Arangkada of Leo Lastimosa for September 25, 2011

Pilde sa rebolusyon


Colon, Dakbayan sa Sugbo--Nagbalik-balik ko og baktas dinhi, di lang tungod sa duha ka nagkadungan nga kalihokan nga akong gitambongan--ang Halad sa Kapamilya sa University of the Visayas (UV) Main Campus ug ang accreditation seminar sa bag-ong mga magsisibya nga gipasiugdahan sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) Cebu Chapter sa University of San Jose-Recoletos (USJR) Main Campus--kon dili aron sab pagpaniid sa pagsera sa Colon ug kasilinganang kadalanan alang sa Road Revolution.
Wa kong kakita sa ilang pagtak-op sa Osmena Blvd. niadtong Hunyo.  Maong wa kong kakita sa pagdeklarar sa mga tigpasiugda sa kadaogan sa katawhan sa pagsakmit pagbalik sa kadalanan.  Di nako palabyon kining gitanyag nilang laing kahigayonan.

-o0o-

Dugay kong nakatabok sa kinasang-an sa Osmena Blvd. ug Colon kay mas dasok kay sa naandan ang mga sakyanan gikan sa Colon ug ibabaw nga bahin sa Osmena Blvd.  Paghimuntog nako sa Colon, labihang hawana.  Nisuway ko pag-agi sa tunga.  Nag-ikis-ikis ko og lakaw.  Way bisan usa nga nibadlong nako.  Mao ba ni ang kadaogan sa katawhan nga ilang giangkon?
Hapit na ko moabot sa eskina Legaspi dihang nakabantay nga ako rang usa sa dan.  Pasado alas-9 na sa buntag ako rang usa ang nagtikaw-tikaw sa dan.  Ang ubang pedestrians padayong nisubay sa sidewalk.  Wa ba silang kahibawo nga gitak-opan ang Colon alang nila?  Wa ba diay silay plano nga moduyog sa dakong kadaogan pagsakmit pagbalik sa kadalanan?

-o0o-

Nakasingo ko sa lang-og nga lapok nga nialisngaw gikan sa niliki nga kanal sa Legaspi nga gilugwaan og tulo ka dagkong ilagang pawot.  Nga human nakabatyag sa kainit sa adlaw nidalidali pagbalik sa lungag.  Diha pa kong kasabot nganong ako rang usa ang naglakaw sa dan.  Mas landong diay ang sidewalk ug mas hapsay nga agian.
Mopasilong sab unta ko sa sidewalk dihang nakakita kog mga nag-bisikleta nga nagtapok sa unahan.  Pagpaduol, natukmaan nako si Vince Cinchez, usa sa mga tigpasiugda, ug dul-an sa 20 ka kauban.  Gitak-opan nilang Colon alang sa 20 ka siklista?

-o0o-

Mga polis nga akong naagian nitug-an nga gitak-opan sab nilang kadalanan gikan ug padung sa Cebu Metropolitan Cathedral ug Plaza Independencia alang sa 150 ka magtiayon nga nakapahimus sa libreng mass wedding.  Mas daghan diay ang nakapahimus sa pagtak-op sa kadalanan.  Apan ang gagmayng mga negosyante nipahibawo nako nga nitidlom pag-ayong ilang halin.
Pag-abot nako sa UV, giingnan ko sa mga pasyente, pipila nila mga hamtong nga naglisod paglakaw, nga dugay silang natanggong sa trapiko kay naghuot ang mga sakyanan sa Sanciango, Magallanes ug ubang kadalanan nga maoy nahabwaan sa mga sakyanan nga wa kasud sa Colon.  Nakaseguro ko nga ang mga tigpasiugda mangangkon na sab og kadaogan.  Duna bay nagpakabana pagsusi kon pilay napilde?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 24, 2011

Tuga ni Magpale


Marcelo Fernan Press Center--Bisan nisaka ang mga tingog ug nagkabangga ang mga argumento, mabungahon ang panagtagbo sa mga tagduma sa tabloids sa Sugbo ug mga representante sa Kapitolyo dinhi atol sa media forum nga gipasiugdahan sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) Cebu Chapter.

Sa usa ka bahin, nisaad ang mga sakop sa media sa pagsubli sa ilang mga sinuwat ug pag-iban sa mga esena nga giisip nga bastos ug nasobrahan na; sa pikas nga bahin, niangkon ang kadagkoan sa Kapitolyo nga sublion nila ang depektuso nga mga probisyon sa ordinansahon ni Bise Gobernador Agnes Magpale nga nagtinguha pag-ban sa bastos nga mga sinuwat sa tabloids ug ubang basahon.

-o0o-

Ang mga representante ni Magpale, bisan giasal atol sa tigom sa Cebu Citizens Press Council (CCPC) niadtong Huwebes, takos nga nanalipod sa kontrobersiyal nga ordinansahon:

• 2008 pa silang nagsige og hangyo sa tabloids paghunong, o bisan pagmenos na lang, sa gilok nilang features sa detalyado na kaayong panaghilawas ug mga hulagway sa kababayen-an nga nihit og sapot;
• Determinado si Magpale nga mopapasar sa ordinansahon aron pagpalambo sa dugay na niyang kawsa pagpanalipod sa kadungganan sa kababayen-an ug kabataan sa Sugbo; apan
• Andam silang modawat sa mga sugyot nga kausaban sa media atol sa public hearing aron nga mahimong mas hingpit ug makiangayon ang ordinansahon.

-o0o-

Wa hinuon magnihit ang mga tigpanalipod sa kagawasan sa pagpadayag:  Si IBP Cebu City President Earl Bonachita nitumbok sa mga hukom sa Korte Suprema nga nipatigbabaw bisan sa mga sibya o mga sinuwat nga nakapatugaw o nakapahugyaw sa katilingban; ug si JT Benz, tagduma sa utrong kontrobersiyal nga Sex Sense sa DYAB, niingon nga ang mga hukmanan, di ang Kapitolyo ni mga politiko, maoy angayng mohukom unsay bastos ug hilas.
Usa sa mga probisyon sa ordinansahon nga gikuwestiyon pag-ayo sa media, ug giangkon sa mga tigpasiugda nga angayng usbon, mao ang paghatag og gahom sa mga mayor pagsakmit sa mga basahon nga ilang isipong bastos.

-o0o-

May sukaranan ang kabalaka sa media sa ngil-ad nga mga implikasyon kon moapil nang gobyerno og bantay sa mga sibya ug mga sinuwat sa media.  Kay bisan unsaon og pangugat nilang Magpale ug kaubanan sa kalunsay sa ilang tinguha pagpanalipod sa katawhan, ang pagpahamtang sa ilang moralidad ngadto sa tanan di maayo og sangpotanan:

• May espesyal ba silang tuga gikan sa Ginoo nga nakahimo nilang mas takos sa pagdiktar sa katawhan unsay angayng paminawon o basahon?; ug
• Makapugong ba sa ilang kaubanang politiko, kansang pagpahimus sa gahom ug pagkawat sa buhis labaw pang hilas ug bastos, paggamit sa ilang giumol nga mga lagda aron pagpanggukod sa mga sakop sa media kansang bugtong krimen mao ang pagpangahas pagsukwahi nila?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 23, 2011

Pagluwas og suba


Napakyas ang tanang nangaging pagsuway paglimpiyo sa suba sa Butuanon, nga nitabas sa 12 ka barangay sa mga dakbayan sa Sugbo ug Mandaue.  Mao nga dihang giduol ko sa nagpakabana nga mga negosyante sa Mandaue atol sa pagtimaan sa Mandaue Business Month niadtong Agosto, di kaayo ko madasigon sa ilang kahigayonan nga molampos.
Apan wa ning kapugong sa nagkalainlaing institusyon sa gobyerno ug pribadong sektor sa paghimo og laing pagsuway paghaw-as sa Butuanon gikan sa lang-og, nangalisbo ug nagtipun-og nga basura nga nilikos sa suba sud na sa daghang katuigan.  Tawga silang buang apan kaliboan ang mo-ubog sa suba ug manuktok sa kabalayan daplin sa Butuanon sa hiningusgan ug hinaot mas malungtaron nga kampanya pagpanlimpiyo.

-o0o-

Ang Department of Environment and Natural Resources (DENR) ug ang Mandaue City Government maoy mangu sa lapad nga pagpanlimpiyo sa suba sa Butuanon sugod sa alas-6:30 karong Sabado, Septiyembre 24.  Mga barangay kapitan ang mangu sa mga molupyo ug mga boluntaryo sa paghipos sa mga basura sa mosunod nga mga barangay nga naagian sa Butuanon:  Talamban, Tawason, Cabancalan, Canduman, Tingub, Casuntingan, Tabok, maguikay, Alang-Alang, Ibabao, Paknaan ug Umapad.

Abunda sab ang tabang sa labing dagkong kompaniya sa mga dakbayan sa Sugbo ug Mandaue.  May magpada og mga kawani ug may mopahuwam sa ilang heavy equipment ug ubang kahimanan.  Ang Departamento sa Edukasyon (DepEd) ug mga eskuylahan mopada sab og boluntaryong mga tinun-an.

-o0o-

Mokuyog sab sa kampanya ang kapolisan.  Nga di managana pagdakop sa mga magpapating paglabay sa ilang hugaw ngadto sa suba.  Subo nga kasinatian sa nangaging pagpanlimpiyo mao nga ang mga molupyo sa daplin sa suba, inay motabang, nitunol na hinuon sa ilang mga basura ngadto sa mga boluntaryo aron maapil og hipos.
Nagtuo ang mga tigpasiugda nga mas ma-edukar ang mga molupyo kon pakit-on sila nga, samtang mapailubon nga motudlo nila sa tukmang mga paagi pagbuwag ug paghipos sa mga basurang malata ug di malata, di managana ang gobyerno pagpahamtang sa balaod batok sa mga malapason.

-o0o-

Ang 23 ka kilometro nga suba, nga gihulagway sa DENR nga maoy labing hugaw sa tibuok Sugbo ug Central Visayas, maoy kaligoanan ug tinubdan sa tubig mainom sa atong katiguwangan.  Apan ambot tungod ba sa kakuwang sa kasayuran o pagpakabana sa kalikopan o sa pagpabaya sa gobyerno, ang Butuanon gihimo sab nilang basurahan.
Nakatampo sa mga basura sa suba ang inadlawng hugaw sa mga molupyo, nga kasagaran way sceptic tank, mga biya sa mga pabrika ug ubang mga kompaniya ug mga basura nga gilabay sa mga motorista gikan sa ibabaw sa taytayan sa Butuanon.  Ang suba maoy usa sa labing dako og natampo sa pagtam-ok og makahilong hugaw ngadto sa Mactan Channel nga nakapuo sa mga isda ug ubang katigayonan sa dagat.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 22, 2011

Bosing sa media


Nangutana ko sa mga tigpaminaw sa DYAB Abante Pa, Bisaya!, tungod sa nagpadayong pagsaulog sa Cebu Broadcasters Month ug Press Freedom Week, kon unsay ilang tan-aw sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP):  May kapuslanan pa ba?; o laos na?  Sama sa gipaabot, nabahin sila:

• May natagbaw sa pagduma sa KBP sa industriya sa pagpanibya kay kasagaran sa mga programa sa radyo ug telebisyon ilang gihulagway nga nakahatag nila sa tukmang kasayuran ug kalingawan; apan
• May nanuyo sab sa kapakyas sa KBP pagbadlong sa mga komentarista nga nangilkil sa kahanginan, o nagpagamit sa mga politiko, o nangilad nga kahibawo unsay manggawas sa legal ug ilegal nga mga sugal.

-o0o-

Kasagaran sa mga komentarista ug mga programa nga gireklamohan di mga sakop sa KBP.  Wa sila mabadlong kay way hurisdiksiyon ang KBP nila.  Ubos unta sa mga lagda, ang National Telecommunications Commission (NTC), maoy magbantay sa mga sibyaanan sa radyo ug telebisyon nga wa maapil sa self regulation sa KBP.  Apan nahadlok kong ang NTC inutil.  Sama nga hangtod karon wa pang katultol sa loads sa cellphones nga gikawat sa higanteng mga kompaniya sa telepono.
Di sab mahimong pugson ang mga sibyaanan nga magpasakop sa KBP.  Kay pribadong kahugpongan ang KBP ug boluntaryo ang pagpasakop.  Gobyerno ray makapamugos sa mga sibyaanan ug dakong sayop alang sa KBP ang pagpatabang sa gobyerno aron ipamugos ang ilang mga lagda.

-o0o-

Wa ko mag-ingon nga way nag-abuso sa mga sakop sa KBP.  Daghang accredited broadcasters nga utro sang badlungon.  Maoy hinungdan nga ang KBP nipalig-on pag-ayo sa iyang Standards Authority (SA) aron maoy mohusay sa mga reklamo batok sa mga sibyaanan ug mga magsisibya.
Pagmatuod nga way gipasaylo ang KBP Cebu Chapter, apil sa imbestigahunon sa SA Officer nga si Marlon Baula sa Hot FM mao si Chairman Ruphil Bañoc ug kining tagsulat.  Gipaubos sab ko og imbestigasyon sa SA dihang ako pay chairman sa KBP Cebu tulo ka tuig ang nilabay.

-o0o-

Apan labaw sa determinasyon sa liderato sa KBP paglimpiyo sa industriya mao ang pagpakabana sa mga tigpaminaw.  Ang mga konsumidor sa media maoy tinuod nga agawon sa mga sibyaanan ug mga magsisibya.  Kon moreklamo dayon sila sa matag kalapasan nga makita o mapaminaw, magkinto ang mga hingtungdan.
Kay ang mga sibyaanan ug mga magsisibya, sakop man sa KBP o dili, nahibawo kinsay tinuod nga nagbuhi nila:  Kon di nila aksiyonan ang lehitimo nga mga reklamo, mahimong biyaan sila sa viewers ug listeners, motibugsok ang ilang ratings, motidlom ang ilang advertisements, mapapas ang ilang kita, di nang kapanuweldo sa ilang mga kawani ni makabayad sa ilang mga obligasyon ug busa wa nay laing kapilian gawas sa pagpawong sa ilang sibya ug hingpit nga pagpanera.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 21, 2011

Halad sa UV


Matag pangandam namo sa Halad sa Kapamilya--ang dakong piyesta sa libreng mga pangalagad--kaduha matag tuig, magsige mi og pangandoy nga mapahigayon ni namo sa downtown area sa Dakbayan sa Sugbo, diin nahimutang ang labing tabanganan nga mga Sugbuanon.  Naabot na lang mi sa Liloan sa amihanan, Dalaguete ug Sibonga sa habagatan, Tubigon ug Danao sa Bohol ug Canlaon City sa Negros Oriental, apan wa gyod matuman ang among pangandoy.
Hangtod nga nanawag si Dr. Jose "Sir Dodong" Gullas aron pagpahibawo nga mopahigayon ang University of the Visayas (UV) og dakong piyesta sa libreng mga pangalagad ug nitanyag siya pakigtambayayong namo.  Himuon ni karong Sabado, Septiyembre 24, sa UV Main Campus sa Colon, ang kinapusoran sa downtown area.  Nga duol sa labing masakiton, labing napasagdan ug labing nagkinahanglan natong mga kapamilya.

-o0o-

Ang UV Halad sa Kapamilya salmotan sa tanang dagkong departamento sa unibersidad.  Labi na sa College of Medicine ug sa Vicente Gullas Memorial Hospital nga motanyag og libreng konsultasyon ug paghiling sa kahimtang sa panglawas sa mga pasyente, tuli, fasting blood sugar (FBS) ug diabetes education, ECG ug cervical cancer screening.

Moabag ang College of Pharmacy nga maoy manghatag og libreng tambal ug motambag sa mga pasyente; College of Nursing nga moduma sa pre-consultation ug pagkuha sa vital signs sa mga bata ug dagkong mga pasyente; ug College of Dentistry nga mopahigayon og dental consultation ug dental education.

-o0o-

Ang Freeman Foundation, nga way hunong sa pagtabang sa labing kabos nga mga pasyente bisan sa lagyong kalungsoran sa Sugbo, uban sa College of Business Administration ug Hotel and Restaurant Management (HRM) Program mopasiugda sab sa mosunod:

• Mass feeding alang sa mga bata ug mga dagko;
• Livelihood Skills Training, sama sa culinary, housekeeping, beauty care, hairdressing, pagmasahe, pag-ayo sa mga sakyanan ug simple bookkeeping; ug
• Libreng masahe, libreng tupi, libreng pag-ayo sa cellphones ug acupuncture.

-o0o-

Ang UV College of Law, nga maglakip sa banggiitang mga abogado nga Visayanian, mopahigayon og libreng legal services ug libreng notaryo sa yanong mga dokumento, sama sa affidavits of loss, articles of incorporation, o bisan deed of sale kon naa ang duha ka partido.  Samtang ang College of Criminal Justice mopasiugda og Drug Awareness Education.
Pasiuna pa lang ning listahan sa libreng mga pangalagad.  Sama sa naandan, ang Halad sa Kapamilya magsilbi lang nga taytayan tali sa mga may katakos ug kasingkasing sa pagtabang ug sa mga labing tabanganan.  Kon gusto kang moapil paghatag sa imong tabang, palihug tawgi lang ko sa DYAB Abante Pa, Bisaya! sa 4221950 ug 4221953; o ba kaha ang UV sa 2552434.  Ug alang sa dugang detalye sa mga pangalagad nga kapahimuslan, palihug paminaw sa DYAB 1512 khz.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 17, 2011

Bilib ni Noynoy


4% ra sa mga Pilipinhon ang wa mobilib sa pagduma ni Presidente Noynoy Aquino sa nasud ug 5% ra ang wa mosalig niya, suma sa survey sa Pulse Asia niadtong Agosto 20 hangtod Septiyembre 2 karong tuiga.  Kining mga numeroha makapaalarma sa iyang mga kaatbang.  Bisan diay sa tanan nilang sabasaba, insulto ug bugalbugal, wa rang kaabot og usa sa matag 10 ka Pilipinhon ang nituo nila.
Sukwahi sa pagtuo nga mapupos na ang honeymoon period ug magsugod nang mga botante pagpaningil unsay iyang nahimo human sa usa ka tuig niyang pagduma sa Malakanyang, si Aquino nagpabiling usa sa labing humot sa mga presidente sa atong nasud.

-o0o-

Kinaham nga pagsaway sa oposisyon, nga naglakip ni kanhi presidente Gloria Arroyo ug sa 5% sa mga Pilipinhon nga hangtod karon naghangad lang gihapon niya, mao nga way nahimo si Aquino sa 14 ka buwan niyang pamunoan:  Nitidlom ang ekonomiya, nidaghan ang mga way trabaho, may nagpabadlong na sa pipila sa iyang tinudlo ug wa pay klarong direksiyon ang gipasibantog nga kampanya batok sa pangurakot.
Maong gisalikway sa mga turutot ni Arroyo ang survey.  Niinsistir sila nga di ni representante sa sentimento sa kinabag-an.  Sa di pa ta maglibog, pahinumdoman tika nga sila ra say nangugat nga pulos bakak ang surveys sa niaging kampanya nga nagpakitang dumadaog si Aquino.

-o0o-

Di ko eksperto sa surveys.  Apan ang tinamban nakong pangagpas mao nga wa magpaabot ang katawhan nga makahimo og milagro si Aquino sa unang mga buwan niya sa pamunoan.  Wa sila magtuo nga sud lang sa usa ka tuig molambo ang ekonomiya, makatrabaho nang tanan, matarung ang burukrasya ug mapriso nang tanang kawatan ug tikasan.
Igo na alang sa makabungog nga kinabag-an nga si Aquino wa mangawat, wa modupa sa pagpangawat, wa molingiw sa pagpangawat, wa motabon sa mga ebidensiya sa pagpangawat ug wa mahadlok sa paggukod sa mga gipasanginlan sa pagpangawat.

-o0o-

Ang pagka-ospital ni kanhi presidente Arroyo ug ang pangangkon sa iyang bana, kanhi first gentleman Mike Arroyo, nga nasakit sab siya atol sa survey period wa kakuha sa simpatiya sa katawhan.  Ang resulta sa survey di malalis nga timaan nga naghigwaos nang kinabag-an nga mahibawo sa kamatuoran human sa siyam ka tuig nga lipat-lipat ug pagluok sa mga ebidensiya.
Nga maoy labing makapaalarma nga mensahe ngadto sa mga Arroyo ug ilang mga kakonsabo sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud:  Nagkagamay nang ilang kalibotan, nagkanihit nang ilang mga lutsanan, nagkaduol nang adlaw sa panudya, nag-ung-ong nang kadaogan sa kahayag batok sa kangitngit nga ilang gipahimuslan ug hapit na masakmit pagbalik sa kinabag-an sa katawhan ang ilang kaligdong, kadungganan ug katigayonan nga, sa niaging dul-an sa usa ka dekada, way kukaluoy nga gipanamastamasan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 16, 2011

Laslasan ang Evat



Ang bisan unsang pasumbingay sa kadaogan nga nabatyagan sa transport groups nga gisaaran ni Presidente Noynoy Aquino sa Malakanyang nga sublion ang Oil Deregulation Law gibira dayon sa mas lawom nga pagkahugno dihang gi-absuwelto dayon sa Department of Energy (DOE) ang mga kompaniya sa lana sa overpricing ug ubang maniobra pagpaburot sa ilang ginansiya.
Usa ni sa mga hinungdan sa inanay nga pagkapawong sa paglaom sa kinabag-an sa katawhan nga ang pamunoang Aquino makapatuman na gyod sa dugay nang gisaad nga makiangayong kausaban.  Kay ang DOE ni Aquino way kalainan sa DOE sa nangaging mga pamunoan:  Tua kapusta sa mapahimuslanong mga kompaniya sa lana kay sa makaluluoy nga mga konsumidor.

-o0o-

Basaha ni ug hilak:

• Ang DOE sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo nagdumili pagsusi sa mga libro sa panalapi sa tulo ka higanteng kompaniya sa lana bisan gimandoan na sa korte, samtang ang DOE sa pamunoang Aquino niangkon nga inutil sila sa pagbadlong sa way hunong nga pagpasaka sa presyo sa mga kompaniya sa lana; ug
• Ang DOE ni Arroyo naglingug-lingog sa kuwentada ni National Economic Development Authority (Neda) Director General Ralph Recto nga overpriced og hangtod P8 ang presyo sa matag litro sa lana, samtang ang DOE ni Aquino padayong niisnab sa pangangkon ni Recto, nga alyado nila karon sa Senado, nga P9 matag litro na ang overprice.

-o0o-

Nia ang mas dakong eskandalo sa padayong pagdupa ni Aquino sa makalilisang nga pagsaka sa presyo sa lana:  Samtang nagkataas ang presyo, nagkadako sab ang buhis nga gikolekta sa iyang pamunoan.  Sa usa ka bahin, nangangkon si Aquino nga nagdugo ang iyang kasingkasing alang sa mga kabos nga naapiki sa krisis sa lana; apan may sukaranan ang pagduda nga mas dako ang iyang kahinangop sa padayong pagburot sa expanded value added tax (Evat) sa mga produkto sa lana.
Kay unsa may laing hinungdan sa iyang pagdupa sa 12% nga Evat sa lana?  Unsaon man pagpasabot ang iyang kahangol sa Evat nga nakatampo og dako uyamot sa palas-unon nga nakabuktot sa katawhan?

-o0o-

Laing timaan sa paglikoy sa pamunoang Aquino sa krisis sa lana:  Gipahibawo sa DOE nga lugwayan ang Pantawid Pasada Program.  Siyaro wa gyoy nakasulti sa Malakanyang nga nagkayamukat ang programa ug nga ang pagpadayon ini makapasamot lang sa kaguliyang?  Ang mas dakong insulto mao nga ang gastuhon sa paglugway sa fuel subsidy mao rang nahibilin sa orihinal nga pundo nga wa makobra tungod sa kataphaw sa sistema.
Inay mangita pa og katin-awan nganong PUJ ug tricycle drivers ray tabangan, hinaot makaamgo si Aquino nga ang mas makiangayon nga tubag sa krisis mao ang paglaslas sa Evat sa lana--bisan aron pagmatuod na lang nga wa magpahimus ang gobyerno sa kalisod sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 15, 2011

Apiki si Rama

Tawo lang si Cebu City Mayor Mike Rama.  Bisan unsa pa niya kamapailubon, napuno na lang.  Wa nang kaagwanta sa hapit kada adlaw nga mga pagsaway ug panginsulto.  Labi na kay tanan niyang gihimo ug mga plano gihilabtan.  Suod nga mga higala ni Rama hagbay rang niapura niya pagpangisog na batok sa mga nanaway, labi nang Kongresista Tommy Osmena.  Karong bag-o, si Rama wa na mopakyas nila.

Apan di siya maayong tan-awon.  Gawas nga nisamot kapagaw matag isa sa iyang tingog, kuwang na lang og diyutay nga mamalikas siya.  Daan nang gikaintapan si Rama nga maglisod pagpasabot sa iyang mensahe sa way paglibutlibot hangtod sa Santander, nisamot kalubog ang iyang sulti sa pagsulbong sa emosyon.  Sa laktod, wa siyay angay.

-o0o-

Way mapili nilang Rama ug Osmena.  Pulos di makapangangkon nga pagpanalipod sa interes sa mga Sugbuanon ang hinungdan sa ilang away.  Si Rama di katuohan nga nagsakripisyo sa iyang politikanhong ambisyon sa pagpahawa sa Bando Osmena-Pundok Kauswagan (BO-PK).  Samang di makapangugat si Osmena nga gibakwi ang iyang suporta tungod sa pagbiya  ni Rama sa BO-PK.

Managsama sab silang Rama ug Osmena nga di matinud-anon sa init nilang binayloay.  Si Rama nibasol ni Osmena nga maoy nagbilin sa dagkong mga suliran nga iyang napanunod.  Apan wa mohatag og kredito ni Osmena sa maayong mga proyekto ug mga programa nga iyang gipadayon pagpatuman.  Sa iyang bahin, si Osmena maglisod pagsagang sa pasangil nga mobabag gyod sa mga plano ni Rama.  Kansang kalamposan makahimong mas lisod sa pagbalik ni Osmena sa City Hall sa 2013.

-o0o-

May duha pa ka tuig nga nahibilin sa termino ni Rama.  Makahimo pa siya og daghang proyekto nga makapakumbinser sa mga Sugbuanon nga di monopoliya ni Osmena ang katakos pagduma ug pagpalambo sa dakbayan.

Bisan ang makabungog nga mayoriya ni Osmena sa Cebu City Council di makapainutil sa iyang pamunoan.  Way makalalis sa iyang katakos pagpalaban sa mga Sugbuanon kon wa na sab gyoy panagana ang mga konsehal pagsabotahe sa lehitimo niyang mga paningkamot.

-o0o-

Apan ang alas naa gihapong Osmena.  Di lang tungod sa iyang pagkontrolar sa konseho kon dili tungod sa mas abunda nga politikanhong puhonan nga iyang nabubo:

• Matag higayon nga mangumbinser si Rama nga mas takos siya kay ni Osmena sa pagpalambo sa South Road Properties, makahinumdom ang mga Sugbuanon kinsay utok sa SRP ug sa diriyot nga pagkahalin sa dakbayan sa panahon ni kanhi mayor Alvin Garcia nga, samang Rama, nakig-away sang Osmena; ug
• Matag duso ni Rama sa Ciudad sa Banilad mapahinumdoman ang mga Sugbuanon kinsay tinuod nga utok sa proyekto, si Gobernador Gwen Garcia, kansang pagpanghudlat pagpalayas sa kaliboan ka pamilya gikan sa mga luna sa Kapitolyo wa makapahumot niya sa mga botante sa dakbayan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 15, 2011

Apiki si Rama

Tawo lang si Cebu City Mayor Mike Rama.  Bisan unsa pa niya kamapailubon, napuno na lang.  Wa nang kaagwanta sa hapit kada adlaw nga mga pagsaway ug panginsulto.  Labi na kay tanan niyang gihimo ug mga plano gihilabtan.  Suod nga mga higala ni Rama hagbay rang niapura niya pagpangisog na batok sa mga nanaway, labi nang Kongresista Tommy Osmena.  Karong bag-o, si Rama wa na mopakyas nila.

Apan di siya maayong tan-awon.  Gawas nga nisamot kapagaw matag isa sa iyang tingog, kuwang na lang og diyutay nga mamalikas siya.  Daan nang gikaintapan si Rama nga maglisod pagpasabot sa iyang mensahe sa way paglibutlibot hangtod sa Santander, nisamot kalubog ang iyang sulti sa pagsulbong sa emosyon.  Sa laktod, wa siyay angay.

-o0o-

Way mapili nilang Rama ug Osmena.  Pulos di makapangangkon nga pagpanalipod sa interes sa mga Sugbuanon ang hinungdan sa ilang away.  Si Rama di katuohan nga nagsakripisyo sa iyang politikanhong ambisyon sa pagpahawa sa Bando Osmena-Pundok Kauswagan (BO-PK).  Samang di makapangugat si Osmena nga gibakwi ang iyang suporta tungod sa pagbiya  ni Rama sa BO-PK.

Managsama sab silang Rama ug Osmena nga di matinud-anon sa init nilang binayloay.  Si Rama nibasol ni Osmena nga maoy nagbilin sa dagkong mga suliran nga iyang napanunod.  Apan wa mohatag og kredito ni Osmena sa maayong mga proyekto ug mga programa nga iyang gipadayon pagpatuman.  Sa iyang bahin, si Osmena maglisod pagsagang sa pasangil nga mobabag gyod sa mga plano ni Rama.  Kansang kalamposan makahimong mas lisod sa pagbalik ni Osmena sa City Hall sa 2013.

-o0o-

May duha pa ka tuig nga nahibilin sa termino ni Rama.  Makahimo pa siya og daghang proyekto nga makapakumbinser sa mga Sugbuanon nga di monopoliya ni Osmena ang katakos pagduma ug pagpalambo sa dakbayan.

Bisan ang makabungog nga mayoriya ni Osmena sa Cebu City Council di makapainutil sa iyang pamunoan.  Way makalalis sa iyang katakos pagpalaban sa mga Sugbuanon kon wa na sab gyoy panagana ang mga konsehal pagsabotahe sa lehitimo niyang mga paningkamot.

-o0o-

Apan ang alas naa gihapong Osmena.  Di lang tungod sa iyang pagkontrolar sa konseho kon dili tungod sa mas abunda nga politikanhong puhonan nga iyang nabubo:

• Matag higayon nga mangumbinser si Rama nga mas takos siya kay ni Osmena sa pagpalambo sa South Road Properties, makahinumdom ang mga Sugbuanon kinsay utok sa SRP ug sa diriyot nga pagkahalin sa dakbayan sa panahon ni kanhi mayor Alvin Garcia nga, samang Rama, nakig-away sang Osmena; ug
• Matag duso ni Rama sa Ciudad sa Banilad mapahinumdoman ang mga Sugbuanon kinsay tinuod nga utok sa proyekto, si Gobernador Gwen Garcia, kansang pagpanghudlat pagpalayas sa kaliboan ka pamilya gikan sa mga luna sa Kapitolyo wa makapahumot niya sa mga botante sa dakbayan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 14, 2011

Inutil sa lana


Haskang dakoa sa tidlom sa presyo sa lana sa merkado sa kalibotan.  Apan mora rang mumho ang laslas nga gipatuman sa higante ug gagmayng mga kompaniya sa lana dinhi sa ato.  Sa usa lang ka adlaw, nitidlom ang presyo sa lana og P52 matag baril.  Kini human sa pila na ka semana nga pagsige og us-os sa presyo tungod sa kahinay sa demanda.
Labihang luyaha sa demanda sa lana nga ang OPEC (Organization of Petroleum Exporting Countries) niangkon na nga ang pagtidlom sa presyo magpadayon sa mosunod nga mga buwan.  Gipaubos na ganing daan sa OPEC ang ilang forecast nga konsumo sa lana sa sunod tuig 2012.  Ambot nganong nagpaugat pa gyod ang mga kompaniya sa lana pag-um-om sa mas baratong presyo sa ilang mga produkto.

-o0o-

Bisan unsaon og maniobra sa mga kompaniya sa lana, di katagoan ang paghagsa sa kalibotanong demanda tungod sa mas ubos kay sa gipaabot nga demanda sa Estados Unidos.  Wa katabang sa kawsa sa OPEC ang paghinay sab sa demanda sa lana sa China ug India, kansang nakabuylo nga industriyalisasyon mao untay nakabawi sa kaluya sa konsumo sa US sa nangaging mga krisis.
Matod sa OPEC kon magpadayon nga luya ang ekonomiya sa Estados Unidos, Uropa, Asya ug ubang bahin sa kalibotan, mas motidlom pa gyod ang presyo sa lana sa mosunod nga mga buwan.  Ambot di ba bayu-okon ang mga kompaniya sa lana kon padayon nilang ugumon ug di gyod pakisaw-an sa mga konsumidor ang umaabot nga mas dagko pang us-os.

-o0o-

May sukaranan ang transport groups nga mohulga og nasudnong welga sa mga sakyanan.  Kay sama sa nangaging mga pamunoan, mas abunda ang pagarpar ni Presidente Noynoy Aquino kay sa aktuwal nga lihok sa pagpanalipod sa katawhan gikan sa di makiangayon nga pagpaburot sa presyo sa lana.  Ang hudlat sa Malakanyang pagkanselar sa mga prangkisa sa operators nga mokuyog sa welga, sama sa nangaging mga administrasyon, di makapugong sa protesta ni makapawong sa makiangayong mga demanda.
Makapasamot sa kasuko sa transport groups ang tanyag ni Aquino paglugway sa Pantawid Pasada Program.  Wa pa gyod tingali nakahunghong niya nga nagkayamukat ang programa maoy hinungdan nga 30% ra sa fuel subsidy cards ang nakuha.

-o0o-

Inay manghudlat ug manghaylo sa transport groups, angayng ipasabot ni Aquino sa katawhan nganong inutil siya batok sa pangabuso sa mga kompaniya sa lana.  Angay sang ipatin-aw nganong PUJ ug tricycle drivers ray gihatagan og subsidy nga ang tanang konsumidor may naigo sa taas nga presyo sa lana.
Ang pagpili pagtabang sa pipila lang inay sa tanang naigo sa krisis way kalainan sa pagpanghatag og pagkaon ngadto lang sa mga kulot og buhok, pinasagdan ang mas daghan nga tul-id og buhok nga utro sang gipanggutom.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 13, 2011

Kinutoban sa gahom


Ang unom ka kasong plunder nga giatubang ni kanhi presidente Gloria Arroyo ug ang pagtagutago na sa kanhi diktador sa Libya nga si Moammar Gaddafi di makahupay sa kabalaka sa mga feeling hawod nga hapit na mapupos ang ilang gahom.  Bisan unsaon og ulug-ulog ang ilang kaugalingon, nahibawo nga inihap na lang ang ilang malipayong mga adlaw.
Kasagaran nila nahadlok nga nagtan-aw sa 2013.  Kanus-a mapupos nang ilang termino, o di na makadaog kon magpasubli sa katungdanan, o segurong mapilde kon modagan og lain o mas taas nga katungdanan.  Unsa may ilang himuon?  Mas magpakahawod ba ug mas magpahimus?  O magbinut-an na pangandam sa pag-abot sa adlaw sa panudya?

-o0o-

Ang tang-an nga mga politiko nahibawo nga ang politika weather-weather lang.  Nga kon hapsay ang panahon angayng ipakayab ang layag aron makuha ang tanang gusto, makab-ot bisan unsay tinguhaon ug matagbaw ang bisan unsang panginahanglan.  Apan inig daot sa panahon, angayng manghipos sa layag, motago sa baybayon ug maghuwat sa paglabay sa unos.
Apan may mga politiko nga nabag-ohan nga sa kataposan niabot nang ilang panahon, nahigam pag-ayo sa makabuhong nga mga bunga sa gahom ug di pa andam nga modailos pagbalik sa ilang pagka kanhi sumusunod lang.  Kon unsa katugbaw sa ilang panglantaw mao sab kasipa sa bundak sa ilang pagkahagbong.

-o0o-

Nalapas nila ang batakan nga lagda sa paghupot og gahom:  Pagpataas sa imong mga mata aron makahawok sa mga bituon apan pagpabilin sa imong mga tiil nga magtugkad sa yuta.  Sa ingon, di ka managana paggamit sa gahom hangtod sa labing taas niya nga kinapungkayan apan pinugngan sa kamatuoran nga di ni molungtad hangtod sa kahangturan.
Nagpatuyang sa ilang gibati.  Nagpahubog sa gahom.  Nagpaundayon sa ilang kahawod.  Nakalimot nga ang gahom nga ilang gihuptan hinatag sa katawhan:  Busa angayng gamiton alang sa kaayuhan sa kinabag-an, di alang sa personal nga kabulahanan.  Ug nakumbinser nga sila ray kamao, o silay labing takos.

-o0o-

Ang nag-ung-ong nga pagkapukan ni Arroyo ug ang pagtagutago nang Gaddafi maoy pahinumdom ngadto sa mga gamhanan nga di nila kagawongan ang panahon.  Makadasig sab ning pahinumdom sa katawhan nga way pagpakabana nga makawang, nga ang matag pakigbisog may kapuslanan ug nga ang bul-og sa makiangayon nga kausaban mahimong malangay apan di kapugngan.
Kon bisan sa nahitabo nilang Arroyo ug Gaddafi ug sa mga nag-una nila ang mga feeling hawod di lang gihapon maleksiyon, sila ang sunod nga masunog sa sulad sa kaalaotan.  Kon ang katawhan inay madasig pagbugtaw sa mas sanag nga ugma magpabiling magpakahilom ug mangiyugpos, way kalainan sa nasawot nga mga balili, nga nagduko nga gipulipulihan sa ataon nga kagabhion ug ngiob nga kadlawon, sa way pagyahat paglili bisan sa gamayng bidlisiw sa banagbanag.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 9, 2011

Utok sa tulis


Si Melencio Quiapo ang hinungdan nganong naapsan ug gikapinusilay sa kapolisan ang pundok sa suspitsadong mga tulisan.  Nga gipasanginlang nisuway pagsakmit sa P1.2 milyones nga gibitbit sa teller sa Chinabank aron ihatod unta sa money changer sud sa Robinson's Place duol sa Fuente Osmeña sa uptown area sa Dakbayan sa Sugbo niadtong Lunes sa buntag.
Si Quiapo ang nikuha sa bag sa kuwarta apan naigo sa unang hugna sa pinusilay uban sa kapolisan.  Giagak si Quiapo sa iyang kaubanan.  Apan nalup-og siya.  Kaduha sila mosuway pagbaswat ni Quiapo.  Nga nakapalangay pag-ayo nila kay wa na siyay umoy.  Maong naabtan sila sa mga polis.  Tulo ang natumba.  Usa ray nakaikyas.

-o0o-

Ang nakaikyas ug gipangita pa hangtod karon nga si Jun-Jun Cabando maoy giila nga pangu sa pundok.  Niabot siya sa Sugbo Biyernes sa gabii, nakig-inom sa mga sakop sa iyang pundok pagka Sabado ug nanagkot og kandila sa Basilica del Sto. Niño pagka Dominggo, bisperas sa tulis.
Andam na ang tanan sa pag-abot ni Cabando gikan sa Ozamis.  Ang tinuorayng utok sa operasyon mao si Quiapo.  Siya ang labing hinog nga haligi sa grupo.  Siya ang nag-umol sa plano.  Siya ang labing nasuhito sa kinatibuk-ang operasyon.  Maong bisan naigo ug himatyon na si Quiapo, ang mas linghod niyang kaubanan naningkamot gihapon pagluwas niya aron padayon nga makagiya sa nabulilyaso nilang salida.

-o0o-

Way tihik-tihik ang pangandam sa pundok nilang Quiapo ug Cabando sa pagpanulis sa Sugbo.  Pila ka adlaw sa wa pa manung dinhi, nakaigo sila sa dakong kompaniya sa silingang lalawigan ug naka-bolsa og P500,000.  Nga maoy gigamit paglusad sa mas dakong tulis dinhi.
Pamilyar ang kapolisan sa modus sa suspitsadong mga tulisan gikan sa Ozamis.  Mohimo sila og gamayng tulis sa laing dapit di lang aron pagtigom og kuwarta alang sa, kon dili aron sab paglipat sa kapolisan gikan sa, mas dako nilang target.  Maong wa na hingpit nga makugang ang kadagkoan sa Cebu City Police Office (CCPO) nga Sugbo ang tinuod nilang puntirya.

-o0o-

Natiktikan na sa kapolisan ang plano nilang Quiapo, Cabando ug kaubanan usa ka buwan sa wa pa ang aktuwal nga tulis.  Gipasidan-an dayon sa mga polis ang mga bangko ug ubang posibleng mga target.  Mao nga dihang nisuway ang suspitsadong mga tulisan pag-igo sa usa ka business district sa uptown, alerto nang mga guwardiya.  Apan pasiuna lang diay to sa mas adunahan nilang tumong.  Ug mas dakong bulilyaso.
Karong naihaw dinhi sa atong nataran silang Quiapo ug kaubanan, ug sibaw nang mga huhungihong nagginhawa pa si Cabando sa iya karong nahimutangan, ang suspitsadong mga tulisan di motahan.  Nipasidaan na silang daan nga mosumbalik pagkuha sa mga opisyal sa kapolisan nga nangahas pagbabag sa ilang agianan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 8, 2011

        Hagsa ang Philpost


    Di lang ang Philippine Postal Corporation (Philpost) ang naapiki sa bag-ong teknolohiya sa komunikasyon.  Bisan ang U.S. Postal Service (USPS) nitiyabaw nga nitidlom pag-ayong ilang kita nga di na silang kabayad sa mga benepisyo sa pag-retiro sa ilang mga kawani.  Ang mga sugyot nga ibanan ang mga adlaw sa ilang pagpanghatod sa mga suwat gikan sa unom ngadto sa lima ka adlaw na lang matag semana nakapatumaw sa mga awhag nga hingpit na lang papason ang ahensiya.
    Mas unang nisibaw ang awhag nga papason ang Philpost di lang tungod kay nabiyaan na sa panahon kon dili tungod sa karaan nang mga pagsaway sa kalangay sa ilang serbisyo ug wa mabadlong nga kinawatay sa kuwarta ug kabtangan nga gisukip sa mga suwat.

-o0o-

    Mas dako ang problema sa mga kawani sa Philpost kay sa ilang katugbang sa USPS.  Si kanhi presidente Gloria Arroyo pay nagtungkawo sa Malakanyang sa pagsugod og tiyabaw sa mga kawani sa Philpost nga wa nang kadawat sa ilang suholan ug mga benepisyo.  Nagduda ang mga kawani nga di lang ni tungod sa pagtidlom sa kita sa ilang buhatan kon dili, ug labi na, tungod sab sa grabeng pangurakot sa ilang kadagkoan.
    Kon di na gyod matabang ang Philpost, mameligro nga mas maapiki pa ang gibanabana nga 13,800 ka kawani sa kapin sa 2,000 ka post offices sa tibuok nasud.  Way timaan nga mo-arang-arang ang pangalagad sa Philpost sa mosunod nga mga adlaw.

-o0o-

    Alang sa katawhan nga nagsalig na sa text messaging sa ilang mga telepono ug sa email, VoIP ug instant messaging sa mga dunay internet access, ang pagkandado sa post offices way negatibong epekto.  Silay makatandi sa kapaspas sa alternatibong mga paagi sa komunikasyon ug sa morang umang nga dagan sa koreyo.
    Usa ko nila.  Kasagaran sa mga mensahe nga akong nadawat wa moagi sa Philpost.  Bisan ang akong mga bayranan sa tubig, kuryente ug telepono gipaagi sa pribadong couriers.  Ang bugtong komunikasyon nga niagi sa Philpost mao ang mga supina sa akong kaso sa korte.  Nga, nakatag-an ka, madawat lang nako human na sa husay.

-o0o-

    Apan may katawhan nga wa pay cell phones ni internet access.  Mahinungdanon gihapon alang nila ang Philpost.  Maghinam-hinam lang gihapon nga makakita sa magdanga-danga nga mga kartero.  Koreyo lang gihapon ang gilaoman sa mga mensahe gikan sa gikamingawan nilang kaparyentihan.
    Di hinuon ni rason nga ang Philpost mangiyugpos na lang.  Nga pasagdan nga mosamot pag-ut-ot ang kalidad sa ilang pangalagad.  Labaw nang di ni sukaranan nga mohunong na lang pagpangita og mga paagi pagpabilin nga mapuslanon sa ilang buhatan sa nag-usab-usab nga mga panginahanglan sa ilang mga agawon--mga kustomer ug mga magbubuhis--sa bag-ong panahon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com