matag semana nakapatumaw sa mga awhag nga hingpit na lang papason ang ahensiya.
    Mas unang nisibaw ang awhag nga papason ang Philpost di lang tungod kay nabiyaan na sa panahon kon dili tungod sa karaan nang mga pagsaway sa kalangay sa ilang serbisyo ug wa mabadlong nga kinawatay sa kuwarta ug kabtangan nga gisukip sa mga suwat.

-o0o-

    Mas dako ang problema sa mga kawani sa Philpost kay sa ilang katugbang sa USPS.  Si kanhi presidente Gloria Arroyo pay nagtungkawo sa Malakanyang sa pagsugod og tiyabaw sa mga kawani sa Philpost nga wa nang kadawat sa ilang suholan ug mga benepisyo.  Nagduda ang mga kawani nga di lang ni tungod sa pagtidlom sa kita sa ilang buhatan kon dili, ug labi na, tungod sab sa grabeng pangurakot sa ilang kadagkoan.
    Kon di na gyod matabang ang Philpost, mameligro nga mas maapiki pa ang gibanabana nga 13,800 ka kawani sa kapin sa 2,000 ka post offices sa tibuok nasud.  Way timaan nga mo-arang-arang ang pangalagad sa Philpost sa mosunod nga mga adlaw.

-o0o-

    Alang sa katawhan nga nagsalig na sa text messaging sa ilang mga telepono ug sa email, VoIP ug instant messaging sa mga dunay internet access, ang pagkandado sa post offices way negatibong epekto.  Silay makatandi sa kapaspas sa alternatibong mga paagi sa komunikasyon ug sa morang umang nga dagan sa koreyo.
    Usa ko nila.  Kasagaran sa mga mensahe nga akong nadawat wa moagi sa Philpost.  Bisan ang akong mga bayranan sa tubig, kuryente ug telepono gipaagi sa pribadong couriers.  Ang bugtong komunikasyon nga niagi sa Philpost mao ang mga supina sa akong kaso sa korte.  Nga, nakatag-an ka, madawat lang nako human na sa husay.

-o0o-

    Apan may katawhan nga wa pay cell phones ni internet access.  Mahinungdanon gihapon alang nila ang Philpost.  Maghinam-hinam lang gihapon nga makakita sa magdanga-danga nga mga kartero.  Koreyo lang gihapon ang gilaoman sa mga mensahe gikan sa gikamingawan nilang kaparyentihan.
    Di hinuon ni rason nga ang Philpost mangiyugpos na lang.  Nga pasagdan nga mosamot pag-ut-ot ang kalidad sa ilang pangalagad.  Labaw nang di ni sukaranan nga mohunong na lang pagpangita og mga paagi pagpabilin nga mapuslanon sa ilang buhatan sa nag-usab-usab nga mga panginahanglan sa ilang mga agawon--mga kustomer ug mga magbubuhis--sa bag-ong panahon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 7, 2011

Pabaya sa baha


Ang gikinahanglan sa Dakbayan sa Sugbo pagsulbad sa nagkagrabe nga problema sa baha mao ang mosunod:  Pag-andam sa implementation plan, paghimo og project prioritization, paghimo og detailed designs sa unahon nga mga proyekto, pagpangita og kuwarta alang sa mga proyekto, pagpatuman sa mga proyekto nga nagkinahanglan og dakong pundo ug abunda nga political will ug lapad nga pagpasabot sa mga Sugbuanon.
Kining tanan naapil sa drainage master plan nga gisugdan sa 2004 ug nahingpit ug naaprobahan sa 2006, segun ni Pedro Adonis Compendio, project manager sa Genson-TCGI-Woodfields-Spaces Joint Venture, nga maoy naghimo sa P13.6 milyones nga pagtuon.

-o0o-

Matod ni Compendio ang tanang agianan sa tubig giila ug gilista sa master plan, apil nang mga istruktura sa ibabaw ug sa kilid ug ang mga nakababag.  Ang kinahanglan na lang nga himuon mao ang paghawan nila.
Nipuno si Compendio nga ang gilista sab nila ang tanang nalupa ug kanunayng bahaan nga mga dapit.  Nisugyot sila og posibleng mga sulbad aron pag-iban sa kadaot sa baha.  Niawhag siya nga himuon na ang detalyado nga mga desinyo sa matag proyekto, ang gasto, ang gahin ug ang dinalian nga pagpatuman.

-o0o-

Nipasabot si Compendio nga wa sila magbuut-buot paghimo sa master plan.  Gikonsulta nila ang mga opisyal sa barangay aron paghimo sa mapa sa kahimtang sa drainage system karon ug ang gisugyot nila nga bag-ong sistema.  Ang programa gipirmahan nilang Compendio ug kanhi bise mayor Mike Rama.  Gihatagan og kopya ang mga barangay.

Nitingog si Compendio atubangan sa mga pasangil nga wa pa mahingpit ang ilang trabaho ug sa mga pagsaway nga napakyas sila paglista sa tanang agianan sa tubig sa dakbayan.  Niangkon siya nga di masulbad ang baha sa usa lang ka pamilok.  Subli siyang nitanyag og tabang.

-o0o-

Di kuwarta, o ang kakuwang ini, ang labing dakong problema.  Tinuod nga maglisod ang Cebu City Hall pagpangita og P1 bilyon, nga si Rama nagtinguha pagpangutang og P553 milyones gikan sa Asian Development Bank, alang sa mosunod nga gastohan:  P88 milyones sa mini-dams; P16 milyones sa rainwater tanks; P79 milyones sa infiltration beds; P276 milyones paghawan sa mga agianan sa tubig; P89 milyones pagpadako sa mga kanal; ug P4 milyones pagpalawom sa mga lutsanan sa tubig.

Ang pait nga kamatuoran mao nga hangtod karon, lima ka tuig human naumol ang master plan, 0.2% pa lang ang napatuman sa dakbayan.  Di ni tungod sa kakuwang og kuwarta kon dili sa katapolan ug katalawan.  Nga maoy tinuod nga babag pagsulbad sa baha.  Ambot naluya na bang daan sa kadako sa suliran, o ganahan lang gyong mo-pagarpar matag human sa dakong baha, ang lokal nga mga opisyal--gikang kanhi mayor Tomas Osmena hangtod ni Rama--wa magpakabana pagpanalipod sa kinabuhi ug kabtangan sa mga Sugbuanon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 6, 2011

Duda sa Wikileaks



Mga dumadapig ni kanhi presidente Gloria Arroyo sa Sugbo nipahibawo nako sa ilang pagduda sa timing sa pagpagawas sa Wikileaks sa sekreto nga cables sa US Embassy sa Manila ngadto sa State Department sa Washington D.C. mahitungod sa mga pasangil sa kahiwian ug pagpanikas ug ubang maniobra sa siyam ka tuig nga pamunoan sa ilang idolo.
Matod nila klarong gisakyan ni Presidente Noynoy Aquino ang wa pa matino nga kasayuran gikan sa klarong ilegal nga organisasyon.  Gitataw nila nga di makiangayon nga magpagamit ang media sa way sukaranan nga mga pasangil nga nakabuong sa kadungganan sa mga Arroyo ug sa ilang mga alyado nga, nila pa, mahimong inosente sa mga pasangil batok nila.

-o0o-

Ang pasumbingay nga nagkonsabo ang pamunoang Aquino ug ang Wikileaks aron pagguba sa mga Arroyo ug sa ilang mga alyado, morag layo ra sa tinuod.  Kay ang organisasyon nga wa makontrolar sa Estados Unidos ug ubang mas gamhanang mga puwersa lisod tuohan nga magpagamit sa Malakanyang.
Si Julian Assange, pangu sa Wikileaks, nag-atubang og mga kasong kriminal sa nagkalainlaing kanasuran ug ang organisasyon mismo giputlan sa ilang mga koneksiyon sa mga amot sa ilang mga dumadapig.  Makatabang ba sa ilang kawsa kon mosugod na sila og tila sa mga pamunoan sa kabos nga mga nasud sama sa Pilipinas?

-o0o-

Labing dako og panlipaghong ang Estados Unidos.  Bisan unsaon nila og panghimakak, ang tinagoang mga komunikasyon gikan sa ilang mga embahada sa Manila ug ubang kanasuran tinuod kaayong paminawon.  Nga duna nay mga embahador nga natangtang ug mga pamunoan nga napalagpot tungod sa kagamhanan sa mga mensahe nga nabisto.
Ambot unsa kahay epekto kon napagawas pa ang mga cable gikan sa Manila dihang nagtungkawo pa sa gahom silang Arroyo ug kaubanan.  Mapalagpot ba kaha sama sa diktador sa Tunisia?  O magpabaga, magpapating, makalahutay ug mopilit lang gihapon sa gahom nga morang hangol nga alimatok?

-o0o-

Daghan hinuon ta og malili sa kasayuran nga gianam-anam pagpagawas sa Wikileaks:  Si Kristie Kenney klarong didto pusta ni Arroyo ug way bilib nilang Cory Aquino ug Noynoy Aquino; dagkong mga negosyante diay, sama nilang Washington Sycip sa SGV ug Bill Luz sa Makati Business Club, ang gisaligang mga tinubdan sa ilang kasayuran; ug nga si Mike Arroyo ang labing kawatan sa niaging pamunoan ug nga si Hermogenes Ebdane ang labing sinaligan sa pagpanikas sa mga piniliay sa 2004 ug 2007.
Dinhi sa Sugbo:  Si Tomas Osmeña diay ang giisip sa Estados Unidos nga tinuod nga pangu; si Gobernador Gwen Garcia giisip nga sumusunod lang niya; si Ricardo Kardinal Vidal ug ang Integrated Bar of the Philippines wa tuohi sa mga Sugbuanon sa ilang pagsupak sa vigilante killings; ug si Mike Rama wa pa nila mailhi.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 5, 2011

Interes sa US


Ang labing uwahing komunikasyon sa US Embassy sa Manila ngadto sa State Department sa Washington D.C. nga gibisto sa Wikileaks hagbay rang nahibaw-an sa katawhang Pilipinhon, kay gisuwat ni niadto pa mang 2005, apan nakapalab-as sa dako nilang kauwawan isip nasud ug katawhan--ang ilang kainutil sa pagbadlong ug pagsilot ug pagpalagpot sa kurakot nga pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo.
Ang cable nga gipada ni US Chargé d'Affaires Joseph Mussomeli nikutlo nilang Washington Sycip sa SGV, Federation of Filipino-Chinese Chambers of Commerce and Industry (FFCCCI) President Francis Chua ug Bill Luz sa Makati Business Club.  Nga pulos nipasangil nga gipatuyangan ni Arroyo ang pangurakot sa mga opisyal nga nakapatungtong ug nakapabilin niya sa gahom.

-o0o-

Si Sycip gikutlo sa embahada nga nilambigit ni kanhi first gentleman Mike Arroyo sa smuggling ug nilang Mike ug sa iyang anak nga si Mikey sa jueteng.  Gihulagway ni Sycip ang pangurakot sa mga Arroyo nga mas grabe pa kay sa pangawat ni anhing presidente Ferdinand Marcos.
Matod ni Sycip way gihimo si Gloria kay si Mike ang nagkontrolar sa mga puwersa nga makapabilin niya sa Malakanyang.  Si Chua niingon nga naapiki ang mga negosyante tungod sa pinatuyangang pangurakot.  Si Luz masaligon nga dunay lig-ong saksi nga motumaw pagmatuod sa mga pasangil batok nilang Arroyo.

-o0o-

Apan ang Estados Unidos niangkon nang daan nga lisod ang pagpalagpot ni Arroyo sa gahom.  Ang embahada niingon nga bugnaw ang suporta sa katawhan sa mga kaso sa impeachment kay ang mopuli ni Arroyo mao si kanhi bise presidente Noli de Castro nga wa sab nila saligi.  Nikumpisal sab ang embahada nga lisod barawon ang jueteng kay daghan kaayong mga tawo ang nakapahimus.
Ang Estados Unidos wa gyoy tinguha pag-apiki sa mga Arroyo.  Sa laing komunikasyon, si kanhi US Ambassador Kristie Kenney nisaway hinuon ni anhing presidente Cory Aquino nga namantsahan tungod sa iyang pakig-alyansa ni kanhi presidente Joseph Estrada ug kahuyang batok sa pangurakot atol sa iyang pamunoan.

-o0o-

Nabantang ang tinuod nga baraha sa Estados Unidos, ang pagpaneguro sa ilang kaugalingong interes, dihang nabutyag ang NBN-ZTE scandal.  Inay tukion ang kalig-on sa mga ebidensiya sa kalambigitan sa magtiayong Arroyo sa $329 milyones nga transaksiyon, gisentro sa embahada ang ilang atensiyon sa pagkabulilyaso sa tinguha sa China pagpanuburno aron makaangkon og mas dakong influencia sa Pilipinas.
Sa iyang cable niadtong 2008, si Kenney wa maghisgot angay bang prisuhon ang mga Arroyo, hinunoa nipadayag og kahinangop nga tungod sa eskandalo giimbestigar sab sa Kongreso ug busa naapiki ang uban pang mga proyekto sa China, sama sa pagpalapad sa Diosdado Macapagal International Airport sa Clark, pagtukod sa Fish Port Complex sa General Santos City, sa Northrail Project ug sa pagtahan na lang unta sa pamunoang Arroyo sa Spratly Islands ngadto sa Beijing.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 4, 2011

Aninipot ug Tamilok




Iwahig River, Palawan--Ngitngit na pag-abot namo dinhi.  Sama kangiob sa dakong bahin sa 16 ka kilometrong ruta nga among gilatas gikan sa kinapusoran sa Puerto Princesa City.  Ang among traysikol morang langaw nga nisungasong sa pulos naghaguros nga higanteng trak nga makabuta ang mga suga nga among gikasugat.  Apan ang nagbuntaog nga mga punoan sa Akasya nga nag-ambo sa duha ka kilid sa sementadong dan nihapuhap sa pagduda sa kaluwas sa among biyahe.
Wa mi kahibawo unsay nagpaabot namo sa suba.  Giingnan lang mi sa drayber nga makakita mig daghang aninipot.  Dihang nangutana mi lamian bang pagkaon, nitubag siya nga aninipot ray nia dinhi ug kinahanglan ming magbawon og pagkaon.

-o0o-

Ang drayber di tour guide apan siyay naghatod namo sa usa sa labing matahom nga pasundayag sa kinaiyahan sa Palawan.  Ang pasiuna nakong pagkahugno nga gipabayad mi og P600 (para sa bangka nga kasakyan og upat), gipasul-ob mig life vest ug salakot, gisultihan nga way seguro magpakita bang mga aninipot (kay hayag ang buwan) ug ang mga bituon (kay baga ang panganod) ug sa kaataon sa lapad nga suba dihadiha nahanaw sa daw kalasangan sa mga aninipot nga nigakos namo.
Gidid-an mi sa pagkuha og letrato apan gidasig sa pagpasiga sa puwa nga suga sa akong kamera aron mas mopakita ang mas daghang aninipot.  Way baho ang sapa, nangalimyon ang huyuhoy ug napuypoy ang tanan namong kakulba ug kalapoy.

-o0o-

Mas hayag ang siga sa laking mga aninipot kay maoy ilang pangdani sa kababayen-an.  Magkipat-kipat ang ilang hayag duyog sa ilang pagginhawa.  Moginhawa ang mga babaye matag tulo ka segundo samtang ang mga lalaki matag lima ka segundo.
Mobatog lang sila sa mga bakhaw, nipa ug kahoy nga may mga buwak kay dugos ang ilang pagkaon.  Nisanay pag-ayong mga aninipot dinhi tungod sa katimgas pa sa hangin.  Determinado ang nagpakabana nga mga Palaweño pagpanalipod sa ilang kinaiyahan.

-o0o-

Usa nila si Tom, ang among bangkero.  Usa sila sa mga molupyo sa tampi sa suba.  Silay gitahasan sa ABS-CBN Foundation pagpanalipod sa suba ug mga bakhaw.  Pagbugsay sa mga bangka ug paggiya sa mga manan-aw og mga aninipot ang ilang panginabuhi.
Ang pakiglambigit sa katilingban maoy labing epektibong paagi pagpanalipod sa kinaiyahan.  Matod ni Tom nisanay pag-ayo ang mga isda sa Palawan tungod sa ilang pag-amuma sa ilang mga bakhaw, suba ug kadagatan.
Nia ko tungod sa trabaho.  Ilusad karong buwana ang mga sibyaanan sa ABS-CBN sa Palawan karong buwana.  Drayber sa ABS-CBN, si Randy, nga mamasahero sa iyang traysikol human sa trabaho, maoy nidapit namo pagtan-aw sa mga aninipot.  Si Randy, lahi ni Tom, way labot sa turismo.  Aircon technician siya sa wa pa makatrabaho sa ABS-CBN.  Apan siya, ug ang Tamilok nga wa namo matsambahi sa mga kan-anan, ang hinungdan nganong magbalik-balik mi ug ang akong asawa sa Palawan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 2, 2011

Budhi sa suholan


Ambot tungod ba kaha sa pag-insistir sa mga negosyante hangtod sa kataposang gutlo nga itlog ang ihatag sa mga mamumuo, o sa pagbalikbalik sa National Economic Development Authority (Neda) ug Department of Trade and Industry (DTI) nga luya ang mga negosyo sa Sugbo ug Central Visayas sa paghatag og bisan unsang uminto, mas dako kay sa gipaabot ang P20 nga uminto sa suholan nga giaprobahan sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB 7).
May sukaranan silang Atty. Ernesto Carreon ug Marianito Ventura, labor sector representatives sa RTWPB 7, pagsalikway sa nauyonan nga kantidad.  Apan ang mga anak sa singot nga gisigehan og insulto nilang DTI 7 Director Asteria Caberte ug kaubanan nangandam nang daan sa mas gamayng uminto.  Kon duna man.

-o0o-

Wa na magpasabot nga makiangayon ang usbaw.  Sakto si Atty. Carreon:  Ang P20 mas gamay kay sa P18 nga uminto nga naumol kapin sa tuig nang nilabay atubangan sa mas ubos nga bili sa peso, mas taas nga presyo sa lana, mas taas nga plitehan ug mas taas nga presyo sa inadlawng palaliton.
Mas nabiyaan ang atong suholan sa Metro Manila.  Kay mas dako ang ilang kataposang uminto (P22) ug mas sayo nga napatuman (Mayo 9).  Tungod sa pagtugot sa gobyerno sa mas taas nga presyo sa lana ug LPG dinhi sa ato, mas lisod ipasabot nganong labaw og P121 ang minimum nga suholan sa kaulohan (P426 ang ila, P305 ra ang ato, wa pa gani mahibaw-i kanus-a mapatuman).

-o0o-

Duha ka buwan ang nilabay, ang mayoriya sa mga sakop sa RTWPB 7 niinsistir pa nga way sukaranan ang bisan unsang uminto sa suholan.  Unsa may nahitabo niadtong Hulyo ug Agosto nga niuyon na man sila karon sa P20 nga uminto?  Gihuptan nang daan sa ilang mga buhatan ang mga numero sa pagbarato sa peso ug pagmahal sa lana, plitehan ug mga palaliton.  Nganong nipili man sila sa pagpamostura?
Kinsa may mopatubag nilang Caberte, Neda 7 Director Efren Carreon ug Management Representatives Charles Streegan ug Hidelito Pascual sa pagpalabi sa ilang opinyon kay sa di malalis nga mas pait nga kahimtang sa mga mamumuo?

-o0o-

Ang Kongreso, nga maoy orihinal nga naghupot sa gahom pagtakda sa suholan, angayng mosusi sa salida sa wage boards matag karon ug unya.  Kon wa pa magpabaya ang atong mga magbabalaod, kay gipalabi ang way kapuslanan nilang mga raket, kalikayan unta kining makauuwawng eskandalo nga mas nabiyaan na pag-ayong Sugbo ug ubang mga lalawigan sa Metro Manila nga nabuhong nang daan sa tanang infrastractura ug ekonomikanhong kalamboan.
Ang Kongreso angayng mopahinumdom sa mga sakop sa wage boards nga di sila independenteng republika.  Nga makapatuyang sa ilang gibati.  Sa ingon, makaamgo silang Caberte ug kaubanan nga, bisan sa ilang ka-feeling hawod, mga suluguon ra diay sa katawhan.  Nga ang mayoriya mga anak sa singot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 1, 2011

Paugat sa suholan


Sa di pa motuo ang mga sakop sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB 7) sa ilang propaganda nga independente silang republika, nga makahimo bisan unsay ilang gusto mahitungod sa suholan sa mga anak sa singot sa Sugbo ug Central Visayas, angay silang pahinumdoman nga:

• Ang ilang gahom di orihinal, kay hinatag ra sa Kongreso kansang mga sakop nalinga sa ubang mga gimbuhaton (hinaot nga mas mahinungdanon) kay sa tinuig nga pagtuki sa suholan;
• Ang ilang trabaho mao ang pagsubli, di ang pagluok, sa suholan sa mga mamumuo; ug
• Tinudlo sila ni Presidente Noynoy Aquino nga hagbay rang nag-apura sa pagpa-uminto sa suholan.

-o0o-

Nagkadugay, nagkataphaw ang mga pangangkon sa mga representante sa gobyerno ug mga negosyante sa RTWPB 7 nga way sukaranan ang pagpausbaw sa suholan.  Septiyembre na ug busa nisamot pagsiwil ang ilang opinyon nga huyang ang lokal nga ekonomiya ug mameligrong manera ang mga negosyante kon moluwat og bag-ong wage order.
Busa mapaubsanon ko nga moawhag sa mga sakop sa RTWPB 7 sa paghukngay nga mga numero sa ekonomiya nga mas mahikap kay sa ilang naandang kahakog:

• Ang Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) niingon nga ang ekonomiya takos nga makahatag og hangtod P25 nga uminto sa suholan; ug
• Napatuman na ang P426 nga minimum nga suholan sa Metro Manila ug wa pay bisan usa ka negosyo nga nanera.

-o0o-

Tulo ka dagkong job fair ang mosugat sa buwan sa Septiyembre karong tuiga.  Kaliboan ka trabaho ang ma-aplayan--ug hinaot nga motakdo sa educational attainment, o kasinatian sa trabaho, o pagbansay-bansay nga nakuha--sa mga aplikante sa mosunod nga kalihokan:

• Kapamilya Local ug Overseas Job Fair sa Bais City sa Negros Oriental karong Huwebes ug Biyernes, Septiyembre 1 ug 2;
• Kapamilya Local ug Overseas Job Fair sa Naga City sa habagatang Sugbo karong Biyernes, Septiyembre 2; ug
• Kapamilya Mega Local Job Fair sa Abellana National School Gym karong Sabado, Septiyembre 3, ubos sa pagduma sa Department of Manpower Development and Placement (DMDP) sa Cebu City government.

-o0o-

Dul-an sa duha ka gatos ka bags sa dugo ang natigom sa Kapamilya Blood Donation Campaign tibuok adlaw niadtong Lunes, Agosto 29, National Heroes Day.  Bisan holiday, ug inay mopahuway o mamakasyon o magkiat-kiat, ang blood donors nagpanon aron pagsunod sa bayanihong buhat sa atong katiguwangan--ang paghatag og dugo, ang gasa sa kinabuhi--paingon sa duha ka buwag nga venues sa kalihokan:

• Sa main lobby sa Chong Hua Hospital sa uptown area sa Dakbayan sa Sugbo; ug
• Sa Gaisano Grand Fiesta Mall sa Tabunok, Talisay City uban sa Philippine National Red Cross (PNRC).

Kay ang usa ka bag nga dugo makaluwas man og hangtod sa tulo ka kinabuhi, kapin sa 500 ka kinabuhi ang matabangan sa bag-ong mga bayani.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com