Arangkada of Leo Lastimosa for July 19, 2009

              KATAHOM SA CAN-ASUJAN

 

       Can-asujan, Carcar, Cebu—Gikan sa akong gitungtongan nga bungtod, morang mga hulmigas tan-awon ang gatosan ka boluntaryo nga makugihong nanghipos sa mga gapnod ug ubang basura gikan sa Can-asujan Dam, sa tinubdan nga mga sapa ug sa naglibot nga kalasangan.  Ang divers sa Navy nitidlom aron pag-ugkat sa basura nga niunlod na sa lawom nga dam.  Mga sakop sa kapolisan nga gipangulohan ni PRO 7 Director Lani-o Nerez maoy niatraka sa mas baga nga mga kawayan ug mga gapnod nga hapit na mobuni sa sapa sa silingang barangay sa Caligngan.

       Kabahin sila sa Kapamilya "Limpiyo Sapa" pagtimaan sa ika-13 nga anibersaryo sa DYLS 97.1 Lupig Sila.

-o0o-

       Among kauban sa ABS-CBN nga si Junrey Nadela, kansang pamilya lumad nga taga Carcar, maoy nikumbinser namo pagtabang paglimpiyo sa Can-asujan Dam.  Nakumbinser siya sa panginahanglan pagpahibawo sa katawhan sa hulga sa Can-asujan human sa tibuok adlaw nilang pamasol og tilapia sa dam uban sa iyang ig-agawng si Rudy Nadela, nga nipahuway na sa iyang trabaho sa Manila aron motingob na pagpanguma dinhi.

       Wa ko nila sultihi unsay nahitabo sa ilang pamasol.  Apan mangahas ko pagpangagpas nga di daghan ang ilang kubit.  Kay segun pang Diosdado Rosales, tagduma sa dam, busog nang mga tilapia sa abundang lumot nga di na sila molingi bisan unsa pay ipaon sa taga.

-o0o-

       Si Rosales nga maoy direktor sa National Irrigation Administration (NIA) sa Sugbo nihulagway sa Can-asujan Dam nga madanihon alang sa lokal ug langyawng mga turista.  P5 ray pulta sa pipila ka cottages nga ilang gitukod.  Gihangop ni Rosales ang laraw ni Mayor Patrick Barcenas sa Carcar pagtukod og swimming pool ug pag-ayo sa dan paingon sa dam aron mas daghang madani dinhi.  Ang NIA magtukod sab og walking trails alang sa ganahang mokatkat ug molugsong sa mga bungtod ug lugot.

       Ambot unsay imong gustong piknik.  Apan ang kabugnaw ug kalab-as sa huyuhoy ug ang tin-aw ug timgas nga kanaas sa awas sa dam, samtang nagkaon kog putong balanghoy nga nabulit sa muscovado, nakahingpit na sa akong adlaw.

-o0o-

       Ang labing dakong kapuslanan sa dam mao ang iyang dakong tampo pagpalambo sa kapin sa 700 ka ektaryang kahumayan ug mga utanon sa 12 ka barangay sa ubos nga nakapahimus sa patubig.  Kay napugngan na man ang pinatuyangan nga pag-awas sa tubig, nidagko ug nilawom ang duha ka tinubdang sapa—ang Can-asujan ug Pondol—nga nakatabang sab sa panginabuhi sa mga molupyo sa ibabaw nga naagian sa mga sapa.

       Gidasig ni Mayor Barcenas si Bob Malazarte, ang tagduma sa among Kapamilya Backyard Gardening Project, pagda sa mga eksperto sa organic farming dinhi aron madugangan pang kinaadman sa mga mag-uuma sa pagpalambo sa ilang kita ug kinaiyahan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 18, 2009

                        LIKOY SA TAMBAL

 

            Ang gisugyot nga executive order sa maximum retail price (MRP), ang bag-ong ngan sa price control sa pipila ka mga tambal, niabot sa lamesa ni Pres. Arroyo niadtong Hunyo 16.  Bisan sa kamahinungdanon sa dokumento, nga gipasalig nga molaslas baleg 50% sa mga tambal nga labing gikinahanglan sa labing kabos nga mga pasyente, gipasagdan ning Arroyo nga siyam-siyaman sa iyang buhatan.

            Mas abtik ang Pfizer Philippines.  Nga nakahikay og tigom uban ni Executive Secretary Eduardo Ermita niadtong Hulyo 2 aron pagpadayag sa ilang kusganong pagsupak sa MRP.  Pagmatuod unsa kadako ang iyang braso, nakahikay ang Pfizer og ikaduhang tigom sa Malakanyang, ning higayona uban nang Arroyo, niadtong Hulyo 8.

-o0o-

            Hangtod niadtong Hulyo 8, way ek si Arroyo sa MRP.  Sa ato pa, sud sa tulo ka semana, wa magtagad si Arroyo pagpatuman sa probisyon sa balaod, nga (kon nakalimot na siya) iyang gipirmahan kapin na sa tuig ang nilabay, nga makaluwas unta sa kaliboan ka kabos nga mga masakiton gikan sa kamatayon tungod sa ilang kapakyas pag-abot sa gipaburot pag-ayong presyo sa mga tambal.

            Salamat sa pagbisto ni Senador Mar Roxas sa nangalisbo niyang pakigtagbo sa Pfizer ug ubang higanteng mga kompaniya sa tambal, nagkarakara na ron ang Malakanyang pagpasabot sa pagyaka lang ni Arroyo sa balaod nga iyang gipasidunggan nga makapalingkawas sa tanang katawhan, di lang sa mga suki sa Pfizer, gikan sa tunglo sa mahal nga tambal.

-o0o-

            Karon ingnan lang ta ni Arroyo nga wa niya pirmahi ang MRP kay 21 ra ka tambal ang nalista?  Nga ganahan siya nga mas daghan pang tambal ang mapaubos sa price control?  Nakalimot ba siya kinsay nag-andam sa listahan?  Si Health Secretary Duque III, nga iyang tinudlo, isip tagduma sa DOH nga (kon nakalimot siya) direktang ubos sa iyang buhatan.  Sa ato pa, si Arroyo ra say niunay og tamay sa iyang kaugalingong listahan.

            Nidangop si Arroyo ning desperadong pagtuwad ug pagbalitok aron pagtino nga di makapangangkon og kadaogan si Roxas nga nangambisyon pagbanos sa iyang lingkoranan.  Nga wa gani maayong pamatasan paghuwat niya nga maoy mopahibawo sa MRP atol sa iyang SONA karong Hulyo 27.

-o0o-

            Ang MRP mismo gidudahan sa mga nangamahan sa Cheaper Medicines Act.  Si Kongresista Risa Hontiveros sa Akbayan nipasabot atol sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya nga wa sila kahibawo giunsa pagtakda ni Duque ang presyo sa MRP ug kon nganong 21 ra ka tambal ang nalista.  Apan alang nila ang pagpirma sa executive order sa MRP mas maayo na lang kay sa wa.  Kay mahimo ra mang usbon unya kon makaplagang kuwang.

            Lahi si Arroyo.  Inay ipasabot ang pagdumili pagpahamtang sa price control nagpasalipod na hinuon sa kakuwang sa kumpetinsiya tali sa mga kompaniya sa tambal—nga nagpadayon hangtod karon tungod sa iyang pagpabaya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 17, 2009

                LUSOT APAN LUKOT

 

            Nakakita na gyod og lusot si Pres. Arroyo.  Wa niya pirmahi ang gisugyot nga executive order nga mopahamtang unta og price control sa mga tambal nga labing gikinahanglan sa labing kabos nga mga pasyente di tungod kay nakigkonsabo siya sa higanteng mga kompaniya sa tambal, suma sa pasangil ni Senador Mar Roxas, kon dili tungod kay nagpabiling huyang ang kumpetinsiya tali sa mga kompaniya sa tambal, unom ka buwan human sa pagpatuman sa Cheaper Medicines Act.

            Si Health Secretary Francisco Duque III ang nipatin-aw sa wa pagpirma ni Arroyo sa MRP (maximum retail price) sa 21 ka tambal nga iyang gisumiter niadtong Hunyo 16.  Aron tingali makapanghunaw si Arroyo kon mosamot ang kontrobersiya.

-o0o-

            Angayng mag-andam og mas katuohan nga katin-awan ang Malakanyang.  Kay mora na hinuon nga iyang gibasol ang balaod nga napakyas pagpalambo sa kumpetisyon tali sa mga kompaniya sa tambal.  Nga di makiangayon kay wa pa man hingpit nga mapatuman ang balaod—salamat sa iyang pagdumili pagpatuman sa usa sa labing mahinungdanong probisyon, ang pagpahamtang og price control sa labing gikinahanglan nga mga tambal.

            Ang katin-awan nga giluwatan ni Duque nibuong sab sa kaligdong sa iyang buhatan.  Sama rang gipasanginlan siyang Arroyo nga nagpataka lang sa pagsugyot og sulbad nga di maoy makasulbad sa suliran.  Maglisod hinuon si Arroyo pagpasabot nganong mas epektibo ang iyang pagyaka sa MRP ug ang pagpabaya sa kamahal sa tambal.

-o0o-

            Nakabantay tingali sa kataphaw sa ilang pagbasol sa kakuwang sa kumpetisyon, ang Malakanyang nipaapas og laing katin-awan:  Wa pirmahi ni Arroyo ang MRP kay gigamayan ra siya sa gilista ni Duque nga 21 ka tambal, gusto niyang ipatuman ang 50% nga laslas sa presyo sa mas daghang tambal.

            Nipuno ang palasyo nga nakigtagbo si Arroyo sa mga kompaniya sa tambal sa niaging semana aron pag-awhag nila pagpatuman og mas dakong usbaw sa mas daghang tambal.  Ug gipahamtang ni Arroyo ang ultimatum:  Napu ka adlaw, o hangtod lang karong Sabado.

-o0o-

            May gamayng buslot ang paapas sa Malakanyang.  Segun sa mga opisyal sa mga kompaniya sa tambal, nga nitambong sa tigom sa palasyo, sila ang nisugyot ngadtong Arroyo nga boluntaryo silang molaslas sa presyo sa mas daghang tambal.  Di na ta mahibung nganong nakaako ang Malakanyang paglubag sa sulti sa mga kompaniya sa tambal.  Kay ang palasyo kadaghan na man molubag sa mga pamahayag ni Arroyo mismo.

            Nagkauyon hinuong Malakanyang ug mga kompaniya sa tambal—kon di masumiter ang bag-ong lista sa mga tambal sa Sabado, Hulyo 18, pirmahan ni Arroyo ang MRP.  Laing balitok.  Dasonan diayng Arroyo ang lista sa 21 ka tambal nga gihulagway nilang kuwang, ug ang MRP sa balaod nga ilang gisalikway nga napakyas pagdasig sa pinuhalay sa presyo sa tambal.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 16, 2009

              TAGULILONG NGA LOAD

 

       Sige kong makmak ni Health Secretary Francisco Duque III tungod sa iyang pamolitika ginamit ang DOH ug ang kampanya batok sa A (H1N1).  Apan ako siyang pasidunggan sa pagbalibad sa gitanyag nga lima ka milyon ka "sulit" discount cards nga balor og P100 milyones bugti sa pagsibog sa maximum retail price (MRP), nga maoy bag-ong ngan sa price control sa mga tambal nga labing gikinahanglan sa labing kabos nga mga pasyente.

       Hinunoa, giduso ni Duque ang executive order sa MRP ngadto sa buhatan ni Pres. Arroyo sa niaging buwan.  Ang pagyaka sa MRP ug kinatibuk-ang balaod nga mopaubos sa presyo sa tambal bunga sa paglikoy ni Arroyo.  Di sa pagpabaya ni pangurakot ni Duque.

-o0o-

       Hangtod sa akong pagsuwat ini, nagpabiling taas ang presyo saa tambal sa Pilipinas.  Kapin na sa usa ka tuig human napirmahi ni Arroyo ang Cheaper Medicines Act.  Kapin na sa buwan human gisumiter ni Duque ang MRP.

       Bisan unsa pay hinungdan sa kalangay—ang duha man ka tigom nga gihikay sa Pfizer sud sa Malakanyang, o ang pagtuyo ni Arroyo paglangay sa bisan unsang mahinungdanon nga pahibawo hangtod sa iyang SONA karong Hulyo 27—angayng manubag si Arroyo sa iyang gimugna nga dakong eskandalo:  Ang pagsabotahe sa balaod nga mopalingkawas unta sa mga pasyente gikan sa kamatayon tungod lang kay wa silay ikaabot sa pinatuyangan nga pagsaka sa presyo sa tambal.

-o0o-

       Angayng hangpon ang kaso nga gitakdang ipasaka sa mga konsumidor batok sa higanteng mga kompaniya sa telepono.  Nga ilang gipasanginlan—ug may abunda silang sukaranan—nga nangawat sa loads sa ilang phone cards.  90% sa 70 milyones ka mobile phone subscribers ang naggamit sa pre-paid cards.  Ang nangawagtang nga loads sud na sa daghang katuigan mokabat na og binilyon ka pesos.  Dakong balikas ang pagkumpisal sa National Telecommunications Commission (NTC) nga way bisan usa sa mga biktima ang ilang natabangan.

       Nagkonsabo ang kahigayonan batok sa mga konsumidor:  Ang kahasol sa pagreklamo, ang kainutil sa NTC ug ang kadagko sa mga kawatan.  Hangtod karon nga nagkahiusa na sila pagkiha.

-o0o-

       Ang paghiusa ug pagpangisog sa mga konsumidor di hinuon igo nga garantiya nga kahatagan silag hustisya.  Sama sa nahiagoman sa mga konsumidor sa lana.  Nilampos na sila pagkumbinser sa hukmanan pagmando pagpaabli sa mga libro sa mga kompaniya sa lana.  Apan ang kagamhanan nakigkonsabo na hinuon sa higanteng mga kompaniya sa lana pagbabag sa ilang pagsusi sa way kinutoban nga pagpaburot sa ginansiya sa lana.

       Ang pakigbisog alang sa kaangayan di sayon.  Labi na kon ang kagamhanan, nga mao untay gitahasan pagpanalipod sa kaayuhan sa kinabag-an sa katawhan, adto mopusta sa mga mapahimuslanon.  Apan ang nagkahiusa ug nagpakabana nga katawhan di mahimong luukon hangtod s hangtod.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 15, 2009

              LUSOT NI GLO

 

       Kon wa pa kang kabantay, nagsunudsunod ang maayong mga balita sa nangaging mga adlaw.  Tuohi nga tsamba ra ni, as in naatol lang gyod, nga pila na lang ka adlaw ang nahibilin ug mohimo na sab si Pres. Arroyo sa iyang tinuig nga SONA (State of the Nation Address).  Samtang magkaduol nang SONA, may sukaranan ang pagpaabot nga madugangan pa ang mosunod:

·        Paglugway sa lahutay sa load sa phone cards ug pagtakda sa bayranan sa voice calls matag tulo ka segundos inay matag minuto;

·        Pag-us-os sa presyo sa krudo, gasolina ug ubang produkto sa lana; ug

·        Paglingkawas sa Italyanong bihag, si Eugenio Vagni, gikan sa Abu Sayyaf.

-o0o-

       Di ikahibung nga atol gyod sa SONA ni Arroyo, maatol sab, as in di gyod tuyuon, mapahibawo sa labing unang higayon, kon di pa mapatuman og mas sayo pa, ang mosunod:

·        Mas dakong us-os sa presyo sa tulo ka higanteng mga kompaniya sa lana, bisan pa kon mosaka na pagbalik ang presyo sa merkado sa kalibotan;

·        Labing menos 50% nga laslas sa presyo sa mga tambal nga labing gikinahanglan sa labing kabos nga mga pasyente, nga wa gyong katilaw bisan gamay sa "sulit" discount cards sa Pfizer; ug

·        Hingpit na nga mahunong ang mga pagpamomba sa Mindanao ug Metro Manila, bahala na kon way bisan usang madakpan.

-o0o-

       Di kong kabasol nimo kon, sama sa uban, mangandoy na lang nga mag-SONA si Arroyo matag adlaw.  Way makatulisok nimo kon mangandoy nga usahay, bisan unsa kanihit ug katalagsaon, lamasan og maayong mga balita ang way kinutoban nga mga eskandalo sa iyang pamunoan.

       Apan kon makahigayon ka paglili sa nangaging mga SONA, di na ka kinahanglang pasidan-an nga bisan ang maayong mga balita nga tsamba lang, as in naatol lang gyod, nga nahilambigit sa SONA di dumalayon.  Palihug ayaw kalimti ang iyang pahibawo sa niaging SONA nga 50 sentabos na lang ang text apan gibakwi dayon sa mga kompaniya sa telepono nga promo ra diay.

-o0o-

       Kinahanglan hinuong makalusot si Arroyo sa labing uwahi niyang eskandalo sa labing daling panahon, kon mahimo sa di pang SONA:  Unsaon niya pagpatin-aw ang kapin sa tuig nga kalangay sa pagpatuman sa balaod nga mopaubos sa presyo sa tambal?

       Kon iyang dalidalion pagpirma ang executive order nga hagbay rang giyak-an sa iyang buhatan, magngisi nga makapangangkon og kadaogan si Senador Mar Roxas.  Kon magpaugat sa bog di gyod mopirma, mas balikason siyang Korina Sanchez.  Ang bugtong sulbad nga nahibilin, kay di man makapabilanggo sa taga Pfizer, mao ang pagsilot sa labing pahoy nga kawani sa Malakanyang.  Iyang atraso?  Kapakyas pagpublikar sa maximum retail price (MRP) sa mga tambal nga hagbay ra diay niyang napirmahan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 14, 2009

              MAGPATARA NA SAB?

 

       Si kanhi presidente Joseph Estrada nipasidaan nga kon di mahiusa ang oposisyon modagan siya pagbalik pagka presidente sunod tuig.  Nireklamo si Senate Minority Leader Aquilino Pimentel Jr. nga way paglaom nga mahiusa ang oposisyon kay taphaw ang mga pagsuway paghiusa sa nagkasungi nga mga lider.  May sukaranan ang pagduda nga mas ganahan si Erap nga modagan kay sa paghiusa sa oposisyon.

       Bisan kon wa pa manglawgaw si Erap, saligi si Pres. Arroyo nga maoy mobabag sa paghiusa sa oposisyon.  Ang pagkabuak-buak sa oposisyon niadtong 2004 maoy nakalugway sa iyang pagtungkawo sa Malakanyang.  Ang magkahiusang oposisyon maoy makababag sa iyang laraw pagpabilin sa gahom lapas sa 2010.

-o0o-

       Kon oposisyon ang mosunod nga presidente, di sang katug nga maghayang si Arroyo.  Ang pagkabilanggo ug pagka konbikto ni Erap sa kasong pangurakot lab-as pa kaayo aron itugyan ni Arroyo sa kamapasayluon sa iyang mga kaatbang ang iyang politikanhong kaugmaon.

       Gidudahan nga dako ang papel sa Malakanyang sa pagsibog sa kandidatura pagka presidente ni Senador Panfilo Lacson.  Gituohan nga ang Malakanyang say labing determinado nga di magkasabot ang nagkabangga nga mga senador—Manny Villar, Mar Roxas, Loren Legarda ug Chiz Escudero.  Di gani kahibudngan nga usa nila maoy itugpo sa Malakanyang kon makagarantiya nga di hasulon si Arroyo sa iyang hingpit nang pagpahuway sa politika.

-o0o-

       Ang kadako sa papel nilang Erap ug Arroyo paghiusa ug pagbungkag sa oposisyon maoy labing dakong eskandalo sa nangangkon nga mga kaatbang sa pamunoan.  Di paigo ang kawsa batok sa giisip nga labing dakong pangawat ug panikas sa kasaysayan pagbugkos nila pagtino nga kahatagan nag kinutoban ang pagpanamastamas sa nasudnong kadungganan.

       Daghang salamat sa hakog nilang mga ambisyon, sa ilang kaugalingong mga kahiwian ug sa kakuwang og tinguha pagpatigbabaw sa kaayuhan sa kinabag-an, ang mga naghigwaos pagbanos ni Arroyo di makaangkon sa pagpaluyo sa katawhan.  Kansang pagduda nga wa silay kalainan sa mapahimuslanon nga gusto nilang pulihan may lig-ong sukaranan.

-o0o-

       Ang kalang-og nang Erap ug ang nag-unay nga oposisyon ug ang kakuwang og tarung nga kapilian sa katawhan maoy labing dakong tentasyon alang ni Arroyo sa pagsusi sa kahigayonan nga magpabilin siya sa gahom.       Bisan di magsilbi ang sunudsunod nga mga pagpamomba—nga gibasol sa mga heneral sa gabinete nga utok pulbora—tungod sa kusganong mga pasidaan gikan sa Estados Unidos, may lain pang alas nga gihuptan si Arroyo.

       Ang pag-usab sa batakang balaod ug ang paghimo sa iyang kaugalingon nga primero ministro kansang termino wa nay kinutoban mahimo ni Arroyo sa tumang kasayon.  Tungod sa iyang maukitong pagtuon sa kasaysayan ug iyang kaugalingong abundang kasinatian unsaon ta pagbuak-buak ug paggawong.  Apan molampos lang siya kon, sa makausa pa, ato na sang tugotan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 13, 2009

                        CORY UG DOY

 

            Nagdasok ang mga Sugbuanon nga nangaliya alang ni kanhi presidente Corazon Aquino atol sa misa nga gipahigayon sa Our Lady of Fatima Parish sa Basak, Dakbayan sa Mandaue gahapon sa buntag.  Ang misa gisibya sa ABS-CBN dungan sa samang mga misa nga gipahigayon sa ubang bahin sa nasud.  Ang misa giduma nilang Padre Carmelo Diola sa Dilaab Movement ug Padre Joy Danao, kura paruko sa Fatima.

            Silang Mandaue City Mayor Jonas Cortes ug Kongresista Nerissa Soon-Ruiz sa ika-unom nga distrito sa Sugbo maoy nangu sa lokal nga mga opisyal nga nitambong sa misa.  Apil si Cebu City Administrator Bimbo Fernandez.  Si ABS-CBN Area Manager Tata Cinco-Sy maoy nangu sa paghalad sa misa.

-o0o-

            Sa iyang wali, gituki ni Padre Diola ang duha ka talagsaong mithi nga gipasundayag ni Cory nga angayng panig-ingnan sa ubang mga nagkupot sa dagkong gahom:  Una, ang iyang kaisog pagbarug batok sa diktadurang Marcos niadtong 1986; ug ikaduha, ang iyang malinawon nga pagbiya sa gahom dihang napupos nang iyang termino sa 1992.

            Matod ni Padre Diola ang pagbaha sa katawhan nga nangaliya alang sa bayani sa Edsa nga nagmasakiton, nangaliya sab alang sa ubang mga masakiton ug bisan sa ilang kaugalingon.  Nipasabot siya nga ang katilingbanong balatian namugna tungod sa higanteng haw-ang sa pagpuyo sa espirituwal natong mga kinabuhi.

-o0o-

            Tungod sa kadaghan sa mga bayani sa Edsa sa 1986, wa kaayo mabantang ang kadako sa papel ni Cory sa paghiusa sa kinabag-an sa katawhan sa pagbarug, pagsukol ug pagsalikway sa diktadura.  Tinuod nga ang nagsugnib sa rebolusyon mao silang (karon Senate President) Juan Ponce Enrile ug (kanhi presidente) Fidel Ramos.  Apan ang dagway ug ngan ni Cory maoy simbolo ug gisangpit sa katawhan nga nakahukom na sa hingpit nga paglingkawas.

            Ang dakong trahedya sa atong panahon mao nga wa nay Cory nga makapahiusa sa kinabag-an sa katawhan pagpakigbisog alang sa makiangayong kausaban.  Way bisan usa sa mga pangu sa nasud karon nga moambas ni Cory sa 1986.

-o0o-

            Usa sa nakapalampos ni Cory paghagit sa diktadurang Marcos mao ang higanteng sakripisyo ni anhing bise presidente Doy Laurel.  Si Laurel mao nay nangu sa oposisyon dihang si Cory yano pa lang nga kapikas sa kinabuhi ni anhing senador Ninoy Aquino.  Ang pagpadaplin nilang Laurel ug ubang lubasan nga mga politiko nakahatag sa oposisyon sa ilang labing lig-on nga kahigayonan pagpalagpot ni Marcos pinaagi sa balota ug sa rebolusyon human gitikas ang piniliay.

            Mahimong wa pa motumaw ang bag-ong Cory.  Apan kinsa may bag-ong Laurel, Jovito Salonga, Ramon Mitra, Lorenzo Tanada ug Jose Diokno?  Nga way pupanaganang nisalikway sa ilang damgo pagpangu sa nasud alang sa usa ka ginang kansang katakos wa pa masuwayi apan gilaomang maoy makabugkos sa nasud?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 12, 2009

                KRIMEN SA TAMBAL

 

            Haskang bagaa og apapangig sa higanteng mga kompaniya sa tambal.  Kusganon nilang gisupak ang kamandoan pagpahamtang og price control sa mga tambal nga labing gikinahanglan sa labing kabos nga mga pasyente pinaagi sa pagpasidaan nga makadaot ni sa gawasnong merkado ug makahatag og ngil-ad nga mensahe ngadto sa lokal ug langyaw nga mga magpapatigayon.

            Apan sama rang giangkon sa mga kompaniya nga gipaburot ang ilang ginansiya dihang nisaad ngadtong Pres. Arroyo nga laslasan og katunga ang presyo sa pipila nila ka tambal.  Ang ila diayng pagtan-aw sa gawasnong merkado mao nga hingpit silang gawasnon pagpataas sa presyo bahalag ang mga konsumidor di nang kapatambal sa ilang mga masakiton ug nagbuntaog nang ilang ginansiya.

-o0o-

            Ang pagkonsabo sa higanteng mga kompaniya sa tambal di lang dakong kalapasan sa mga balaod sa gawasnong patigayon kon dili tampok pa gyod sa bukubuko sa kinabag-an sa mga pasyente nga maluwas pa unta gikan sa balatian ug kamatayon kon di pa tungod sa ilang kahangol sa ginansiya.  Bisan sa gawasnong merkado, tahas sa kagamhanan ang pagbaraw sa nangalisbo nilang kalapasan.

            Wa molayat ang kagamhanan pagpahamtang dayon og price control.  Apan way pupanaganang giisnab sa mga kompaniya ang nahaunang mga awhag pagpaubos sa ilang presyo dinhi—bisan iambas lang sa ilang presyo sa ubang kanasuran.  Bisan sa gawasnong merkado, ang kagamhanan may gahom pagpahamtang og price control.

-o0o-

            Ang pagpangugat sa mga kompaniya sa tambal nga pasagdan silang boluntaryo nga molaslas sa ilang presyo maoy labing makauuwaw nga pasundayag sa ilang kahawod ug ka way uwaw.  Nasakpan na sila—nikumpisal na gani—sa pagpaburot sa ilang ginansiya.  Inay moduko sa silot nga ipahamtang batok nila, nagpapating pag-awhag nga tugotan silang mobawi sa ilang atraso pinaagi sa pagkolekta na lag mas gamayng ginansiya.

            Wa silay kalainan sa bangis nga mamumuno nga human nasakping way kukaluoy nga niluba sa iyang mga biktima nihirit pa nga inay silotan siya hapuhapon lang niya ang mga biktima—o ang nangamig na nilang mga patayng lawas.

-o0o-

            Labawng makapasubo mao ang paglikoy ni Pres. Arroyo.  Human yak-i ang gisugyot nga executive order sa price control sa pipila ka tambal, nakigtagbo siya sa higanteng mga kompaniya sa tambal (ang tigom gitago unta gikan sa publiko apan giangkon sa Malakanyang dihang gibisto ni Sen. Mar Roxas).  Nahimutang ba kaha intawon ang mga kalag sa mga pasyente nga nangamatay tungod sa kamapahimuslanon sa mga bisita nga giyangu-yango ni Arroyo?

            Lisod nang lalison ang pasangil nga tua sa pikas kapusta si Arroyo sa pakigbisog pagpaubos sa presyo sa tambal.  Ang mas dakong demalas mao nga nakigkonsabo na sab siya sa mga kompaniya sa tambal pag-umol og taphawng mga ulug-ulog alang sa mga konsumidor.  Nga ipahibawo atol sa iyang SONA.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 11, 2009

                        SANGIT SA SONA

 

Kon wa kang kapahimus sa mas baratong presyo sa tambal hangtod karon, kapin sa usa ka tuig human napasar sa Kongreso ug napirmahan ni Pres. Arroyo ang Cheaper Medicines Law, ginhawa una og lawom.  Ug pangaliya nga tumanon sa higanteng mga kompaniya sa tambal ang ilang saad nga us-osan ang presyo sa ilang tambal sa di pa ang State of the Nation Address (SONA) ni Arroyo karong Hulyo 27.

Mao diayng gipanghambog nang daan sa Malakanyang nga malipay ang katawhan sa SONA.  Nagkasabot na diay silang daan nga baratuhon ang tambal dayong pakigpung ni Arroyo atubangan sa mga senador ug mga kongresista.

-o0o-

            Ang ilang pagpaabot sa SONA nagpasabot og kapin sa tuig nga pagkalangay sa paglaslas sa presyo sa mga tambal, nga labihang mahala kon itandi sa samang mga tambal nga ginama sa samang mga kompaniya sa ubang kanasuran.  Unsang matanga sa presidente nga makaako pagpaantos sa iyang katawhan aron lang may init siyang balita nga ikapasigarbo atol sa SONA?

            Hagbay rang napasar ang balaod kansang kinatibuk-ang ulohan, Universally Accessible Cheaper and Quality Medicines Law, nipasalig unta pagpalingkawas sa katawhan gikan sa way kukaikog nga pagpaburot sa ginansiya sa higanteng mga kompaniya sa lana.  Hagbay rang giduso ngadto sa Malakanyang ang kamandoan pagtakda og MRP (maximum retail price) alang sa mga tambal nga labinang gikinahanglan sa labing kabos nga mga pasyente.  Apan gipili ni Arroyo ang pagpaabot sa SONA.

-o0o-

            Makapasubo nang daan nga gipili ni Arroyo ang pagpakigtagbo sa mga kompaniya sa tambal (aron paminawon ang ilang pagpanalipod sa way sukaranang pagpaburot sa presyo dinhi, sukwahi sa mas ubos nga presyo nga ilang gitakda sa ubang kanasuran) inay sa labing timawa nga mga Pilipinhon nga padayong nahikawan sa batakang katungod sa kahimsog (aron unta mapahinumdoman kinsay mas nagkinahanglan sa tabang sa iyang buhatan).

            Mas makapasubo nga ulug-ulogan pa gyong Arroyo ang masakitong mga Pilipinhon sa sinabotan nga laslas sa presyo, nga mas ubos ug mas taphaw kay sa gitakda unta sa mga lagda nga giyak-an lang sa iyang buhatan.

-o0o-

            Kon gipirmahan pa lang untang Arroyo ang executive order sa MRP sa 22 ka tambal, makaginhawa na unta og luag ang mga pasyente.  Di na unta atakehon sa mas grabeng sakit tungod sa kamahal sa tambal alang sa yanong ubo ug hilanat.

            Niang pipila sa mga tambal nga ipaubos unta sa MRP apan giisnab ni Arroyo:  Tambal batok high blood pressure, Norvasc, nga mahimo na untang P22.50 gikan sa P44.50; tambal sa diabetes, Diamicron, nga mokanaog unta ngadto sa P7.35 gikan sa P14.75; antibiotic nga Zithromax nga mobarato unta ngadto sa P149.37 gikan sa P298.75; ug antibiotic nga Augmentin suspension 60 ml nga laslasan unta ngadto sa P179.50 gikan sa P359.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 10, 2009

            LUOK SA LIBRO

 

Ang bisan unsang nahibiling pagduda sa panagkonsabo tali sa kagamhanan ug pribadong mga kompaniya sa lana hingpit nga napapas sa ilang pagsupak sa kamandoan nga ablihan ang books of accounts sa Petron, Shell ug Chevron (kanhi Caltex).  Maayo na lang kay gibasura sa hukmanan ang ilang pagsupak.  Apan way tilimad-on nga ilang tumanon ang maghuhukom.

Si Manila Regional Trial Court Branch 26 Judge Silvino Pampilo Jr. niinsistir nga angayng tumanon sa Commission on Audit (COA), Bureau of Internal Revenue (BIR) ug Bureau of Customs (BOC) ang iyang sugo:  Nga utingkayon ang cash receipts, cash disbursement books, purchase orders sa mga produkto sa lana, delivery receipts, sales invoices ug ubang dokumento sa pagpamalit og lana sa tulo ka kompaniya gikan sa Enero hangtod sa Disyembre 2003.

-o0o-

            Makapahibung nang daan nga nagkauyon ang kagamhanan ug ang higanteng mga kompaniya sa lana sa pagtago sa mga libro sa patigayon sa Petron, Shell ug Chevron gikan sa mga konsumidor.  Mas makapahibung pa gyod ang paglikoy sa kagamhanan human kasab-i nilang Pres. Arroyo ug Energy Secretary Angelo Reyes ang mga kompaniya sa lana tungod sa patuyang nilang pagpasaka sa presyo sa ilang mga produkto.

            Inay hangpon ang kahigayonan pagsusi unsa kamakiangayon ang pagpaburot sa presyo sa lana dinhi sa ato bisan sa pagtidlom sa presyo sa lana sa merkado sa kalibotan, niapil na hinuon ang kagamhanan pagkuwestiyon sa katungod sa COA, BIR ug BOC pagsusi sa mga transaksiyon sa lana.

-o0o-

            May sukaranan ang mga konsumidor nga manghimalingka.  May katungod silang matinga asa man diay kapusta ning gobyernoha?  Tinuod ba nilang gikuwestiyon sa dakong burot sa presyo sa lana?  O giulug-ulogan lang nila ang mga konsumidor?

            Kon mosupak gyod ang kamandoan sa hukmanan, ang COA, BIR ug BOC mahimong sagpaon og contempt.  Apan unsa may mahimo ni Judge Pampilo batok sa higanteng mga institusyon nga nagkasabot pagsabotahe niya?  Ang bugtong dag-anan sa mga konsumidor mao ra nga milagrohan nga dutlan og uwaw ang mga hingtungdan.

-o0o-

            Si Reyes nagsige og pasidaan nga kon magpatuyang ang mga kompaniya sa lana sa ilang gibati, mapugos siya pag-abli sa ilang books of accounts.  Karong gidasonan na sa hukmanan ang iyang pasidaan, si Reyes maoy nikakak.  Giaway na hinuon si Neda Secretary General Ralph Recto tungod sa padayong pagpasangil nga overpriced ang lana dinhi sa ato.

      Apan si Reyes itoy rang Pres. Arroyo.  Mag-agad lang unsay sugo sa iyang amo.  Nganong di man gusto si Arroyo nga malilian sa mga konsumidor ang mga libro sa mga kompaniya sa lana?  May mga transaksiyon bang mga kompaniya sa lana nga, sama o labaw pa sa iyang tinagoan nga pagpa-retoke sa iyang dughan, peligrong mabisto sa kadaghanan?   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 9, 2009

              SUMBAG SA BUWAN

 

       Unsay mahimo sa katawhan kon ang kagamhanan maoy babag sa kausaban nga maoy makahaw-as nila gikan sa lang-og nga gahong sa katimawa ug inhustisya?  Mahimo silang mag-rebolusyon—moalsa og armas paghingilin sa mga nagtungkawo sa gahom.  Apan ang malampusong mga rebolusyon sa kasaysayan naghulad og di maayong hulagway:  Ang mga rebolusyonaryo wa lang mosunod kon dili nipalabaw pa sa kamapahimuslanon sa ilang mga gipulihan.

       Apan di ni igong sukaranan sa pagpangiyugpos ug pagpakahilom ug pagdawat na lang sa mga pangabuso sa mga namunoan.  Di mahimong hangtod sa hangtod na lang nga moduko ug magpaawot ang kinabag-an.  Kay makadasig lang ni sa mga gamhanan pagsaamot pagduot nila.

-o0o-

       Ang mga rebolusyonaryo mopasalig nga ang tinuorayng kausaban sa katilingban makab-ot lang pinaagi sa pag-ula og dugo.  Nga pinaagi lang sa pagbuno sa mga haligi sa nagharing hut-ong nga makahulip ang tinuorayng mga representante sa batakan nga hut-ong sa katawhan.

       Alang nila taphaw ang malinawon nga mga rebolusyon niadtong 1986 ug 2001.  Maong ang pangawat sa diktadurang Marcos gipalabwan pa sa PCGG ug ubang mga buhatan nga gitukod ni Cory Aquino.  Maong ang kakawatan ni Erap nahawongan sa makadaghang higayon sa pamunoan nga nagpaka aron ingnon nga maoy moalim sa tanan niyang imoralidad, paghubug-hubog ug pagpabadlong.

       Di ko andam nga makiglalis sa mga rebolusyonaryo.

-o0o-

       Alang nako, ang gikinahanglan sa nasud karon mao ang kausaban nga mapatuman sa labing malinawon ug makiangayon nga paagi—nga gawas nga way dugo, way bisan gamay nga papel ang kagamhanan.  Kanang kausaban nga di mopukan sa kagamhanan apan mohukas sa dunot nga institusyon nga wa kinahanglana ug di makababag sa pagsakmit sa katawhan sa ilang makiangayong luna ilawom sa adlaw.

       Apan unsaon nimo pagsukol ang institusyon nga labing gamhanan ug nga maoy nag-umol ug nagpatuman sa tanang mga lagda?  Unsaon nimo paglaktaw ang kagamhanan nga inay manalipod sa labing huyang mao na hinuoy nakigkonsabo sa mga mapahimuslanon?

-o0o-

       Pasaligan tika nga samtang nangandoy ko sa mga bituon nagtugkad ang akong tiil sa yuta.  Nahibawo ko nga morang sumbag sa buwan ang akong gihandom nga matinud-anon nga kausaban nga di kababagan ni bisan kinsa kay naggikan sa kinauyokan nga bahin sa matag kasingkasing sa kinabag-an sa katawhan.

       Di na mahitabo ugma.  O sunod buwan.  Mahimo ganing di ni nato masaksihan hangtod sa kataposan natong ginhawa.  Apan sama katino sa pagsilang sa adlaw sa sidlakan ug pagsawop ini sa kasadpan, moabot ang malipayong adlaw nga ang labing hawod nga mga hari ug labing kusganong kagamhanan motahan sa tanan nilang pamintaha, mokalawat nga di ang ilang hakog nga mga interes maoy mopatigbabaw, magbayad sa tanang pagpangyatak sa labing gagmay nga mga sakop sa katilingban, ug sa kataposan moluhod sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 8, 2009

              MITHI PAGSUKOL

 

       Ang kawani sa LBC sa Mandaue City buhi pa unta ron kon wa pa magdumili paghatag sa P2,000 ngadto sa mga tulisan niadtong Lunes sa buntag.  Si Padre Jovencio Rabusa buhi pa unta ron kon nihatag pa dayon sa iyang cellphone ngadto sa mga tulisan sa Cansojong, Talisay City niadtong Lunes sa gabii.

       Ang mga paniid sa ibabaw maoy nakahimong kasarangan na lang sa mga tambag gikan sa kapolisan ug mga opisyal sa kagamhanan nga kon simbako ikaw ang sunod nga mabiktima sa tulis ihatag na lang imong kuwarta o cellphone; kay ang mga butang nga mawa makit-an pa pagbalik, ang kinabuhi di na.

-o0o-

       Pasayloang mosukwahi ko.  Mas sayon unta ang pag-uyon, labi na atubangan sa nisulbong nga kriminalidad nga ang mga responsable nagkabangis batok sa mga biktima.  Apan alang nako nangalisbo ang bisan unsang sugyot nga sayop ang pagbarug, pagsukol ug pagpanalipod sa atong mga katungod.

       Makita natong mas makiangayong hulagway kon mosibog tag gamay.  Usa sa katuyoan pagtukod sa kagamhanan ug sa pag-umol og mga balaod mao ang pagpanalipod sa katawhan ug sa ilang kabtangan gikan sa mga mahilabtanon.  Di unta magkumpayot ang kinabuhi sa biktima sa tumoy sa armas sa tulisan kon natuman pa sa kagamhanan ang labing batakan niyang tahas pagpatuman sa labing batakan nga mga balaod.

-o0o-

       Ang tambag sa pagtahan dugay nang gipamugos sa mga haligi sa kagamhanan ngadto sa mga magbubuhis, di pinaagi sa sulti kon dili pinaagi sa pagpakita nga ang mga gagmay wa gyoy mahimo kon mangahas pagsukol nilang mga dagko.

       Unsa man tuod ang gidangatan sa mga nagpakatakos pagsupak sa di makiangayon nga mga pamunoan?  Nangahanaw sila ug wa na igkita sa ngitngit nga katuigan sa diktadurang Marcos.  Sa nisunod nga mga pamunoan, gipahilom sila—ang mga wa mahudlat sa kiha ug ang mga wa mabalhog sa bilanggoan way kukaluoy nga gipunggit sa nagtakoban nga mga vigilantes.

-o0o-

       Apan di mahimong motalaw ta.  Uwahi na nga karon pa ta magpalupig sa kurog sa atong kahadlok.  Ang paglawog sa atong kaugalingon ngadto sa mga mapahimuslanon—ma-tulisan man sa LBC, o ma-hawod man sa Malakanyang—maoy pagbudhi sa mga mithi nga gipakamatyan sa atong mga bayani.

       Ang pagtahan sa atong cellphone ngadto sa mga bugoy sa Cansojong sama rang atong gisalikway nga inamaw ang pagbutyag ug pagsukol ni Dr. Jose Rizal sa pagpanlupig, atubangan sa dakong tentasyon pagtila lang sa lapalapa, sa mga pari ug mga opisyal sa kagamhanan.  Ang pagpakahilom ug pagpangiyugpos lang atubangan sa pamakak, panikas ug pagpangawat sa mga nagtungkawo karon sa gahom sama rang atong gibasura nga pagpakabuang ang pag-alsa og armas ni Andres Bonifacio pagbatok ug paglugtab sa pagpangulipon sa mga langyaw.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 7, 2009

              ILAD SA LOAD

 

       Ang paglugway sa National Telecommunications Commission (NTC) sa lahutay sa phone cards—ang balor og kapin sa P300 magamit na sud sa lima ka buwan, inay sa usa ka buwan lang nga gitugot karon sa mga kompaniya sa telepono—angayng hangpon sa mga konsumidor.

       Apan kuwang pa.  Sa ubang kanasuran, unom ka buwan ang lugway sa ilang phone cards.  Bisan unsay kantidad.  Ang bag-ong lagda sa NTC nidason, inay mopatin-aw, sa kalibog sa subscribers pinaagi sa pagtakda og managlahi—ug busa lisod kaayong timan-an—nga mga lugway sa managlahi nga presyo sa nagkalainlaing phone cards sa nagkaribal nga mga kompaniya.

-o0o-

       Sa di pa ta manayaw sa kadalanan pagdaog sa kadaogan sa mga konsumidor batok sa higanteng mga kompaniya sa telepono, atong klaruhon nga ang gidalidali pag-umol nga mga lagda sa NTC maoy sayop nga tubag sa di mao nga suliran.  Maong kadudahan kon ang tuyo mao ba ang pagtabang ug dili ang paglibog sa mga konsumidor.

       Kay natay-og ang mga kompaniya sa telepono, apil nang NTC, sa pagsusi sa mga senador sa sibaw nga reklamo sa publiko sa loads sa ilang cellphones nga kalit lang nga nangawagtang.  Nga nisamot lang pag-ulbo dihang nikumpisal ang NTC nga inutil sila ug busa way nahimo pagbadlong ug pagsilot sa makauuwaw nga pangabuso ug pagpangyatak sa katungod sa kabos nga mga konsumidor.

-o0o-

       Ang mas taas nga lugway sa phone cards di makasulbad sa nangawagtang nga loads.  Mag-unsa man ang lima ka buwan nga lugway kon mawagtang nang load sa usa lang ka pamilok human mapuno sa subscriber?

       Nganong inay pangitaan ang mga kompaniya sa telepono sa nasurikbot nga kuwarta sa mga konsumidor, giulug-ulogan ra man hinuon ta nila og mas taas nga lahutay sa phone cards?  Tabla ra nga may nasakpan nga nangawat sa hinagoan, siningtan ug hiniposan sa kinabag-an sa katawhan.  Aron di maglangas ang mga biktima, gisaboran og dali-dali og bahaw ug baratuhon nga pan.

-o0o-

       Klaro na hain kapusta ang NTC.  Klaro na asa sila dapig kon magkasungi ang mga interes sa mga konsumidor ug sa mga kompaniya sa telepono.  Maong bisan kining bag-ong lagda wa pay klaro matuman ba.  Kon modangop na sang telcos sa mga hukmanan, mahimong moungot na sab ug hingpit nang makalimtan.

       Ang mga politiko nga nikalit lang og kalami sa pagpamanghag sa telcos utrong di kasaligan.  Mahimong nanghudlat lang aron pagpahibawo nga may dako silang panudlanan sa kampanya nga kinahanglang pun-on alang sa piniliay sunod tuig.  Kon maghinan-aw ug magpaabot lang sa hagbay rang nahalin nga salida, kuyaw nga kitang dinaugdaog nga mga konsumidor mao lang gihapoy mahibilin, sama sa naandan, nga magkupot sa basiyo nga buyot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 6, 2009

                        TRABAHO SA GUAM

 

            Kon nangita kag trabaho, makasabot ko kon maglaway ka samtang magbasa ini.  Dunay 20,000 ka bakanteng kahigayonan sa trabaho nga nagtangag og P100,000 nga binuwan nga suholan sa teritoryo sa Estados Unidos nga tulo ka oras ra gikan sa Pilipinas.  Ang dakong piyesta sa trabaho mahitabo sa Guam sunod tuig inig balhin sa baseng militar sa Estados Unidos gikan sa Okinawa, Japan.

            Apan ang di maayong balita:  Tungod sa krisis nga nihakop karon sa Amerikanhong ekonomiya, ang mga Amerikanhong way trabaho sa mainland maoy labing dakong karibal sa mga Pilipinhon pagtrabaho sa Guam.  Nitataw nang Estados Unidos nga di sila manawat og mga aplikante gikan sa China tungod sa kabalaka sa seguridad.

-o0o-

            Laing bantayanan:  Kon may nang-recruit na nimo alang sa $12 bilyones nga proyekto sa Guam, panawag dayon sa polis kay mangingilad nang niduol nimo.  Wa pay job order alang sa Guam nga giaprobahan ang Philippine Overseas Employment Administration (POEA).  Ang mga panginahanglan sa trabaho sa Guam mag-agad sa kagamhanan ug mga kontraktor sa Japan (nga maoy moabaga sa P8 bilyones nga gasto sa pagbalhin sa mga base) ug sa Estados Unidos (nga maoy mogasto sa balanseng P4 bilyones).  Matod sa Sugbuanong pangu sa POEA, Jennifer Jardin Manalili (taga Liloan) magsugod lang ang recruitment kon magsugod nang trabaho sunod tuig.

            Nauyonan na hinuon nga ang suholan mao ang minimum sa Guam nga P500 matag takna (o P100,000 matag buwan) ug nga way placement fee nga pangayuon gikan sa mga aplikante.

-o0o-

            Ang kinatibuk-ang gidaghanon sa construction workers nga gikinahanglan matino inig daog sa subasta pagtukod sa US Marines ug Air Force Headquarters sa Marso sunod tuig.  Ang aktuwal nga trabaho magsugod sa Hulyo sunod tuig.  Ang proyekto molungtad sa 2012.  Tanang Amerikanhong mga sundawo gikan sa Okinawa makabalhin na sa 2014.

            Kanus-a mosulbong ang panginahanglan sa health care personnel gikan sa Pilipinas:  Medical technicians sa radiology, cardio laboratories ug CT scan; occupational ug physical therapists, medical transcriptionists ug medical administrative personnel.  Ang pinalapdan nga US Naval Hospital magtanyag og family practice, OB-GYN, pediatrics, general surgery, internal medicine, occupational health ug preventive medicine, physical therapy, health promotions, ug social work services.

-o0o-

            Karon pa lang, gitambagan nang mga aplikanteng doktor ug nurses pag-andam sa ilang mga dokumento, apil nang pagkuha sa mga pasulit sa Estados Unidos sama sa NCLEX, CGFNS, IELTS, ug US Board certifications.

            Ang pasalig sa Amerikanhong kagamhanan nga way placement fee nga ipahamtang sa mga aplikante di hinuon angayng kumpiyansahan.  Sa ilang pagpangaplay sa bakanteng mga trabaho sa Canada nga way placement fee, ang mga aplikante dinhi sa Sugbo nabuktot lang gihapon sa dagkong bayranan.  Hinaot nga mas aktibo ang POEA pagbaraw sa kahangol sa placement agencies.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 5, 2009

        ILAD SA KAGAW

    

    May pasidaan ang mga eksperto World Health Organization (WHO) sa mga politiko sa Pilipinas:  Kon palabihon nila ang pamolitika sa mga paningkamot pagbadlong sa pagkatap sa Influenza A (H1N1) virus, mameligro ang Pilipinas nga mamahimong laing Argentina.  Diin nisulbong pag-ayo ang mga kaso sa A (H1N1) tungod sa pagdumili sa kagamhanan pagpatuman sa labing epektibong mga panagang nga ilang gituohan nga di magustohan sa mga botante.

    Gidayeg sa mga eksperto sa WHO ang kusganong mga lakang sa Mexico, nga maoy gisugdan sa bag-ong kagaw sa hilanat.  Gitak-opan sa Mexico ang mga tugpahanan, mga bay patigayon ug mga simbahan.  Nga mao karoy gipasidunggan nga nakahatag og lugway sa ubang kanasuran pagpangandam sa A (H1N1).

        -o0o-

    Sa pikas bahin, gibasol sa industriya sa turismo ang "pamolitika" sa Department of Health (DOH) nga maoy nakapaislag sa mga turista gikan sa Pilipinas.  Sa way paghingan ni Health Secretary Francisco Duque III, gibasol nilang mga opisyal nga managan sa piniliay nga nagsigeg pahibawo sa inadlawng pagtubo sa mga kaso sa A (H1N1).

    Uyon kong namolitika si Duque.  Apan supak kong ang inadlawng pahibawo sa pagdaghan sa mga pasyente sa A (H1N1) maoy nakapaislag sa mga turista.  Gawas kon taga langob ang gusto nilang danihon, ang tanang turista nahibawo sa paspas nga pagkatap sa kagaw sa tibuok kalibotan, di lang sa Pilipinas, ug makiangayon lang nga mokanselar sa ilang paglulinghayaw sa kanasuran nga natakdan, apil nang Pilipinas.

        -o0o-

    Kon ang industriya sa turismo maoy tumanan, di na lang ta maghisgot nga nagkadaghan ang atong mga pasyente sa A (H1N1).  Alang nila nganong iphon pa man nato pilay natakdan nga huyang man kaayong kagaw?  Gusto nilang patuohon ang mga turista nga luwas sila gikan sa kagaw kon manganhi sa atong kabaybayonan.

    Nakalimot ba sila unsay nahitabo sa kanasuran nga nidangop sa pamakak pagdani sa mga turista?  Ang pagtago sa sakit maoy ampay sa pagkatap sa kagaw.  Ug kay di man kublan ang mga turista ug mga tagduma sa turismo, maigo lang gihapon sila, sa gusto nilag sa dili.

        -o0o-

    Inay motago sa kangitngit, mas maayong atubangon natong kahayag.  Labihang daghana nang bakak ining nasura nga di makaayo sa tanang hingtungdan kon ilaron pa natong katawhan, apil nang atong mga dumuduong, sa mga hulga sa ilang kahimsog.

    Kon ang mga tagduma sa atong nasud di na katug-an sa kamatuoran giunsa pagkuha ang iyang mandato, kon hasta ang kakulian sa ilang panglawas gipasalipdan na sa pangilad nga nag-self quarantine sa panaganang natakdan sa A (H1N1), angayng makigbisog nang katawhan sa ilang batakang katungod pagpakisayod unsa kaluwas ang ilang mga kinabuhi.  Managan man o dili ang taga DOH; matinuod man o dili ang dughan sa taga Malakanyang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 4, 2009

                        POLITIKA SA HILANAT

 

            Sakto ang DOH.  Angay untang gipahibawo dayon sa usa ka pribadong tulonghaan nga duna silay mga tinun-an nga gipanghilantan.  O, kon wa silay nakitang sukaranan sa pagpahibawo, gipasud lang unta ang mga kawani sa DOH nga niabot sa ilang tulonghaan.

            Kay samtang makiangayon ang pagdangop sa tulonghaan og pribadong tambalanan pagsusi sa kahimtang sa panglawas sa ilang mga tinun-an, ang DOH lang gihapon maoy labing takos nga moduma sa kaso.  Gani, tungod sa paspas nga pagkatap sa kagaw sa hilanat, bisan kon ang kagamhanan di ganahang moangkon sa nagkadako nga katalagman, ang DOH maoy angayng agdon sa ubang buhatan sa kagamhanan, apil na sa pribadong mga tulonghaan ug mga tambalanan.

-o0o-

            Apan di sab mabasol ang tulonghaan, ug bisan ang pribadong tambalanan nga ilang gidangpan, nga wa na maghasol sa DOH.  Kay sama sa ubang hut-ong sa katilingban gibombardiyohan sila sa pasalig nilang Health Secretary Francisco Duque III ug Education Secretary Jesli Lapus nga ang A(H1N1) kasarangan rang hilanat nga matambalan lag kasarangang paracetamol.  Si Lapus nitandi gani ini sa peskat.

            Si Duque nitambag sa mga may A(H1N1) pagpuyo sa bay aron di mapuno ang mga tambalanan ug makaatiman pa sa mas seryusong mga masakiton.  Si Lapus nimando nga di suspensuhon ang mga klase bisan may mga tinun-ang may A(H1N1).  Ang mga lagda nga nalapas sa tulonghaan ug tambalanan nalubong sa kuoton kaayong website sa DOH ug di gyod gani igkita sa website sa DepEd.

-o0o-

            Salamat na lang nga ang lokal nga kadagkoan sa DOH padayon nga matinud-anon nga nagtuman sa ilang mga gimbuhaton.  Bisan sa paglikoy ni Duque.  Salamat nga wa sila matakdi sa mas makalilisang nga kagaw sa politika nga niulipon na nilang Duque ug Lapus.

            Maikog silang bukas nga mosukwahi sa ilang labaw, apan ang kadagkoan sa DOH nisukwahi sa kamandoan ni Duque nga di na himuon ang contact tracing, o pag-ila sa mga silingan, higala o kapamilya sa mga nataptan sa kagaw sa hilanat.  Nagpabilin silang mga mananambal.  Di sama ni Duque nga niusab sa dagway ug slogan sa DOH alang sa iyang pamolitika.

-o0o-

            Tungod sa hukom ni Duque nga kausa na lang sa usa ka semana mopahibawo sa bag-ong mga kaso sa A(H1N1), ang kasaligang tinubdan sa kasayuran sa kalibotang pagkatap sa kagaw sa hilanat mao ang World Health Organization (WHO).  Nga lahi ni Duque nipahibawo sa nagkadaghang mga nangasakit ug nangamatay nga way sagol nga propaganda.

            Ang dakong haw-ang nga namugna sa pagpabaya ni Duque gipulihan ni kanhi senador Ernesto Herrera, kansang inadlaw nga press release gipasikad sa labing uwahing listahan sa WHO.  Si Herrera, sama nilang Duque ug Lapus, nagtinguha sang makalingkod sa Senado.  Tan-awon natog kinsay mas saligan sa mga botante—ang mga tigtabon o ang tigpahibawo sa pagkatap sa A(H1N1)?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 3, 2009

              HANDUMANAN SA DAGAN

 

       Dihang nakabuylo nang pangandam sa Comelec alang sa automation sa piniliay sa sunod tuig, nagkalainlaing mga sektor sa katilingban nipasidaan sa kahigayonan sa computerized nga pagpanikas sa mga boto sa katawhan.

       Karong nidako ang kahigayonan nga mano-mano na sab ang piniliay sa 2010, ang nagpakabana nga mga sektor nakalimot nga labihan nilang panghimaraot sa automation ug nitiyabaw na sab sa kalangay ug kahasol ug kabusluton ug kaampay sa mga tikasan sa karaang paagi sa iskutenyo nga molungtad og tagpila ka adlaw ug bahaan og dugo ug kaguliyang.

-o0o-

       Apan salamat sa kapakyas sa Comelec pagtino sa katakos ug kaligdong sa ilang gideklarar nga mananaog sa subasta sa P11.3 biilyones nga proyekto, makaingon ta nga wa diay pangutana nga tulipsay ni pagduda nga wa kinahanglana.

       Di hinuon silang kalikay sa labing idlot nga mga tulisok.  Kay human nila pasaligi ang katawhan nga mahibaw-an nang sangpotanan sa piniliay sa usa lang ka pamilok human sa pagtak-op sa mga presinto sila ra say nihunlak sa nitugbaw na pag-ayo nga pangandoy nga maibanan kon di man hingpit nang mapapas ang lang-og nga pagpanikas.  Lisod tinuod sabton nganong sa kamahinungdanon sa transaksiyon nga ilang giduma, mora silang mga mayang bungol nga nagpakabuta pagsugot nga matingob ang tanan nilang itlog sa usa lang ka pugaran.

-o0o-

       Ang labing dagkong mga opisyal sa Department of Labor and Employment (Dole) ug kaubang mga buhatan nagtapok sa Bohol aron pagsubli sa ilang mga nahimo atubangan sa kalibotanong krisis sa patigayon ug panrabaho sa unang unom ka buwan ning tuiga.  Mao na ni ikaupat nga nasudnong tigom nila dinhi sa rehiyon sa niaging duha ug tunga ka tuig.

       Di tsamba nga ang tungatungang Kabisay-an maoy gipili ni Labor Secretary Marianito Roque nga sumbanan sa nasudnon nilang mga programa.  Ang Dole 7, ubos sa liderato ni Regional Director Elias Cayanong, maoy labing maayo og labok sa pagtabang sa mga anak sa singot ug ubang kabos nga mga sektor nga maoy nasugamak pag-ayo sa krisis.

-o0o-

       Alang sa mga nisalmot sa DYAB Kapamilya Run (Year 9) niadtong Dominggo, mahimo na ninyong ma-download ang mga hulagway sa inyong pagdagan nga nakuha sa mga sakop sa Shutter 8 Camera Club.  325 ka mga hulagway ang gi-upload sa Shutter 8 sa Picasaweb ug makita ninyo silang tanan sa: http://tinyurl.com/dyabdagan.

       Mahibaw-an na sab ang oras sa inyong pagdagan sa hingpit nga listahan sa 1,230 ka rehistradong runners sa 10K, 5K ug 3K categories.  Ang lista nga gipada ni Joel Baring sa Sports and Fitness Enthusiast (SAFE) among gi-upload sa http://tinyurl.com/dyablakaw. Daghang salamat sa inyong pagsalmot ug hinaot nga malingaw mo sa matahom nga mga handumanan sa inyong pagdagan.  [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com