Arangkada of Leo Lastimosa for May 21, 2010

                        Tarantadong pasidaan

 

            Kon gituohan pa sa mga botante ang mga pasidaan sa nagpatuo nga mga eksperto sa information technology (IT), nga way bilib sa katakos sa Comelec ug Smartmatic-TIM pagpahigayon sa labing unang nasudnong automated nga piniliay, hagbay ra unta silang nagkaguliyang.  Maayo na lang nga mas dako ang ilang kabuot kay sa mga namasangil nga:

·        Di mahuman pagprinta ang 50.7 milyones ka balota;

·        Di mangabot sa tukmang panahon ang PCOS (precinct count optical scan) machines;

·        Di ma-reconfigure ang compact flash (CF) cards ni mahatod sa hilit nga mga isla ug mga lungsod sa di pang piniliay; ug

·        Hingpit gyong mapakyas ang piniliay.

                        -o0o-

            Kapin sa semana human sa piniliay, nahibawo na tang tanan nga:

·        Nalangay apan nahuman pagprinta ang 50.7 milyones ka mga balota ug nahatod sa nagkalainlaing bahin sa nasud sa gitakdang panahon;

·        Nalangay apan nahuman gyod ang paghimo ug naapud-apod sa tukmang panahon ang PCOS machines;

·        Bisan labihan nang apikiha, na-reconfigure ang CF cards ug nakaabot sa labing hilit nga mga bahin sa nasud; ug

·        May pipilang nipalyar, apan kasagaran sa PCOS machines ug CF cards nakatuman sa ilang gimbuhaton ug bisan ang mga lider sa oposisyon ug ubang kanasuran nipasidungog sa piniliay nga usa sa labing ligdong sa kasaysayan.

                        -o0o-

            Apan bisan wa matinuod ang tanan nilang pasidaan, ang nangangkon nga mga eksperto sa IT ug ang nakumbinser nila nga mga pundok wa tungloha.  Hinuon gipasalamatan sa ilang pagpakabana.  Kay ang ilang  kahadlok gisaw-an sa kinabag-an sa katawhan.  Daghang salamat sa taas na uyamot nga kasaysayan sa Comelec sa pagmaniobra sa nangaging mga piniliay.

            Inay moginhawa og luag nga nahitsura ang piniliay, ug inay mangayo og pasaylo sa ilang makapatarantar nga pasiatab nga magkagubot ang katawhan ug ang nasud kon di mobalik sa manumano, ang samang tarantadong mga eksperto ug mga pundok nagduyog na sab karon pagdason sa pangangkon sa whistleblower nga "hocus PCOS" nga nahitabo niadtong Mayo 10.

                        -o0o-

            Kon ila lang untang tarungon pagsusi ang mga pasangil sa nagmaskara nga si "Robin," ilang mabantang ang nisiwil nga mga timaan sa pagpamakak:

·        Kon may CF cards ug PCOS machines nga makalusot sa Comelec servers ang mga tikasan, nganong nagkinahanglan pa man silag gimarkahan nang daan nga mga balota?;

·        Kon P20 ang ilang baligya sa matag boto, nganong gipabayad man nila si Jejomar Binay og P1.4 bilyones nga P140 milyones ra man unta ang kinatibuk-ang obligasyon?;

·        Kon 13 milyones ka boto ang ilang gilaslas gikan nilang Joseph Estrada, Gibo Teodoro ug Eddie Villanueva ug tres milyones ka boto ang napuno kang Noynoy Aquino, diin man padung ang 10 milyon ka boto?; ug

• Kon lima ka milyon ka boto ray gilaslas gikang Loren Legarda, nganong pito ka milyon ka boto may napuno kang Binay?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 20, 2010

                        Bikus-bikos sa PCOS

 

            Kon unsa kanihit ang mga detalye sa mga pasangil sa pagpanikas sa piniliay, mao sab kaabunda ang mga detalye sa Parish Pastoral Council for Responsible Voting (PPCRV) sa ilang pagpanalipod sa kaligdong sa piniliay niadtong Mayo 10.

            Tali sa nagmaskara nga mga namasangil ug sa tinahud nga kadagkoan sa PPCRV ug sa mga tagduma sa Comelec nga gisaligan bisan sa mga pangu sa politikanhong oposisyon, di maglibog ang katawhan pagpili kinsay tuohan.

            Apan alang sa katagbawan sa tanang hingtungdan, atong itandi ang nagkasungi nga mga kasayuran nga ilang gihatag.

                        -o0o-

            Ang nagmaskara nga mga namasangil nihimo ning mosunod nga mga pasangil:

·        Ginamit ang pre-programmed nga compact flash (CF) cards ug gimarkahan nang daan nga mga balota, ang mga tikasan nipada og data pinaagi sa "hocus-PCOS machines" ngadto sa central server sa Comelec tulo ka gutlo sa di pang aktuwal nga transmission sa mga presinto, maong nababagan nang transmission gikan sa tinuod nga PCOS machines;

·        Nanghanyo si Senador Manny Villar sa ilang gibungat nga presyo, si Makati City Mayor Jejomar Binay ra maoy nipaak pagbayad nilag P1.4 bilyones alang sa pito ka milyon ka boto ug tulo ka milyon alang ni Senador Noynoy Aquino (way klaro kon nibayad ba si Noynoy o gipakapin lang siyang Binay);

·        Laing pundok ang gibayran ni Senador Mar Roxas maong naproblema siya karon sa iskutenyo; ug

·        Apil sa sabot nga gilaslasan og unom ka milyon ka boto si Gibo Teodoro, upat ka milyon ka boto si kanhi presidente Joseph Estrada, tulo ka milyon ka boto gikan ni Eddie Villanueva ug lima ka milyon ka boto gikan ni Senador Loren Legarda.

                 -o0o-

            Sa pikas bahin, ang  PPCRV nitataw nga ang kasaypanan sa transmission sa resulta namatikdan sa 29 sa kapin sa 76,000 ka presinto sa tibuok nasud.  Ang kalainan sa mga numero sa PCOS ug sa manumanong iskutenyo naglambigit og 17,000 ka boto (0.07%).  Gitumbok sa PPCRV ang upat ka kasaypanan:

·        May mga boto sa hard copies sa election returns (ERs) apan way botong na-transmit ang PCOS, nakaapektar ni sa 0.01% lang sa mga presinto;

·        Ang mga boto sa PCOS mas gamay kay sa mga boto sa ERs, apan duha ra ka insidente (0.005%);

·        Tukma ang mga boto sa ERs apan wa kaabot og napu ka boto ang gi-transmit sa PCOS, nakaapektar nig 19 ka presinto (0.05%); ug

·        Ang ERs nagpakita nga way nakuhang boto ang tanang katungdanan apan na-transmit sa PCOS ang tukmang mga boto, nakaapektar hinuon ni sa 0.01% lang sa mga presinto.

            Gawas nga gamay rang mga boto nga nahilambigit, ang PPCRV nidason sa pasalig sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) nga way bisan kinsang kandidato nga gituyo pag-igo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 19, 2010

                        Suwat ni Ninoy

            Akong pinanggang anak:

            Kon makaduaw ka sa daghang mga nasud, nakaseguro kong makasaksi kag away sa toro:  Ang matador mosungog sa toro hangtod nga masuko.  Dayon moabot ang yugto nga ang toro, nga nabuang, nagkadugo ug naputos na sa mga pana, makabatyag nga ang iyang kataposan niabot na, mohunong paglangas ug moatubang sa tawong nagda sa puwang panapton ug espada.  Ang mga Katsila nitawag ini og "yugto sa kamatuoran."

            Karong hapon, niabot ang akong kaugalingong yugto sa kamatuoran.  Human sa tigom uban sa akong mga abogado, silang Senador Jovito Salonga ug Lorenzo Tanada, nakahukom ko sa di pag-apil sa husay sa Military Commission.  Sa imong nahibaw-an, gikiha kog illegal possession of firearms, paglapas sa "Anti-Subversion Act" ug pagpatay.

            Di ko representahan og abogado, way mosukitsukit sa mga saksi sa prosekusyon ug di ko manalipod sa akong kaugalingon.  Nagpaabot kong mabilanggo sa tibuok kinabuhi, o patyon sa firing squad.  Tungod sa akong hukom, sama rang gilawog ang akong kaugalingon sa baba sa kamatayon.

            Anak, ang akong hukom iya sa konsiyensiya.  Pagprotesta ni batok sa inhustisya nga gipahamtang batok sa atong katawhan.  Mahimong taphaw ni alang sa kadaghanan, apan mao ni kataposan nakong lakang pagsukol sa diktadura.

            Ikaw ray akong bugtong anak nga lalaki.  Ikay nagda sa akong ngan ug sa ngan sa akong amahan.  Wa koy bahanding ikabilin nimo.  Nabaligya ang tanan natong kabtangan sa akong pag-apil sa politika isip oposisyon.  Ang bugtong nakong ikabilin mao ang ngan nga imong gida.  Gihimo nakong tanan pagpabilin sa akong ngan nga way buling.  Hinaot nga sama ni kalimpiyo dihang ang akong amahan, ang imong apohan, nitunol ini nako.

            Giawhag ko pagpakilimos og kaluoy gikan sa diktador.  Mas maayo pang mamatay kong magbarug uban ang kadungganan, kay sa mabuhing magluhod sa kauwawan.

            Imong apohan, si Heneral Servilliano Aquino, kaduha gisilotan og kamatayon sa mga Katsila ug mga Amerikanhon.  Naluwas siya sa duha ka higayon.  Ang imong apohan, akong amahan, gibilanggo sa mga Amerikanhon.  Naabsuwelto siya.  Ang atong katiguwangan nakigsawo sa kasakit ug kagul-anan sa atong katawhan dihang giulipon sila.  Talagsaon ning kahigayonan alang nako pag-unong sa ginapos natong yutang natawhan.

            Pasayloa ko sa pagsangon sa batan-on nimong abaga sa responsibilidad alang sa atong pamilya.  Higugmaa ang imong inahan ug mga igsuon.  Bantayi ang imong duha ka manghod.  Silang Viel ug Krissy nagkinahanglan sa imong panalipod.  Unongi ang imong inahan sama sa iyang pag-unong nako.  Hinaot nga masunod nimo ang iyang talagsaong hilom nga kaisog.

            Matngoni ang imong kadungganan ug sunda ang imong konsiyensiya.  Way mas bantogang nasud kay sa atong yutang natawhan.  Way mas bantogang katawhan kay sa atong kaliwat.  Alagari sila uban ang tibuok nimong kasingkasing, kusog ug katakos.  Anak, ang ugma naa sa imong mga kamot.

            (Gidawat ni Sen. Noynoy Aquino ang hagit sa iyang amahang si Ninoy 36 ka tuig human sa suwat niadtong Agosto 25, 1973 sa Fort Bonifacio.)

Arangkada of Leo Lastimosa for May 18, 2010

                        Ilad sa CF cards

 

            Kon tinuod nga may gipamaligya nga reconfigured nga compact flash (CF) cards pila ka adlaw sa wa pang piniliay niadtong Mayo 10, giunsa man sila pag-apud-apod sa tibuok nasud?  Ug kanus-a man?  Sa wa pa o human nasakpi nga sayop ang orihinal nga CF cards nga napada sa Smartmatic-TIM?

            Makalusot lang ang "gimaniobra" nga CF cards kon ang mga tigpasiugda may kakonsabo sa tanang ang-ang sa pangandam ug pagpahigayon sa piniliay:

·        Sa Smartmatic-TIM nga maoy nagpada ug sa Comelec nga maoy nagdawat sa CF cards; ug

·        Sa tanang mga sakop sa Board of Election Inspectors (BEIs) ug watchers sa C-Cimpel, PPCRV ug tanang politikanhong mga partido aron lingiw-lingiwan lang nga wa na magkadimao ang pagbasa sa PCOS machines.

                        -o0o-

            Mga numero ang labing epektibong mosukwahi sa pasangil sa "hocus PCOS" sa kampo ni kanhi presidente Joseph Estrada.  Tigpaminaw sa DYAB Abante Bisaya, si Ledoy Mendoza, ang nihatag namo sa mosunod nga mga numero:

·        Segun nilang kanhi senador Kit Tatad ug kanhi senador Ernesto Maceda ang matag CF card gibaligya og tag P30 milyones ngadto sa nipaak nga mga politiko;

·        Ang usa ka CF card mataod lang sa usa ka PCOS machine nga gidestino sa usa ka clustered precinct nga dunay hangtod 1,000 ka rehistradong mga botante; ug

·        Kinsa may buang nga moggasto og P30 milyones aron lang madugangan og 1,000 ka boto?

                        -o0o-

            Kon P30,000 ang presyo sa matag boto, nganong mogamit pa man og CF card nga haskang lisora nga palutson sa di pa kaayo pamilyar nga teknolohiya?  Di ba mas sayon nga kapilian ang naandan nga pagpamalit og mga boto—mas daghan pang makuha nga boto sa mas ubos nga gasto?

            Kon ang kampo ni Senador Noynoy Aquino ang gipasanginlang Estrada nga nakapahimus sa CF cards, nganong iya ra mang mga boto ang niburot nga mas dako man untag puntil si Senador Mar Roxas?  Nakapalit ba sab sa CF card si Makati City Mayor Jejomar Binay maong siyay nag-una sa iskutenyo pagka bise presidente?

                        -o0o-

            Kon tinuod nga gitanyagan silang Estrada og "gimaniobra" nga CF cards, nganong wa man sila motiyabaw?  Sama kakusog sa ilang pagbisto sa giingong pagmaniobra ni Senador Manny Villar sa Philippine Stock Exchange ug sa pag-awhag nga magpa-psychiatric examination si Aquino?  Gawas pa, wa igdungog ang mga sakop sa kampo ni Estrada nga mga talawan, nganong wa man nila paposasi ang mga tawo nga nangahas pagpanental nila?

            Usa ray posibleng katin-awan nganong karong nahuman nang piniliay sila nitiyabaw:  Nakumbinser sila sa sales talk sa "gimaniobra" nga CF cards; nakugang nga naapsan tuod si Villar apan biya gihapon ni Aquino sa iskutenyo; maong mora ron silang mga batang nangyaka ug ningaab sa ilang pagkailad.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 17, 2010

                        Taphawng mga pasangil

 

            Human pasidunggi ang labing unang nasudnong automated nga piniliay niadtong Lunes nga maoy usa sa labing ligdong nga piniliay sa kasaysayan, inanay nga nitumaw ang sibaw nga mga pasangil sa pagpanikas:

·        Mga dumadapig ni Compostela Mayor Richie Wagas nipasangil nga gitapok ang PCOS machines sa beach resort ni Mayor-elect Joel Quinio;

·        Election returns (ERs) sa basurahan sa Cagayan de Oro;

·        Kampo ni kanhi presidente Joseph Estrada niangkon nga gitanyagan silag compact flash (CF) cards nga balor og P30 milyones matag usa pila ka adlaw sa wa pang piniliay; ug

·        Si Gobernador Gwen Garcia nipasangil nga nagkasukwahi ang ihap sa PCOS machines ug sa random manual audit sa pipila ka presinto sa Sugbo.

-o0o-

            Seryuso ang mga pasangil.  Apan nganong, gawas sa pipila ka dumadapig ni Wagas nga nagtapok sa tugkaran sa munisipyo sa Compostela, wa man magbaha ang mga botante sa kadalanan pagtunglo sa nabutyag nga pagbudhi sa ilang kabubut-on?

            Kay mas abunda ang ebidensiya nga ligdong ang piniliay.  Ang pipila ka kasaypanan nga nabutyag nanukad sa kakuwang og kasayuran sa mga tagduma sa piniliay sa bag-ong teknolohiya, di sa lapad nga maniobra pagtikas sa piniliay.  Gawas pa, ang mga namasangil way napakita nga mas klarong ebidensiya.  Gawas sa nagbuntaog nga mga timaan sa naandan nga pagdumili pagdawat sa ilang kapildehan.  O sa pagdumili pagdawat sa nihiyos pag-ayo nilang labaw.

-o0o-

            Gawas pa, lisod tuohan ang mga pasangil nga gigamit ang PCOS machines pagpanikas tungod sa daghang panagang nga gigamit sa bag-ong teknolohiya pagpanalipod sa kaligdong sa piniliay:

·        Di na mahinungdanon bisan asa pa gipamutang ang PCOS machines, bisan gibugha pa sila o gitagoan lang, kon naka-transmit na sa resulta sa piniliay, bisan kon wa pang ka-transmit, nakapatik na og daghang kopya sa ERs nga gikuptan na karon sa daghang partido, apil na sa mga namasangil; ug

·        Ang ERs nga nakit-an sa basurahan sa Cagayan de Oro napamatud-an nga duplicate copies sa samang ERs nga gihuptan sa ubang politikanhong mga partido.

-o0o-

            Hangtod sa akong pagsuwat ini, wa pang kapakita og ebidensiya si Estrada sa giingong pagpamaligya sa gi-reconfigure nga CF cards.  Apan wa katabang sa iyang kawsa ang dason nga pasangil ni Senador Jamby Madrigal nga ang gimaniobra nga CF cards mahimong maoy hinungdan nga mas daghan og boto kay niya ang na-disqualify nang si Vetellano Acosta.

            Laing bug-at nga bagahe sa pasangil ni Estrada mao nga giluwatan ni niya samtang nagkadako nang iyang biya ni Senador Noynoy Aquino sa iskutenyo sa PPCRV ug Comelec.  Ug bisan unsaon og tuali ug tuwad ni Estrada, lisod tuohan nga motugot ang Comelec nga maniobrahon ang piniliay sa labing higpit ug gikasilagan nga kaatbang ni Pres. Arroyo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 15, 2010

                        Makapadaog ba sila?

 

            Nagbasol na tingali ron si Gobernador Gwen Garcia nga iyang gidasonan ang pasalig sa iyang manghod nga si Kongresista Pablo John Garcia nga ilang hatagan og usa ka milyon ka boto si Gibo Teodoro.  Labaw na tingaling nagbasol nga niapil pagbugal-bugal sa surveys sa SWS ug Pulse Asia, nga nagpakita nga nangiwit si Teodoro, ug maoy gituohan ang surveys sa way klarong mga pundok nga nag-ulug-ulog nga dako na kaayog labaw ang iyang manok.

            Nakumbinser na tingali si Garcia karon nga di tinuod ang pasangil ni Senador Noynoy Aquino nga pinalit ra sa Quiapo ang surveys.  Nakasabot na tingali nga di diay kinahanglang pangutan-on ang tanang botante aron mahimong katuohan ang surveys.

                        -o0o-

            Labaw tingaling nagbasol si Garcia nga iyang gihulagway nga "kiss of death" ang pagpaluyo ni Cebu City Mayor Tomas Osmena sa kandidatura ni Senador Mar Roxas.  Kay inay mamatay ang kandidatura, si Roxas nakatigom man hinuon og 1.1 milyones ka boto gikan sa mga Sugbuanon.  Nga gipanghinaot sa Partido Liberal nga sobra pang makapapas sa kapin sa 800,000 ka boto nga mayoriya ni Makati City Mayor Jejomar Binay.

            Hinaot nga makadawat na si Garcia sa pagsalikway sa pipila ka Sugbuanon sa iyang manok ug sa iya mismong kandidatura.  Inay dudahan ang kaligdong sa piniliay tungod lang kay mas gamay ang iyang mayoriya kay sa gipaabot.  Hinaot makadawat na si Garcia nga may mga dapit nga mas ganahan ang mga botante sa iyang amahan ug ubang mga alyado.

                        -o0o-

            Apan di sang kapangangkon si Osmena og kredito sa landslide nga kadaogan nilang Senador Noynoy Aquino ug Roxas dinhi.  Kay managsama  silang Garcia nga napakyas pagpadaog sa tanang piliunon pagka senador nga ilang gipangampanyahan.  Mao hinuoy nanglusot ang mga senatoriables nga ilang gisalikway.

            May kahigayonan nga managsama ang endorsement nilang Garcia ug Osmena—wa tingaling kapatay apan wa sab makatabang sa ilang mga gipaluyohan.  Mahimong pildehunon gyod si Teodoro gipaluyohan siya o wa ni Garcia.  Samang mahimong naglawig na gyod silang Aquino ug Roxas bisan nangiyugpos ra si Osmena.

                        -o0o-

            Pulos napadaog nilang Garcia ug Osmena ang ilang lokal nga mga kandidato—tanang piliunon sa Bando Osmena Pundok Kausawagan (BOPK) sa bahin ni Osmena ug sa kasagaran sa mga piliunon sa One Cebu sa bahin ni Garcia.  Apan ang ilang influencia mahimong wa katabang sa mga nanagan sa nasudnong katungdanan.

            Maong mas makaayo alang sa mga kandidato pagka presidente, pagka bise presidente ug pagka senador nga manikay-sikay og ila ug di na hingpit nga magsalig sa lokal nga mga politiko.  Ug hinaot nga silang Garcia ug Osmena mohunong na pagpaburot sa katakos sa ilang makinarya, nga kuwang na lag diyutayng ipatuo nga gasa gikan sa langit alang sa nasudnong mga piliunon nga palaran nga ilang mapilian.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 14, 2010

                        Dear Noynoy

 

            Daghang fan pages ang nanguhong sa Facebook nga nagda sa samang ulohan.  Pulos gitumong paghatag nimo og mga sugyot unsay labing mahinungdanon ug dinalian nga mga gimbuhaton nga angayng unahon kon ikaw nay maglingkod sa Malakanyang.  Nagtuo na gyod tingali sila nga ikaw nay modaog.  Bisan nagdumili pa pag-angkon sa ilang kapildehan si kanhi presidente Joseph Estrada.  Ug labi na silang Nicanor Perlas, JC delos Reyes ug Vetellano Acosta.

            Wa sab gani sila maikog sa imong pares nga si Senador Mar Roxas nga hangtod karon, bisan pa sa imong pasalig nga mao gyoy mamahimo nimong katimbang pagduma sa nasud sa mosunod nga unom ka tuig, padayon pang gibiyaan ni Makati City Mayor Jejomar Binay.

                        -o0o-

            Apan tingali dugay na kaayo silang nagpaabot.  Sa kahigayonan nga makab-ot na ang labing makiangayon nga mga kausaban sa nasud.  Busa wa na magpaabot sa imong proklamasyon.  Ni nga makapili na ka og mga sakop sa gabinete.

            Sa kadaghan na sa mga sugyot nga naluwatan, nahadlok ko nga wa na kay laing mahimo sa mosunod nga mga adlaw gawas sa paglista ug pagtuon nila.  Gawas sa pipila nga wa kapugong pagpamalikas kay wa pang kadawat hangtod karon nga natinuod ang wa-makapangutana-nila-nga-surveys sa Pulse Asia ug SWS nga nangiwit gyod diay si Gibo Teodoro.

            Maong pasayloa nga dugangan namo ang imong mga basahunon pinaagi sa pagluwat sa among kaugalingon nga mapaubsanon nga lima ka sugyot.

                        -o0o-

·        Paghatag og kahulogan sa imong gisaad nga kampanya batok sa pangurakot, palihug itudlo isip anti-corruption czar nga tugyanan sa tanang gahom paggukod sa labing dagkong mga kukhan si kanhi chief justice Hilario Davide Jr.

·        Mga molupyo sa Guadalupe nireklamo nga saba kaayong nagsaulog ang mga kawani sa Visayas Ombudsman dihang gisibya na sa ABS-CBN Halalan 2010 Coverage (nga mao ray dunay tinuod nga "virtual presence") nga dako nang imong labaw, busa mahimo bang tabangan nga di na matanggong sa ilang ulohang buhatan ang mga resolusyon sa mga kasong pagpangawkaw nga dugay rang gilawalawaan?

                        -o0o-

·        Nangapagaw ug naglumpayat sab sa kalipay sa nag-ung-ong nimong kadaogan ang retiradong mga sakop sa GSIS, busa palihug tubaga ang ilang pangindahay nga di na malangan ang nalansang nilang pension tungod sa way kinutobang lusot sa computerization ni Winston Garcia.

·        Human gihatag sa mga Sugbuanon ang usa ka milyon ka boto nga gipasalig unta sa mga Garcia ngadtong Gibo, mahimo bang seryusong tun-an ang kahigayonan nga mapatuman ang usa sa mga saad sa nangiwit nimong ig-agaw nga mao ang pagtukod og taytayan nga magsumpay sa Sugbo, Bohol ug Negros?

• Di kinahanglan nga may Osmena sa imong gabinete kay peligro nga ang tanang bag-ong kadalanan ug mga proyekto moagi na sab sa ilang mga yuta.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 13, 2010

                        Bida nang PCOS

 

            Hapit tanang hingtungdan, bisan ang mga napilde, bilib sa PCOS machines.  Human nilikoy ang orihinal nga compact flash cards pila ka adlaw sa wa pang piniliay, hapit tanan, gawas lang tingali sa taga Comelec ug Smartmatic, diriyot na motunglo sa PCOS machines nga way kapuslanan ug di takos nga saligan sa kaligdong sa makasaysayanong piniliay.

            Dihang nagyagaw ang mga botante sa adlaw sa piniliay, gibalikas na sang PCOS.  Bisan kon ang kataas sa linya di tungod sa pagpalyar sa PCOS kon di tungod sa kakuwang sa paggamit ini.  Ug sa way paghunahuna sa Comelec ug DepEd pagtam-ok sa usa ka libo ka botante sa matag presinto sa hagip-ot ug alimuot nga classrooms sa public schools.

                        -o0o-

            Apan dihang nakaatubang sa mga botante ang PCOS sa labing unang higayon atol sa paghungit sa ilang mga balota ug dihang gipahalipayan sila sa makina og "Congratulations" human nadawat ug nabasa ang tanang gisuwat sa mga balota, ang tanang mga botante, gikang Pres. Arroyo ngadto sa labing kabos nga iskuwater, wa kapugong paglumpayat ug pagsaulog sa ilang kalamposan pagsalmot sa makasaysayanon nga labing unang nasudnong automated nga piniliay.

            Nisamot pa gyong ilang bilib, ug inanayng nakalimtan ang kahago sa pagbotar, dihang ang gitamay pag-ayong PCOS machines morang kilat nga ni-transmit sa resulta gikan sa mga presinto ngadto sa local ug national servers sa Comelec, citizens arm, politikanhong mga partido ug mga sakop sa media.  Nga nisangpot sa mas sayo nga proklamasyon sa mga mananaog.

                        -o0o-

            Mao nga ang mga botante wa na magtagad sa mga pasangil nga tikason pang piniliay pinaagi sa pagmaniobra sa PCOS machines.  Bisan pa kon apil sa namasangil mao ang nag-unang piliunon pagka bise presidente nga si Jejomar Binay ug ang iyang alyado sa Compostela, ang pilderong si Richie Wagas.

            Kay nahibawo ang mga botante nga bisan kawaton, bughaon ug sunugon pang PCOS machines, di na mausab ang na-transmit nang resulta.  Bisan naguba pang PCOS sa wa pang ka-transmit, may hard copies na sa election returns nga nahatag sa politikanhong mga partido, citizens arm ug media ug napapilit sa ganghaan sa matag presinto.

                        -o0o-

            Tambag sa mga politiko nga nagtuo nga duha ray mahitabo nila—modaog o gitikasan—di na angay nga himuong kontrabida ang PCOS machines.  Mas maayo pa nga mangita og laing matulisok.  Gawas pa, kon gusto gyod silang manikas, way mahimo ang PCOS pagbaraw sa naandan nila nga pagpamalit og mga boto, paghakot og flying voters, o pagpanghasi sa mga botante.

            O mas maayo tingali nga mosugod na pagtuon ug pagsagop sa kahigayonan nga mahimong ang labing maayong pamolitika mao ang labing matinud-anon nga pangalagad sa labing batakan nga mga panginahanglan sa kinabag-an sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 12, 2010

                        Kahulogan sa kadaogan

 

            Nidaog si Senador Noynoy Aquino sa Sugbo bisan kon ang hapit tanang higante sa politika nipaluyo sa iyang mga kaatbang.  Ang mga Garcia, o ang dakong bahin sa pamilya; ang mga Durano sa Danao, o ang gamhanang bahin sa pamilya; ug ang mga Radaza nangampanya alang ni Gibo Teodoro.  Samtang silang Kongresista Eduardo Gullas, Kongresista Nerissa Soon-Ruiz ug pipila ka Garcia nangampanya alang ni Senador Manny Villar.

            Ang nibantang pagpaluyo niya maong mga Osmena, ug ang mas gagmayng banay sa mga Cortes, mga Martinez, mga Sanchez, mga Yapha, mga Davide ug mga Bacaltos.  Apan sa way pagsalikway sa ilang tabang di silay nakapadaog ni Aquino.

                        -o0o-

            Nidaog si Aquino sa Sugbo bisan sa kusganong kampanya batok niya sa pipila ka mga pari sa Simbahang Katoliko.  Kinsa nitumbok ni Aquino sa ilang mga wali nga maoy labing dakong utok sa reproductive health (RH) bill.  Di hinuon maglisod ang kaparian pagpangita sa abundang mga sukaranan sa ilang kapakyas pagkumbinser sa ilang mga parokyano.

            Kay di makiangayon ang ilang mga pasangil.  Hapit tanang piliunon pagka presidente pabor sa RH bill.  Apan si Aquino ra gyoy ginganlan ug gitunglo sa ilang power point presentations sa nagkalainlaing mga parokya.  Nidangop pa gyod sa way sukaranan nga pasangil nga mahimong mabilanggo ang mga ginikanan kon di mohatag og condom ug ubang kontraseptibo sa ilang mga anak.

                        -o0o-

            Nidaog si Aquino sa Sugbo tungod sa iyang nadawat nga lapad nga pagpaluyo gikan sa katawhang Sugbuanon.  Kinsa kadaghan na ibaligya sa ilang mga lider ngadto sa mga piliunon sa nasudnong mga katungdanan nga naglaway sa 2.4 milyones ka rehistradong mga botante sa Sugbo.  Apan nipatigbabaw sa ilang katungod pagpili sa pangu nga ilang gilaoman nga makahaw-as sa nasud gikan sa katimawa.

            Napamatud-an sa niaging piniliay nga ang katawhan dunay ilang kaugalingong kabuot.  Ang mga Sugbuanon nga namotar bisan nabuntagan na sa mga presinto giaghat gyod tingali sa ilang gugma alang sa nasud ug pagpakabana alang sa umaabot sa ilang mga anak.

                        -o0o-

            Unsaon man pagpasabot ni Gobernador Gwen Garcia ug ubang mga sakop sa iyang pamilya ang ilang kapakyas paghatag sa gisaad nga usa ka milyon ka boto ngadtong Teodoro?  Unsaon man pagpatin-aw ni Gullas ang kapakyas paghatod sa kadaogan nga gisaad niya ngadtong Villar?  Unsa may kahulogan nga masihag ang mga Durano sa kapakyas pagkumbinser sa ilang mga dumadapig pagbotar ni Teodoro?

            Natandog ba lang ang katawhan sa kamatayon ni Cory Aquino?  Nadani ba lang sa pasalig ni Noynoy nga di niya pakauwawan ang kabilin sa kamabayanihon ug ipadayon ang pangalagad sa iyang mga ginikanan?  O inanay nang nakaamgo ang katawhan sa ilang gahom pag-umol sa ilang kaugalingon nga kaugmaon ug pagpanimon sa dagan sa kasaysayan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 11, 2010

                        Mga bayani sa piniliay

 

            Sa ilang kaikag pagkumbinser sa madudahong mga politiko mahitungod sa katakos sa PCOS machines ug sa bag-ong teknolohiya pag-iskutenyo sa mga boto, ang kadagkoan sa Comelec nakalimot pag-andam sa mga magtutudlo unsaon pagpahapsay ang dagan sa piniliay kon dasmagan na sila og kaliboan ka mga botante nga di mahitabong mapahiluna sa hagip-ot, gubaon ug alimuot nga classrooms sa atong mga tulonghaang publiko.

            Kon kinsa may mga nagpasiugda sa time and motion study sa Comelec nga nipasalig nga makabotar ang usa ka libo ka mga botante sa usa lang ka presinto sud lang sa 11 ka takna, angayng bitayon.  Ang kaguliyang sa piniliay maoy labing dakong sagpa sa ilang pangangkon.

-o0o-

            Sa akong pagsaksi sa testing ug sealing sa PCOS machines sa Abellana National School niadtong Dominggo, bisperas sa piniliay, nabalaka na kong daan nga nagtan-aw sa kahagip-ot sa classrooms ug hallways.  Inay buwagon ang mga presinto, gisikit pa gyod.  Kon napu ray makasud sa presinto ug 20 ray makalingkod sa holding rooms, asa man intawon ipahimutang ang mas daghan nga maghuwat?  Apan ang akong panagana natabonan sa pagsaulog sa mga sakop sa board of election inspectors (BEIs) dihang ilang napamatud-an nga makabasa diay sa mga balota ang PCOS.

            Pag-abot nako sa Abellana pasado alas-6 gahapon sa buntag, akong nasaksihan ang inanay nga pagkatinuod sa tanan nakong kahadlok.  Nga mao say nahitabo sa tibuok Sugbo ug tibuok nasud.

-o0o-

            Ang labing klarong sulbad sa suliran mao ang pagpamalit og dugang PCOS machines, o mas moderno ug mas kasaligan nga mga makina, sa sunod nga mga piniliay.  Ang hinungdan nga gilumpong ang 1,000 ka mga botante sa usa lang ka presinto mao ang pait nga kamatuoran nga 82,000 ra ka PCOS ang mapalit sa P7.2 bilyones nga gigahin sa Kongreso alang sa automation sa piniliay.

            Kon doblehon ang gidaghanon sa PCOS machines, aron 500 na lay magpunsisok sa matag presinto, kinahanglan tang moggahin og laing P7.2 bilyones.  O tingali makakita na tag mas barato ug maayong mga makina, salamat sa way kinutobang pagdis-og sa teknolohiya.

-o0o-

            Ang paglugway sa Comelec hangtod sa alas-7 sa gabii mahimong hangpon sa mga botante nga determinadong mosalmot sa makasaysayanon nga labing unang nasudnong automated nga piniliay.  Mahimo sab nga magmingaw kon paundayonan sa mga botante ang ilang panluod sa bag-ong sistema sa piniliay nga gipakaingon og mohimong mas sayon apan nilisudlisod na man hinuon sa paggamit sa ilang katungod pagpili.

            Di hinuon angayng kalimtan nga, taliwa sa nasudnong kalangay, may mga sakop sa BEIs nga mas takos kay sa uban sa pagpaspas sa piniliay ug may mga botante nga wa mopaundayon sa mas makaiibog nga awhag sa pagbagulbol, hinunoa nitun sa ilang dila ug mapailubong nagpaabot sa ilang nasiyam-siyaman nga kahigayonan pagpili.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 10, 2010

                        Andam sa piniliay

 

            Abellana National School—Dul-an sa 17,000 ka mga botante ang magpanon paingon dinhi tibuok adlaw karong adlawa pagsalmot sa makasaysayanon nga labing unang nasudnong automated nga piniliay.  Gibahin sila sa 17 ka mga presinto nga pulos dunay tagsa ka PCOS machine ug tagsa ka compact flash cards.

            Kon way kakulian, mangabli ang mga presinto sa alas-7 karong buntag, mahuman ang botasyon sa wa pay alas-6 sa gabii, maka-transmit dayon ang tanang presinto sa resulta sa piniliay sud lang sa lima ka gutlo, ug mahibaw-an na kinsay bag-ong mayor, bise mayor, mga kongresista ug mga konsehal sa Dakbayan sa Sugbo sa wa pay alas-8 karong gabii.

-o0o-

            Wa matinuod ang labing dagkong kahadlok sa nagpakabana nga mga sektor atol sa tibuok adlaw nga pagsuway ug pagselyo sa PCOS machines dinhi tibuok adlaw gahapon.  Nakabasa nang mga makina sa tanang gilawog nga sample ballots.  Ang ihap sa PCOS nitakdo sa manumano nga ihap sa Board of Election Inspectors (BEIs).

            Sa usa ka presinto, gipalihug sa BEI ang representante sa C-Cimpel sa pagtuyo pagtuldok lang sa mga oval sa iyang balota.  Tuod man, ang makina niluwa sa balota ug nireklamo sa "inadequate markings."  Watcher sa Kusog nituyo pagsobra og taptap sa ovals sa pagka konsehal.  Giluwa sang balota ug giingnan nga nag-"overvote" siya.  Ang mga nagtinarung gyod pagmarka sa mga balota gipahalipayan og "Congratulations!"

-o0o-

            Tungod sa kakuwang sa giya gikan sa Comelec ug Smartmatic, pipila ka BEIs nahiagom sa mosunod nga kasaypanan:

·        Namarkahan nang tanang napu ka sample ballots una nabasahi sa BEI chairman ang bag-ong lagda nga paunhan diayg hungit og blangkong balota ang PCOS;

·        Naggamit na sa BEI ang thermal paper nga may selyo sa Comelec ug nga maoy gamiton sa adlaw sa piniliay una nakit-i ang pakapin nga lukot sa yanong papel alang sa mock elections; ug

·        Nalangay pagsugod bisag pila na ka takna nga nagpaabot ang mga sakop sa BEIs ug mga representante sa C-Cimpel kay gipaabot pang wa gyod pakita nga mga representante sa BOPK ug Kusug.

-o0o-

            Matag human og selyo sa PCOS machine, namakpak sa kahinangop ang mga sakop sa BEIs ug mga watchers.  Di lang tungod kay makapahuway na sila ug makapangandam sa adlaw sa piniliay.  Kon dili tungod sa pagkatuman sa ilang pangandoy nga di mahugno ang kaligdong sa piniliay sa bag-ong teknolohiya sa piniliay.

            Nabalaka hinuon kong maghuot pag-ayong mga botante tungod sa kahuot sa classrooms ug hallways dinhi.  Mas maayong mosayo aron di matanggong sa way kinutobang pila.  Palihug pagda og pandong aron di maluto sa huwaw.  Ug ayaw kalimot pagda og tubig ug pagkaon aron nga di uhawon ni gutumon kon simbako malangay sa pagbotar.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 9, 2010

                        Kinsay imong pillion?

 

            Kon wa ka pang kapili og gobernador sa umaabot nga piniliay, hinaot nga makatabang ang pagtubag sa mosunod nga mga pangutana:

·        Kinsa man ang mas angayng pilion, ang nisaad pag-alagad sa Sugbo o ang wa nay pupanagana nga nipakita sa tanang hingtungdan nga siya ang tag-iya sa Sugbo?

·        Kinsa man ang mas angayng saligan, ang nipasalig nga susihon ang tanang kadudahang mga transaksiyon nga gisudlan sa Kapitolyo o ang nagpasiugda sa nangalisbo nga mga transaksiyon?

-o0o-

·        Kinsa may mas maayo nga padumalahon sa Kapitolyo, ang nanumpa nga di itudlo si bisan kinsa niyang kadugo sa bisan unsang katungdanan o ang way kukaikog nga nipahimutang sa iyang kaparyentihan sa labing mahinungdanan nga mga posisyon?

·        Kinsa man ang labing takos nga mangu sa mga Sugbuanon, ang nisaad nga di butangan og karatula sa iyang ngan ug hulagway ang mga proyekto sa Kapitolyo o ang nagtuo nga siya ang dagway sa Sugbo nga kinahanglang malukop sa iyang hulagway sa tanang suok ug kalihokan sa lalawigan, apil nang piyesta sa mga kabayo, ug nanghatag pa gani og P1 milyon aron lang maggukud-gukod ang mga maniniyot niya?

·        Kinsa man ang labing haom nga tamdanan sa mga Sugbuanon, ang usa ka matinahurong anak o ang anak nga morang nakalimot diin siya gikan ug siyagitan ug ilogan lag mikropono ang iyang amahan atubangan sa daghang katawhan?

-o0o-

·        Kinsa man ang tinuod nga nahigugma sa mga Sugbuanon, ang nipasalig paghaw-as sa labing kabos nga mga Sugbuanon gikan sa katimawa o ang way kukaluoy nga nangolekta nila og P5 matag sud nila sa terminal aron lang intawon makapauli sa ilang kalungsoran?

·        Kinsa man ang mas ligdong nga moduma sa buhis sa mga Sugbuanon, ang sakop sa banay nga wa mahilambigit og bisan unsang eskandalo o ang utok sa pagpalit og dul-an sa P100 milyones nga luna nga naa pa ilawom sa dagat ug pagtukod og dul-an sa P1 bilyon nga CICC nga wa kapusli?

-o0o-

·        Kinsa man ang mas kasaligan nga magbalantay sa panudlanan sa mga Sugbuanon, ang nisaad paghatag og kuwentada hangtod sa kataposang usa ka dako sa buhis nga maggasto o ang nanghudlat sa Visayas Ombudsman ug nanggukod ni bisan kinsa nga nangahas pagsusi giunsa paggasto ang kuwarta nga di iya?

Kinsa man ang tinuod nga garbo sa Sugbo, ang sakop sa banay nga nakahatag sa mga Sugbuanon og nasudnon ug kalibotanong kadungganan sud na sa daghang katuigan o ang nagtuo nga siyay labing mahinungdanon sa tanang mga linalang nga kinahanglan siyang sugaton bisan asa moadto ug kinahanglang hunungon ang nakasugod nang programa aron ipatokar ang iyang kinaham nga awit inig sud na niya?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com