Arangkada of Leo Lastimosa for January 19, 2009

                        KAISOG NI TOMMY

 

            Ang on leave nga si Cebu City Mayor Tomas Osmena way mensahe sa pagbukas sa Sinulog 2009 apan nanubag og mga pangutana atol sa press conference sud sa media center sa Cebu City Sports Complex samtang naniudto ug namahuway ang dancing contingents sa Sinulog Grand Parade.  Si Cebu City Administrator Bimbo Fernandez nipahibawo nako nga dunay video message si Osmena inigtak-op sa parada sa grand stage.

            Sa kaabtik ug kalantip sa iyang tinubagan sa mga pangutana mahitungod sa iyang kanser ug sa nag-ung-ong nga panagsungi tali sa City Hall ug sa Kapitolyo sa Sugbo sa SRP, way sukaranan ang mga kabalaka sa kahimtang sa iyang panglawas ug panghunahuna.

-o0o-

            Si Osmena nipasidungog sa iyang mga mananambal nga nigamit sa labing moderno ug agresibo nga mga teknolohiya sa pagtambal sa iyang kanser sa pantog nga nikatap na sa ubang bahin sa iyang lawas.  Nakadayeg sab siya sa modernong mga teknolohiya sa komunikasyon nga iyang nasaksihan sa Estados Unidos.

            Apan ang mga paagi nga iyang gigamit pakigsulti sa kadagkoan sa City Hall ug sa mga sakop sa media nisukwahi sa iyang gideklarar nga gugma sa bag-ong mga teknolohiya.  Kay gawas sa iyang kamahigugmaon pag-text, kutob ra gihapon siya sa paghimo og voice calls nga, segun sa mga batan-on, "is so last season."

-o0o-

            Hangtod sa iyang press conference gahapon.  Human nabulilyaso ang iyang pakigpung sa niaging tuig atubangan sa mga magtutudlo sa mga tulonghaang publiko sa Dakbayan sa Sugbo nga labihang hinaya, ang pagamit niya og video teleconference gahapon maoy pagtimaan nga hingpit na niyang gigakos ang kabag-ohan.  Ug nga wa siyay gitagoan.

            Wa siya mahadlok pagpakita sa iyang upaw.  Ug sa iyang pagdaot.  Bisan di malalis ang mga ebidensiya sa kabangis sa kanser, gipakita niya sa mga Sugbuanon nga labaw nga di kadudahan ang iyang determinasyon sa pagbuntog sa gikalisangan nga makamatay nga balatian nga iyang nahiagoman.

-o0o-

            Ang kabukas ni Osmena sa iyang sakit—gikan sa pagkakaplag sa mga tilimad-on sa kanser, ngadto sa pagkatino sa pagkatap na ini ug hangtod sa pagpatambal na niya—angayng panig-ingnan sa ubang kadagkoan sa kagamhanan.  Si Osmena mahimo untang motago.  Magpakahilom.  Ug unya na mopakita kon tugkan nag balik sa iyang buhok.  Apan gipili niya ang pagpahibawo sa katawhan di lang sa lisod niyang kahimtang kon dili sa determinado niyang pakigbisog paglingkawas sa hulga sa kamatayon.

            Ang ubang mga opisyal sa kagamhanan di sama kaisog.  Wa pa gani silay sakit sama sa nitakboy ni Osmena.  Gigamit ang tanan nilang gahom ug katakos pagtago sa ilang mga transaksiyon.  Gi-ulug-ulogan lang ang mga magbubuhis nga mas makaayong pugngan ang mga nagsusi giunsa paggasto ang ilang hinagoan.  Ug way kukaluoy nga gukdon kon di mopatuo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 18, 2009

                        HI-TECH SINULOG

 

            Dunay daghang paagi sa pagsubay sa Sinulog.  Bisan kon naa ka sa gawas sa nasud.  O sa gawas sa Sugbo.  O bisan nia sa Sugbo apan may kakulian sa panglawas ug di makagawas sa bay.  O talawan lang mosungasong sa trapiko ug makigsagol sa bagang duot sa katawhan.

            Mahimo kang maminaw sa radyo.  Kasagaran sa AM stations nipadaplin sa ilang naandang mga tulomanon aron paghulagway sa nagkalainlaing kalihokan, labi na sa grand parade, sa Sinulog.  Pipila ka FM stations mosal-ot sab sa Sinulog updates matag karon ug unya.  Ang TV stations, free TV ug cable, nagpalabwanay sab pagdani nimo sa ilang Sinulog specials.

-o0o-

            Kon naa ka sa gawas sa Sugbo, o sa nasud, nga di kakuha sa signal sa lokal nga mga sibyaanan sa radyo ug telebisyon, ang labing maayong kadangpan mao ang Internet.  Mahimo nimong gamiton ang Google Blog Search.  Kay mas paspas ang blogs kay sa naandang websites sa lokal nga mga pamantalaan.  O mahimo kang mogamit sa Twitter.  Kansang search engine mohipos sa tanang "twits" nga naghisgot sa Sinulog.

            Apan kon kuwang rang mga sinuwat nga Sinulog updates, ug wa ka mag-inusara, daghang websites nga nagtanyag og libreng audio ug video streaming nga imong masuwayan.  Usa sa labing sayon mao ang Justin.tv.  Apan ang labing maayo mao ang Stickam.

-o0o-

            Nga maoy nagsibya sa mga tulomanon sa DYAB Abante Bisaya sukad sa Septiyembre sa niaging tuig.  Libre ni apan labaw og daghang katuigan sa kahinog sa ilang teknolohiya sa streaming.  Nga bisan ang higanteng Google nigamit sa ilang teknolohiya alang sa live streaming sa ilang kalihokan.

            Nanghambog na ko dinhi niadto sa kasayon rang himuon ug tan-awon sa among DYAB Cebu Live Webcast (http://tinyurl.com/abcebu).  Apan labihan nakong kuganga gahapon dihang sa labing unang higayon napakita namo sa tibuok kalibotan ang live video feed sa ABS-CBN Cebu Sky Patrol sa mabulukon nga fluvial procession.

-o0o-

            Ang raw footage nga nakuha sa gamhanang camera sa Sky Patrol gisuwayan namo pagpasud sa among webcast.  Ang sangpotanan?  Ang atong mga Kapamilya sa sud ug sa gawas sa Sugbo ug sa nasud nga nagtan-aw sa webcast nakasaksi sa paglawig sa galleon ni Sr. Sto. Nino kuyog sa ubang mga sakyanan nga nagprosesyon sa kadagatan.  Mas una kay sa mga tigtan-aw sa ABS-CBN Channel 3 nga karong buntag pa makakita.

            Unsay implikasyon ini?  Labihang sayona ra diayng ipakita ug ipabati sa tibuok kalibotan ang kamabulukon ug kasikas sa Sinulog.  Ang gikinahanglan mao rang laptop ug webcam ug paspas nga internet connection.  Dinhi hinuon sa Sugbo, labaw lag diyutay sa 10% ang may internet access.  Nga mahimong mokagar bisan unsang orasa.  Apan, sa gusto nato ug sa dili, mao ni ang umaabot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 17, 2009

                   PANGALIYA WAY SAMA

 

          Wa mausab ang pasidaan sa Pagasa sa kangil-ad sa kahimtang sa panahon sa Sugbo.  Ang labing uwahi nilang gale warning, nga way kalainan sa ilang mga giluwatan sa niaging upat na ka adlaw (duha ang ilang luwatan matag adlaw—ang una alang sa alas-5 sa buntag hangtod sa alas-5 sa hapon, ug ang ikaduha alang sa alas-5 sa hapon hangtod sa alas-5 sa sunod buntag), naglakip ning mosunod:

·        Mapanganuron ang kalangitan uban ang pat-ak pat-ak nga pag-uwan;

·        Ang huros sa hangin may gikusgon nga gikan sa 55 hangtod sa 68 kilometros matag takna (susama og gikusgon sa hinay nga bagyo); ug

·        Ang gitas-on sa bawod gikan sa 3.7 metros ngadto sa 5 metros.

-o0o-

          Ang gale warning sa Pagasa gisugdan dihang nikusog ang hangin ug nidagko ang bawod bisan way bagyo nga nakasud sa Pilipinas.  Ang gale warning, lahi sa public storm warning signal, di magamit sa Philippine Coast Guard pagpugong sa pagbiyahe sa mga barko.  Apan gipanghinaot nga magsilbing pasidaan sa mga molupyo ug lokal nga mga opisyal pagbantay sa kahigayonan sa pagbaha, pagdahili sa yuta ug pagkabanlas sa kabalayan sa kabaybayonan.

          Ang gale warnings sa Pagasa tukma sa kahimtang sa panahon sa nangaging mga adlaw.  Hangtod gahapon.  Kanus-a nipakita na sa iyang kaharianon ang adlaw, nihinay ang huros sa hangin ug, hinaot pa unta kay wa man kong kalili sa kadagatan, nga nigamay nag diyutay ang mga bawod.

-o0o-

          Sa di pa mo mopasangil sa Pagasa nga, sama sa naandan, nagmika lang ug napakyas paglab-as sa ilang gale warning, pasaligan ta mo nga nagsige kog lili sa ilang website ug akong nakita ang inadlawng kausaban—pananglitan, sa unang mga adlaw gilumpong lang ang tibuok Kabisay-an ug Mindanao, karon gibuwag nang Central ug Western Visayas gikan sa Eastern Visayas ug Eastern Mindanao.

          Nganong nikalit man lag kanindot ang panahon?  Nga nagpabilin pa man ang baga nga dag-om sa satellite images sa Pagasa ug sa ubang kanasuran?  Nasipyat?  Nalipat?

-o0o-

          O tungod na ni sa mga itlog nga gihalad sa Carmelite Monastery?  O tungod lang kay hapit nang Fiesta Señor sa Dakbayan sa Sugbo ug, sa makausa pa, gipamatud-an ni Señor Sto. Niño nga di niya pasagdan nga magkuray sa uwan ug katugnaw ni mameligrong lamyon sa mga bawod ang iyang mga deboto?

          Wa pay instant formula pag-ila og milagro.  Bisan ang Simbahang Katoliko abtan unag pila ka tuig sa ilang imbestigasyon.  Apan kinsa may makalalis sa kalunsay ug kakusganon sa mga pangaliya sa mga deboto gikan sa nagkalainlaing suok sa kalibotan nga nagtapok alang ning tuig nga pangolin?  Kon ang mga pangaliya sa mga Israelitas giingong nakaguba sa mga paril sa Jericho, kinsa may makabalibad sa mas yanong pangamuyo sa maayong kahimtang sa panahon?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 16, 2009

              TABANG UG BALITA

 

       Samtang nangandam nang tanan alang sa Fiesta Señor sa Dakbayan sa Sugbo, di nato mahimo nga lingiw-lingiwan lang ang kamakaluluoy sa kahimtang sa nagkadaghan nga mga biktima sa kabangis sa baha, pagdahili sa yuta ug higanteng mga bawod nga nakakalas og mga kinabuhi ug nakagusbat sa kabalayan ug ubang kabtangan sa atong mga kapamilya sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan sa Kabisay-an ug Mindanao.

            Tungod ini, pormal namong gilusad ang Kapamilya Relief Campaign aron pagtigom ug pag-apud-apod sa labing dinalian nga mga hinabang alang sa mga biktima sa nagpadayon pa nga katalagman.  Sa makausa pa, magpakatakos na sab mi sa pagpanuktok sa manggiluy-on ninyo nga mga kasingkasing.

-o0o-

            Labihang daghana na sa mga sinina nga among natigom.  Ang wa pa namo nga labing kapuslan sa mga biktima nga gipabakwet ngadto sa mas luwas nga mga dapit, o hingpit gyod nga nawad-an sa ilang mga pinuy-anan, mao ang pagkaon (sama sa bugas, sardinas, noodles ug ubang linata), mga tambal (labi na alang sa sip-on ug ubo sa mga bata ug mga hamtong nga maoy labing naigo sa katugnaw) ug mga gamit sa panimay.

            Gamay lang nga pahimatngon:  Wa mi gitugotan nga manguha sa mga hinabang gikan sa inyong mga pinuy-anan o mga buhatan.  Palihug ipada ang inyong mga hinabang sa ABS-CBN Broadcast Complex sa North Road, Jagobiao, sa Dakbayan sa Mandaue.  Daghang salamat daan, Kapamilya.

-o0o-

            Duna mi maayong balita:  Makita na karon ang TV Patrol Central Visayas, ang labing maayo nga TV news program sa Pilipinas segun sa Catholic Mass Media Awards (CMMA), sa bisan asang bahin sa kalibotan.  Puno ni sa podcasts nga uwahi og usa ka adlaw nga ilang makita na karon sa http://www.now.abs-cbn.com/.  Palihug ipanabi ni sa inyong mga kapamilya nga tua na manimuyo o manrabaho sa ubang kanasuran.

            Bugtong nilang gikinahanglan mao ang paspas nga internet connection.  Palihug duawa lang kining mosunod nga URL:  http://tinyurl.com/abcebu .

-o0o-

            Samang URL ang gigamit sa pagsibya sa mga tulomanon sa DYAB Abante Bisaya.  Amo lang isal-ot ang TV Patrol Central Visayas (alas-5:20 hangtod sa alas-5:50 sa hapon, Lunes hangtod Biyernes, oras sa Pilipinas) ug ang TV Patrol World (alas-6:30 hangtod alas-7:45 sa gabii, Lunes hangtod Biyernes, oras sa Pilipinas).

            Ang duha ka tulomanon sa mga balita sa telebisyon gisibya sab sa DYAB Abante Bisaya, nga mabati sa 1512 khz AM band sa inyong mga radyo.  Di na gyod mingawon ang inyong mga Kapamilya sa ubang kanasuran sa mga kasayuran sa ilang yutang natawhan.  Ug, kamong nahibilin dinhi sa Sugbo ug ubang mga lalawigan, wa na gyoy hinungdan nga mangiyugpos, manghinan-aw gikan sa layo, molingiw kon may mga panghitabo sa inyong kaugalingong nataran, di magpakisayod, di manginlabot ug di magpakabana.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 15, 2009

              HULGA SA SINULOG

 

       Sa akong pagsuwat ini, niinsistir ang Pagasa nga way bagyo nga nakasud sa teritoryo sa Pilipinas.  Apan alang sa mga Sugbuanon, mas ngil-ad pa kay sa bagyo ang kahimtang sa panahon sa nangaging mga adlaw.  Ang kusog nga huros sa hangin ug ang dagko nga bawod buntag, udto ug gabii sa niaging upat na ka adlaw mas taas og lahutay kay sa labing bangis nga nangaging mga bagyo.

            Ang mga ebidensiya sa mas lapad nga kadaot di malalis:  Kaliboan ka mga pamilya nga nawad-an og mga panimay o napugos pagbakwet tungod sa higanteng bawod ug lapad nga pagbaha ug pagdahili sa yuta sa kasadpang Sugbo, Bohol, Negros Oriental, Samar, Misamis Oriental, Misamis Occidental ug La Union.

-o0o-

            Ang Pagasa di makaluwat og bisan unsang public storm warning signals.  Apan di sab mahimong mangiyugpos lang atubangan sa dakong hulga sa mga kinabuhi ug kabtangan sa yuta ug kadagatan.  Maong napugos sila pagluwat og "Gale Warning," o pasidaan sa kusog nga hangin.  Ang labing uwahi nilang pasidaan nakasukod sa hangin sa Sugbo ug Kabisay-an nga naghaguros sa gikusgong 68 kilometros matag takna ug sa mga bawod nga may gitas-on nga lima ka metro.

            Apan ang Philippine Coast Guard di kagamit sa "Gale Warning" pagpugong sa mga barko.  Ang kamakiangayon unta paghimo sa ilang gimbuhaton gipadaplin tungod sa kakaraan pa sa ilang mga lagda.  Mao nga ang mga kapitan na lay nagda sa buot:  Silay nipabalik sa ilang mga barko ug nikanselar sa flights sa ilang mga ayroplano sa kabalaka nga mameligro ang mga pasahero.

-o0o-

            Ang bugtong konsuylo mao ang pagtidlom sa atong konsumo sa elektrisidad.  Di na kinahanglan nga paandaron ang electric fans ug mga aircon sa kabalayan ug mga buhatan.  Di na sab kinahanglang mamaypay sa mga simbahan ug bisan sa daplin sa kadalanan.

            Apan ang naghinobrang katugnaw nipasulbong hinuon sa mga kaso sa sip-on ug ubo.  Labi na sa kabataan ug mga hamtong kansang immune system mas huyang.  Tidlom ang kita sa Veco, Meco ug Cebeco apan saka sab ang halin sa mga botika ug koleksiyon sa mga doktor.

-o0o-

            May sukaranan ang mga kabalaka sa kahimtang sa panahon atol sa labing dagkong kalihokan sa Fiesta Senor, ang fluvial procession sa Sabado sa buntag, solemn procession sa Sabado sa hapon, mga misa sa Basilica del Sto. Nino ug Sinulog Grand Parade sa tibuok Dominggo.

            Mas lig-on ang sukaranan sa pagtuo nga si Sr. Sto. Nino maoy labing nahibawo unsaon pagpanalipod ang mga Sugbuanon atol sa iyang kapiyestahan.  Ang laraw sa mga tigpasiugda sa Sinulog paghalad og mga itlog sa Carmelite Monastery aron nga di mag-uwan maoy way sukaranan.  Angay silang pahibaw-on nga ang mga monghe sa Carmelita dugay nang gipul-an og kinaon sa gasang mga itlog.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 14, 2009

              PIYESTA SAB NILA

 

       Dunay duha ka maayong balita alang sa mga motorista nga nahadlok nga matanggong atol sa nagkalainlaing kalihokan sa Fiesta Senor sa Dakbayan sa Sugbo:

·        Una, kaagian na ang lutsanan sa South Coastal Road (SCR) sa Malacanang sa Sugbo ug Plaza Independencia karong Sabado ug Dominggo aron nga may kaagian ang mga sakyanan gikan ug padung sa amihanan ug habagatang bahin sa lalawigan sa Sugbo; ug

·        Ikaduha, mahimo nga magamit sa mga motorist gikan sa habagatang Sugbo ang Natalio Bacalso Avenue ug Leon Kilat St. kay di na himuon nga kabahin sa assembly area sa Sinulog Grand Parade kon gamay ra ang contingents nga magpalista.

-o0o-

            Nisugot ang Kajima Construction sa hangyo sa Citom nga kasamtangan nga buksan ang gitak-opan nga baba sa SCR bisan kon wa pa mahuman ang ilang gitrabaho nga tunnel ilawom sa Plaza.  Aron nga di matanggong ang gipaabot nga mas daghan nga mga sakyanan gikan ug paingon sa habagatang Sugbo sa kasamtangan karon nga agianan duol sa Cebu City Hall building.

            Nisugyot si Citom executive officer Arnel Tancinco nga kon mahimo buksan na ang agianan pila ka adlaw sa di pa ang kapiyestahan.  Apan gibalibaran siya sa Kajima.  Maggamit lang ang mas dakong baba sa SCR karong Sabado, kanus-a himuon ang solemneng prosesyon, ug Dominggo, ang adlaw sa mardi gras.

-o0o-

            Sa akong pagsuwat ini, wa pa aprobahi sa Sinulog Foundation Inc. (SFI) ang laing sugyot ni Tancinco nga kutob na lang sa P. del Rosario, tungod sa karaang ABS-CBN building, ang assembly area sa contingents.  Dako kaayo og matampo paghapsay sa trapiko kon padayon nga maagian ang Natalio Bacalso ug Leon Kilat.

            Kon moinsistir ang SFI nga tak-opan gihapon ang kabahin sa Natalio Bacalso, mapugos ang Citom sa pagpugong sa buses gikan sa habagatang kalungsoran sa sugbo kutob ra sa Mambaling.  Nga makapahasol pag-ayo sa mga pasahero nga may mga dinalian ug mahinungdanong mga lakaw.

-o0o-

            Napamatud-an sa nangaging 28 na ka Sinulog nga samtang may pipila nga magbagulbol mosabot ang kinabag-an sa mga Sugbuanon sa kahasol nga mamugna sa higanteng piyesta.  Mas mogaan ang pagbati sa mga maligsan kon makakita sila sa mga paningkamot sa mga tigpasiugda paghimong mas sayon sa ilang kalihokan nga kinahanglang himuon bisan sa kapiyestahan.

            Ang mga tigpasiugda angay nga mobutang sa ilang kaugalingon sa nahimutangan sa labing gagmay nga mga Sugbuanon.  Ang Fiesta Senor maoy ilang kahigayonan pagpapahuway bisan sa daklit lang sa tibuok tuig nila nga mga suliran ug pagpasalamat ni Sr. Sto. Nino sa tanang mga grasya nga ilang nadawat.  Hinaot nga di ni himuong kahigayonan sa mga nagtungkawo sa gahom sa pagpahamtang sa katawhan og dugang, wa kinahanglana ug kalikayan nga mga palas-unon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 13, 2009

              KALIBOG SA SINULOG

 

       Alang ni Arnel Tancinco, executive officer sa Citom, ang pagkabara sa trapiko niadtong Biyernes, nga gitumbok nga maoy labing grabe sa kasaysayan sa tinuig nga pagbukas sa Sinulog, nanukad sa mosunod:

·        Una, wa pahibaw-a ang Citom nga ang parada gikan sa Basilica del Sto. Nino kutob ra sa Fuente Osmena ug di na molahos sa Cebu City Sports Center, nga maoy hinungdan nga gitak-opan ang duha ka lane sa Osmena Boulevard; ug

·        Ikaduha, gitak-opan nilang kadalanan sa alas-12 sa udto tungod sa gikasabotan nga ala-1 magsugod ang parada, apan nakawang lang kay ang contingents nakagawas sa Basilica pasado alas-3 na sa hapon.

-o0o-

            May ikatulong hinungdan nga gitumbok si Tancinco:  Mas sayo nga natak-opan ang Colon.  Gipahimutang sa mga tigpasiugda sa night market sa downtown ang ilang mga tolda ug mga baligyaanan sa alas-4 sa hapon, duha ka oras sa wa pa ang naandan nga schedule nga alas-6 sa gabii.  Wa nay nahimo ang Citom pag-abli pagbalik sa Colon.  Kay ang vendors nangangkon nga sila gitugotan nilang Acting Cebu City Mayor Michael Rama ug Cebu City Administrator Bimbo Fernandez.

            Matod ni Tancinco nisamot kalibog ang natanggong nga mga motorista kay wa mapahimutang ang traffic signs sa mas sayo nga pagtak-op sa Colon.  Gikuha sa Citom ang traffic enforcers gikan sa ubang kadalanan aron paghapsay sa kaguliyang di lang sa Colon kon dili apil na sa palibot sa Basilica nga nag-awas sa mga deboto ni Sr. Sto. Nino.

-o0o-

            Maong, nakatag-an mo, nisamot kayagaw ang trapiko sa kadalanan nga nabiyaan.  Labihang daghana sa mga sakyanan nga natanggong ug nagtuyuk-tuyok pagpangita og kalutsan sud sa lima ka takna.  Nga dihang sa kataposan giablihan na pagbalik ang mga agianan niawas ug naghuot ug nibara na sab sila bisan sa labing dagkong kadalanan.

            Nipasabot si Tancinco sa DYAB Abante Bisaya nga ang rerouting niadtong Biyernes mao say gipatuman sa nangaging katuigan.  Maong nakugang sila sa makalilisang nga sangpotanan.

-o0o-

            Di na kinahanglang motan-aw sa layo ang mga tigpasiugda.  Ang wa nila pagsinabtanay sa wa magkadimaong plano maoy nakapatanggong sa kaliboan ka mga Sugbuanon ug sa minilyon ka pesos nga kadaot sa nakanselar nga mga transaksiyon ug napildeng mga kahigayonan tungod ug alang sa kalihokan nga gisalmotan sa pila ka gatos ka mananayaw ug gisaksihan sa mas gamay nga mga tumatan-aw.

            May pipila pa ka adlaw nga nahibilin sa di pang Fiesta Senor.  Hinaot nga ang mga tigpasiugda nagkasabot na sa ilang kasaypanan.  Hinaot nga maghibaw-anay na sa ilang tagsa-tagsa ka gimbuhaton.  Di na mag-iyahay paghimo sa kausaban nga ilang mahunahunaan.  Mas dako ang umaabot nga solemneng prosesyon karong Sabado ug Sinulog Grand Parade karong Dominggo.  Mas dako ang kapildehan kon wa pa makat-on sa ilang leksiyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 12, 2009

                        GAWASNONG SINULOG

 

            Ang pagkabara sa trapiko niadtong Biyernes kalikayan unta.  Ug wa kinahanglana.  Kon ang mga tigpasiugda sa paglusad sa Sinulog 2009 naghunahuna pa lang unta sa kaayuhan sa kinabag-an.  Di sa pipila lang nga nangapil ug nalingaw sa kalihokan.

            Nagyagaw ang kaliboan ka sakyanan sa hapit tanang kadalanan sa Dakbayan sa Sugbo gikan sa hapon hangtod na sa gabii, bisan nahuman nang parada gikan sa Basilica del Sto. Nino ngadto sa Fuente Osmena.  Nga kasagaran sa mga pasahero nipili na lang sa pagbaktas kay sa matanggong sud sa pila ka takna.  Apan pipila ray nanan-aw sa kalingawan sa stage.  Wa gani matunga ang rotunda.

-o0o-

            Ang pila ra ka gatos ka dancers sa nagkalainlaing kolehiyo ug unibersidad sa dakbayan di makapuno sa tibuok Osmena Boulevard.  Usa ra unta ka lane ang gitak-opan.  Di unta magyagaw pag-ayo ang mga sakyanan.

            Di angayng mahibung ang mga tigpasiugda nganong pipila ra ka Sugbuanon ang nag-atang sa ruta sa parada.  Ug mas gamay rang niwara-wara.  Kinsa may ganahang mo-abiba nga pila ka takna sa wa pang parada gitak-opan na man ang ilang mga agianan?

            Gawas pa, tingtrabaho ug tingklase kadtong adlawa.  Nagdahom ba diay ang mga tigpasiugda nga mobiya ang mabuot nga mga Sugbuanon gikan sa ilang mga trabaho ug mga klase aron dumugon ang ilang pasundayag?

-o0o-

            Apan alang sa mga tigpasiugda di ni padaghanay.  Alang nila, bisan pila ray nalingaw ug mas daghan ang naligsan, kinahanglan nga ilusad ang kalihokan.  Alang nila, sa gusto ug sa dili sa mga Sugbuanon, angay silang hasulon ug pahunungon sa ilang naandang mga gimbuhaton aron pahibaw-on nga nia na sang Sinulog.

            Kon mao ra nay tuyo sa mga tigpasiugda, sa Basilica ug sa Fuente na lang unta gihimo ang kalihokan.  Motabang mig kumbinser sa tanang sakop sa media nga hatagan silag maximum coverage.  Basta nga di na lang intawon matanggong ang kadaghanan.  Gawas kon moinsistir ang mga tigpasiugda nga praktis na to sa mas dakong kahasol karong Dominggo puhon.

-o0o-

            Maong di sab angayng mahibung ang mga tigpasiugda nganong daghang nalipay nga pipila ray nagpa-rehistro sa mardi gras karong tuiga.  Wa sila mangandoy nga magminaw ang Sinulog.  Hinunoa naglaom nga sa kataposan kahatagan na gyod silag kagawasan pagpili mag-Sinulog ba o dili.

Kon ang mangapil katunga ra sa contingents sa nangaging katuigan, ang kahinangop sa mga Sugbuanon nanukad sa panghinaot nga ang mga tigpasiugda di na mamugos sa naandang ruta—nga unta palingkawason nang mas daghang kadalanan.  Alang sa mga Sugbuanon nga bisan Fiesta Senor kinahanglang manginabuhi, may dinaliang mga lakaw ug may mas mahinungdanong mga gimbuhaton.

             Labaw sa tanan nangilaba sila nga si Sr. Sto. Nino, sa iyang way kinutoban nga kamasinabtanon, manalangin gihapon sa mga wa magpatakod sa hilanat sa Sinulog.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 11, 2009

              AKONG LABADA

 

            Usa sa una nakong gipalit dihang nakapanag-iya nag bay mao ang washing machine.  Na-inriga ko nganong ang mga bulingon nga labhan sa akong inahan sa gagmay pa ming bata sa dul-an sa tibuok adlaw mahuman lang sa makina sa usa ka takna.  Mahinamon kong nag-atang sa delivery truck nga nagkarga sa akong pinalit.  Samtang gipahimutang sa mga kargador ang makina sa akong gihawanan nga luna, gisugdan dayon nakog basa ang manual.

            Gisumpay nakong hose sa makina ngadto sa gripo.  Igo lang nakabiya ang trak, nagsugod na kog panglaba.  Naglisod kog tuo nga inay kusukusuon, ang mga bulingon nga nakapaslot sa among kamot niadto gituyuk-tuyok na lang sa makina.

-o0o-

            Dugay rang nawa ang manual, apan nasag-u nako unsaon pagpanlaba:

1.     Sudli og limpiyong tubig ang washer hangtod sa badlis;

2.     Ilunod ang mga bulingon (unaha ang labing gaan ug mga puti, ipauwahing karsones ug unayan), bukharang nalukot nga mga bukton ug kuhaang nahibiling sensiyo ug papel sa mga bolsa;

3.     Buboig usa ka tasang sabon (nagpalit gyod kog sinukod nga cup);

4.     Patuyokang washer sa pito ka gutlo;

5.     Ibalhin ang nagbuwang mga bulingon sa dryer ug patuyoka sa duha ka gutlo;

6.     Ibalik ang nauga-uga na apan sabunon pang linabhan sa washer, patuyoka sa pito ka gutlo uban ang nag-agas nga gripo nga mopa-awas sa buwa;

7.     Ibalhin sa dryer ug patuyoka sa lima ka gutlo; ug

8.     Ihayhay ang mga linabhan nga mauga sa hangin sud lang sa tulo ngadto sa upat ka takna.

-o0o-

            Di hinuon tanang bulingon ang malimpiyo sa washing machine.  Kinahanglang kusukusoan pa ang bulingon nga mga kuwelyo.  O ang mga sinina nga napiskan og sabaw.  O mga karsones nga napiskan og lapok.

            Kay nahumok na man sa pito ka gutlo nga pagtuyuk-tuyok sa washer, ang wa matangtang nga mga buling dali na lang kaayong kusukusoan.  Bisan sama ka nako nga di kamaong mokusu-kuso, di na mapaslot ang imong kamot.

-o0o-

            Wa ko magbugalbugal sa akong sulti sa akong mga higala nga maghinam-hinam ko sa Sabado, nga maoy adlaw sa akong pagpanlaba.  Makapakalma nako ang pagtanos sa nangalukot nga mga bulingon, ang isog nga kahumot sa sabon, ang pinisik sa nagtuyok nga tubig ug ang daghong sa makina.

            Matagbaw ko sa akong pailob ug lahutay sa pagpanlaba.  Mao ni ang mga sinina nga nakasalimbong sa akong kahubo, sa akong pag-atubang sa mga silingan ug sa katawhan.  Ang labing lunsay nga kalipay nanukad sa akong katakos paglimpiyo sa akong mga bulingon sa niaging semana.  Ang kahumot sa mga linabhan makatabang nako pag-atubang sa bag-ong semana sa panlimbasog sa akong panginabuhi:  Ang paghukngay sa mga binuhatan, ang pagpalupalo sa mga bulingon ug paghayhay sa mga maayong panig-ingnan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 10, 2009

                   LIGSAN SA SINULOG

 

          Fuente Osmeña, Cebu City—Labaw sa kahinam ug sa makabungog nga kagahob sa pag-abot sa dancing contingents sa nagkalainlaing kolehiyo ug unibersidad sa Sugbo nga kabahin sa pormal nga paglusad sa Sinulog 2009 mao ang yagubyob sa mga bagulbol sa trapiko—sa pagkabara sa mga sakyanan, sa kahasol sa ilang pagbaktas ngadto sa mga dapit nga wa pa nila mahibaw-i asa sila makasakay balik sa ilang mga pinuy-anan ug sa kakuwang og kasayuran unsay mga dan nga tak-opan, unsay kaagian, unsay kalaktoran ug unsay kalutsan.

          Mao nga samtang sadya ang mga nangapil sa paglusad sa Sinulog, nagmug-ot ang mga naligsan sa kalihokan.  Gikan sa akong nahimutangan, di malalis nga mas daghan ang wa malingaw.

-o0o-

          Wa baya magkuwang ang mga tagduma sa trapiko.  Sayo nilang giapud-apod sa media ang rerouting.  Apan tingali angayng dugangan pa ang pagpahibawo sa katawhan—labi na sa mga di nang kahigayon sa pagpaminaw sa radyo, pagtan-aw sa telebisyon, ni sa pagbasa sa pamantalaan.  Mga opisyal sa barangay nga akong nahinabi nagmahay nga wa sila konsultaha (kay makasugyot unta sila og mas maayong alternatibong mga ruta), o bisan pahibaw-on na lang (aron makatabang pagpasidaan ug pag-andam sa ilang mga molupyo).

          Mahimong nataligam-an lang sa mga tagduma.  Tungod tingali sa kaliboan ug usa ka mas mahinungdanon pa nilang mga gimbuhaton.  O tingali nagsalig nga kay Sinulog madawat ang bisan unsa nilang pasiugdahan.

-o0o-

          Ang kilas ug mabulukon nga palibot sa Fuente pasiuna lang sa higanteng piyesta nga masaksihan walo ka adlaw gikan karon.  Ang katawhan nga nagbahas-bahas sa kadalanan nga wa na pasudlig mga sakyanan (di na hinuon sila sama kagawasnon atol mardi gras), mga bata ug ilang mga duwa, way kinutobang paghudyaka sa mga talan-awon (makapaukyab nga mga dayandayan ug mas madanihon nga kababayen-an) ug kasaba,

          Wa pa koy nakit-an nga dut-anay.  Karon tingaling taudtaod.  Tungod sa iyang kadako ug kaalingisig, ang Sinulog may paagi sa pagpahilom sa mga yangungo sa mga nayatakan sa kapiyestahan.

-o0o-

          Apan di tanang bahin sa Sugbo naabot sa kasadya sa Sinulog.  Ang kadalanan sa mga suok ug mga ngilit sa Sugbo, nga maoy among gidangpan paglikay sa makalilisang nga pagkabara sa labing dagkong kadalanan sa Metro Cebu way bisan gamayng tilimad-on sa Fiesta Señor:  Ang sudlunon nga mga barangay Tingub ug Casuntingan sa Mandaue ug bisan ang Kalunasan sa Dakbayan sa Sugbo.

          Ang mga molupyo nagpadayon sa ilang naandang kalihokan—nagtungha ang kabataan, naghikay nag pagkaon ang ilang mga ginikanan, may namugha og kahoy, may nagsag-ob og tubig, may nanilhig sa ilang nataran ug may nagpatrolya nga kapolisan.  Mga linalang sab sila.  Ang kahapsay sa ilang inadlaw-adlaw nga panikaysikay angay sang tahuron.  Ug panalipdan.

          Sa mga nagsaulog ug sa mga naligsan, Pit Senyor kanatong tanan!  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 9, 2009

              KITAY GIHUKHOKAN

 

       Kon nahibung ka nganong lahi sa ubang kanasuran way kihol ang atong kagamhanan sa pagpanagang sa kalibotanong krisis sa ekonomiya, paminawa ang way kinutobang pagarpar sa mga opisyal sa Malakanyang nga nagsihag sa tinuoray nilang panghunahuna—nga way suliran, way kuyaw ug busa way angayng ikahadlok:

·        "Ang Pilipinas maoy labing andam pagsagubang sa krisis," pasalig ni presidential economic adviser Joey Salceda;

·        "Usa ra ka milyon di 11 milyones ka OFWs ang mataktak sa trabaho tungod sa krisis," matod ni Labor Secretary Marianito Roque; ug

·        "Mas daghang nibiya nga OFWs kay sa namalik matag adlaw," ug "kaliboan ka bag-ong trabaho ang nagpaabot sa mga Pinoy sa Madagascar ug ubang kanasuran."

-o0o-

            Mao diay nga way nagtukaw pagpangita og mga paagi pagpabaskog sa lokal nga mga industriya, pagmugna og dugang mga trabaho, pag-agak sa labing kabos nga maoy unang lamyon sa kagutom ug mga balatian tungod sa daan na nilang katimawa ug pag-usab sa pagduma sa kagamhanan aron nga mas paspas ug mas epektibong matubag ang pagkahugno sa kalibotanong ekonomiya.

            Mao diay nga nagpadayon ang way kinutoban nga pamolitika—palabwanay sa mga nangambisyon nga mopuli sa gahom sa 2010, sabligay og lapok nga ang tuyo di ang pagpatigbabaw sa kaangayan ni pagtabang sa katawhan ug paugat ug papating sa mga nagtungkawo sa gahom pagtilok sa bisan unsang nahibilin sa nasudnong panudlanan nga wa pa makumkom sa nagkatol nila nga mga kamot.

-o0o-

            Mao diay nga inay magpasiugda og mga proyekto nga gawas nga makahatag og dugang trabaho makapalig-on ug makapalapad pa gyod sa nasudnong ekonomiya, gipili sa Malakanyang ang pagpanuweldo og 500,000 ka tigsilhig sa kadalanan.

            Mao diay nga inay gamiton ang krisis isip kahigayonan pagbugkos sa nasud ug paghiusa sa katawhan pag-asdang sa makalilisang nga katalagman, nakakita na hinuon og bag-o nga mga maniobra ug mga lutsanan sa pagpasamot pagpaburot sa personal nila nga mga panudlanan.

-o0o-

            Ang unang lakang sa pagsulbad sa suliran mao ang pag-angkon nga dunay suliran.  Ang pag-ila sa suliran maoy gikinahanglan aron kasugdan na ang pagpangita og kasulbaran.  Ang padayon nga paglingiw-lingiw sa tinuod nga kahimtang, nga maoy naandan sa atong mga politiko, maoy motino nga moburot na pag-ayo ang kalisdanan ug nga unya na ta magsugod pagpanagang kon uwahi na ang tanan.

            Makahimo ta pagpangandam sa krisis bisan sa pagpabaya sa kagamhanan.  Makahimo ta pagpanalipod sa atong kaugalingon bisan sa pag-usik-usik sa kagamhanan.  Makahimo ta pagtino nga di ta mangamatay sa sakit ug gutom bisan gipasagdan ta sa kagamhanan.  Apan, yuna pa, ato nang gitugotan ang kagamhanan pagbudhi nato.  Ato pa ba sila pasagdan nga padayon nga magpahimus nato?  Atubangan sa kalibotanong krisis, paundayonan ba lang gihapon ang ilang pagpanghukhok sa atong hinagoan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com