Arangkada of Leo Lastimosa for February 22, 2011

Digal untouchable?

Ambot nganong wa pa siloti si Koronel Erson Digal, hepe sa Cebu Provincial Police Office (CPPO), sa iyang labawng mga opisyal.  O bisan girelibohan na lang sa iyang pagpangu sa imbestigasyon sa bangis nga pagdagit ug pagpatay ni Ellah Joy Pique.  Kay samtang siya pa ang nagduma sa imbestigasyon, nameligro nga makawang ang sibaw nga awhag sa hustisya alang ni Ellah Joy.
Ang iyang laktod nga pagtak-op sa imbestigasyon, bisan wa pa mahipos ang mahinungdanong mga ebidensiya, maoy labing dakong garantiya nga ang tinuoray nga mga kriminal magkalayo gikan sa mga kamot sa balaod.  Ang bugtong niyang gisandigan, ang testimoniya sa mga bata, mas kadudahan na tungod sa pasangil nga iyang giusab ang pamalibad sa unang bata nga nakakita sa mga dinakpan.

-o0o-

Naikog ba lang ang kadagkoan sa Police Regional Office (PRO) 7 ni Gobernador Gwen Garcia?  Nga giilang maoy giganahan ni Digal sa katungdanan?  Puti ba diay og kiting si PRO 7 Director Ager Ontog?  Nga managana diay pagdisiplina sa iyang mga sakop tungod sa pagtuo nga mga itoy sila sa gamhanan ug mahilabtanon nga mga politiko?
Apan klarong nipalayo na si Garcia kang Digal.  Human sa iyang pag-apil-apil og sukit-sukit sa mga dinakpan nga silang Sven Erik Berger ug Karen Castro Esdrelon atubangan sa mga kamera, wa na siya mosikit ni Digal.  Gani, giangkon ni Garcia nga siya ang nagpalihok sa National Bureau of Investigation (NBI) pagsusi sa mga alibi sa mga dinakpan.  Nganong wa pa may nakatandog ni Digal hangtod karon?

-o0o-

Si Digal, nga mas nabantog sa iyang pagpakaon ug pagpainom ug pag-ulug-ulog sa mga sakop sa media kay sa pagsulbad og dagkong mga kaso, di angayng maghuwat sa iyang kadagkoan.  Kay nahuman na man ang kasal nga iyang gipalabi kay sa pagtiwas pagsulbad sa usa sa labing bangis nga krimen sa atong panahon, angay niyang sundon ang kauban niyang opisyal nga nakapakita og talagsaong pasundayag sa kaikog.
Si Koronel Henry Binas ni-resign pagka hepe sa kapolisan sa Talisay human pasanginli nga nagbinastos sa usa ka babayeng reporter.  Mas seryuso ang mga pasangil sa pagpabaya ug pagpataka batok ni Digal.

-o0o-

Kon marelibohan si Digal, mas gawasnon nang iyang mga sakop nga mosusi sa uban pang mga anggulo.  Pagkakaron, ginapos sila kay nagsige na man og deklarar si Digal nga nasulbad nang kaso ug nahuman nang trabaho sa kapolisan ug igo na lang silang magpaabot sa resolusyon sa kaso nga nasang-at sa piskaliya.
Kon wa na si Digal, gawasnon na sang motabi ang imbestigador nga nakabati sa bata nga taga Minglanilla nga niingon, "Di man na sila, Sir," pagkakita niya nilang Berger ug Esdrelon pila ka gutlo human sila pugngi sa Mactan Cebu International Airport.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 21, 2011

        Atong rebolusyon

    Dihang niulbo ang labing unang People Power Revolution 25 ka tuig ang nilabay karong semanaha, wa pay Facebook ni Twitter ug ubang social media networks.  Nga maoy gipasidunggan nga nakapatapok ug nakapalihok sa mga batan-on ug ubang demonstrador nga nakadaog na og kausaban sa Tunisia ug Egypt ug nanakod sa ubang kanasuran sa Africa ug Middle East.
    Una nakong nadunggan sa sinugdanan sa kataposan sa bangis ug kawatan nga diktadura ni kanhi presidente Ferdinand Marcos mao ang nagkanaas nga sibya sa Radyo Veritas sa kaulohan, nga natsambahan nako sa 846 khz sa AM band sa akong monitor samtang nag-cover sa rally ni Cory Aquino sa Fuente Osmeña Rotunda pagboykot sa tanang negosyo sa cronies ni Marcos.

-o0o-

    Ang Edsa Dos, nga nakapukan sa kurakot nga pamunoan ni kanhi presidente Joseph Estrada niadtong 2001, gipasidungog sa bag-ong nitumaw nga teknolohiya--ang texting.  Dali rang natapok ang kapin sa milyon ka Pilipinhon sa Edsa dihang nihagsa ang impeachment trial sa Senado tungod sa pagdumili sa mga alyado ni Estrada pag-abli sa dugang mga ebidensiya batok niya.
    Kinaraang organisasyon sa yuta ug radyo baba ang nakapatapok sa mga loyalista ni Estrada sa napakyas nga Edsa Tres nga gitumong pagpabalik niya sa Malakanyang.  Apan bisan ang mas bag-ong teknolohiya sa komunikasyon pagkuyanap na sa internet napakyas pagpukan sa nipuling pamunoan ni Gloria Arroyo nga gipasanginlang nanikas sa piniliay ug nangawat sa panudlanan.

-o0o-

    Unang nabantang ang gahom sa social media networks sa landslide nga kadaogan ni US President Barack Obama niadtong 2008 ug nadasonan sa makabungog sang mayoriya ni Presidente Noynoy Aquino sa Mayo sa niaging tuig.
    Ang YouTube maoy nakapadangilag sa protesta batok sa tikas sa piniliay sa Iran niadtong 2009.  Ang Twitter ug Facebook maoy nakapahiusa sa batan-ong mga demonstrador sa Egypt.  Dihang giputol ni kanhi Egyptian president Hosni Mubarak ang internet, nitanyag ang Google og mga linya sa telepono nga kapadad-an og tweets bisan way internet connection.  Maong way makabasol ni Aung San Suu Kyi, ang pangu sa oposisyon sa Burma, nga nangandoy sab og Facebook ug Twitter accounts.

-o0o-

    Apan "low-tech" ang sinugdanan sa protesta sa nagkalainlaing kanasuran.  Ang talagsaong rebolusyon nagsugod sa usa ka mamaligyaay og prutas sa Tunisia nga niduslit sa iyang kaugalingon human sakmita sa kapolisan ang kariton sa iyang panginabuhi.  Ang pagkasunog sa lawas ni Muhammad Bouazizi maoy nakapaulbo sa lapad nga kasuko sa katawhan sa North Africa ug Middle East batok sa pangurakot, pangabuso ug pagpig-ot sa ilang mga katungod.
    Sa akong pagsuwat ini, nagpapadayon ang mga protesta alang sa kagawasan ug demokrasya sa Algeria, Bahrain, Djibouti, Egypt, Iran, Iraq, Jordan, Kuwait, Libya, Palestinian Authorities, Sudan, Syria, Tunisia ug Yemen.  Ug nisibaw nang awhag sa "Jasmine Revolution" sa China.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 20, 2011

Bugalbugal ni Digal

Tan-awa ra gud unsa ka-iresponsable si Koronel Ersn Digal, hepe sa Cebu Provincial Police Office (CPPO) ug maoy nangu sa imbestigasyon sa pagdagit ug pagpatay ni Ellah Joy Pique:

• Sa unang nitumaw ang mga pagduda sa kamakiangayon sa iyang paglambigit dayon nilang Sven Erik Berger ug Karen Castro Esdrelon sa krimen, iyang gipasaligan ang mga sakop sa media nga giabagan ang ilang imbestigasyon sa labing maayong laking mga abogado sa Sugbo; ug
• Dihang mas nilapad ang pagduda ug nisibaw nang pagsaway sa laktod nga imbestigasyon sa CPPO, si Digal nideklarar nga morally convinced siya nga silang Berger ug Esdrelon ang mga kriminal, gitak-opan na niyang imbestigasyon, nahuman nang ilang trabaho ug ang Cebu Provincial Prosecutor's Office nay mohukom ipasaka bang kaso sa korte.

-o0o-

Uban sa imong pagtugot, unahon nako pagtuki ang ikaduhang pakauwaw ni Digal:

• Di trabaho ni Digal ang pag-umol og moral conviction, o pagkumbinser sa iyang kaugalingon nga sakto ang iyang gihimo, kon dili ang pagsusi sa kamatuoran aron kahatagan og hustisya ang biktima ug kasilotan ang tinuorayng mga kriminal;
• Binuang ang iyang pagdalidali og tak-op sa imbestigasyon bisan daghan pang mga pangutana ang wa matubag--wa pa makit-i ang itom nga sakyanan nga gigamit pagdagit, wa pa matino ang presensiya nilang Berger ug Esdrelon sa Barili ug wa siya magtagad pagsusi sa alibi sa managhigugmaay; ug
• Wa siya magduwa og pingpong nga igo lang mopasa sa bola ngadto sa piskaliya, iyang responsibilidad ang paghipos sa mga ebidensiya nga makabarug sa korte.

-o0o-

Human nakabati sa unang pakauwaw ni Digal, akong gisusi kinsay nitabang pag-andam sa kaso batok nilang Berger ug Esdrelon.  Duhay akong nailhan:  Silang Cebu Provincial Attorney Marino Martinquilla ug Atty. Kit Enriquez, mga sakop sa provincial task force against crime nga gipangulohan ni Gobernador Gwen Garcia.  Si Enriquez maoy nagsubli-subli pagpasalig nga lig-on ang kasong kidnapping with homicide.
Kinsay nagtambag ni Kinsa?  Silang Martinquilla ug Enriquez bay nagtambag ni Digal?  O si Digal bay naggiya nila?  Nahibaw-an bang Martinquilla ug Enriquez ang pasangil sa usa sa mga imbestigador nga ang bata nga gida sa Mactan Cebu International Airport niadtong Sabado sa gabii nitug-an sa kapolisan nga di silang Berger ug Esdrelon ang nagdagit ni Ellah Joy?

-o0o-

Gipahibawo ni Garcia nga siyay nagmando sa National Bureau of Investigation (NBI), laing sakop sa task force, pagsusi sa alibi nilang Berger ug Esdrelon ug nga iyang isumiter sa piskaliya ang findings nga pabor sa mga dinakpan.
Kanus-a man nakabantay si Garcia sa paglikoy ni Digal?  Human ba sa iyang pag-apil sa salida pagsukitsukit sa managhigugmaay atubangan sa mga kamera?  Nganong inay pahinumdoman si Digal pagsusi sa ubang anggulo, gipatabang man hinuong iyang abogado pagdalidali pagpasaka sa kaso nga karon iya nang gidudahan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 19, 2011

Mga pinasagdan

Palihug itandi ang kahimtang sa mga molupyo sa ubang kanasuran nga naapiki dinhi sa ato sa mga Pilipinhon nga nagkinahanglan og tabang sa ubang kanasuran.  Di na lang ta mangutingkay sa nangaging mga kaso.  Ari lang una ta sa mga kaso sa Norwegian national nga gipasanginlan sa pagdagit ug pagpatay ni Ellah Joy Pique ug sa tulo ka OFWs nga nakonbikto sa pagpayuhot og ilegal nga drugas sa Tsina:

• Pila ka takna human ideklarar sa kapolisan nga suspitsado sa bangis nga krimen si Sven Erik Berger, ang Norwegian Embassy nakakuha dayon og abogado alang niya; samtang
• Karon pa nagkara-kara ang atong gobyerno nga pahamtangan na og silot sa kamatayon ang OFWs unya sa Lunes ug Martes sunod semana.

-o0o-

Ang Norway nagpada og dakong opisyal aron pagsusi sa kahimtang ni Berger pila ka adlaw human napasakai sa kasong kidnapping with homicide uban sa iyang hinigugmang Sugbuanon nga si Karen Esdrelon.  Way tihik-tihik ang Norway nga niabaga sa gasto pagpatambal nila sa labing mahalon nga ospital dinhi sa Sugbo dihang nangasakit sila samtang gitanggong sa Cebu Provincial Police Office (CPPO).
Sa pikas nga bahin, ang atong gobyerno wa kapahibawo nato unsay nahitabo sa kaso nilang Ramon Credo, 42, Sally Ordinario-Villanueva, 32, ug Elizabeth Batain, 38.  Ang pag-insistir karon ni Bise Presidente Jejomar Binay nga mga biktima lang sila sa international drug syndicates napresentar ba kaha sa ilang depensa, kana kon nahatagan sila og mga abogado atol sa husay.

-o0o-

Mahimong makalingkawas silang Berger ug Esdrelon sa seryusong krimen nga gipasaka batok nila tungod sa pagkaangkon dayon nila og takos abogado, si Atty. Salvador Solima, nga nanalipod sa ilang mga katungod atubangan sa paspas ug kusganon nga pagkondenar nila sa kadagkoan sa kapolisan ug sa Kapitolyo sa Sugbo.
Si Binay mismo niangkon nga mahimong milagro na lang ang makapalingkawas nilang Credo ug Villanueva gikan sa kamatayon unya sa Lunes ug Batain unya sa Martes.  Ambot nganong gihuwat sa atong gobyerno nga mahukman nang kaso sa labing taas nga hukmanan sa Tsina, ang Supreme People's Court.

-o0o-

Manghinaot ang pamunoan ni Presidente Noynoy Aquino, nga nakasunod lang sa mga kaso sa nangaging mga pamunoan, nga di sama kalapad ang kasilag nga moulbo dihang gibitay si Flor Contemplacion niadtong 1995, human nakonbikto sa pagpatay sa kaubang katabang nga si Delia Maga ug paglumos sa 4 anyos nga bata nga ilang gibantayan.  
Ang kaso ni Contemplacion nga napanunod ra sang Ramos gikan sa nangaging mga pamunoan lahi sa kaso sa OFWs karon.  Apan managsama ang ilang katalagman:  Gipasagdan sa langyawng sa mga nasud nga wa silay kadugo ni kaila.  Silang giilang bag-ong mga bayani gitalikdan sa ilang gobyerno sa ngiob nga mga takna sa ilang dakong panginahanglan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 18, 2011

        Hustisya ug promosyon

    Pipila ka imbestigador sa bangis nga pagdagit ug pagpatay ni Ellah Joy Pique nihatag namo og makahasol nga kasayuran:  Ang bata nga gida sa kapolisan gikan sa Minglanilla paingon sa Mactan-Cebu International Airport, aron ilhon ang managhigugmaay nga gipugngan sa Buro sa Imigrasyon (BI) niadtong Sabado sa gabii, nitug-an nga silang Sven Eric Berger ug Karen Castro Esdrelon dili mao ang iyang nakit-an nga nikuha ni Ellah Joy sa gawas sa Calajo-an Elementary School niadtong Pebrero 8.
    Nahibung na lang ang mga imbestigador dihang gibali sa ilang kadagkoan ang sulti sa bata pagka Dominggo sa buntag.  Sila nang Berger ug Esdrelon ang giisip nga mga suspitsado.

-o0o-

    Gihagit namo ang nagpakabana nga mga imbestigador sa pagbarug atubangan sa publiko ug pagtug-an sa tinuod.  Apan nagdumili sila.  Nahadlok sa ila unyang dangatan kon bukas nga sukwahion ang ilang mga labaw.  Labi na kay nahinayak nang ilang kadagkoan pagpasaka og kaso batok nilang Berger ug Esdrelon sa Cebu Provincial Prosecutor's Office.
    Nipasalig hinuon nga magpadayon ang ilang pakisusi sa uban pang mga anggulo sa kaso.  Nga karon hingpit na nga gisalikway sa ilang kadagkoan human pormal nang gitak-opan ang imbestigasyon ug gisentro na lang ang mga paningkamot sa pagpalig-on sa kaso batok nilang Berger ug Esdrelon.  Mahimo hinuon silang pahunungon bisan unsang orasa.

-o0o-

    Usa sa mga anggulo nga klarong nataligam-an sa kadagkoan sa kapolisan mao ang pagpangita sa gitumbok sa mga saksi nga itom nga Pajero nga gisakyan sa mga suspitsado nga nidagit ni Ellah Joy.  Si Direktor Raul Aguilos sa Land Transportation Office (LTO) nitug-an sa DYAB Radyo Patrol nga wa silang kadawat og pormal nga komunikasyon gikan sa kapolisan pagpatabang pagpangita sa sakyanan.
    Matod ni Aguilos sila na lay nisuwat sa ilang ulohang buhatan.  Nga naghimo og tinuyong computer program pagpangita sa tanang sakyanan nga may license plate number nga "679" sa bisan unsang prefixes.  Nga gibanabana ni Aguilos nga moabot og kapin sa 100,000.

-o0o-

    Ambot unsay nahitabo sa Cebu Provincial Police Chief Erson Digal ug sa mga abogado nga nitabang niya.  Nalipat ba lang tungod sa pag-apura sa publiko?  Nihatag lang og mas dakong importansiya sa dinaliang paghuman sa imbestigasyon?  O may dugang nahibaw-an, nga wa itug-an ngadto sa ilang kaubanang mga imbestigador, maong nakumbinser na pag-ayo sa ilang kaso batok nilang Berger ug Esdrelon?
    Mahimong masaligon silang Digal ug kaubanan sa mga desisyon sa mga hukmanan nga ang positive identification mas katuohan kay sa alibi.  Maayo tingaling tawgon ang ilang atensiyon sa pikas tumoy sa desisyon:  Nga ang positive identification kinahanglang dasonan sa uba pang mga ebidensiya.  Ug hinaot nga may makahunghong nila nga ang hustisya, sa tanang higayon, mas mahinungdanon kay sa promosyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 16, 2011

        Panudya nagkaduol na

    Karong gitugotan na sa Korte Suprema ang pagpadayon sa impeachment proceedings batok niya sa Kongreso, hinaot nga panington na og bugbog si Ombudsman Merceditas Gutierrez nga wa na siyay laing kapilian gawas sa pagtuman sa iyang trabaho bisan kinsa pay hingtungdan ug bisag kinsa pay maig-an.  Ang iyang pakig-areglo sa kasong plunder ni Major General Carlos Garcia mao lay labing uwahi sa nagkataas nga listahan sa mga pakauwaw sa iyang buhatan.
    Di unta makadut ang mga pagduda nga tua siya kapusta sa pikas tungod lang kay classmate silang kanhi first gentleman Mike Arroyo.  Apan ang iyang pagyaka sa mga kaso batok sa mga Arroyo ug sa ilang mga alyado, bisan wa na sila sa Malakanyang, makapaalarma na kaayo.

-o0o-

    Duha ka impeachment complaints batok ni Gutierrez ang gihusay sa House Committee on Justice hangtod nga gipugngan sila sa labawng hukmanan.  Apan sa botong 7-5, gibasura sa mga mahistrado ang petisyon ni Gutierrez paghunong sa Kongreso pagtuki sa mga kaso batok niya.

Ang mayoriya nga nipabor sa pagpadayon sa impeachment proceedings naglakip nilang Associate Justices Antonio Carpio, Conchita Carpio-Morales, Jose Mendoza, Roberto Abad, Maria Lourdes Sereno, Antonio Eduardo Nachura ug Martin Villarama.  Nisupak silang Chief Justice Renato Corona ug Associate Justices Arturo Brion, Lucas Bersamin, Teresita Leonardo De Castro ug Diosdado Peralta.

-o0o-

    Niang mga sukaranan sa impeachment complaints batok ni Gutierrez:

• Kapakyas pag-atiman sa mga kaso batok nilang kanhi presidente Gloria Arroyo, sa iyang bana ug ubang mga opisyal nga gilambigit sa national broadband network (NBN) scandal;
• Kalangay pag-imbestigar sa kamatayon sa Sugbuanong si Ensign Philip Pestaño, nga nisuway pagbutyag sa kahiwian sa Philippine Navy, kansang kamatayon gideklarar sa United Nations Commission on Human Rights nga homicide;
• Kapakyas pag-imbestigar sa P1 milyon nga panihapon sa delegasyon ni Arroyo sa Le Cirque restaurant sa New York;
• Kapakyas pag-imbestigar sa Mega-Pacific scam ug ubang mga kaso nga naglambigit ni Arroyo; ug
• Pagdumili paghatag og mga dokumento sama sa Statement of Assets, Liabilities and Net Worth ni Kongresista Mikey Arroyo.

-o0o-

    Di katabang sa kawsa ni Gutierrez ang masulub-on niyang record sa mga kaso nga wa maglambigit sa mga Arroyo.  Gibisto karong bag-o sa Philippine Center for Investigative Journalism (PCIJ) nga ubos sa pamunoang Arroyo gikan sa 2001 hangtod sa 2010 pito ra ang napapriso ni Gutierrez, ug ang labing taas og katungdanan mao ang duha ka barangay kapitan.
    Gibutyag sab sa PCIJ nga ang pundo sa iyang buhatan, nga mas dako kay sa mga Ombudsman nga iyang nasundan, wa gamita ni Gutierrez pagkuha og dugang mas kasaligang mga abogado ug mga imbestigador.  Hinunoa iyang gitilok sa paghatag sa mga kawani og bonus matag birthday niya ug matag basura sa impeachment complaints batok niya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 15, 2011

Panamilit ni Reyes

Pipila ka oras sa wa pa siya mamatay, si Heneral Angelo Reyes nipahibawo sa iyang mga suod nga duna siyay duha ka kapilian pagtubag sa mga pasangil sa pangurakot batok niya:

• Una, ang pagluwat og opisyal nga pamahayag sa media pagpatin-aw sa mga transaksiyon nga iyang giduma isip kanhi hepe sa Armed Force of the Philippines (AFP) ug kalihim sa Department of National Defense (DND); ug
• Ikaduha, ang pagpa-interview ni Malou Mangahas sa Philippine Center for Investigative Journalism (PCIJ), nga maoy iyang gisaligan nga makiangayong makapresentar sa iyang bahin sa eskandalo.

Ang wa isulti ni Reyes mao nga duna siyay gitun-an nga ikatulong kapilian.  Nga maoy iyang nahukman nga paagi pagtapos sa iyang kauwawan.

-o0o-

Ang tinguha ni Reyes pagtingog pinaagi sa media nagumikan sa ka wa niyay pagsalig sa imbestigasyon sa duha ka bay balaoranan sa Kongreso.  Gitumbok niya ang nangaging mga eskandalo nga gisusi sa mga senador ug mga kongresista apan wa pa mahusay hangtod karon.
Gipili sab niya ang pagtingog kay sa pagpakahilom ug paglihay-lihay.  Nga posibleng makapalingkawas niya gikan sa bisan unsang silot.  Apan alang ni Reyes gikinahanglan niya ang gamhanan nga koneksiyon nga magdupadupa niya ug baga nga nawong nga molahutay hangtod nga makalimtan na lang sa katawhan.  Di ganahan si Reyes nga hangtod sa hangtod dudahan siya ug ang mga sakop sa iyang pamilya.

-o0o-

Ang mga panghunahuna ni Reyes nga gisuwat sa tinubdan sa PCIJ ug gimantala uban ang pagtugot sa pamilya ni Reyes naglakip sa mosunod:

• Wa siyay gikilkilan ni gipaboran nga suppliers sa siya pay hepe sa AFP ug kalihim sa DND ug iyang gipanguli ang mga suburno nga gisuway nila paghatag niya;
• Apan may ilegal nga mga transaksiyon nga iyang gitugotan, sama sa conversion sa pundo sa AFP, kay mao na ang naandan sukad sa tenyente pa siya; ug
• Samtang di siya hingpit nga limpiyo, di siya maoy nag-imbento sa pangurakot ni maoy labing dakong kawatan.

-o0o-

Nitataw si Reyes nga andam siyang modawat sa bisan unsang silot nga mahimong ipahamtang tungod sa kapakyas niya pagbadlong sa binuang nga mga transaksiyon.  Matod ni Reyes nagusbat ang iyang kadungganan maong motug-an siya sa kamatuoran aron kapanalipdan ang bisan unsang nahibilin.  Kay, matod niya, ang pagpuyo sa kinabuhi nga way dungog mas dakong trahedya kay sa kamatayon.
Apan wa gyod itug-an ni Reyes, bisan ngadto sa iyang mga suod, unsay iyang itug-an, unsa ang ilegal nga mga transaksiyon nga wa niya mabadlong ug kinsa ang mas dakong kawatan.  Ambot unsay hinungdan sa iyang kamatayon:  Nitalaw ba pagtug-an sa kamatuoran?; nahadlok ba paghingan sa mas dagkong mga opisyal sa transaksiyon?; o maoy nahunahunaan nga labing epektibong tubag sa tanang mga pasangil batok niya?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 14, 2011

Kalangay sa FOI

Sakto ang The Right to Know, Right Now! Coalition.  Nabantang ang kadako sa panginahanglan pagpasar sa Freedom of Information (FOI) act atubangan sa nabisto nga lapad nga pangurakot sa Armadong Kusog ug ubang mga buhatan sa gobyerno.  Kini aron nga mahibaw-an ug mabadlong dayon sa mga magbubuhis ang binuang nga mga transaksiyon sa gobyerno.
Lisod sabton ang pagdumili ni Presidente Noynoy Aquino pag-apil sa FOI sa listahan sa mga balaudnon nga iyang giduso nga unahon pagtuki sa Kongreso.  Kay nagsubli-subli siya og pasalig nga way tagoan ang iyang pamunoan.  Gawas nga ang kampanya batok sa pangurakot maoy labing dakong bahin sa plataporma sa iyang kandidatura ug pagdaog sa niaging tuig.

-o0o-

Ang ka way FOI gipahimuslan pag-ayo sa kawatan nga mga opisyal sa gobyerno pagpadayon sa ilang mga binuang.  Kon wa ning balaora, dali ra kaayong balibaran ang mga sakop sa media ug nagpakabana nga mga magbubuhis nga mangayo og mga dokumento sa mga proyekto nga gigastohan sa ilang buhis.
Tinuod nga dunay Code of Conduct and Ethical Standards for Government Officials and Employees (Republic Act 6713) nga gipangamahanan ni kanhi Senate president Jovito Salonga ug nahimong balaod niadtong 1989.  Apan labihan kabusluton ang mga probisyon nga mahimong siyam-siyaman ang pagpinaabot sa mga nangahas pagpangayo og mga dokumento gikan sa lokal ug nasudnong gobyerno. labi na sa militar.

-o0o-

Ang labing dakong kalainan sa gisugyot nga FOI ug sa RA 6713:

• Sa RA 6713, ang nangayo sa mga dokumento kinahanglan nga mopatin-aw nganong nangayo siya sa kasayuran; samtang
• Sa FOI, gipatigbabaw nang daan ang katungod sa publiko pagpangayo sa mga dokumento ug ang opisyal o buhatan sa gobyerno nga gipangayoan obligado nga motuman, o kinahanglan nga mopatin-aw nganong di mahatag ang kasayuran.

Sa RA 6713, labihang langaya.  Mahimong pabalik-balikon ang nangayo sa mga dokumento kon magpa-goryo-goryo nga di kunohay matagbaw sa mga sukaranan ang gipangayoan.  Mas laktod sa FOI.  Mahimong makuwestiyon dayon atubangan sa hukmanan ang sukaranan sa paghikaw sa mga dokumento.

-o0o-

Ang sukaranan ni Aquino sa pag-isnab sa FOI labihang taphawa:  Matod niya may mga kasayuran nga hilaw pa nga di angayang mahibaw-an dayon sa katawhan kay mahimong makamugna lang og kaguliyang; maong nag-umol pa karon ang Malakanyang sa ilang kaugalingong bersiyon sa FOI.  Nga makapahinumdom nato sa laing salida sa palasyo:  Aron paglikay sa nagbaga nga kontrobersiya sa Reproductive Health (RH) bill, nag-umol sila og Responsible Parenthood (PH) bill.
Angayang pahinumdoman si Aquino nga di iyang trabaho ang pag-umol kon dili ang pagpatuman sa mga balaod.  Ug nga di monopoliya sa Malakanyang ang tarung nga panimuot, kay may katakos sab ang mga sakop sa Kongreso ug nagpakabana nga mga pundok nga nagkauyon pagpanday na sa FOI.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 13, 2011

        Manumano lang una

    Ang Buro sa Imigrasyon (BI) nitabang sa kapolisan sa pag-ila sa langyaw nga gipasanginlan nga usa sa nidagit sa 6 anyos nga si Ellah Joy Pique duol sa Calajo-an Elementary School sa Minglanilla ug nilabay sa patayng lawas sa pangpang sa Sayaw, Barili.  Bisan giisip nga confidential ang ilang records, si Immigration Regional Director Casimiro Madarang III nipasabot nga ang wa sily balaod nga nalapas sa pagpakita sa hulagway sa mga langyaw ngadto sa mga imbestigador sa bangis nga krimen.
    Ang langyaw gihulagway sa mga saksi nga 40 anyos, 5'8" ngadto sa 5'10" ang gitas-on, regular ang gidak-on sa lawas, puti, buwagaw ang buhok, tul-id ug taliwtiw ang ilong ug nipis ang wait.  Base sa paghulagway, gihimoan og sketch ang langyaw nga gipakatap sa nagkalainlaing presinto.  Nga mao say gigamit pagsusi may motakdo ba sa mga hulagway sa mga langyaw sa database sa BI.

-o0o-

    Matod ni Madarang mas sayon ang ngan kay sa nawong nga pangitaon sa ilang database.  Human sa pila ka adlaw nga pakisusi, wa pay hulagway sa ilang database nga nitakdo sa police sketch.  Kay manumano ra man ang pagpangita, gikuyawan ko nga siyam-siyaman na lang di pa mahuman pagsubay ang tanang hulagway sa mga langyaw sa Sugbo.
    Sa kataposang ihap ni Madarang, dunay kapin sa 5,000 ka permanent residents dinhi ug dul-an sa 100,000 ang langyawng mga turista nga mangabot sa Mactan-Cebu International Airport (MCIA) matag buwan.  Wa pa ni labot sa mga langyaw nga didto motugpa sa Ninoy Aquino International Airport (NAIA) ug ubang ports of entry.  Kanus-a pa man intawon makit-i ang suspitsadong pedophile?

-o0o-

    Way kahimanan ang BI ug kapolisan nga sama sa makita sa mga pelikula sa hollywood nga gigamit sa FBI ug CIA nga paspas nga motakdo sa mga hulagway.  Ang ubang kanasuran nagpalambo na gani og mas abante pang mga teknolohiya sa mas paspas nga pagpangita sa mga kriminal.
    Ang Britanya nagbutang og surveillance cameras nga moila sa mga pinangita sa balaod bisan taliwa sa bagang katawhan.  Ang kapolisan sa Estados Unidos makapada sa hulagway sa ilang ikasugat nga suspitsado aron itakdo sa ilang database sud lang sa pipila ka segundos ginamit ang iPhone.

-o0o-

    May laing problema:  Gilalisan pa ang kakasaligan sa police sketches.  Samtang dunay pipila na nitakdo, kasagaran nangasayop.  Di lang dinhi sa Pilipinas kon dili hasta sa mas malambuong mga nasud.
    Tungod ni sa kalimtanon, kakugang, kahadlok, kakapoy ug kalibog sa mga saksi.  Ug sa managlahi nga katakos sa artists.  80% sa mga konbiktado nga naabsuwelto sa DNA nagumikan sa sayop nga sketches.  Apan bisan unsa pa, mas maayo lang gihapong may sketch nga tamdan ang publiko kay sa igo lang pasidan-an pagbantay sa langyaw nga buwagaw ug daghan og patik.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 12, 2011

        Hello, Angie
    Ang usa sa mga eskandalo sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo namugna tungod sa iyang mga tawag sa telepono.  Ang ilang panagsulti ni kanhi Comelec commissioner Virgilio Garcillano, nga gituohan gi-record sa mga ahente sa Intelligence Service of the Armed Forces of the Philippines (ISAFP) nakabisto sa lapad nga tikas sa piniliayng presidensiyal niadtong 2004.

Karong wa na siya sa Malakanyang, mahimong mahiagom si Arroyo sa labing dakong krisis sa iyang politikanhong kinabuhi tungod sa laing tawag sa telepono nga iyang gihimo.  Ning higayona ngadto ni Heneral Angelo Reyes.  Usa ka adlaw sa wa pa maghikog ang usa sa labing sinaligan sa iyang siyam ka tuig nga pamunoan.

-o0o-

    Nihit ang mga detalye sa tawag ni Arroyo.  Nga nakaapektar pag-ayo ni Reyes kay iya ning gisumbong ngadto sa iyang senior sa Philippine Military Academy (PMA), si Commodore Rex Robles.  Kinsa maoy nipahibawo sa kahibulongan nga duha ka tuyo ni Arroyo kang Reyes:

• Nagpakisayod si Arroyo kinsa ang mistah ni Senador Antonio Trillanes IV nga gipalihug ni Reyes paghatod sa iyang suwat nga nanghagit sa senador paghingan sa gamhanang opisyal nga nagsugo, nagpahimus ug nanalipod sa pangawkaw ni Major General Carlos Garcia; ug
• Nagpakisayod nganong nakiglalis si Robles kang Kongresista Roilo Golez human niluwat og privilege speech nga nilambigit ni Reyes sa pangurakot sa Armadong Kusog.

-o0o-

    Masihag sa tawag ni Arroyo ang talagsaong dagan sa iyang utok ug nga wa gyod diay malilong gikan niya.  Nga posibleng maoy nakatabang paglahutay sa tanang mga anomaliya nga gipasangil batok niya ug, bisan sa sunudsunod nga impeachment complaints ug sibaw nga awhag pagpalagpot niya sa gahom, pagtiwas gyod sa iyang termino.
    Samtang ang pagtagad sa ordinaryong katawhan nasentro sa bag-ong mga ebidensiya sa lapad nga pangurakot sa militar, si Arroyo mas interesado kinsay mensahero ni Reyes ngadtong Trillanes.  Ug samtang nakuryuso tang tanan pagsubay pila gyod ka bilyon ka pesos ang nakawat, si Arroyo mas nihatag og importansiya sa lalis nilang Golez ug Robles.

-o0o-

    Nagduda ba si Arroyo sa tinuod nga tuyo ni Reyes pagsuwat ni Trillanes?  Nabalaka bang nagsugod nag panghunaw si Reyes?  Tinuod bang nahadlok nga ang mensahero nilang Reyes ug Trillanes mao ang iyang kanhi aide nga si Lt. Commander Cris Magdangal o laing opisyal nga suhito sa mga transaksiyon tali sa Malakanyang ug Kampo Aguinaldo?
    Wa gyod untay na-interes sa away nilang Robles ug Golez.  Apan tungod sa talagsaong interes ni Arroyo, mangutana ta:  Nabalaka ba si Arroyo nga modako ang lalis nga gisugdan ni Robles, nga klarong nanalipod ni Reyes, ug makaamgo na hinuon silang Golez, Trillanes ug ubang imbestigador nga igo lang silang gigiyahan nilang Reyes ug Robles nga ang kinawatay mahimong gipasiugdahan gyod sa Malakanyang?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 11, 2011

Pasagad sa edukasyon
Ang masulub-ong kahimtang sa mga eskuylahan sa gobyerno dugay nang gipasagdan sa atong kadagkoan.  Ug hagbay rang gilingiw-lingiwan sa katawhan.  Mapugwat lang ta matag karon ug unya kon dunay mga panghitabo nga makapahinumdom nato nga di makiangayon ang padayon nga pagpaundayon sa eskandalo.

Sama sa pagdagit ug pagpatay sa 6 anyos nga batang babaye sa Minglanilla.  Ug sa sunudsunod nga pagpatay sa duha ka magtutudlo sa Argao ug Minglanilla.  Matag human sa duguong hitabo, magpungasi dayon ang bag-ong mga lagda nga ipatuman pagpalambo sa seguridad sa mga eskuylahan.  Apan way opisyal sa gobyerno nga nagtagad, ug ang mga magbubuhis napul-an na og awhag, sa pagpatuman og mas malungtaron nga sulbad.

-o0o-

Nganong gitugotan man nato nga matukod ang classrooms nga way pansayan?  Nganong gitugotan man nato nga matukod ang school buildings nga way tubig?  Ni kuryente?  Ni seguridad?
Kon ang mga kan-anan nga pipila ray kustomer matag adlaw gikinahanglan nga magbutang og pansayan, nganong gipasagdan ra man ang mas daghang mga tinun-an nga magkara-kara pagpangita og kapahungawan sa ilang sugo sa lawas?  Kon ang mga buhatan nga maihap ra sa tudlo ang mga kawani nagkinahanglan og tubig ug kuryente, nganong gilawog ra mang mga eskuylahan sa kalang-og, kahugaw ug kangitngit?  Ug kon ang usa ka gamayng patigayon maningkamot pagbutang og guwardiya, nganong gilawog ra mang tibuok eskuyalahan sa gatosan ka mga tinun-an nga way bisan gamayng panagang?

-o0o-

Ang kapakyas pagsulbad sa batakang mga suliran sa mga eskuylahan kanunayng gibasol ngadto sa kakuwang sa kuwarta.  Matod sa kadagkoan sa Departamento sa Edukasyon (DepEd) ang ilang pundo alang lang sa school buildings ug suholan sa mga magtutudlo ug wa nay nahibilin sa ubang panginahanglan.
Maong mga tinun-an, mga ginikanan ug mga magtutudlo ang nagkapuliki sa pag-amut-amot aron nga mataoran og koneksiyon sa tubig ug kuryente ug matukoran og pansayan ang classrooms.  Ug kay gihimo na mang boluntaryo ang tanang amotan, di na mapugos ang mga tinun-an, ginikanan ug magtutudlo pagpas-an sa responsibilidad sa gobyerno.

-o0o-

Human sa pagdagit ug pagpatay ni Ella Joy Pique, kalit lang naghisgot ang kadagkoan sa DepEd sa paggamit sa ilang gahin alang sa aintenance and other operating expenses (MOOE) pagbutang og mga guwardiya sa mga eskuylahan.  Nganong kinahanglan mang dunay mamatay una sila makahunahuna ini?
Unsa man diay gigamitan sa MOOE sa nangaging katuigan sa wa pa makalas si Ella Joy?  Hinaot nga way iyang bersiyon ang DepEd sa "conversion" sa Armadong Kusog, ang paggamit sa pundo alang sa suholan ug mga benepisyo sa kasundalohan pagpaburot sa pribadong mga bolsa.  Kay ang minilyon ka pesos nga nausik sa depektuso nilang textbooks sud na sa daghang katuigan naribalan lang sa overpriced ug wa kapusli nilang noodles.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 8, 2011

Lusot ni Soc

Haskang biliba nako ni Talisay City Mayor Soc Fernandez.  Aron di magkapuliki og panagang sa labing uwahing salida sa iyang anak, gisumbalik niya og pasangil ang mga polis.  Gipasanginlan niya ang mga polis, nga nisuway pagdakop ni Joavan niadtong Dominggo sa kadlawon, nga kakonsabo sa mga tawo nga dugay nang nagtinguha pagpatay sa iyang sinagop.
Haskang luoya sa kapolisan.  Di pa igo nga kaduha na banggai ang ilang mga sakyanan, tagsa ang mga dakbayan sa Talisay ug Sugbo ug pulos gipakauwawan ug gilusut-lusotan lang ni Joavan sa daghan nang higayon, karon gipasanginlan pa gyod nga way kalainan sa mga kriminal nga ilang gigukod.

-o0o-

Kon alang sa nagpakabana nga mga Sugbuanon nahingpit na gyod ang kabangis ni Joavan, ug kon alang sa pipila ka mga polis, apil nang labing uwahi niyang nabanggaan nga si Chief Inspector George Ylanan, nalisoan na siya sa maayong pangisip, si Mayor Fernandez may sukwahi nga katin-awan.
Alang niya si Joavan igo lang diayng nanalipod sa iyang kinabuhi.  Ang bag-ong nakit-an nga katin-awan mahimo nga gamiton alang sa giingong pagbangga sab niya sa sakyanan sa kapolisan sa Talisay sa Nobyembre sa niaging tuig.  Ug, puslan man nga nahinayak na, hasta sa ubang mga insidente sa Talisay City ug Cebu City nga gipasanginlan si Joavan nga nanghulga, nagpabuto ug namusil.

-o0o-

Haskang usika og sakyanan sa tinguha ni Joavan paglikay sa mga hulga sa mga tawo nga, segun sa iyang amahan, determinadong "motumba" niya.  Gawas sa Honda Civic, nga iyang gisakyan niadtong Dominggo, nga gisakmit sa Cebu City Police Office (CCPO) headquarters, padayon sang gitanggong ang Pajero nga gituohang nibangga sa sakyanan sa kapolisan sa Talisay.
Laing sakyanan nga na-kontrobersiyal, ang Toyota Revo nga service vehicle sa mayor, nakalingkawas tuod sa kapolisan sa Pardo kay gimaneho og kawani sa Talisay City Hall nga di lisensiyado, karon nasakpan na sab sa kapolisan nga gisakyanan sa kaubanan ni Joavan sa kadlawong dako sa Sindulan.

-o0o-

May buslot hinuong bag-ong istorya ni Mayor Fernandez:  Nag-unsa man si Joavan sa Sindulan?  Duol sa giingon sa mga polis nga dakong baligyaanan sa ilegal nga drugas?  Kabahin bang Sindulan sa orihinal niyang lusot nga feeding program ni Joavan?  Nisimpatiya ba sa mga pamilya kansang mga bay gipaguba ni Cebu City Mayor Michael Rama?  Pakan-on ba untang 3,000 ka naapektahang pamilya maong nangadlawon og hikay?
Pila pa may iduhig ug pasanginlan sa mayor una siya makaamgo nga siya na lay nakumbinser sa nag-usab-usab niyang mga lusot?  Mas maayo pang nipilit sa orihinal niyang panagang:  Nga iyang krus si Joavan ug andam niya siyang pas-anon.  Lisod lang hinuong ipasabot nganong giangin og papas-an ang taga Talisay City ug karon hasta ang taga Cebu City.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 1, 2011

        Tak-om sa lana

    Haskang lalis nilang Senador Ralph Recto ug kanhi Energy secretary Angelo Reyes mahitungod sa kontrobersiya sa presyo sa lana.  Gikuwestiyon ni Recto, dihang sakop pa siya sa gabinete ni kanhi presidente Gloria Arroyo, ang  pinatuyangan nga pagpaburot sa presyo sa lana.  Samtang kusganong gipanalipdan ni Reyes ang kamakiangayon sa mga lakang sa higanteng mga kompaniya sa lana.
    Gihimong sukaranan sa pasangil ni Recto ang ilang kuwentada sa siya pay nagduma sa National Economic Development Authority (Neda) nga overpriced ang presyo sa lana baleg P8 matag litro.  Nga gisalikway ni Reyes nga kabahin lang sa pamolitika ni Recto nga iyang gipasanginlang sayo nga nangandam pagbalik sa Senado.

-o0o-

    Karon wa na sa gahom si Reyes.  Nisuway paglingkod sa Kongreso isip party-list representative.  Apan gisalikway sa iya untang representahan nga kahugpongan sa mga drayber sa mga sakyanang pamasahero.  Gipaubos hinuon sa imbestigasyon sa nabutyag nga P50 milyones nga pabawon nga iyang nadawat sa pag-retiro isip hepe sa Armadong Kusog.
    Ubang mga atraso ni Reyes mao ang gikuwestiyon karon nga mga transaksiyon niya sa Department of Energy.  Apan ang labing dako mao ang iyang pagyangu-yango sa mga kompaniya sa lana.  Apil nang pagdumili niya pag-abli sa ilang mga libro bisan sa sugo sa korte tungod sa petisyon sa mga konsumidor nga nipasangil nga nalapas ang oil deregulation law.

-o0o-

    Karon nahibalik na sa Senado si Recto.  Naa na gyod unta sa posisyon paghingusog sa iyang gipasangil nga higanteng maniobra ug konsabo sa mga kompaniya sa lana.  Kay gawas nga di nang kabaraw niya si Reyes, usa sa labing gamhanan nga sakop sa mayoriya.  Alyado pa gyod ni Presidente Noynoy Aquino.
    Nganong wa na may bisan gamay na lang nga ek si Recto sa iyang karaang expose?  Gipasagdan na lang niya ang nagpakabana nga kahugpongan sa padayong pagkuwestiyon sa lokal nga cartel sa lana.  Tinuod bang gisakyan lang niya ang kontrobersiya sa lana aron pagbanhaw sa napandol niyang politikanhong mga ambisyon?

-o0o-

    Hinaot nga usa siya sa nagtambag ni Pres. Aquino pagpasubli sa oil deregulation law.  Nga samtang gitumong pagpalambo sa kumpetinsiya sa mga kompaniya sa lana, gihulagway nga maoy nahimong kahimanan sa pagpasamot pagpaburot sa ilang ginansiya.
    Taphaw hinuon ang pasiunang sugyot ni Aquino.  Igo lang niyang giawhag ang mga kompaniya sa lana nga, inay matag semana, binuwan nang pag-usab sa ilang presyo.  Nga mahimong mas dakong bunal kon wa gyoy makasusi sa kamakiangayon sa presyo sa lana.  Mas masaaron ang plano ni House Deputy Speaker Erin Tañada:  Ipaubos ang mga kompaniya sa lana sa hurisdiksiyon sa Energy Regulatory Commission (ERC) aron, inay magpatuyang sa ilang gibati, mapugos na pagpasabot nganong kanunayng nagkadungan ug managsama hangtod sa kataposang usa ka dako ang ilang mga uminto.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 31, 2011

Pilato sa pahimus

Nanghunaw nang Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) sa pagpaningil sa taxi operators sa ilang mga drayber sa bayad sa bag-ong mga metro nga moluwat na og resibo sa mga pasahero.  Niangkon si LTFRB Chairman Nelson Laluces nga igo lang silang nihangyo nga abagahon sa operators ang pagtaod sa bag-ong mga metro apan wa silay mahimo pagpugong sa pagbunal sa dakong bayranan ngadto sa mga drayber.
Lingiw na gyoy naandan sa LTFRB kon relasyon na sa operators ug drivers ang hisgutan.  Naneguro lag kolekta sa ilang bahin sa dakong negosyo pagpausbaw sa plitehan ug calibration, testing ug sealing sa mga metro.  Bahala na kon mapukling ang labing dakong sukaranan sa ilang pagpausbaw sa plitehan.

-o0o-

Ang nisutoy nga uminto sa lana maoy labing lig-on nga argumento sa mga petisyon sa usbaw sa plitehan.  Nga giaprobahan na sa LTFRB alang sa taxi ug gitakdang dasonan sa di madugay alang sa PUJs.  Kay di man sab makiangayon nga ang mga drayber ray paum-umon sa nagkataas nga presyo sa LPG, krudo ug gasolina nga maoy gigamit sa ilang mga sakyanan.
Apan tungod sa pagpangiyugpos sa LTFRB, ang mga drayber, sama sa nahitabo sa sunudsunod nga pagmahal sa lana, mawani ra gihapon sa salida karong giusbawan nang plitehan.  Kay suyupon ra gihapon sa operators ang bisan unsang madugang sa inadlawng kita.  Pinaagi sa pagpa-data-data sa bag-ong metro ug pagpa-usbaw sa inadlawng abangan sa taxi.

-o0o-

Mohiyos pa gyod ang gamay nang daan nga kita sa taxi drivers tungod sa kapin sa 2,000 ka taxi nga kolorum apan wa pa gyod mahipos sa LTFRB ug Land Transportation Office (LTO).  Nipasalig na hinuon si LTFRB 7 Director Ahmed Cuizon nga di nila tugotan nga makapausbaw sa plitehan ang mga taxi nga peke ang mga prangkisa.  Bisan unsa pa kabag-o sa ilang mga metro ug bisan unsa pa kasinaw ang luwatan nga resibo.
Maong palihug tabang og bantay.  Makapatong na gani sa ilang plitehan ang mga taxi nga gibisto niadto ni kanhi LTFRB 7 director Benjamin Go, duna na say nahalin sa dakong bundak sa kuwarta sa mapahimuslanong operators.

-o0o-

Apan ang wa mahimo sa LTFRB, gipatuman sa merkado.  Atol sa tingbitay sa iro, ang paghulagway sa mga drayber sa mga buwan nga ubos kaayo ang ilang kita, nga mas sayong moabot karong tuiga kon daghang mag-apura pagpasaka sa ilang plitehan, gatosan ka units ang langawon sa mga garahe.  Gibiyaan sa mga drayber nga napugos pagpangita og laing mga panginabuhi aron may ikapakaon sa ilang pamilya.
Kon padayong magpabaya ang LTFRB, kon padayong magpahimus ang operators ug kon padayong pasagdan sa gobyerno nga daugdaugon ang mga drayber, ang katawhan kamaong manalipod sa ilang katungod ug panginabuhi.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com