Arangkada of Leo Lastimosa for August 27, 2009

                        KAPILA NA MANGLAKTOD?

 

            Nagkadaghan ang mga pamahayag nga giluwatan nilang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan, nagkalawom ang gahong nga ilang nahimutangan.  Samtang nabantang nang determinasyon sa Kapitolyo paglubong ni Provincial Board (PB) Member Juan Bolo, salamat sa kalapad sa dagat nga nitabon sa yuta sa mga Balili nga ilang gi-usik-usikan sa buhis sa mga Sugbuanon, natagpisaw ug nagkabulingit sab sila.

            Karon nabisto na wa diay magbinugtong si Bolo sa pagpalusot sa transaksiyon.  Giabagan siya sa hingpit nga pagpabaya sa iyang kaubanan sa PB ug ubang mga departamento sa Kapitolyo.  Di sang kapanghimakak si Garcia sa dakong papel nga iyang gihuptan pagtino nga kabayran ang wa pa igkita nga yuta sa mga Balili sa labing daling panahon.

                        -o0o-

            Dapiton nako ang imong pagtagad sa pagpirma ni Garcia sa memorandum of agreement (MOA) uban sa mga Balili.  Ang notaryo nagkanayon nga gipirmahan niya ang MOA niadtong Abril 21, 2008.  Apan si Garcia niingon nga napirmahan niya ang MOA sa wa pang Abril 21 kay niadtong adlawa nilarga na siya paingon sa Guam.

            Sama sa ubang opisyal sa Kapitolyo nga naligsan, kaluoy sa abogado sa Kapitolyo nga maoy nag-notaryo sa MOA.  Siya ang mapiit sa paghimo sa bakak nga pangangkon nga gipirmahan ni Garcia ang MOA sa iyang atubangan niadtong Abril 21.  Apan di hingpit nga makalingkawas si Garcia.  Ang unod sa MOA maoy nipasiwil alang sa tanang hingtungdan sa sidsid sa iyang saya.

                        -o0o-

            Matod ni Garcia gipirmahan niya ang MOA pinasikad sa unang resolusyon sa PB niadtong Enero 14, 2008 nga nagtugot niya pagsud sa transaksiyon.  Apan ang presyo ug ang gidak-on sa luna nga gitakda sa iyang gipirmahan nga MOA wa motakdo sa unang resolusyon.  Kon dili sa ikaduhang resolusyon nga gipasar sa PB sa samang adlaw sa iyang pagpirma sa MOA.

            Duna lay gamayng problema.  Ang ikaduhang resolusyon di pa epektibo kay napirmahan ni Acting Governor Greg Sanchez pagka Abril 24 na.  Inay ipasabot ang bulilyaso, si Garcia sama sa naandan nitulisok ni Bolo.  Kay matod niya wa kinahanglana ang ikaduhang resolusyon.  Nga, nakatag-an mo, gipasar sa PB tungod sa pagtuo nga kang Garcia ang transaksiyon.

                        -o0o-

            Mas lisod tuohan ang pangangkon ni Garcia nga wa siyang kahibawo nga si Bolo ray nag-andam sa MOA.  Kon tinuod nga wa siyang kahibawo diin gikan ang dokumento, unsa may garantiya sa Sugbuanong mga magbubuhis nga iya ning gibasa?  Gawas pa, mas tulukibon ang kapakyas sa PB pagdason sa MOA nga iyang gipirmahan.

            Kon tinuod nga gitipigan rang Bolo ang MOA human pirmahi ni Garcia, makuwestiyon ang kaligdong sa paghikay sa mga dokumento sa Kapitolyo.  Di lang sa pagpalit sa yuta, aw dagat diay, nga giangkon sa mga Balili.  Kon dili hasta sa uban pang multi-milyones pesos nga mga transaksiyon nga ilang gisudlan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 26, 2009

                NAKAMENOS NATO

 

            Nakamenos gyod diayng Kapitolyo sa mga Sugbuanon.  Gawas nga wa kakita asa nagsugod ug asa kutob ang 25 ka ektaryang luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga, wa sab diay sila magtagad pagtan-aw sa mga titulo sa yuta.

            Kon may bisan gamay pa lang untang kaikog silang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan sa kabos nga mga Sugbuanon, kansang mandato maoy nakapahimutang nila sa katungdanan ug kansang buhis maoy ilang giwaldas, gihuwat unta una nila ang mga titulo sa yuta, bahala na kon wa sila magtagad pagsusi sa naa ba sa ibabaw o ilawom sa dagat, wa pa hatagi og pasiunang bayad ang mga Balili.

                        -o0o-

            Nahugno ang kinakusgang panagang nilang Garcia ug kaubanan sa nabulilyasong transaksiyon:  Nga nibayad sila sa mga Balili kay nisalig sa katinuod sa mga titulo ug sa Torrens System nga maoy gisunod sa Republika sa Pilipinas.  Ang sistema niila sa original certificate of title o sa transfer certificate of title isip pruyba sa pagpanag-iya.

            Ang wa pagpaabot sa certified true copies sa mga titulo nagmatuod nga mas determinado ang Kapitolyo pagpalusot sa transaksiyon kay sa pagpanalipod sa interes sa mga Sugbuanon.  Di diay tinuod nga bilib sila sa torrens kon dili mas bilib sila sa "tulin" system. Hinaot nga ang ilang pag-isnab sa titulo wa magkahulogan nga gihatagan nilag mas dakong importansiya ang "porsiyento" sa transaksiyon.

                        -o0o-

            Laing kahibulongan nga bahin sa transaksiyon:  Dunay duha ka resolusyon nga gipasar ang provincial board pagtugot ni Garcia pagsud sa transaksiyon uban sa mga Balili—ang orihinal nga resolusyon niadtong Enero 14, 2008 nga nagtakda sa presyo nga tag P434 matag metro cuadrado giusab niadtong Abril 21, 2008 nga nagpaubos sa presyo ngadto sa P400 matag metro cuadrado; apan si Garcia wa magpaabot nga ma-epektibo ang inusab nga resolusyon, gipirmahan niyang MOA pinasikad sa pagtugot sa unang resolusyon apan ginamit ang presyo sa ikaduhang resolusyon.

            Unsa may ilang gidalian?  Nganong mora man silag gisilihan?  Nganong mora mag naglumba paglayat nga morang wa nay ugma?

                        -o0o-

            Nagkadaghan ang nanggawas nga kasayuran mahitungod sa transaksiyon, nagkabantang ang kadako sa papel ni Board Member Juan Bolo—gikumbinser si Garcia pagpalit sa yuta, giapura ang appraisal committee pagtakda sa presyo sa luna, gikumbinser ang provincial board pagtugot ni Garcia ug pag-andam sa deed of sale ug sa MOA.

            Masabot nga nagkarakara ang appraisal committee dihang gibundakan ni Bolo sa ngan ni Garcia.  Katuohan sab nga nagyanguyango ang provincial board dihang giwarawara ni Bolo ang ngan ni Garcia.  Apan pasayloa nga maglisod ko pagtuo nga hasta si Garcia naapil og kakugang ug nahasiril-siril nga morang gilubatlubatan dihang giapura ni Bolo.  Gawas lang kon nakumbinser ni Bolo si Garcia nga tinuoray ning transaksiyon ni Garcia.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 26, 2009

                NAKAMENOS NATO

 

            Nakamenos gyod diayng Kapitolyo sa mga Sugbuanon.  Gawas nga wa kakita asa nagsugod ug asa kutob ang 25 ka ektaryang luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga, wa sab diay sila magtagad pagtan-aw sa mga titulo sa yuta.

            Kon may bisan gamay pa lang untang kaikog silang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan sa kabos nga mga Sugbuanon, kansang mandato maoy nakapahimutang nila sa katungdanan ug kansang buhis maoy ilang giwaldas, gihuwat unta una nila ang mga titulo sa yuta, bahala na kon wa sila magtagad pagsusi sa naa ba sa ibabaw o ilawom sa dagat, wa pa hatagi og pasiunang bayad ang mga Balili.

                        -o0o-

            Nahugno ang kinakusgang panagang nilang Garcia ug kaubanan sa nabulilyasong transaksiyon:  Nga nibayad sila sa mga Balili kay nisalig sa katinuod sa mga titulo ug sa Torrens System nga maoy gisunod sa Republika sa Pilipinas.  Ang sistema niila sa original certificate of title o sa transfer certificate of title isip pruyba sa pagpanag-iya.

            Ang wa pagpaabot sa certified true copies sa mga titulo nagmatuod nga mas determinado ang Kapitolyo pagpalusot sa transaksiyon kay sa pagpanalipod sa interes sa mga Sugbuanon.  Di diay tinuod nga bilib sila sa torrens kon dili mas bilib sila sa "tulin" system.  Hinaot nga ang ilang pag-isnab sa titulo wa magkahulogan nga gihatagan nilag mas dakong importansiya ang "porsiyento" sa transaksiyon.

                        -o0o-

            Laing kahibulongan nga bahin sa transaksiyon:  Dunay duha ka resolusyon nga gipasar ang provincial board pagtugot ni Garcia pagsud sa transaksiyon uban sa mga Balili—ang orihinal nga resolusyon niadtong Enero 14, 2008 nga nagtakda sa presyo nga tag P434 matag metro cuadrado giusab niadtong Abril 21, 2008 nga nagpaubos sa presyo ngadto sa P400 matag metro cuadrado; apan si Garcia wa magpaabot nga ma-epektibo ang inusab nga resolusyon, gipirmahan niyang MOA pinasikad sa pagtugot sa unang resolusyon apan ginamit ang presyo sa ikaduhang resolusyon.

            Unsa may ilang gidalian?  Nganong mora man silag gisilihan?  Nganong mora mag naglumba paglayat nga morang wa nay ugma?

                        -o0o-

            Nagkadaghan ang nanggawas nga kasayuran mahitungod sa transaksiyon, nagkabantang ang kadako sa papel ni Board Member Juan Bolo—gikumbinser si Garcia pagpalit sa yuta, giapura ang appraisal committee pagtakda sa presyo sa luna, gikumbinser ang provincial board pagtugot ni Garcia ug pag-andam sa deed of sale ug sa MOA.

            Masabot nga nagkarakara ang appraisal committee dihang gibundakan ni Bolo sa ngan ni Garcia.  Katuohan sab nga nagyanguyango ang provincial board dihang giwarawara ni Bolo ang ngan ni Garcia.  Apan pasayloa nga maglisod ko pagtuo nga hasta si Garcia naapil og kakugang ug nahasiril-siril nga morang gilubatlubatan dihang giapura ni Bolo.  Gawas lang kon nakumbinser ni Bolo si Garcia nga tinuoray ning transaksiyon ni Garcia.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 25, 2009

                        BAHAG ANG IKOG

 

            Pila ka adlaw human nangayo og pasaylo ug niangkon og responsibilidad si Gobernador Gwen Garcia sa pagpalit sa luna sa mga Balili nga naa pa sa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga, nagkapuliki ang mga opisyal sa Kapitolyo pagmatuod nga di diay bulilyaso ang transaksiyon:

·        Legal diayng transaksiyon kay wa pa maaprobahi ang walo ka tuig nang rekomendasyon sa DENR pagbasura sa mga titulo sa mga Balili;

·        Bisang mga luna ilawom sa dagat mapuslan sa reclamation project ginamit ang abo sa uling nga itam-ok-na-binayran-pa sa Kepco-SPC Power Plant Corporation; ug

·        Kon di na mabawi ang P38 milyones, may ubang yuta ang mga Balili nga makuha ang Kapitolyo.

                        -o0o-

            Bisan si Cebu Provincial Board Member Juan Bolo, kansang lifestyle gitumbok nga inanayng nausab human sa transaksiyon, niisa sa kahigayonan nga kapanalipdan sa Kapitolyo bisan ang mga titulo sa pagatpatan ug sa mga luna ilawom sa dagat.  Inay modason sa makiangayong mga pagsaway sa pagpatitulo sa Silot Bay sa Liloan, si Bolo nipili pagkabayo sa gikuwestiyong hukom sa Korte Suprema nga nipatigbabaw sa katungod sa nakapalit sa mga titulo nga nakuha sa ilad.

            Saliging mga abogado sa Kapitolyo nga makapangita og lusot bisan sa labing makauuwawng mga transaksiyon nga ilang masudlan.  Bisan ang pagduot nilang Bolo atubangan sa publiko, sama sa pagpangayog pasaylo ni Garcia, mahimong kabahin lang diay sa ulug-ulog paghupay sa kasuko sa Sugbuanong mga magbubuhis.

                        -o0o-

            Apan ang transaksiyon, nga nakapaalkanse pag-ayo sa kagamhanan, nahuman na.  Ang bisan unsang lusot—pagbawi sa kuwarta, pagpanalipod sa titulo ug pagpangita og kapuslanan sa kuwestiyonableng kabtangan—di makapapas sa nahimo nang kalapasan sa balaod.  Ang pagpabaya nilang Garcia ug ubang kadagkoan sa Kapitolyo di mahimong kalimtan ug isalindto na lang.

            Hinaot nga di magpalipat ang mga Sugbuanon gikan sa tinuod nga isyu.  Giwaldas sa Kapitolyo ang ilang buhis sa transaksiyon nga marka pataka.  Bisan unsaon pagpakauwaw sa Kapitolyo ang mga nibutyag sa kahiwian, hinaot nga padayong maningil ang mga magbubuhis sa mga nibudhi sa ilang pagsalig.

                        -o0o-

            Ayaw na lag palipat og subay sa imbestigasyon sa Kapitolyo nga gipasiugdahan ra sab sa mga imbestigahunon.  Hinunoa, tabang og paniid sa imbestigasyon sa Visayas Ombudsman sa eskandalo.  Labihan nila kamaikugon nga nalukop na sila pagpangayo sa tabang sa pribadong mga tawo ug ubang buhatan sa kagamhanan, gawas sa taga Kapitolyo nga maoy utok sa transaksiyon.

            Ambot nganong mahadlok si Visayas Ombudsman Pelagio Apostol paggamit sa iyang gahom pagsupina aron mapugos silang Garcia ug kaubanan pagtahan sa mga dokumento sa gikuwestiyon nilang mga transaksiyon—sama sa pagpalit sa luna sa mga Balili ug sa pagtukod sa CICC.  Bisan ang nakabuylo na nilang imbestigasyon sa deco lampposts sa Asean Summit wa gyong kaabot sa kinadak-ang isda—si DPWH Secretary Hermogenes Ebdane.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 24, 2009

                UNSAON PAGLUSOT

 

            Naka-komisyon man si Cebu Provincial Board Member Juan Bolo o wa, may mga opisyal man sa Kapitolyo nga nagduka pagtuman sa ilang katungdanan o wa, nagpiyong man ang mga sakop sa provincial board sa pagpalusot sa pagpalit sa yuta sa mga Balili o wa, di na mahinungdanon.  Giduphan na silang tanan ni Gobernador Gwen Garcia sa iyang pag-angkon og responsibilidad sa ilang pagpalit sa luna nga naa pa ilawom sa dagat.

            Katungod ni Garcia ang pagsusi naka-komisyon ba si Bolo, o gilipat ba sa iyang kaubanan sa Kapitolyo, apan bisan unsay iyang makaplagan di na mahinungdanon.  Niangkon na siya og responsibilidad.  Gawas kon bakwion ang pagpangayog pasaylo ug moinsistir nga wa diay siyay labot sa bulilyaso.

-o0o-

            Nabulilyaso gyod ang transaksiyon sa Kapitolyo.  Niangkon man o wa og responsibilidad si Garcia.  Nakapalit gyod sila og yuta ilawom sa dagat gipasidan-an man sila o wa sa DENR.  Naalkanse gyod ang Sugbuanong mga magbubuhis.  Gi-negosyo man o wa ni Atty. Ben Cabrido ang iyang pagka environmentalist.

            Inay mangita og laing matulisok, mas makaayo alang sa tanang hingtungdan kon ang Kapitolyo magsugod na og tubag sa responsibilidad sa bulilyaso nga ila nang giangkon.  Inay gamiton ang ilang makinarya pagbuong sa kadungganan sa mga tawo nga way bisan gamayng labot sa bulilyaso nga ilang gisudlan, mas maayo tingaling ang Kapitolyo mohingpit na lang gyod pagdawat sa tukmang silot sa balaod sa krimen kansang responsibilidad ila nang giangkon.

-o0o-

            Unsay krimen nga ilang nahimo?  Ang pagsud og transaksiyon nga klarong nakapaalkanse sa kagamhanan.  Sa ilang pagbayad sa yuta sa mga Balili nga naa pa ilawom sa dagat, ilang gibudhian ang pagsalig sa mga Sugbuanon ug giwaldas ang buhis nga ilang hinagoan.  Unsay lain nilang atraso?  Ang wa paghimo sa butang nga angay untang himuon:  Mora lang namalit og lugod sa Carbon, wa gyod silang kahigayon pagsusi diin nagsugod ug asa kutob ang kabtangan nga ilang gipalit.

            Apan di mahitabong ang kadagkoan sa Kapitolyo moboluntaryo lag papriso.  Bisan may mga kaso nang gipasaka batok nila.  Unsa ba katakos ang mga buhatan sa kagamhanan nga gitahasan paggukod sa mga malapason?

-o0o-

            Mao nay dakong suliran.  Ang Visayas Ombudsman puti og kiting.  Isog kaayong moggukod og kartero nga naka-dispalko og P5.  Apan di ganahang mosusi sa mga pasangil sa overpricing ug pagpanglaktod  sa CICC.  Ilang pangu nga si Pelagio Apostol ang labing talawan.  Aron pagpasabot nganong wa kairog ang pakisusi sa CICC, gihulagway ni Apostol ang transaksiyon nga "komplikado ra kaayo" ug ang iyang graft investigators nga "di kamao."

            Maong di na lang ta mahibung kon way kapaingnan ang imbestigasyon sa yuta sa mga Balili, bisan sa pagkumpisal na sa Kapitolyo.  Kuyawng "komplikado ra kaayo" ang transaksiyon alang ni Apostol ug ang graft investigators nagpabiling "di kamao."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 23, 2009

        AKONG PINALIT

    Malinawon siyang nidawat sa hinay nga dagayday sa tubig.  Dihang napuno na, nisugod pagkurog ug pag-utnga.  Mora siyang nalumos apan sa samang higayon nihangop sa kadaghan sa tubig nga nagliyok sa iyang kinahiladman.  Hangtod nga nagpulipuli pag-uliot sa akong dunggan ang iyang hilom nga agumod ug ang hinay nga tapya sa tubig.

    Gikuyawan kog dyutay nga nagsud-ong niya.  Kay bisan sa kadaghan na sa akong nabasa mahitungod niya mao ni labing unang higayon nga nakakita ko sa samang talan-awon.  Wa ko maghisgot sa 20 ektaryas nga luna ilawom sa dagat nga napatitulohan sa mga Balili sa Tinaan, Naga.  Ang akong gihulagway mao ang bag-o nakong washing machine.

        -o0o-

    Namalhin na man gud mig puyo sa among bag-ong bay.  Niinsistir ang akong asawa nga magpalit mig bag-ong washing machine.  Nakalimot tingali siya nga akoy tiglaba sa amo.  Mas nakalimot tingali siya unsa kalawom ang among panaghigugmaay sa among karaang makina.

    Gasgas na tinuod kaayo ang karaang makina.  Guba nang tabon.  Nalata na ang hose nga gawasanan sa tubig.  Saba na kaayong andar.  Apan nagpabiling takos paglimpiyo sa among mga bulingon.  Human sa unom ka tuig, suhito na kaayo ko sa makina nga mahimo kong manglaba bisan magpiyong.  Apan tulo ka adlaw human mi namalhin gi-ultimatuman ko sa akong asawa pagpalit og bag-o.

        -o0o-

    Maong bug-at ang akong buot nga niadto sa Park Mall.  Puslan mang magbag-o, gipili nako ang makina nga gawas nga mas dako automated ang tanan--gikan sa paglaba ngadto sa pagwaswas ug pag-uga--ang akong gimbuhaton mao na lang ang paglawog sa mga bulingon ug pagbutang og sabon.

    Wa hinuon dayon kong kalaba kay ang mga panday nangita pag tukmang dapit nga kabutangan sa bag-ong washing machine.  Supak kong ibutang sa gawas kay mabuwad sa init ug sa uwan.  Apan nagtipun-og nang among mga bulingon.  Maong gidayongan namong makina paingon sa labing duol nga bakanteng lawak, gibalikbalik nakog basa ang manual ug gisugdan ang akong labing unang automated nga laba.

        -o0o-

    Human katak-opi ang tabon, giingnan ko sa makina nga 50 litrong tubig ug 44 ka gutlo ang iyang gikinahanglan.  Inay magsugod nag check sa midterms sa akong mga tinun-an sa STC, nalansang ko sa atubangan sa makina--nabalaka nga may kadaot nga gipasidaan sa manual nga mahitabo ug may tugon nga wa nako mabasa.  Ang mas dakong hinungdan mao ang pagkahugno nga ang akong naandan ug nakat-onan na paghigugma nga paghaw-as ug pagpuga sa linabhan wa na diay kinahanglana.

     May ikumpisal ko.  Wa nako susiha ang makina sa wa pa palita.  Sagol pagdali pagbalik sa trabaho ug pagrebelde sa pagpamugos sa akong asawa.  Malampuson ang unang laba.  Apan pabilin kong gikuyawan.  Di tungod sa kahigayonan nga peke ang titulo.  Kon dili tungod sa kadako sa nag-ung-ong mga bayranan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 22, 2009

                        BUSLOT SA ILOKAN

 

            Sakto kaayong sulti sa usa ka mangingisda:  "Kaming mga kabos, kon mopalit mig P20 nga t-shirt, amo pa man ganing susihon wa bay buslot."

            Ang Kapitolyo pa kaha?

            Mao ni nakalisod dawaton sa linya nga gisubay karon nilang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan sa pagpatin-aw sa ilang pagpalit sa luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga nga naa sa ilawom sa dagat:  "Nasayop mi, moangkon mig responsibilidad, apan limpiyo ang titulo, wa mi pasidan-i sa DENR ug sa ubang nagpakabana nga mga Sugbuanon bisan dugay nang gipahibawo nga paliton namong yuta; gawas pa, si Cebu Provincial Board Member Juan Bolo maoy nagsigeg apura sa transaksiyon."

                        -o0o-

            Sakto ang DENR.  Di ilang gimbuhaton ang pagpasidaan sa Kapitolyo nga kadudahan ang kahimtang sa luna nga ilang palitunon.  Kay sama sa Sugbuanong mga magbubuhis, ang DENR way kalibotan asang bahina sa luna sa Tinaan ang ilang paliton.  Wa nay laing mahimo ang DENR kon magsige na lag subay sa mga transaksiyon sa yuta aron kapasidan-an ang mga mamalitay.

            Ang mga mamalitay, labi nang Kapitolyo, maoy dunay obligasyon sa pagsusi sa mga luna nga ilang palitunon.  Kon mausik ang P20, ang mangingisda ray mapilde.  Ang P98.9 milyones nga gibayad sa Kapitolyo sa mga Balili ila sa mga Sugbuanon.

                        -o0o-

            Sayop ang Kapitolyo.  Ang agresibong pagsunod ni Bolo sa transaksiyon, ang pag-notaryo sa iyang kawani sa deed of sale ug ang pagpaggamit sa iyang buhatan sa unang binayranay sa luna, di makapapas sa responsibilidad nilang Garcia ug kaubanan sa dakong kapildehan sa kuwarta sa mga Sugbuanon.

            Gawas lang kon mokumpisal ang mga sakop sa provincial board nga nawad-an silag kabuot dihang gibundak ni Bolo ang ngan ni Garcia pagpalusot sa transaksiyon.  Ug gawas lang kon gisuspenso ni Garcia ang iyang gikaintapan nga kakutikutihan dihang nakadungog nga giuran-uran lang ni Bolo ang iyang ngan pagpaspas sa pagpalit sa yuta.  Aw, dagat, pagatpatan ug fish pond diay.

                        -o0o-

            Luoy ang mga Sugbuanon.  Napilde nang ilang hinagoan nga P98.9 milyones, wa pay klaro duna bay masilotan sa klarong kalapasan sa balaod.  Napakyas ang Kapitolyo pagpanalipod sa kaayuhan sa Sugbo sa pagsud sa transaksiyon nga klarong nakapaalkanse sa mga Sugbuanon.  Apan human niangkon og responsibilidad ug nangayog pasaylo, wa mopakita og timaan sa pagtul-id sa kahiwian.  Gawas sa paghan-ok sa nangalisbong kontrobersiya ngadtong Bolo.

            Maayo pang mangingisda.  Mahimong molubad dayong t-shirt human sa usa ka laba apan makapanegurong way buslot ang ilokan.  Apil hinuon siya sa pilde sa Sugbuanong mga magbuhis.  Salamat sa kriminal nga pagpabaya.  Bisan sa kadaghan sa mga eksperto ug kalapad sa kasinatian sa mga transaksiyon sa yuta, ang Kapitolyo nipili pagsige lag tutok sa gilawog nga mga titulo.  Manghambog ba gihapong nakabaratilyo, nga lima ra man sa 25 ka ektarya ang uga?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 21, 2009

                        LIPAT NI BOLO

 

            Samtang susihunon pa kinsay nakakuwarta sa pagpalit sa Kapitolyo sa kontrobersiyal nga yuta sa mga Balili, kon duna man, ug samtang lalisunon pa kon takos bang mga tinudlo ni Gobernador Gwen Garcia pag-imbestigar sa ilang kaugalingon, wa nay lalis sa panginahanglan sa pagpasaka og mga kasong kriminal ug administratiba pinasikad sa di-na-kinahanglang-susihon-kay-giangkon-na nga mosunod nga mga bulilyaso:

·        Ang paggasto sa Kapitolyo og P98.9 milyones, nga hinagoan sa kabos nga Sugbuanong mga magbubuhis, pagpalit sa luna nga wa diha; ug

·        Ang pagpirma ni Garcia sa mga dokumento nga nakahingpit ug nakapatuman sa transaksiyon.

                        -o0o-

            Kon wa pa kang kabantay, human sa dugayng pagtak-om, nikalit lag katabian ang Kapitolyo sa nabulilyasong transaksiyon.  Ug ang kasayuran nga ilang gipabaha sa media pulos niapiki ni Provincial Board Member Juan Bolo:  Nga siyay niduso sa pagpalit sa yuta; nga iyang kawani ang nag-notaryo sa deed of sale; ug nga sa iyang buhatan gitunol ang unang tseke sa mga Balili.

            May balita ko alang nimo.  Di si Bolo ang isyu.  Gikuyawan gani ko nga si Bolo gigamit lang paglipat nato gikan sa tinuod nga isyu.  Kon nakasa si Bolo angay siyang silotan.  Apan ang iyang atraso di makatabon sa mas pait nga kamatuoran nga ang provincial board nagpiyong pagtugot sa transaksiyon tungod lang kay gibundak ni Bolo ang ngan ni Garcia ug nga gibayran sa Kapitolyo ang yuta nga wa gani nila igkita.

                        -o0o-

            Gitugotan sa Cebu Provincial Board si Garcia pagpalit sa luna sa Tinaan, Naga.  Apan wa mogahin sa dul-an sa P100 milyones nga bayad sa 25 ektaryas nga luna, nga ang dakong bahin tua pa sa ilawom sa dagat.  Ang kampo ni kanhi senador John Osmena nitumbok sa ka way appropriation ordinance nga nakahimo sa transaksiyon nga ilegal sukad sa sinugdanan.

            Sa iyang pagduaw sa "Arangkada" sa DYAB Abante Bisaya niadtong Lunes, gipanalipdan ni Garcia ang iyang paggamit sa tiningob nga gahin sa Local Development Fund (LDF).  Nipasabot siya nga di mahimong nganlang daan ang matag proyekto nga ipatuman o luna nga paliton sa pag-umol pa lang sa tinuig nga gahin.

                        -o0o-

            Kon mao nga mahimo lang diayng gamiton ni Garcia ang LDF alang sa mga transaksiyon nga ilang mahunahunaan bisan way ordinansahon sa provincial board, unsa may kalainan ini gikan sa nangalisbong pork barrel sa mga sakop sa Kongreso?

            Labihan diayng hayahaya ni Garcia.  Ug ni Cebu City Mayor Tomas Osmena ug ubang lokal nga mga opisyal.  Mahimo nilang gastuhon ang LDF pagbayad sa mga Balili.  O alang sa SRP.  Di na magkuti-kuti pagpangayog ordinansa gikan sa board members o mga konsehal.  Yano rang pagtugot gikan sa mga magbabalaod, nga way tukol nga gipanghimo lang tamlaanan (rubber stamp ang iningles ana), ang ilang gikinahanglan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 20, 2009

              TABANG SA CCMC

 

       Ang pediatrics ward sa Cebu City Medical Center (CCMC) dunay 28 ka higdaanan.  Karong semanaha niabot og 80 ang ilang mga pasyente, kasagaran nila naigo sa dengue, silang tanan mga molupyo sa nagkalainlaing kabaranggayan sa Dakbayan sa Sugbo.

       Tungod sa nagdasok nga mga pasyente, may mga higdaanan nga gisaw-an og hangtod tulo ka bata.  Pun-an pa sa mas daghan nga mga ginikanan nga magul-anon nga nag-apong sa nagluya nilang mga anak, nga ang uban grabe nang daan ang kahimtang pag-abot sa tambalanan, labihang huota ug alimuota sa ward.  Kuwang ang mga bentilador, tubig, cabinets sa ilang mga butang, ug apiki ang nag-inusara nga pansayan.

-o0o-

       Ang apiki nilang kahimtang di katabangan sa pagsigeg pangasaba ug panginsulto ni Cebu City Mayor Tomas Osmena sa mga mananambal sa CCMC.  Di atraso sa mga doktor nga nagsugwak ang mga pasyente.  Labi na nga di ilang sayop nga gamay rang ward ug ang pansayan ug nga nagkuwang ang mga higdaanan, pagkaon ug bentilador.

       Gani, mas dako ang tulobagon ni Osmena kay sa mga doktor.  Nganong bisan human sa pila ka tuig niyang pagduma sa dakbayan wa man niya mapalapdi ang CCMC ug mapalambo ang mga pangalagad pagtubag sa nagtubo nga panginahanglan sa mga magbubuhis nga maoy naghago ug nagtukaw paghatag sa iyang suholan?

-o0o-

       Nipasalig ang kadagkoan sa CCMC pagtubag sa labing dinaliang panginahanglan aron kaibanan ang kahasol sa bata nga mga pasyente ug sa ilang mga ginikanan.  Gitun-an ni Dr. Myrna Go, medical directress sa CCMC, ang pag-usab sa playroom nga hinatag sa usa ka shopping mall aron kabutangan og dugang tulo ngadto sa upat ka higdaanan ug pagpanday og mga kahon alang sa personal nga kabtangan sa mga pasyente.

       Nagkinahanglan hinuon silag pagtugot sa kadagkoan sa dakbayan pagdugang sa ilang gahin aron makakuha og janitors nga makaatiman sa mga pansayan sa lawom nga mga takna sa gabii. Ang konsuylo lang mao nga talagsaon ang pagsulbong sa masakitong mga bata karong buwana ug di ni molungtad sa tibuok tuig.

-o0o-

       Ang manggihatagon nga mga Sugbuanon nitampo pagpagaan sa kahimtang sa mga pasyente sa CCMC.  Nag-amut-amot sila pagsulbad sa kakuwang sa tubig sa pedia ward. Sa akong pagsuwat ini, duha ka water dispensers ang gitanyag og kapin sa P15,000 ang gihatag pagpalit og binotelyang tubig.

       Ang hingpit nga asoy masulbad ba o dili ang suliran sa batang mga pasyente masaksihan karong Sabado sa buntag, atol sa Halad sa Kapamilya sa ABS-CBN Channel 3.  Hinaot nga ang pagpanginlabot sa kasarangang katawhan makatandog nilang Osmena ug ubang tagduma sa dakbayan.  Ug makapapugwat nila nga di pa uwahi ang tanan sa pagbawi sa ilang pagpasagad sa labing batakan nga mga panginahanglan sa kahimsog sa tinuod nilang mga agawon.  [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 19, 2009

                        LUOK SA TAMBAL

 

            Hanap pa sa yuta sa mga Balili ang gipanghambog sa Malakanyang nga paglaslas sa presyo sa pipila ka tambal.  Lima ra ka tambal ang gipaubos sa price control.  Ang laing 16 ka tambal boluntaryo ra nga gilaslasan sa higanteng mga kompaniya aron paglikay sa price control nga usa sa labing mahinungdanong probisyon sa Cheaper Medicines Act.

            Ang nakapait sa boluntaryong paglaslas sa presyo mao nga ang mga kompaniya ra nga niboluntaryo ang nipatuman sa us-os.  Ang karibal nga mga kompaniya nga wa moboluntaryo paglaslas sa presyo makapadayon pagtumpi sa ilang ginansiya.  Di sila mahadlok nga magpanon ang mga pasyente pagpamalit sa mas baratong brands, salamat sa ilang kakonsabong mga doktor ug ilang gamhanang mga reseta.

-o0o-

            Laing apan sa boluntaryong paglaslas sa presyo mao nga boluntaryo kini.  Way gahom sa balaod.  Sa ato pa, mahimong tumanon, mahimo ra sang yatakan.  Ang Department of Health (DOH) mismo niangkon nga mas taas ang multa sa paglapas sa price control (P50,000 ngadto sa P5 milyones) kay sa pagsupak sa boluntaryong laslas (P1,000 ra).

            Gawas pa, unsa may mahitabo kon molikoy ang panghunahuna sa mga tagduma sa higanteng mga kompaniya sa tambal ug makamata usa ka buntag ug mohukom nga paburuton pagbalik ngadto sa karaang presyo?  Abtan pa rab og siyam-siyam una makapangisog ang Malakanyang, human sa way kinutobang mga tigom uban sa Pfizer, una makapahamtang og price control.

-o0o-

            Bisan sa pagarpar sa DOH nga naghimo na sab sila og bag-ong lista sa mga tambal nga laslasan sab ang presyo, nabantang na nga ang bisan unsang alibyo nga nahatag sa bag-ong balaod taphaw ug kasamtangan lang.  Di masulbad pinaagi lang sa atras-abante nga price control ang nagbuntaog nga suliran nga namugna tungod sa pagpabaya sa kagamhanan sud na sa kapid-an ka katuigan.

            Ang makauuwaw nga pagpabaya maoy nakahimo sa industriya sa tambal nga under-the-bunal sa higanteng mga kompaniya.  Ang Pfizer ug kaubanan nay magbuot unsa ray tambal nga ilang himuon ug pilay presyo nga ilang itakda.  Gawas nga lisod abton ang presyo, wa pa gyoy makapugos sa mga kompaniya paghimo og tambal sa mga sakit sa labing kabos nga mga pasyente.

-o0o-

            Naibanan lang gani og gamay ang ilang ginansiya, labihang kisikisi na sa mga kompaniya sa lana, mga botika ug mga tambalanan.  Unsa na kaha kon pugson na gyod sila sa pagtuman sa mga lagda sa makiangayon nga patigayon sa usa ka hingpit nga gawasnon nga merkado.

      Ang ilang konsuylo mao nga ang tinuod nga kausaban sa industriya sa tambal mapatuman lang sa usa ka kagamhanan nga matinud-anong nipatigbabaw sa labing dakong kaayuhan alang sa labing daghan.  Ug ang pamunoang Arroyo wa mabantog sa pagpanalipod sa labing gagmay gikan sa panaugdaog sa labing dagko.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 18, 2009

              PLANO SA NAGA

 

       Nganong wa man kanselaha ni Gobernador Gwen Garcia ang kinatibuk-ang transaksiyon bisan nahibaw-an na nga nailad sila sa pagpalit sa 25 ektaryas nga luna sa Pamilyang Balili sa Tinaan, Naga?  Nganong wa man balikasa ang mga Balili, sama sa iyang gihimo batok sa mga nahilambigit sa nangaging mga kontrobersiya nga nakapasuko niya, ug igo ra man hinuong gipangayoan og kabahin sa kuwarta nga nabayad na sa Kapitolyo?

       May sukaranan ang kahibung nganong niangkon dayon og hingpit nga responsibilidad si Garcia sa nabulilyaso nga transaksiyon.  Kay kalma ra kaayo kon itandi pananglit sa iyang pagsabon ni Daanbantayan Vice Mayor Ma. Luisa Loot tungod sa wa maapud-apod nga gatas alang sa mga bata.

-o0o-

       Sa iyang labing unang pagduaw sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya, si Garcia nanalipod sa kabililhon sa luna sa mga Bailili, bisan pa kon gamay rang bahin ang uga:

·        Masaligon si Garcia nga momahal ang luna tungod sa paglambo sa lokal nga patigayon sa Naga;

·        Mas molapad pang luna kon ma-reclaim ang mabaw nga bahin sa dagat ginamit ang coal ash gikan sa Kepco SPC Power Corporation;

·        Ang kantilado nga bahin sa dagat maoy tukoran og pantalan;

·        Kabahin sa luna gamiton sa tukuron nga incinerator alang sa tiningob nga basura sa 13 ka mga lungsod ug mga dakbayan sa Sugbo; ug

·        Ang nahibiling bahin sa luna tikaron alang sa eco-tourism.

-o0o-

       Tuhog ang tanang pagduda sa kamapuslanon sa luna sa mga laraw nga gipahibawo ni Garcia.  Nipasabot siya nga ang mga laraw wa pa maumol dihang gisigehan siyag kumbinser ni Provincial Board Member Juan Bolo pagpalit sa luna nga gitanyag sa mga Balili.  Apan tungod sa iyang gihulagway nga panagtakdo sa kahigayonan, nakabuylo nang mosunod:

·        Nihatag nang Kepco ngadto sa Kapitolyo og $500,000, nga katunga sa gikasabotang pasiuna nga bayad alang sa coal ash;

·        May langyaw nga kompaniya nga nitanyag na paghimo sa reclamation project ginamit ang coal ash.

-o0o-

       Kuwang na lag diyutay nga pasanginlan ni Garcia si Bolo nga maoy utok sa palusot sa luna sa mga Balili.  Gisusi na niyang pasangil nga nahibawo nang daan si Bolo nga naa ilawom sa dagat ang kabahin sa luna apan gitago ni Bolo ang kasayuran gikan niya aron di mosamot pagtidlom ang presyo.

       Apan bisan sa iyang pagsaway ni Bolo, wa bakwia ni Garcia ang iyang pag-angkon og hingpit nga responsibilidad sa nabulilyasong transaksiyon.  Bisan sa pasidaan nga maapiki kay siyay nagpirma sa transaksiyon nga nakapaalkanse sa Sugbuanong mga magbubuhis.  Andam siyang moatubang sa bisan unsang imbestigasyon nga pasiugdahan sa Visayas Ombudsman.  Ang pangutana:  Andam na bang Ombudsman, nga napaso niadto sa ilang engkuwentro sa CICC, nga moimbestigar na sab niya?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 17, 2009

              ACE v. GWEN?

 

       Di siyang kadaog pagka senador.  Maduhig siya sa kalang-og sa pamunoang Arroyo.  Modako ang iyang kahigayonan kon karon pa lang mobuwag ug moapil na og panaway sa Malakanyang.  Apan kon wa na sa administrasyon mahikawan siya sa dakong puntil ug gamhanang makinarya nga makatabang niya sa nasudnong kampanya.  Maong mas maayo pang modagan siya pagka gobernador sa Sugbo.

       Mao ni ang tambag nga kasagarang madawat ni Tourism Secretary Ace Durano ning mga adlawa.  Si kanhi senador John Osmena mao lang ang labing unang nipabuhagay ngadto sa mga Sugbuanon sa taudtaod nang mga huhungihong.  Apan unsaon man ang dag-anan ni Durano batok ni Gobernador Gwen Garcia?

-o0o-

       Mao ni ang mga numero nga gisaligan sa mga naglaom nga kabutangan na og kinutoban ang 15 ka tuig nang pamunoan sa mga Garcia sa lalawigan:

·        Upat sa pito ka distrito sa lalawigan sa Sugbo makontrolar ni Durano pinaagi sa pakig-alyansa nilang Kongresista Eduardo Gullas sa unang distrito, Bogo Mayor Junnie Martinez sa ikaupat nga distrito ug Mayor Arturo Radaza sa bag-ong distrito sa Lapulapu, ug pagdominar sa ikalimang distrito bisan sa presensiya sa magtiayong Duke ug Christina Frasco sa Liloan; ug

·        Igo nang makatapak sa labaw nilang Kongresista Pablo Garcia sa ikaduha ug Kongresista Pablo John Garcia sa ikatulong distrito ug sa mopuli ni Kongresista Nerissa Soon Ruiz sa nahibiling distrito sa Mandaue, Cordova ug Consolacion.

-o0o-

       Si Durano malampuson kaayo sa Departamento sa Turismo nga ang paglingkod sa Senado maoy usa sa mga tukma nga sunod niyang lakang—samang Senador Richard Gordon.  Mahimo unta siyang moduma sa bag-ong natukod nga komisyon sa turismo apan ikabangga niya ang, nakatag-an ka, mga tawo ni Gordon.

       Ang iyang kanhi lingkoranan sa House, nga gihuptan sa iyang igsuong si Red, maoy daganan sa ilang amahan nga si Ramonito, kinsa di nang kapasubli pagka mayor sa Danao.  Maong ang Kapitolyo sa Sugbo maoy labing madanihon nga sunod niyang padulngan.

-o0o-

       Bisan sa pagbanhaw ni Gobernador Garcia sa pagsalikway ni Senador Osmena sa iyang kaugalingong anak nga si John-John, nga maoy gipaluyohan sa mga Durano pagka gobernador batok ni Garcia niadtong 2004, makapaabot si Ace og suporta gikan sa mga Osmena, apil na nilang Cebu City Mayor Tomas Osmena ug kanhi gobernador Lito Osmena.

       Kon body language ang hisgutan, dunay nitumaw nga mga timaan nga wa hingpit nga tak-opi ni Ace ang kahigayonan sa pakig-atbang ni Gwen:  (1)  Kanhi mayor sa habagatang Sugbo nahibung nga niadto igo lang mowara-wara apan karong bag-o niduol na si Ace ug nangutana unsay iyang ikatabang sa ilang lungsod; ug (2) si Ace gidapit apan wa mopakita sa kasal sa anak ni Gwen sa Cebu Metropolitan Cathedral, ni sa reception sa CICC.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 16, 2009

              LIBRE ANG TEXT

 

       Sa ilang pangugat pagsupak sa singko sentabos nga buhis sa matag text nga di nila ikapasa ngadto sa mga konsumidor, napugos ang Globe Telecom, ang ikaduhang labing dakong kompaniya sa telepono sa Pilipinas, sa pagpakita sa siwil sa ilang saya:  21 sentabos ra diay ang ilang gasto sa matag usa sa duha ka bilyon ka text messages nga mapada sa mga Pinoy matag adlaw.

       Matod sa Globe tungod sa daghan nilang mga promo, nitidlom na pag-ayong bayad sa matag text.  Sa ato pa, kon kamao kang mosubay sa kuting mga lagda sa mga promo—di P1, di gani P0.50, kon dili 23 sentabos na lang ang matag text.

-o0o-

       Ambot kinsay makasabot sa tanang mga lagda, usahay sagol lipatlipat, sa mga promo sa mga kompaniya sa telepono.  May mga promo nga mora kang nakabaratilyo apan kon masipyat kag text sa laing network mapapas ang tanan nimong load.  May mga promo sab nga libre ang tanang text ug tawag apan siyam-siyaman ka, kon di man mabasiyo ang imong pundo, una marehistro.

       Ang mga lagda mag-usab-usab matag semana, usahay gani matag adlaw.  Sa di pa kang hingpit kasakay sa daang mga lagda, ilisan dayon nilag bag-o sa pamasin nga malipat na sab ka ug mahurot unang load sa di pang kasabot.  Sa laktod kasagaran sa promo giumol aron di kang kapahimus sa kinatibuk-ang benepisyo.

-o0o-

       Apan bisan ang 21 sentabos nga gasto nila sa pagpada sa matag text dakong bakak.  Nahisgutan na nako dinhi pila ka buwan nang nilabay ang pagtuon nga nagbutyag nga way gasto bisan usa ka dako ang pagpada og text—lima o lima ka milyon man matag adlaw.  Kay igo lang nikabayo sa kahimanan alang sa voice calls.

       Di lang diay 79 sentabos ang ginansiya sa mga kompaniya sa telepono sa matag text, sa naandan ining presyo (nga maoy gibayran sa kinabag-an) nga P1.  Kon dili P1 gyod nga tibuok ang ilang nahantok.  Sud na ron sa daghang katuigan.

-o0o-

       Nga maoy labing makapahibung.  Agresibo kaayo ang NTC nga nipalugway sa lahutay sa phone cards ug niusab sa kuwentada sa bayranan sa voice calls, inay pinasikad sa matag 60 segundos ngadto na sa matag unom ka gutling.  Nangisog ang mga senador pagpangita sa nawa ug gidudahang gipangawat nga loads.

       Apan way bisan usa ka sakop sa kongreso ni opisyal sa NTC ug sa Malakanyang nga nipunit sa pagtuon nga libre diay ang text messages.  Gituki na ang pagtuon sa Amerikanhong Kongreso ug nagkarakara na og panagang ang higanteng mga kompaniya sa telepono sa Estados Unidos.  Kanus-a pa man madutlan ang mga telcos dinhi sa ato ug kanus-a pa man makalingkawas ang mga politiko gikan sa ilang dagkong amot sa ilang kampanya?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 15, 2009

              UKOY SA NAGA

 

       Kinabag-an sa mga Sugbuanon nga niapil sa among survey di kapasaylo ni Gobernador Gwen Garcia.  Human siya niangkon og hingpit nga responsibilidad ug nangayo og pasaylo sa nabulilyaso nga P98 milyones nga transaksiyon pagpalit sa luna sa Tinaan, Naga nga ang labing dakong bahin naa diay ilawom sa dagat.

       Ang kasagaran sa mga nanawag sa "Arangkada" sa DYAB Abante Bisaya, nga naglakip sa pipila nga taga Dakbayan sa Sugbo, niingon nga ang pagpangayog pasaylo ni Garcia di paigo.  Angayng silotan ang mga nagpabaya sa pagpanalipod sa interes sa Sugbuanong mga magbubuhis ug ang mga nakapahimus sa di makiangayon nga transaksiyon.

-o0o-

       May mga nanawag nga maglisod pagtuo nga nagpabaya si Garcia.  Kay gihulagway man sa iyang labing suod nga kadagkoan sa Kapitolyo nga labihan kakuti-kutihan sa mga transaksiyon nga naglambigit og kuwarta.  Iya ganing manghod, si Kongresista Pablo John Garcia, niangkon nga nagreklamo ang mga kontraktor nga "malumping una ang peso sa di pa buhian" sa gobernadora.

       Nganong nikalit man lang og lugak si Garcia sa pagpalit sa luna sa mga Balili?  Nalipat ba lang sa mga opisyal sa Kapitolyo nga iyang gisaligan?  Nikagar ba lang ang iyang naandan nga kamabinantayon?  O may lain untang katuyoan ang transaksiyon apan nasimhotan lang sa nagpakabana nga mga magbubuhis?

-o0o-

       May mga nanawag sab nga niawhag nga di lang ang P37 milyones nga bayad sa 75% sa luna nga naa pa ilawom sa dagat ang bawion sa Kapitolyo.  Matod nila angayng ipauli gyod sa mga Balili ang kinatibuk-ang P98 milyones.  Kay ang 25% sa luna, nga mao ray uga, kabahin sa sa nangalisbo nga transaksiyon nga gipasikad sa pangilad ug palusot.

       Gawas pa, unsa pa may kapuslanan sa nahibilin nga unom ka ektarya nga luna nga 25 ektarya man ang gikinahanglan sa proyekto nga nahunahunaan ni Garcia nga ipatuman sa luna?  Yuna, unsa ba gyod diay ang tinuod nga plano sa Kapitolyo nga himuon sa luna?

-o0o-

       Matod ni Provincial Board Member Juan Bolo ang orihinal nga plano mao ang pagtukod og pantalan.  Apan niangkon sab siya nga wa pay pagtuon nga nahimo.  Gipalit daan ang luna kay kon unahon ang pagtuon mahibaw-an unya sa mga Balili ug mosaka na pag-ayong presyo sa luna.

       Apan ang ubang opisyal sa Kapitolyo niingon nga gamiton ang luna alang sa eco-tourism.  Ang uban niingon nga himuon ning tam-okanan sa abo gikan sa higanteng planta sa elektrisidad.  Maayo tingaling mobalik ta sa orihinal nga katuyoan nga gitakda sa resolusyon sa provincial board pagtugot ni Garcia pagpalit sa luna.  Gawas kon ang resolusyon nihatag sang Garcia og hingpit nga katungod paggamit sa luna alang sa bisan unsa nga iyang mahunahunaan—pahaom sa uga, pagatpatan ug kaukoyan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 14, 2009

              SABONG NA SAB

 

       Laing hinungdan sa pagtidlom sa kita sa mga drayber ug operators sa taxis ug PUJs, gawas sa way kinutoban nga pagsaka sa presyo sa lana, mao ang padayon nga pagdagan sa kolorum nga mga sakyanan.  Nga hangtod karon wa masulbad sa kagamhanan.  Nga di mapapas pinaagi sa pagbunal sa mga pasahero og mas dagkong plitehan.

       Inay mag-unay ang mga drayber ug operators sa usa ka bahin ug mga pasahero sa pikas nga bahin, kay pulos man sila biktima sa higanteng konsabo sa mga kompaniya sa lana ug kagamhanan pagpabiling taas sa presyo aron padayong abunda ang buhis sa lana, hain may mas maayo kon maghiusa pagpanalipod sa managsama nilang mga interes?

-o0o-

       Usa sa mga butang nga makapahiusa inay makapasabong nila mao ang pagpaningil sa LTFRB, LTO ug ubang buhatan sa kagamhanan naunsa na man ang kampanya batok sa kolorum nga taxis ug ubang sakyanang pamasahero?  Nganong bisan sa kaliboan og usa na ka kampanya nga gilusad batok sa ilegal nga mga sakyanan, wa man maibani ang gidaghanon sa mga sakyanang pamasahero nga nagsauy-saoy sa kadalanan?

       Kon tinuoray ang kampanya batok sa mga kolorum, nganong wa may nadakpan nga dagkong magpapatigayon?  Nga mao ray makapakatap sa daghang sakyanan ug makapalingiw sa mga mananakop?  Ang mga gagmay nga mangahas paglapas sa balaod dali rang pitlukon.

-o0o-

       Pila ka tuig ang nilabay, nabisto ang peke nga mga prangkisa nga nakalusot sa LTFRB.  May pipila ka opisyal nga natangtang ug nakiha.  May pipila ka sakyanan nga nangawa sa kadalanan.  Apan, ambot pila ka milyon ka pesos ang hinungdan, wa nang kairog ang kaso batok sa mga opisyal ug nakabalik na pagdagan ang kolorum nga mga sakyanan.

       Maong dihang gisapawan na sab sa LTFRB og laing mga numero ang mga taxis, sa lain na sang ulug-ulog nga pagsuway pagsikop sa mga kolorum, wa nay nibilib.  Tuod man, nagkabulingit na lang ang lehitimong taxis apan ang operators sa ilegal nga mga sakyanan padayong nagngisi.

-o0o-

       Sa di magpaka aron ingnon ang LTFRB nga kamao silang mokuwenta sa tukma nga plitehan (kon kamao pa sila, hagbay ra untang naumol ang formula pag-usab sa plitehan matag saka ug us-os sa presyo sa lana ug spare parts nga di na kinahanglang magwelgang mga drayber o mag-petisyong mga pasahero), mas maayo pang tumanon ang iyang tahas paghimong makingayon sa sektor sa transportasyon.

       Makapaabot ba tang magmilagro ang LTFRB ug mosukwahi sa pamunoan nga wa managana pagbuong sa mga institusyon aron makapatuyang sa pagpahimus ug kon masakpan mao pay masuko ug manggukod?  Gipasaligan ta sa atong katiguwangan nga ang kadaotan di molungtad hangtod sa hangtod.  Apan igo na ba ning hinungdan nga magpadayon ta sa pagpangiyugpos ug paghinan-aw lang?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 12, 2009

              NATAKILPO HINUON

 

       Labihang kintu-kinto ni Pres. Arroyo dihang namatay si kanhi presidente Cory Aquino.  Kay bisan sa pagpabaha nilag ulug-ulog ni Cory dihang naglisod na pag-ayong kahimtang, si Arroyo ug iyang mga magtatambag nahibawo nga di makalimot ang nagbangotan nga katawhan giunsa nila pagbuong ang kadungganan ni Cory dihang nangahas sa pag-awhag sa resignasyon ni Arroyo tungod sa Hello Garci ug ubang mga eskandalo.

       Maong gideklarar dayon ang napu ka adlaw nga nasudnong pagbangotan, gi-holiday ang adlaw sa paglubong, gipasidunggan si Cory nga "icon of democracy" ug "national treasure," nangayo dayog pasaylo sa pagkuha sa duha niya ka guwardiya ug nagdalidali pagpauli si Arroyo aron makaabot sa kataposang adlaw sa iyang haya.

-o0o-

       Apan nasobrahan rang kintu-kinto ni Arroyo.  Natakilpo na hinuon.  Wa siya mabantog sa kamapailubon.  Mahimo nga makatago sa tinuod niyang bulok sud sa pila ka takna.  Pila ka adlaw human sa paglubong sa patayng lawas ni Cory, nahukasan ra gihapon ang tinuoray nga panagway ni Arroyo.

       Ang dul-an sa P1 milyon nga panihapon sa La Cirque sa New York mao lay nakahingpit sa paghulagway ngadto sa katawhang Pilipinhon unsa ra gyod diay kataphaw ang iyang pagduyog sa kalibotanon nga kahinugon ug pasalamat sa kanhi pangu nga gawas nga maoy nakabanhaw sa demokrasya sa nasud dako sab og natampo pagpalayas sa kawatang pamunoan ni Joseph Estrada ug pagpahimutang ni Arroyo sa gahom.

-o0o-

       Sa wa pa ang makabuhong nga habhab ug lala nilang Arroyo ug kaubanan, hinikalimtan ang kinabag-an sa ilang katawhan nga maglisod gani pagkaon og katulo matag adlaw, nabantang nang daan ang pagpaka aron ingnon ni Arroyo:

·        Nasakpan siya sa kamera nga nagngisi pagka human gyod niya og basa sa mensahe pahasubo sa kamatayon ni Cory;

·        Gipatuo niya nga alang ni Cory ang misa alang sa anibersaryo sa ilang kaminyuon sa New York; ug

·        Nagbagduy-bagdoy siya sud sa pila ka adlaw sa New York ug Los Angeles alang sa wa pa "magdalidali" pagbalik sa Pilipinas.

-o0o-

       Mapagarbuhong makapangangkon si Arroyo kanunayng makapanagang bisan unsay himuon sa iyang mga kaatbang.  Kay wa pa gani silang kahunat, duna na siyay sagang.  Makiangayon ang paniid nga mag-una siyag duha o tulo ka lakang sa oposisyon.

       Gitun-an pag-ayo ni Arroyo ang labing epektibo niyang mga lakang pagbuntog sa impeachment ug mga protesta pagpalagpot niya sa Malakanyang.  Nga maoy hinungdan nga wa dayon siya mopauli.  Gitun-an pa pag-ayo di ba siya suliyawan sa mga tawo kon mopakita sa haya ni Cory ug may kahigayonan ba nga ang lapad nga pagbangotan mosangpot sa pag-alsa batok sa iyang pamunoan.  Maong inay dasonan ang iyang kintu-kinto pagmatuod nga siyay inahan sa nagbangotang nasud, si Arroyo morang kawatan nga nibutho sa haya og kadlawong dako.  Wa gani abti og napu ka gutlo, salamat sa nasobrahang habhab ug lala.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com