Arangkada of Leo Lastimosa for May 20, 2009

                BRIGADA NI LAPUS

 

            Bisan sumpayon pang tanang streamers ni Education Secretary Jesli Lapus nga naghangop niya sa mga tulonghaang publiko sa kalungsoran ug mga dakbayan sa tibuok nasud, di matapakan ni matabonan ang tanang gubaong mga lingkoranan, buslutong mga atop, kalang-og sa mga pansayan ug kakuwang sa mga magtutudlo ug mga lawak saringan.

            Apan kon ang gigasto sa streamers ni Lapus gigasto pa alang sa mga tulonghaan, di unta ampay sa pukling ang mga lingkoranan, di unta manglusot ang dagkong talisik ug naglingiting nga kainit sa mga atop, di unta mangalisbong mga pansayan, di unta tabangan ang magtutudlo sa dul-an sa gatos ka tinun-an ug wa nay magklase ilawom sa punoan sa mangga.

                        -o0o-

            Wa pa matagbaw si Lapus nga nagkumbitay ang iyang streamers sa tibuok tuig tingtungha sa bahin sa mga tulonghaan nga bantang sa kadalanan, atol sa paglusad sa Brigada Eskwela mas nagbansiwag pa gyod ang iyang dagway kay sa pagtinabangay sa mga magtutudlo, mga ginikanan ug mga tinun-an.  Di kong kabasol sa mga kawani sa DepEd kon naglibog nagpasiugda ba silag Brigada o napugos pagpangampanya alang ilang amo nga namolitika.

            Unsa may mga mithi nga ikatudlo sa mga magtutudlo ngadto sa mga bata kon magpaundayon ug magpagamit lang sila?  Apan sa pikas nga bahin, unsa may ilang mahimo pagsukol sa mga amo nga nagpulipuli pagpahimus sa ilang kahuyang, kawad-an ug desperadong panginahanglan og panginabuhi?

                        -o0o-

            Unsa man tuod ang kalainan ni Lapus sa iyang mga gipulihan?  Nasulbad ba niyang pagpaburot sa gasto pagprinta sa mga libro nga inay makapalambo nakahilo na hinuon sa panghunahuna sa mga bata sa sayop nga mga kasayuran?  Gawas nga nagpadayon ang higanteng eskandalo, napakapinan pa gyod sa transaksiyon pagpangompra sa labing mahalong noodles sa tibuok kalibotan nga way bisan gamayng lama sa bitamina.

            Di hinuon ning kapugong niya pagpapili sa Senado.  Ug kon paluyohan sa kinatibuk-ang makinarya sa pamunoan nga wa mabantog sa pagtahud sa kaligdong sa mga botante mahimong di sab ni kapugong sa iyang pagdaog.

                        -o0o-

            Di kapaabot ang mga magtutudlo ug mga tinun-an nga molahi si Lapus sa pamunoan nga nagbutang niya sa katungdanan.  Kinsa may makabasol niya kon igo lang mosunod sa mas dako niya nga nisulbad sa kakuwang sa mga lawak saringan pinaagi sa pag-usab sa ihap sa mga tinun-an nga mahansak sa klase sa buntag, hapon ug gabii?

            Ang pamunoang Arroyo nahimong way kinutoban nga kutay sa pakauwaw, pahimus ug paburot sa gahom.  Giinat gyod nilang pailob sa katawhan sa way kukaikog nilang mga binuang.  Hangtod nga mahudlat lang gihapon nila sa "check attendance" ug maulug-ulogan sa "bayanihan" sa "Brigada," magpadayon silang Lapus ug ang iyang mga padrino ug mga sumusunod pagluok sa ilang mga anak.  Ug sa mga anak sa ilang mga anak.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 19, 2009

                RAKET SA PARKING

 

            Tungod sa kanihit sa parkinganan ug sa kalangay sa mga sakyanang pamasahero tungod sa kahagip-ot sa mga agianan, nilambo pag-ayo ang patigayon sa parking nga pabayran.  Hapit tanang bakanteng luna duol sa shopping malls, mga buhatan sa kagamhanan ug pribadong mga kompaniya ug sa bahin sa Dakbayan sa Sugbo bisan ang kadaplinan sa kadalanan, paabangan na sa mamaradang mga sakyanan.

            Way gasto ang pagtukod og mga parkinganan.  Di magkinahanglan og atop.  Di gani kinahanglan nga sementuhon, o bisan abunohan lang og graba.  Ang mahinungdanon mao nga may igong hawan nga kapahimutangan sa mga sakyanan.  Barato na kaayong P15 matag takna nga bayad sa matag sakyanan.

                        -o0o-

            Tungod sa kamalambuon sa patigayon sa parking, niapil sa raket bisan ang mga simbahan ug mga tambalanan.  May mga parokya nga boluntaryo rang pangolekta apan may pipila sab nga nipahamtang gyod og tinong bayranan.  Kasagaran hinuon sa mga simbahan nakasukol pa sa tentasyon sa salapi.

            Mahinangpon nga nagpadailos sa batobalani sa kuwarta ang mga tambalanan.  Bisan unsa ka kadiyot nga molili lang sa imong higala o kapamilya nga pasyente, pabayron ka.  Bisan ikaw ang pasyente ug maabtan og pila ka adlaw ang imong sakyanan kay gipapaabot sa paghimsog sa imong panglawas, makig-indig sa gidak-on sa imong bayranan sa tambalanan ang makalilisang nimong abangan sa parking.  Nahadlok kong sama sa ilang kahigpit sa mga pasyente, tanggungon sab nilang imong sakyanan kon di dayon makabayad.

                        -o0o-

            Kon tihik ka pagbayad sa mga parkinganan, ug mosugal pagkawat-kawat pagbiya sa imong sakyanan bisan asa, ikaw ang ampay sa lokal nga mga kagamhanan ug sa ilang konsabo nga pribadong towing companies.  Nga mas malambuon pang patigayon kay sa mga parkinganan.

            Ayaw na pagpaabot nga pasidan-an.  Kay kon pabantayon, maibanan lang ang ilang kita.  Mas maayo man gani nga lipat-lipaton ka.  Patuohon nga way nagbantay ug way dakop.  Apan kon mahinayak na pagbiya sa imong sakyanan, guyuron dayon bisan mao pay imong pagtalikod.

                        -o0o-

            Bisan makabantay pa, guyuron lang gihapon ang imong sakyanan.  Kay kon igo lang multahan sa ilegal nga parking, gamay ray ilang makuwarta.  Makapaningil lang sa makahahadlok nga bayranan kon maguyod ang imong sakyanan.  Maong guyuron gyod nila.  Bahala nag magguyod ka pag-apil.  O bisan gukdon ug kulatahon una ka nila.

            Kuwestiyonable nang daan ang pagpahamtang sa mga lagda sa trapiko di aron paghapsay sa kadalanan kon dili aron sa pagnegosyo.  Mas dakong eskandalo kon kontratahon sa kagamhanan ang usa ka pribadong kompaniya, sa way pagtamod sa batakan nga panginahanglan sa subasta, aron maoy magnegosyo alang nila.  Labi na kon gamay ra kaayong bahin sa kagamhanan, di kalikayan ang pagduda nga ang mas dakong tipak tua tugpa sa pribado nilang mga panudlanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 18, 2009

                BAKAK SA PRESYO

 

            Mahimo bang tug-anan sa DTI ang mga ginikanan ug mga tinun-an hain ang mga tindahan nga ilang giingon nga nipaubos sa presyo sa notebooks baleg P3?  Kay nahadiin-diin na lang og pangutana ang mga ginikanan ug ilang kabataan, wa gyoy tindahan nga niangkon nga mas ubos og P3 ang ilang notebooks.

            May mga tindahan bang nahibaw-an ang DTI nga wa matultoli sa mga ginikanan ug mga tinun-an?  Mao ba ning mga tindahana ang tinubdan sa nangaging mga pasalig sa DTI nga way pagsaka sa presyo sa inadlawng mga palaliton?  Kanus-a man mohunong ang administrasyong Arroyo paggamit sa DTI isip kahimanan sa propaganda inay tinuorayng tigbantay sa patigayon?

-o0o-

            Hain na mang ang dakong usbaw sa presyo sa lana nga gipasidaan sa mga kompaniya sa lana sukad pa sa niaging semana?  Nihudlat sila nga mopahamtang og, panggunit sa imong lingkoranan, P2 nga usbaw sa matag litro sa krudo ug gasolina.  Ug may sukaranan sila.  Kay nisaka ang presyo sa lana sa merkado sa kalibotan ngadto sa $60 matag baril, ang labing taas sa niaging unom ka buwan.

            Apan mangutana mi pag-usab, puyra pangayo lang, hain na man ang usbaw?  Nganong nikalit man kamapagan-on ang mga kompaniya sa lana sa pagpausbaw sa ilang presyo?  Gikusi na ba sa ilang konsiyensiya?  O nangahadlok lang nga mabisto nang nangalisbo nilang baraha?

-o0o-

            Makapahibung tinuod nganong napugngan sa mga kompaniya sa lana ang law-ay nilang kahigwaos pagpasaka sa ilang presyo matag higayon nga molayat ang presyo sa lana sa merkado sa kalibotan.  Bisan kon ang ilang imbentaryo molungtad pag tulo ka buwan.  Nipausbaw man gani bisan nitidlom ang presyo sa lana sa gawas.

            Masabtan nato ang muna-sa-ginhawa nga utong sa mga kompaniya sa lana kon atong lingion unsay sagpa nga ilang nahiagoman sa niaging pipila ka adlaw:  Gimandoan sila sa hukmanan sa Manila, nga maoy naghusay sa pasangil nga nagkonsabo sila pagpaburot sa presyo, pagbukas sa libro sa ilang panalapi nga gitagoan sud na sa daghang katuigan.

-o0o-

            Makapasalamat na lang ta nga ang mga hukmanan maoy nihimo sa mga gimbuhaton unta sa Malakanyang.  Pulos ra diay pagarpar ang pasalig sa palasyo nga gisigehan nilag lili ang mga libro sa mga kompaniya sa lana ug nasuta nga wa sila magpalabi pagpaginansiya.  Bantog rang wa kaagwanta si NEDA Secretary General Ralph Recto nga P8 ang overpricing sa lana.

            Ang labawng hukmanan say nangunay pagbaraw sa higanteng mga kompaniya sa tambal pagpaburot sa ilang ginansiya.  Samtang nanagana hangtod karon ang DOH ug Malakanyang pagpagawas sa mga lagda sa Cheaper Medicines Law, ang Korte Suprema nisagpa sa mga higante nga di kapugngan ang importasyon sa gagmayng mga botika sa ilang mga tambal nga mas baratong gipamaligya sa ubang kanasuran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 17, 2009

            LEBRON v. KOBE

 

          Mahinayon bang gubat nilang Kobe Bryant ug Lebron James sa NBA finals?  O matulisok na sab si Kobe nga di makadaog og korona human nila palayasa si Shaquille O'Neal.  Duhay nagbuntaog nga babag sa dan ni Kobe:  Houston Rockets nga nakapakugang sa Los Angeles Lakers bisan wa silang Yao Ming ug Tracy McGrady; ug Denver Nuggets, kansang batan-ong pangu, Carmelo Anthony, kumbinsido nga siya, di si Kobe, ang mas takos nga mohagit sa koronang gipurung-purong nang daan ni King James.

          Gawas ni Kobe, si Phil Jackson mabitay sab kon matsambahan sa Rockets ang Lakers sa Game 7 karong Lunes sa kadlawon (oras sa Pilipinas).  Kapasanginlan sang di unta ma-kampeyon kon wa pa silang Shaq o Michael Jordan.

-o0o-

          Sa pikas nga bahin, mas gaan ang bagahe nga gisagubang sa Boston Celtics, bisan silay defending champion sa NBA, sa pag-inat sa batan-ong Orlando Magic sa semifinal series ngadto sa Game 7 (alas-8 sa buntag karong Lunes sa oras sa Pilipinas).  Niubos pag-ayong kahigayonan nga gihatag ngadto sa Celtics pagpanalipod sa kampeyonato human sila diriyot ilampurnas sa hilaw ug linghod pang Chicago Bulls.

          Kini tungod sa pagka-inutil ni Kevin Garnett hangtod sa kataposan sa playoffs.  Ang homecourt advantage ug ang kahinog na sa Celtics, sa way paghisgot sa duha ka adlaw nga pahuway nga gihatag sa NBA, makatabang nilang Paul Pierce ug Ray Allen ug kaubanan pag-abante sa Eastern Conference finals.  Sa di pa sila kilawon ni Lebron.

-o0o-

          Ang labing makapakugang nga magduduwa sa nagpadayong playoffs mao si Aaron Brooks sa Rockets.  Ang labing gamay nga magduduwa sa korte maoy labing dakong labad sa ulo nilang Kobe ug kaubanan.  Kon di mabaraw sa Lakers ang morang naghayon lang nga pagpa-untul-untol ni Brooks sa bola paingon sa tunga, mameligro nga masayo ang ilang bakasyon sa ting-init.

          Labing salawayong magduduwa mao si Andrew Bynum.  Nga gihulagway nang daan nga takos mga makigsakbang sa higanteng si Yao.  Apan wa diay siya magkinahanglan ni Yao pagmatuod nga wa pa moabot ang iyang panahon.

-o0o-

          Kon matinuod ang pangagpas nga kadaghanan nga maiya ang kampeyonato sa NBA karong tuiga, wa nay makapugong sa pagtandi ni Lebron ngadto ni Jordan, ang giilang labing maayong magduduwa sa tanang panahon.  Lahi ni Kobe, si Lebron nakamatuod na ngadto sa tanang hingtungdan sa iyang:

·        Determinasyon (pinaagi sa pagkugi atol sa bakasyon pagpadako pa sa iyang lawas, pagpalambo pa sa iyang katulin ug pagpalig-on pa sa iyang depensa); ug

*   Liderato (di siya mobalibad pagkupot sa bola sa labing mahinungdanon nga mga bahin sa duwa apan di sab siya managana pagsalig sa iyang kaubanan sa mga higayon nga di siya mahimong magbinugtong pagbaswat sa batan-on niyang pundok).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 15, 2009

              PILPIL SA KILKIL

 

            Gawas sa kapakyas pagpatin-aw sa eskandalo nganong ang Pilipinas maoy usa sa labing taas og bayad sa voice calls ug text messages, ug sa pagtuon nga nagbutyag nga wa diay gasto ang mga kompaniya sa telepono bisan usa ka dako sa pagpada sa text messages, niay laing binuang sa telcos nga gipasagdan lang sa kagamhanan sud na ron sa daghang katuigan:

            Ang Smart Communications, Globe Telecom ug Sun Cellular igo ra diay nga motaho ngadto sa Bureau of Internal Revenue (BIR), National Telecomunications Commission (NTC) ug Securities and Exchange Commission (SEC) pilay ilang kita.  Apan ang tulo ka buhatan way paagi pagsusi sa katinuod sa pangangkon sa higanteng mga kompaniya.

                        -o0o-

            Sa ato pa, ang banabana nga duha ka bilyon ka text messages ang mapada dinhi sa Pilipinas matag adlaw ila ra sa mga kompaniya sa telepono.  Way dag-anan ang BIR, NTC ug SEC kon mas daghan pa diay ang text messages nga angayng buhisan.  Labaw nang inutil ang kagamhanan sa pagtino pila gyod ang kita sa telcos sa mas mahalon nilang voice calls.

            Mao diay nga ang telcos, bisan sa kalibotanong krisis sa ekonomiya, nagpabilin nga maoy labing malambuon nga mga kompaniya.  Tungod sa ilang kadagko, nga nakapaburot sab pag-ayo sa ilang influencia sa politika, ang mga opisyal sa kagamhanan nangiyugpos lang atubangan sa sibaw nga mga pagduda nga nangilkil sila sa kabos nga mga konsumidor.

                        -o0o-

            Di ikahibung nganong wa kalusot ang nahaunang mga pagsuway pag-iban sa bug-at nga palas-unon sa mga konsumidor, sama sa balaodnon nga gipasaka ni kanhi kongresista Clavel Asas-Martinez sa ikaupat nga distrito sa Sugbo nga ang bayranan sa voice calls ipasikad sa matag gutling di sa matag gutlo.  Bisan ang pagarpar sa SONA ni Pres. Arroyo nga 50 sentabos na lang ang matag text way pupanaganang gibasura sa telcos nga kasamtangan lang nilang promo.

            Unsay kahigayonang mosalir ang bag-ong salida sa mga politiko?  Sama sa singko sentabos nga buhis sa matag text?  Ug pagbutang og metro sa cellphones aron matarung pagkuwenta ang buhis nga ipahamtang ang telcos?

                        -o0o-

            Hapit nang piniliay.  Matag ingon ining higayona, mokisaw dayon ang mga politiko pagtay-og sa dagkong mga magpapatigayon nga maoy naa sa posisyon pagtabang sa makalilisang nga gasto sa ilang mga kandidatura.  Maong lisod tuohan nga tsamba lang nga gihingusgan sa mga politiko ang karaan-ug-kadaghan-na-subli-sublia nga pasidaan pag-utingkay sa mga libro sa higanteng mga kompaniya sa lana ug telcos.

            Mao nga ayaw na lang pagpaabot nga may mahitabo ning ilang mga hudlat.  Gawas lang kon magkahiusa ug magpakabana ang mga konsumidor.  Inay maghinan-aw lang sa mga politiko pagpanguwarta sa mga kompaniya nga dugay nang nagpahimus nato, hain may mas maayo kon gamiton ang atong gahom pagpilpil sa ilang way kinutobang pangilkil?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 14, 2009

                DI MAGPALILI

 

            Ang pangugat sa mga kompaniya sa lana nga di sila angayng pugson sa pagpakita sa mga libro sa ilang panalapi ngadto sa kagamhanan nagmatuod nga gibakakan diay ta sa mga opisyal nga gitahasan pagpanalipod sa interes sa mga konsumidor gikan sa nag-aliwaros nga maniobra pagpaburot kutob sa mahimo sa ginansiya sa lana.

            Di diay tinuod ang pagarpar sa Department of Energy (DOE) ug sa Malakanyang nga nagsige na sila og lili sa mga libro sa mga kompaniya sa lana.  Ug di diay tinuod ang ilang pasalig nga wa magpatuyang ang mga kompaniya pagpaginansiya sa lana.  Kay unsaon man nila pagtino ang gidak-an sa tubo kon wa diay silang kahibawo pilay puhonan?

                        -o0o-

            Salamat na lang nga ang gipagawal apan wa mahimo sa Malakanyang natuman sa hukmanan sa Manila.  Nga maoy gisang-atan sa petisyon sa nagpakabana nga mga konsumidor nga namasangil nga ang tulo ka higanteng mga kompaniya sa lana—Petron, Shell ug Chevron—nagkonsabo sa pagpabiling taas sa presyo sa lana aron padayong mapaburot ang ilang ginansiya.

            Bisan sa pagkisikisi sa mga kompaniya sa lana, ang hukmanan niinsistir nga ablihan ang ilang mga libro ngadto sa pakisusi sa kagamhanan ug sa kihanteng mga konsumidor.  Kon mapatuman, mabantang na gyod sa kadaghanan kinsay nagsulti sa tinuod:  Ang mga mangtas ba sa lana nga nagpatuong makiangayon ang ilang presyo; o si Neda Secretary General Ralph Recto nga nibisto nga gipaburot ang presyo sa lana baleg P8 matag litro?

                        -o0o-

            Ubos sa oil deregulation law, may gahom ang kagamhanan sa pagsusi sa mga libro sa mga kompaniya sa lana.  Mao na lang ni ang nahibilin nga dag-anan sa mga konsumidor.  Kay makahimo na man ang mga kompaniya sa lana pagpausbaw sa ilang presyo bisan unsang orasa sa bisan unsang hinungdan.

            Ang bugtong kinutoban nga gitakda sa balaod mao nga di paburuton pag-ayo ang ginansiya sa mga kompaniya sa lana.  Nga mapatuman lang kon ang DOE ug ubang buhatan sa kagamhanan makakita sa mga libro sa Petron, Shell ug Chevron.

                        -o0o-

            Karong nabutyag na nga wa gyod diay magtagad ang kagamhanan sa pagtan-aw sa mga libro sa lana, wa nay lalis hain kapusta ang nangalisbo nga pamunoang Arroyo.  Luyo diay sa pagarpar nga nagdugo ang iyang kasingkasing alang sa kabos nga mga konsumidor, si Pres. Arroyo way kalainan sa hangol nga anananggal nga nisuyop sa dugo sa nangluspad nang mga biktima.

            Mas mahinungdanon diay alang ni Arroyo ang pagtagbaw sa kauhaw pagtilok sa tambok nga expanded value added tax (Evat) gikan sa matag litro sa lana.  Kay sa pagtuman sa batakan niyang tahas pagpanalipod sa kinabag-an sa katawhan—nga kon nakalimot na siya maoy tinuod niyang agawon—gikan sa bisan unsang matang sa pagpahimus ug pagpalabi-labi.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 13, 2009

                PIYESTA SA PANGALAGAD

 

            Laing Local ug Overseas Job Fair ang himuon sa Sugbo karong Domingo.  Ning higayona, turno na sab sa Dakbayan sa Mandaue ang pagtanyag sa kaliboan ka kahigayonan sa trabaho dinhi sa Sugbo ug ubang kanasuran sa kalibotan.  Matod ni Mayor Jonas Cortes magsugod ang kalihokan sa alas-9 sa buntag sa Heritage Park atubangan sa Mandaue City Hall.

            Ang tagduma sa Public Employment Service Office (PESO) sa Mandaue, Mosuline Suliva, niawhag sa mga aplikante pagduaw sa iyang buhatan sa Multi-Purpose building alang sa rehistrasyon.  Ang mga dunay pangutana mahimong motawag sa 3454952.  Ang bakanteng mga trabaho gisibya na sa DYAB Abante Bisaya.

                        -o0o-

            Labihang daghana nga naalagaran sa Halad sa Kapamilya sa Liloan niadtong Sabado.  Matod ni Mayor Duke Frasco sa Liloan niabot og 7,525 ang nakapahimus sa piyesta sa mosunod nga mga pangalagad:

·        1,803 ka mga bata ug mga dagko ang nahatagan og libreng konsultasyon ug tambal;

·        400 ang naibtan og ngipon;

·        650 ang mga bata nga natuli;

·        118 ang nagpahiling sa ilang mata;

·        200 ang nalibre sa pap smear ug breast exam;

·        1,500 ang naalagaran sa Bantay Bata 163 ug barangay health workers sa Liloan;

·        220 ang nakakuhag lisensiya, nakaparehistro sa ilang sakyanan, naka-drug test ug naka-smoke emission test sa LTO; ug

·        850 ang nasilbihan sa NSO, 501 sa Tesda, 271 sa CSCST, 105 sa DTI, 122 sa Philhealth, 185 sa DFA, 55 sa Comelec, 75 sa Pagibig, 32 sa Dole ug walo sa OWWA.

                        -o0o-

            Ang sunod nga Halad sa Kapamilya ipahigayon sa Dakbayan sa Canlaon, sa atong silingang lalawigan sa Negros Oriental.  Laing piyesta sa mga pangalagad ang mapahimuslan karong Mayo 22.  Mao ni labing unang Halad nga mapahigayon sa tabok sa lawod.  Hinaot nga mahinayon sab ang gitakdang mga Halad sa Bohol ug ubang mga lalawigan.

            Mapaubsanon ming modapit sa mga Negrense pagsalmot sa mga pangalagad gikan sa mga buhatan sa kagamhanan ug pribadong kahugpongan sa ilang kaugalingong nataran.

                        -o0o-

            Mas daghang pangalagad ang mapaabot sa mga Sugbuanon ug atong mga dumuduong sa kasilinganang mga lalawigan sa tibuok buwan nga kasaulogan sa kasumaran sa DYAB Abante Bisaya.  14 anyos na mi karong tuiga.  Ang inadlawng kalihokan sa Hunyo pangunahan sa Halad sa Kapamilya ug sa tinuig nga Kapamilya Run.  Pormal nga buksan ang kasaulogan dungan sa pag-abli sa mga klase karong Hunyo 1.

            Manghinaot mi nga sa makausa pa di managana ang nagkalainlain nga mga buhatan sa kagamhanan ug pribadong mga kahugpongan sa pagtampo sa ilang panahon, katakos ug kahimanan aron nga matingob sa usa lang ka dapit ug higayon ang mga pangalagad nga makatagbaw sa labing batakan ug labing dinalian nga mga panginahanglan sa kinabag-an sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 12, 2009

            PALISTA SA 2010

 

          Plaza Sugbu, Magallanes, Dakbayan sa Sugbo—Nabatyagan nakong nag-anam kalisod ang pagpanalipod sa akong pagdumili pagparehistro alang sa piniliay sunod tuig.  Ang labing lisod tubagon mao ang pangutana unsaon nako pagtampo sa daghang kausaban nga akong giawhag kon di ko mogamit sa labing batakan sa tanang katungod sa katawhang gawasnon:  Ang katungod sa pagpili?

          Ang wa nako pagparehistro nahimong labing sayon nga panagang dihang giduol ko og mga politiko sa niaging mga piniliay ug gihagad sa pagdagan.  Wa nay panahon sa pagparehistro busa sayon ra silang nabugnaw.  Apan atubangan sa hiningusgang kampanya pagsakmit sa kahigayonan sa 2010 alang sa makahuloganong kausaban, nagkaapiki ang baruganan namong mga botanteng nitahan sa gahom pagpili.

-o0o-

          Gisungog kong Atty. Lionel Castillano, ang Cebu Provincial Election Supervisor, kinsa sama nako dugay na sang wa kabotar—ako sukad sa Mitra-Fernan, siya sukad ni Salonga, nga nakaparehistro na siya sa Minglanilla.  Ug naglaraw pagpahimus sa local absentee voting nga gitanyag sa Comelec alang nilang mga tagduma sa piniliay, sama sa kapolisan ug kasundalohan.

          Maayo na lang kay nikumpisal si Atty. Michael Yu, ang bag-ong presidente sa Integrated Bar of the Philippines (IBP) Cebu City Chapter, nga utro sab siyang wa nay botar-botar.  Apan nakaparehistro siya ug inay mobotar nitabang sa C-Cimpel sa pagpangampanya alang sa ligdong ug hapsay nga piniliay.

-o0o-

          Si Comelec 7 Regional Director Rene Boac nangayog katin-awan sa akong baruganan atol sa Kapamilya Media Forum nga among gihimo dinhi sa paglusad sa BMPM (Boto Mo i-Patrol Mo):  Boykot ba ko kay way salig sa nangaging mga piniliay?  O tungod ba lang kay way napilian sa mga kandidato?

          Akong tubag?  Duha.  Wa ko magtuo nga tarungon pag-ihap ang akong boto, labi na dihang gibugalbugalan lang pagsusi ang Hello Garci tapes.  Ug nagtuo ko nga bisan kinsa sa mga nagpapili ang makalingkod sa 2010 ang mga kabos magpabiling alaot ug linupigan ug wa lang gihapoy kahigayonan nga makahaw-as gikan sa pait nilang kahimtang.

-o0o-

          Apan naigo ko sa sulti ni Marilou Chiongbian, pangu sa C-Cimpel.  Kinsa nagmartsa alang sa kausaban sukad pa sa 1986.  Ug andam nga magpadayon pagmartsa bisan magsungkod na uban sa iyang mga apo.  Nahupay sab ko sa pasalig nilang Alvin Dizon sa Akbayan ug Atty. Gonzalo Malig-on sa IBP Cebu nga inanay nang nitumaw ang kabubut-on sa bag-ong mga botante nga di mahaylo ni mahudlat.

          Mas naigo ko sa labtik ni Boac:  Ang labing kurakot nga mga opisyal sa kagamhanan napili sa labing tarung nga mga botante nga wa mobotar.  Salamat sa BMPM, ug sa kabakikaw sa akong pagpangampanya alang sa kalihokan samtang magpabiling kolorum, sublion nakong akong baruganan.  Salamat sab sa pahinumdom ni Atty. Marchel Sarno, Cebu City North Election Officer, nga duna koy hangtod Oktubre 31 pagpalista.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 11, 2009

            NEGOSYO SA DUGO

 

          Sa kataposan, hingpit nang ipatuman sa Regional Blood Center (RBC) sa Department of Health (DOH 7) ang mosunod nga mga lagda sa paghipos og dugo:

·        Did-an nang pribadong mga tambalanan sa pagbayad sa blood donors ug pagtigom og dugo sa ilang bloodbanks;

·        Pugson nang pribadong mga tambalanan paggamit sa dugo gikan sa RBC ug ubang buhatan nga gitugotan pagtigom og dugo;

·        Gawas sa RBC, ang Philippine National Red Cross (PNRC) ug Regional Blood Coordinating Council (RBCC) na lang ang gitugotan nga makakolekta og dugo;

·        Wa nay ipanghatag nga blood donation cards nga maggamit unta sa donors pagkuhag libreng dugo kon silay magkinahanglan; ug

·        Ang RBC na lay mo-screen sa tanang matigom nga dugo.

-o0o-

          Tungod sa hiniusang awhag nga among nadawat gikan sa RBC, PNRC ug RBCC, wa na paapila sa DYAB Abante Bisaya ug ABS-CBN Cebu ang pribadong mga tambalanan sa "Halad sa Kinabuhi," ang Kapamilya Blood Donation Campaign niadtong Sabado.  Nakaapil hinuon gihapon ang Cebu City Medical Center (CCMC), nga gidid-an na sab pagtigom og dugo, tungod sa dako ug dinalian nilang panginahanglan sa dugo.

          Gipasabot namo ang mga nanghatag og dugo nganong wa na silay nadawat nga blood donation cards; nganong di na libre ang screening kon manginahanglan sila o ang ilang mga kapamilya og dugo; ug nga ang bugtong tuyo sa paghatag og dugo mao na lang gyod ang pagluwas og mga kinabuhi.

-o0o-

          Ug natinuod ang among gikahadlokan.  Naibanan og kapin sa katunga ang gidaghanon sa mga nanghatag og dugo niadtong Sabado.  Gikan sa kapin sa libo sa nangaging mga buwan, ang labing daghan 1,464 niadtong Agosto sa niaging tuig, kapin na lang sa 400 ang nanunga sa mosunod nga venues:

·        114 sa Liloan Central School uban sa RBC;

·        113 sa Gaisano Grand Fiesta Mall uban sa PNRC;

·        106 sa EMall uban sa CCMC; ug

·        90 sa SM City uban sa RBCC.

-o0o-

          Tingali tungod lang kay pipila na lang ka dapit ang gipahigayonan sa kalihokan, nga ang blood donors mas layo nag biyahean aron lang makapakuhag dugo.  O tingali nagkinahanglan lang ang katawhan og dugang pagpasabot nganong patakiliron gihapon human nihatag og dugo.

          Sa mosunod nga mga adlaw hugot ming maniid mapatuman ba sa kagamhanan ang mga lagda paghipos sa dugo:  Kasilotan bang pribadong mga tambalanan nga nagnegosyo og blood banks?  Mapugos bang pribadong mga tambalanan paggamit sa dugo gikan sa RBC?  May katakos bang RBC pag-screen sa tanang dugo nga makuha sa PNRC ug RBCC?  Ug, labaw sa tanan, unsa na may gamitan sa dako nga kuwarta sa RBC, PNRC ug RBCC nga gigahin paglibre sa screening sa tanang makuha nilang dugo niadto?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 10, 2009

            KUTAY SA HALAD

 

          Liloan Central School, Liloan, Cebu—Hingpit nga nagmalampuson ang labing unang Halad sa Kapamilya sa Liloan.  Bisan una pa nilang pagsuway, si Mayor Duke Frasco ug kaubanan nakapahigayon sa usa sa labing dako nga Halad sukad masukad.  Ang kalapad sa wanang dinhi sa tulonghaan nakatabang pagpahapsay sa pagladlad sa mga pangalagad sa nagkalainlaing buhatan sa kagamhanan ug pribadong mga kahugpongan.

          Ang malampusong Halad nanukad sa makugihon nga pangandam.  Silang Mayor Frasco, Bise Mayor Thelma Jordan ug tanang konsehal sa Liloan naniid sa Halad sa Kapamilya sa Dalaguete sa niaging semana ug niduaw namo sa ABS-CBN aron pagsusi giunsa pagpahigayon ang nahaunang mga Halad.  Karon, sila nay angayng konsultahon unsaon paghimo ang mosunod nga mga Halad.

-o0o-

          Kaliboan ka mga kapamilya gikan sa Liloan, Compostela, Consolacion, mga dakbayan sa Danao ug Mandaue ug mas lagyong mga dapit maoy nakapahimus sa higanteng piyesta sa pangalagad.  Ang labing gipunsisokan pag-ayo mao ang libreng konsultasyon sa mga doctor ug mga tambal, libreng ibot sa ngipon, libreng tuli ug local ug overseas job fair.

          Laing gitapokan mao ang mga pangalagad sa National Statistics Office (NSO).  Kay ang Liloan gawas nga gitugotan sa NSO sa paghikay sa birth, marriage ug death certificates ug certificate of no marriage (Cenomar), nipadaplin lang una sa dugang bayranan nga ila untang ikapatong sa naandang bayranan sa mga transaksiyon sa NSO.

-o0o-

          Nahimong saksi ang Halad sa Kapamilya sa Liloan sa pagpalambo ni Mayor Frasco sa bag-ong mga teknolohiya sa komunikasyon di lang sa kinapusoran kon dili hangtod sa labing hilit nga mga barangay sa lungsod.  Ang libreng wimax (nga mas lapad ug mas gamhanan kay sa wifi) gipaabot nga makapasayon ug makapatulin sa mga transaksiyon sa mga molupyo uban sa nagkalainlaing mga buhatan sa kagamhanan.

          Ang pagpalangyab sa wimax ngadto sa tibuok lungsod gipaabot sab nga mopalambo sa kampanya batok sa kriminalidad.  Kay naglaraw si Frasco pagpakatap ug webcams sa mga disco ug ubang kalihokan nga kasagarang mahitaboan sa kaguliyang.

-o0o-

          Ang sunod nga Halad sa Kapamilya himuon karong Mayo 22 sa Dakbayan sa Kanlaon sa Negros Oriental.  Kansang mga representante naniid sa pagpahigayon sa Halad sa Liloan.  Sila nay ikaupat nga LGU nga mopahigayon sa Halad sunod sa Liloan, Dalaguete ug Sibonga.  May gitakda na sang Halad sa Kapamilya sa laing silingan natong lalawigan sa Bohol.

          Ang hilom nga utok sa padayong pagpalapad sa Halad mao si Fidel Magno sa Department of Manpower Development and Placement (DMDP) sa Dakbayan sa Sugbo.  Siya maoy tinuod nga niggiya sa LGUs, sama sa iyang pagtudlo namo, unsaon pagpahigayon ang mga Halad.  Hinaot nga padayong manakod ang kakugi ug kamanggihatagon nilang Magno, Frasco, Mayor Andrade Alcantara sa Dalaguete ug Mayor Lionel Bacaltos sa Sibonga.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 9, 2009

           AMONG DAN

 

          Nasemento na gyod ang among dan.  Human pasagdi sa 18 ka tuig nga pamunoan sa mga Ouano (siyam ka tuig sa amahan nga si Pedong ug siyam ka tuig sa anak nga si Teddy), naatiman na gyod ang agianan nga nitabas sa duha ka barangay—Basak ug Pagsabungan sa Dakbayan sa Mandaue.

          Gipasanginlan ang mga Ouano nga wa magtagad sa dan kay nilatas ni sa subdivision nga gipanag-iya sa paryente ni karon Mayor Jonas Cortes.  Karon ang among dan giilogan na pagsemento nilang Cortes ug sa gipangagpas nga higpit niyang ikasakbang sa piniliay pagka mayor sunod tuig—si Kongresista Nerissa Soon-Ruiz.

-o0o-

          Ang katunga sa dan sa habig sa Basak unang gipasemento ni Cortes.  Samtang ang pikas nga bahin sa Pagsabungan gisunod pagpasemento ni Ruiz.  Ilang billboards pulos nangangkon nga maoy responsable sa pagsemento sa dan.

          Ang bahin ni Cortes wa hinuon makatiwas pagsemento sa dan hangtod sa bukana sa Canduman.  Gipasangil ni Cortes nga pribado ang agianan ug ang lima ka mga tag-iya nagdumili paghatag sa luna ngadto sa dakbayan.  Wa hinuon siya makapasabot nganong wa gamita ang gahom sa kagamhanan pagkuha sa luna—wa bay igong pundo ang dakbayan, hasolan na ba pag-ayo sa husay sa hukmanan, o padayon pang nangumbinser sa mga tag-iya pag-usab sa ilang hunahuna?

-o0o-

          Bisan wa matiwas, mas nasayon ang among kinabuhi—salamat nilang Cortes ug Ruiz.  Bisan may nitumaw nang bag-ong mga suliran sa bag-ong gisemento namong dan—may mga sakyanan nang ganahang moparada ug may mga molupyo nga nilansang og mga goma pagbabag sa agianan aron nga di makapasutoy ang mga sakyanan—mas gaan nang akong buot nga magbaktas nga di na mag-ambak-ambak paglikay sa lapok, ni magtagutago aron di mapiksan sa lim-aw.

          Nahibawo hinuon ko nga ang among dan mahimong isyu sa umaabot nga piniliay.  Labi na kon mahinayon nga magkasakbang sila si Cortes ug Ruiz.

-o0o-

          Akong nabantayan nga mas daghang kadalanan nga nasemento sa paglingkod ni Cortes sa City Hall.  Apan may mga nakasulti sab nako nga mas daghan pa gyod unta ang maayo nga kadalanan kon wa pa babagi ni Cortes ang mga proyekto nga nakuhaan og pondo ni Ruiz gikan sa nasudnong kagamhanan.

          Mga magpapatigayon nipahibawo nako nga wa nay nangilkil nila sa pamunoang Cortes.  Apan ang uban niingon nga duna gihapoy manguhit nga mga opisyal ubos ni Cortes.  Sa iyang bahin, si Ruiz giisip nga mas lig-on kay gawas nga mas dakog puntil mas nakaila og mas daghang mga molupyo sa mas daghang mga barangay.  Silang duha ang nakasemento sa among dan.  Naglibog ang akong mga silingan kinsay pasidunggan sa ilang mga boto.  Salamat na lang nga wa ko marehistro.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 8, 2009

              IA H1N1

 

            Nganong si Manny Pacquiao ra man ang giawhag ni Health Secretary Francisco Duque nga di una papaulion sa Pilipinas?  Nganong sa tanang inilang mga Pinoy nga nakataak sa mga nasud nga natakdan na sa makamatay nga kagaw sa hilanat, si Pacquiao ra man ang iyang gidaginot?

            Nganong wa man kaako si Duque pag-awhag ni Pres. Arroyo nga di lang una mobalik gikan sa laing way klarong kapuslanan niyang biyahe sa tungatungang sidlakan hangtod matino nga di siyang kapanakod sa iyang kaugalingong katawhan?  Nganong wa man iapil pagpugong ang mga kongresista nga niabiba sa kadaogan ni Pacquiao sa Las Vegas uban sa kaliboan ka mga manan-away nga mahimong natakdan na?

                        -o0o-

            Way nakapangahas pagpangutana sa World Health Organization (WHO) kon gitugotan ba nila si Duque paggamit sa ilang ngan nga apil sa nitambag ni Pacquiao pagpabilin lang una sa Estados Unidos aron kalikayan ang kahigayonan nga makatabang pagpakatap sa makamatay nga kagaw.  Kon nakaako ang iyang amo paggamit sa ngan sa World Bank (WB) ug International Monetary Fund (IMF), kinsay makapasalig nga wa matakdi si Duque sa giuran-uran na lang nilang kagaw sa pamakak?

            Kon ang tuyo ni Duque mao ra ang pagpaningkamot pagpanalipod sa nasud ug katawhan gikan sa kalibotanong epidemiya, nga nanghapit-hapit man siya sa mga kontrobersiya nga gawas nga wa kinahanglana mahimong makabuong pa hinuon sa ligdong sa kampanya?

                        -o0o-

            Tungod ba kay si Duque dunay laing katuyoan gawas sa pagbadlong sa sakit?  Tungod ba kay sama sa ubang mga sakop sa gabinete nga nanagana nang daan nga di malugwayan ang termino sa ilang amo lapas sa 2010 nangamas na siyang daan og kaiplian kon mapupos na ang malipayon nilang mga adlaw?

            Hinaot makaamgo si Duque nga ang pagpanagang sa makamatay nga kagaw sa hilanat mas mahinungdanon kay sa iyang politikanhong mga ambisyon.  Hinaot nga matagbaw na lang sa headlines nga mamugna sa iyang mga kasayuran mahitungod sa sakit ug di na mangambisyon nga mokumpayot pa mas masilakong kapa ni Pacquiao.

                        -o0o-

            Ug mahimo bang mohunong na silang Duque ug ubang mga mananambal pagtawag sa hilanat, nga nasaypan pagtawag sa Mexico nga "swine flu," isip IA H1N1 virus?  Nag-unang hinungdan nganong mas daghang ganahan nga motawag sa kagaw nga "swine flu" mao nga way kahulogan ang gitanyag nga alternatibo.  Mas hanap paminawon kay sa gisugyot sa European Union nga "novel flu" o sa gisugyot sa Estados Unidos nga "human flu."

            Ang pag-insistir nilang Duque ug kaubanan sa IA H1N1 (alang sa Influenza A) di makahulagway alang sa kinabag-an sa katawhan sa kabug-at sa hulga sa kahimsog.  Wa silay kalainan sa usa ka magtutudlo nga naglutaw nga nangugat pagpasidaan sa mga tinun-an nga "ang sobrang CO2 makadaot sa H2O!"  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 7, 2009

                MAS DAKONG HULGA

 

            Kon ang tuyo sa kagamhanan mao lang ang pagpanalipod sa nasud gikan sa makamatay nga kagaw sa hilanat, nga nagsugod sa Mexico ug paspas nga nikatap sa Estados Unidos, Canada ug ubang kanasuran, himuon niya ang mosunod:

·        Tanggungon niya ang tanang pasahero sa tanang flights sa ayroplano gikan sa mga nasud nga nasudlan na sa kagaw ug buhian lang sila kon matino na nga di makatakod sa lokal nga mga molupyo; ug

·        Did-an sa labing daling panahon ang pagtugpa sa mga ayroplano ug pagdunggo sa mga barko gikan sa mga nasud nga natakdan na sa makamatay nga kagaw.

                        -o0o-

            Apan unsa may kapuslanan kon mapugngan tuod ang sakit apan magkaguliyang sab ang katawhan ug mainutil sab ang nasudnong ekonomiya?  Mao nga kinahanglang balansehon sa kagamhanan ang iyang mga lakang.  Kinahanglang tak-opan ang tanang lutsanan sa kagaw sa paagi nga di hingpit nga mabalda ang inadlawng kalihokan sa mga molupyo.

            Di na hinuon bag-o ang kalibotanong hulga sa kahimsog nga ato karong giatubang.  Gawas sa mas dagkong epidemiya nga nahiagoman sa atong katiguwangan, nasinati na sab sa atong panahon ang SARS (severe acute respiratory system) ug ang bird flu.  Nakalingkawas ang Pilipinas gikan sa maong mga katalagman.  Apan di tungod sa katakos ug kahingpit sa pangandam sa kagamhanan.

                        -o0o-

            Pipila sa buslot sa mga pangandam karon batok sa makamatay nga kagaw sa hilanat nga nabantayan:

·        Gitanggong ang mga gidudahan nga natakdan sa kagaw sud lang sa 24 oras, lahi sa gihimo sa Hong Kong ug ubang kanasuran nga pagtanggong sa mga gidudahan sud sa pito ngadto sa napu ka adlaw nga mao ang incubation period sa kagaw; ug

·        Way klarong listahan sa kaubang mga pasahero kon simbako makaplagan nga nataptan gyod sa kagaw ang mga gidudahan, nasobrahan ang pagsalig nga tumanon ang tugon nga magpahiling dayon sila kon motaas ang temperatura ug maglain ang ilang paminaw.

                        -o0o-

            Ang makamatay nga kagaw sa hilanat di ingon ana kakahadlokan nga di na ta manggawas sa atong mga pinuy-anan, di na manrabaho ug likayan na nato nga morang mga sanglahon ang atong mga silingan.  Ang kagaw kon moabot na man gyod sa atong nataran di masagang pinaagi sa taphaw nga mascara ni mahudlat sa usa ka milyon ka kapsula nga wa pa masuwayi kon magsilbi ba batok sa kagaw nga karon pa nailhi.

            Makatabang sa tanang hingtungdan kon magpadayon sa atong naandang kalihokan—sa atong naandang pagpanlimpiyo sa atong kaugalingon, naandang pagpanghunaw sa kamot ug naandang pagtabon sa atong baba kon moubo ug moatsi.  Mas daghang nangamatay tungod sa kahugaw sa atong palibot ug sa pagkagusbat sa atong kalikopan.  Mas daghang nakalas tungod sa katimawa sa kinabag-an ug sa pagpabaya sa kagamhanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 6, 2009

              HALAD SA LILOAN

 

            Nahingpit nang pangandam alang sa dakong piyesta sa mga pangalagad tibuok adlaw karong Sabado.  Ang Halad sa Kapamilya sa Liloan ipahigayon sa Liloan Central School sa Liloan, amihanang Sugbo.  Lain ning hinugpong proyekto sa lungsod sa Liloan, DYAB Abante Bisaya ug ABS-CBN Cebu.

            Gipasalig ni Mayor Duke Frasco sa Liloan nga ang tanang pangalagad bukas di lang alang sa taga Liloan kon dili alang sab sa kasilinganang mga lungsod ug mga dakbayan.  Dayag ning kalig-onan nga ang iyang batan-ong liderato nakatugkad sa labing dinalian nga mga panginahanglan sa mga molupyo ug busa nakigtambayayong siya sa nagkalainlaing buhatan sa kagamhanan ug kahugpongan sa pribadong sektor pagtabang nila.

                        -o0o-

            Nga mao ang sukaranan sa Halad sa Kapamilya, sa iyang padayong paglambo sa nangaging katuigan.  Nagsugod ni isip tinuig nga kalihokan, hangtod nga nahimong kaduha matag tuig, ug karon nahimo nang hapit matag buwan tungod sa pakigtambayayong sa local government units.  Ang Liloan maoy ikatulong LGU nga nagpasiugda og Halad, sunod sa Sibonga ug Dalaguete sa habagatang Sugbo.

            Masaligon ko nga ang kamanggihatagon nilang Mayor Frasco manakod sa uban pang lokal nga mga opisyal sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan.  Sa ingon, mas daghan, mas subsob ug mas dagko pang mga Halad ang mapasiugdahan ug mas daghan pang mga kinabuhi ang mahikap ug mga pangandoy nga makaangkon og katumanan.

                        -o0o-

            Nag-una sa mga pangalagad nga kapahimuslan atol sa Halad sa Kapamilya sa Liloan:

·        Local ug Overseas Job Fair nga magtanyag og kaliboan ka kahigayonan sa trabaho sa Sugbo ug ubang kanasuran sa kalibotan; ug

·        One-Stop Shop sa mga pangalagad sa Department of Foreign Affairs (mobile passporting), National Statistics Office (paghikay sa mga dokumento nga makuha sud sa tulo ka adlaw ug gitangtang ang patong nga bayranan sa munisipyo), Land Transportation Office (drivers license, rehistrasyon sa mga sakyanan, drug ug smoke emission tests), Pagibig (paghikay sa mga aplikasyon, pagtubag sa mga pangutana sa housing loans ug pagpasakop sa mga indibiduwal o mga kompaniya ug Dole (hinabang alang sa mga mag-uuma, mangingisda, kababayen-an ug kabatan-onan).

                        -o0o-

            Duna say mga pangalagad sa CSCST Main Campus (paghimo og sabon panglaba ug panghugas, chorizo, pagkuha sa bukog sa bangus, refrigeration ug pag-ayo sa mga sakyanan), Tesda (pag-ayo og cellphones, gas welding demonstration, bartending seminar ug libreng masahe) ug Municipal Agriculture Office (libreng kapon ug bakuna sa mga iro, iring ug ubang kahayopan ug libreng seedlings).

            Duna say libreng tupi, reflex ug manicure; libreng pagkaon, toothbrush, toothpaste ug mga duwa sa mga bata; libreng konsultasyon ug notaryo sa mga abogado sa Liloan; libreng konsiyerto ug mga kalingawan alang sa mga batan-on; rehistrasyon sa mga botante sa Comelec; ug libreng pagtudlo og eskrima.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com