Arangkada of Leo Lastimosa for April 19, 2012

Atraso ni Salimbangon

Sakto si Kongresista Benhur Salimbangon.  Ang kongresista di kakupot bisan usa ka dako sa iyang pork barrel.  Kana kon tumanon ang lagda.  Nga nagmando nga ang kongresista igo lang mopili og proyekto.  Ang aktuwal nga pagpatuman himuon na sa hingtungdang mga buhatan sa gobyerno, o non-government organization (NGO).

Apan daghan ang wa makumbinser ni Salimbangon.  Mas nituo ang mga magbubuhis nga dunay milagrong nahitabo sa pagpatuman sa mga proyekto ginamit ang pork barrel.  Nga, sukwahi sa lagda, ang mapahimuslanong mga kongresista maoy labing nabulahan.  Kay, bisan sa mas higpit nga mga lagda, ang komisyon sa mga proyekto niburot gikan sa karaang 10% ngadto sa 30% o, sa mga labing hakog, 50%.

-o0o-

Kon tarung ang kongresista, mosagop siya sa labing makiangayon nga sistema sa pagpili sa mga proyekto nga gastohan sa iyang pork barrel nga P70 milyones matag tuig.  Nga motubag sa labing batakan ug dinalian nga mga panginahanglan.  Sa labing daghan.  Bisan maglakip sa mga wa mobotar niya sa niaging piniliay.
Kon makapili na siya og proyekto, iyang isangon ang pagpatuman ini sa labing tukma nga buhatan sa gobyerno:  Kon nahilambigit sa edukasyon, ang Departamento sa Edukasyon; kon infrastractura, ang Department of Public Works and Highways; kon livelihood ug susamang mga proyekto, ang local government units (LGUs) o NGOs; ug uban pa.

-o0o-

Maong lisod tuohan si Salimbangon.  Nga wa siyay kasayuran giunsa pagpatuman sa Technology Resource Center (TRC) ang iyang livelihood projects.  Labaw nang di katuohan nga ang kontrobersiyal nga Aaron Foundation Philippines Inc. (AFPI) ang gitahasan sa TRC pagpatuman sa iyang proyekto.
Kay ang gimbuhaton ni Salimbangon di lang kutob sa paggasto sa iyang pork barrel.  Kon dili ang pagtino sab nga naabot ngadto sa mga molupyo sa iyang distrito ang iyang mga proyekto.  Mao pa may pagkahuman sa Semana Santa, angayng pahinumdoman si Salimbangon nga wa siyay kalainan ni Pilato sa pagpanghunaw og pagpasa sa responsibilidad ngadto sa TRC ug AFPI.

-o0o-

Kon kuwarta pa lang unta sa iyang adunahan nga igsuon ang gigasto, way magkutikuti ni Salimbangon sa pagkabulilyaso sa iyang mga proyekto.  Apan buhis sa mga Sugbuanon, apil nang labing kabos nga mga molupyo sa ikaupat nga distrito nga nahikawan sa proyekto, ang gikahadlokan nga nadisgrasya.
Di ba kapasanginlan si Salimbangon sa pagpabaya?  Nga wa kabaraw sa pagtugyan sa P7.8 milyones sa iyang pork barrel ngadto sa foundation nga napamatud-an na nga peke?  Siyaro way nakahunghong niya nga ang AFPI gipasanginlan sab nga nakadawat og P8 milyones sa fertilizer scam niadtong 2004?
Nahadlok kong nabisto ang tinuod nga bulok ni Salimbangon dihang gibasol ra niyang TRC.  Inay mangunay paggukod sa mga gidudahan nga nibudhi sa iyang pagsalig ug niwaldas sa buhis sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 17, 2012

Suholan sa buses


Wa diay himoa ang lagda aron lang pakatulgon.  Gipakaingon nako nga magpabilin ra sa papel ang kamandoan sa pagtakda og regular nga suholan, paghatag og mga benepisyo ug pagpatigbabaw sa katungod sa pamuo sa mga drayber ug konduktor sa buses.  Kay human sa kusganong pagsupak sa bus operators, wa nay laing nadunggan mahitungod sa lagda.
Gipahibawo sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) ang pagkaumol sa mga lagda niadtong Enero ning tuiga.  Gitataw ni LTFRB Chairman Jaime Jacob nga pormal nang tapuson ang karaang sistema pagbayad og komisyon sa mga drayber ug konduktor sa bus sugod sa Enero 16 ning tuiga.

-o0o-

Nahuman na lang ang Enero, way nahitabo.  Nagpabiling komisyon ang bayad sa mga drayber ug mga konduktor sa mga bus.  Nagpadayon ang mga drayber paghimong mas paspas sa ilang dagan.  Aron nga madugangan ang tuyok sa ilang mga ruta, uban ang panghinaot nga mas daghan ang ilang mga pasahero, mas dako ang ilang kita ug madugangan ang madawat nilang komisyon.
Wa nay ek ang kadagkoan sa LTFRB.  Gipasa ang responsibilidad sa pagpatuman sa lagda ngadto sa Department of Labor and Employment (Dole).  Ang kasibaw sa pagsupak sa bus operators gitubag sa makabungog nga kahilom gikan sa hingtungdang mga buhatan sa gobyerno.

-o0o-

Hangtod nga nitingog si Labor Secretary Rosalinda Baldoz.  Matod niya ang mga drayber ug mga konduktor sa Metro Manila maoy unang makadawat sa regular nga suholan ug mga benepisyo sa Pebrero 1 ning tuiga.  Gipahibawo ni Baldoz nga naluwatan na niya ang Department Order No. 118-12, series of 2012, nga nag-umol sa rules and regulations nga moduma sa pagtrabaho sa mga drayber ug mga konduktor sa buses.
Gipasabot ni Baldoz nga igo lang niyang gigamit ang gahom sa National Wages and Productivity Commission (NWPC) sa pagtakda sa minimum nga suholan sa nagkalainlaing industriya.  Matod ni Baldoz madawat na unya sa mga drayber ug mga konduktor sa buses ang mga benepisyo sa PhilHealth, Social Security System (SSS) ug Pag-ibig.

-o0o-

Kanus-a man makatilaw sa mga benepisyo ang mga drayber ug mga konduktor sa buses sa Sugbo ug Central Visayas?  Sa Hulyo karong tuiga, segun ni Baldoz.  Gipahigayon nang Dole 7 Regional Director Gloria Tango ang konsultasyon sa nagkalainlaing sektor sa Sugbo ug sa rehiyon mahitungod sa mga lagda.
Hinaot nga mapatuman suma sa gitakda ang mga lagda.  Nga naghatag sa mga drayber ug mga konduktor og security of tenure.  Sa ato pa, matangtang lang sila pinasikad sa makiangayon nga mga hinungdan nga gitakda sa Labor Code.
Ang mga drayber ug mga konduktor may katungod na sab nga marepresentahan sa komitiba.  Nga maoy motakda sa makiangayong suholan, mga oras sa trabaho ug dugang benepisyo base sa maayo nilang performance.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 16, 2012

Talaw ni Ecleo


Kanus-a pa man molihok ang kapolisan pagdakop ni Ruben Ecleo Jr?  Human nakonbikto si Ecleo sa duha ka kaso, wa pay ikapakita ang kapolisan sa ilang gipahibawo nga nationwide manhunt batok niya.  May seryuso ba gyong paningkamot pagpangita ug pagsikop ni Ecleo?  O gilingaw lang ta sa tam-is nga pasalig sa bag-ong liderato?  Aron pagtabon sa ilang kahadlok ug kainutil pagpatuman sa balaod?
Lisod tuohan nga wa pa matultoli ang gitagoan ni Ecleo hangtod karon.  Kon tinuod nga may nangita niya.  Kahibulongan nganong way kisaw ang kapolisan sa Sugbo, sa Dinagat ug sa Caraga.  Sukwahi sa ilang kasibot ug kaisog pagpriso ni Ecleo walo ka tuig na ang nilabay.

-o0o-

Niadtong Hunyo 18, 2002, ang kapolisan sa Sugbo ug Caraga maisugon nga nisung sa mansion ni Ecleo sa tumoy sa bukid sa Dinagat.  Gigubat nila ang armadong mga sakop sa "White Eagles" sa Philippine Benevolent Missionaries Association (PBMA) nga nanalipod ni Ecleo.  Napugos pagsurender si Ecleo human sa tulo ka oras nga gubat nga nisangpot sa kamatayon sa 16 niya ka sakop ug usa ka polis.
Ang determinasyon sa kapolisan niadtong 2002 wa na igkita karon.  Dihang gipadakop sa Sandiganbayan si Ecleo human nakonbikto sa kasong pagpangawkaw sa niaging tuig, way ek ang kapolisan.  Hinaot nga human nakonbikto si Ecleo sa niaging semana sa pagpatay sa iyang kaugalingong asawa dinhi sa Sugbo, di na mangiyugpos ang kapolisan.

-o0o-

Kining nagpadayong pagbugalbugal ni Ecleo sa balaod makapahinumdom sa katawhan sa kainutil sa gobyerno pagsikop sa nagtagutago niadto nga si Senador Panfilo Lacson.  Nauwaw ang kadagkoan sa kanhi pamunoang Arroyo kay wa gyod igkita si Lacson bisan nagpatabang na sila sa Interpol (International Criminal Police Organization).
Dihang nipuli sa gahom si Presidente Noynoy Aquino, alyado ni Lacson, nisamot kahanap ang pagpangita niya.  Labi na dihang gitudlo nga pangu sa National Bureau of Investigation (NBI), ang ahensiya nga gitahasan pagposas ni Lacson, ang batabata ni Lacson nga si Magtanggol Gatdula.  Gitaktak si Gatdula karong bag-o tungod sa laing eskandalo, di sa kapakyas pagsikop sa iyang amo.

-o0o-

Kon di magbantay si Presidente Aquino, kapasanginlan ang iyang pamunoan nga inutil sa pagpatuman sa balaod batok sa labing dagko ug gamhanang mga kriminal, o mga suspitsadong nakahimo og krimen.  Gawas ni Ecleo, nagpabiling gawasnon si kanhi gobernador Joel Reyes sa Palawan, nga gipasanginlang maoy utok sa pagpatay sa environmentalist ug magsisibya nga si Gerry Ortega.  Wa pa sab mabadlong ang mga abuso sa gamhanang mga piniriso sa National Bilibid Prisons.
Nilampos hinuon si Aquino pagpriso ni kanhi presidente Gloria Arroyo ug pag-impeach ni Chief Justice Renato Corona.  Apan daghan pang dagkong kawatan nga nagpabiling gawasnon.  Ang pipila mga alyado na gani karon sa iyang politikanhong partido.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 15, 2012

Wa nay masaag


Samtang nagbakasyon sa Panglao, Bohol, gipakuyog kong Austrian Consul Arcadio "Dodong" Alegrado paingon sa Sagbayan.  Aron pagsusi sa ilang mga luna.  Ug, mao ni hinungdan nga wa ko magpadili-dili, aron makakita ko pagbalik sa among karaang pinuy-anan nga nahimutang sa utlanan sa mga lungsod sa Sagbayan ug Carmen.
May gamay hinuon ming problema.  Ang drayber ug kaming tanang pasahero pulos wa masuhito sa kadalanan sa Bohol.  Igo lang ming giingnan nga duha ka oras ang biyahe kon moagi sa Tubigon.  Apan si Consul Alegrado giingnan ni Gobernador Edgar Chatto nga makaabot na sud lang sa 45 minutos kon adto mi agi sa Balilihan.

-o0o-

Mga nasaag na sa Bohol makasulti nimo unsa kamatinabangon ang mga Bol-anon pagtultol sa ilang mga bisita.  Apan di mahimong magsige mi og hunong pagpangutana hain na ming lungsora nahimutang.  Kinahanglang makabalik na mi sa Tagbilaran sa wa pay udto.
Nitanyag og sulbad si Jovi Alegrado, kamanghorang anak sa consul nga nagbakasyon gikan sa New York:  Ang Google Maps application sa iyang iPhone.  Nga, gawas diay sa pag-memorya na sa tanang kadalanan sa labing dagkong dakbayan sa kalibotan, nakatultol na sab sa kadalanan bisan sa labing hilit nga kalungsoran sa Bohol.
Wa matultoli sa Google Maps ang among karaang bay sa Canmano.  Apan mas una pa ming niabot sa Island City Mall kay sa mga nangimbitar namo og paniudto.

-o0o-

Pagbalik nako sa Sugbo, nakatag-an ka, gisuwayan dayon nako ang built-in nga Google Maps application sa akong Android nga telepono.  Mas abunda ang mga giya sa pagsakay ug bisan sa paglakaw paingon sa nagkalainlaing destinasyon sa Metro Cebu.

15 kilometros diay ang gilay-on sa Mactan Cebu International Airport gikan sa among bay sa Consolacion.  Gipahibawo sab ko sa Google Maps nga 19 minutos ang biyahe sa taxi paingon sa airport kon hapsay ang trapiko ug, kon magbaktas, abtan og duha ka oras ug 47 minutos.

-o0o-

Mao diay nga kasagaran sa langyawng mga turista nga akong nakahinabi nagsalig sa nagkalainlaing map applications aron makatultol sila sa Sugbo, Bohol ug ubang bahin sa kalibotan.  Nakabentaha ang Google Maps kay libre.
Samtang nagkinahanglan og internet access aron kapuslan, ang Google Maps motugot nimo sa pag-embed sa mapa sa imong email, o blog, o website.  Busa maggamit na bisan offline.  Mapuslanon kon tago ang venue sa kalihokan aron di masaag ang mga manambong.

Makatabang sab paghusay sa lalis tali sa mga pasahero ug drivers sa PUJs sa tukmang sukod sa ruta.  Pananglitan, akong nahibaw-an nga 6.3 kilometros diay ang distansiya sa Mandaue City Hall gikan sa kinapusoran sa Consolacion.  Busa sunod nakong sakay pagpalit og tagaktak sa Barangay Centro, di na kong kapangugat nga minimum ra ang plitehan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 14, 2012

Lagda sa checkpoint


Mahimong gutman ang kurakot nga mga polis sa bag-ong mga lagda sa checkpoints.  Nga di na nila maggamit pagpangilkil sa mga negosyante.  Ni sa pagpananom og mga ebidensiya batok sa mga kadudahan og dagway.  Ni sa pagdalidali pagsulbad sa kontrobersiyal nga mga kaso nga nakapaukyab sa publiko ug nakapahigwaos og kredito sa ilang mga labaw.

Mahimo sang mag-piyesta ang mga durugista ug ubang mga kriminal.  Kansang mga kontrabando mas dali nang makalusutlusot.  Kay ang bag-ong mga lagda, nga gitumong sa kadagkoan sa Kampo Crame pagpanalipod sa katungod sa mga sibilyan ug pagbadlong sa pangabuso sa kapolisan, kapahimuslan pagpalambo sa ilegal nga kalihokan.

Apan, suma sa sulti sa atong katiguwangan, mas maayo pa nga magpabilin sa gawas sa bilanggoan ang usa ka gatos ka kriminal kay sa pagkatanggong sa usa ka inosenteng tawo.

-o0o-

Ubos sa bag-ong mga lagda nga giluwatan ni PNP Director General Nicanor Bartolome, ang checkpoint kinahanglan nga hayag ang suga ug dunay klarong ilhanan.  Di na mahimong kalit lang nga tukuron sa ngitngit nga mga likoanan ug hilit nga mga barangay.

Kinahanglan sab nga dumalahon sa unipormado nga mga polis.  Di na mahimong maghukas ug magtaptap sa ilang nawong ang mga mag-checkpoint.  Gidid-an na sab ni Bartolome ang iyang mga sakop nga maggamit og mga sakyanan nga tinted ang bildo o way klarong license plate numbers.  Nga iyang gihulagway nga tentasyon sa pangabuso.

-o0o-

Kon maatlan og checkpoint, ang mga motorista gitambagan sa pagpahinay sa ilang dagan, pag-dim sa ilang headlights ug pagpasiga sa suga sud sa sakyanan.  Gipahibawo sila nga gidili na sa bag-ong mga lagda ang naandan sa kapolisan nga pag-abli sa pultahan ug compartments sa sakyanan.

Gawas nga giawhag sa PNP nga di mogawas sa ilang sakyanan ang mga motorista, gitambagan pa gyod nga mangandado sa tanan nilang pultahan.  Visual search ray gitugot.  Way katungod ang mga polis nga mokapkap sa lawas.  Di sab obligado ang mga motorista sa pag-abli sa glove compartment, trunk o bags.

-o0o-

Mahimong mangutana ang mga polis.  Gidasig ang mga motorista nga matinahuron nga motubag.  Gipahinumdoman hinuon ang publiko sa pagpatigbabaw sa ilang katungod, paghupot og klarong panghunahuna ug sa di pagkatarantar.

Gitambagan ang mga motorista sa pagtipig sa ilang driver's license ug rehistrasyon sa sakyanan.  Angay sang andamon ang ilang cell phone sa tanang higayon.  Gigiyahan pa gani nga andamong daan ang speed-dial numbers atol sa mga emerhensiya.  Aron nga makataho sa bisan unsang kalapasan sa labing daling panahon.

Kon nagduda pang mga polis unsay katuyoan sa bag-ong lagda sa checkpoints, gipasabot ni Bartolome ang mga motorista nga ang dali nila nga pagtaho sa mga pangabuso mahimong makaluwas sa uban pang umaabot nga mga biktima.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 13, 2012

Kalma nga tsunami


Ang kaguliyang sa Sugbo ug Negros Oriental tungod sa kahadlok sa tsunami niadtong Pebrero nasaksihan sab sa Indonesia niadtong Miyerkules.  Ang kaguliyang sa Sugbo ug Negros Oriental nanukad sa iresponsable nga pagpaburot sa lehitimong pasidaan sa Philippine Institute of Volcanology and Seismology (Phivolcs) sa posibleng tsunami human sa magnitude 7.0 nga linog niadtong Pebrero 6.
Ang kaguliyang sa nagkalainlaing bahin sa Indonesia nanukad sa lapad nga tsunami warning alang sa daghang mga nasud duol sa Indian Ocean.  Ug sa lab-as pa nga handumanan sa makalilisang nga tsunami human sa susama kakusog nga linog sa samang mga dapit nga nipatay og kapin sa 200,000 ka tawo walo ka tuig na ang nilabay.

-o0o-

Way kaguliyang nga nahitabo sa Sugbo ug ubang bahin sa Pilipinas.  Bisan sa tsunami warning niadtong Miyerkules sa hapon.  Di lang ni tungod kay naleksiyon nang mga Sugbuanon sa ilang pagpailad niadtong Pebrero.  Kon dili tungod sab kay naleksiyon nang hingtungdang mga buhatan sa gobyerno.
Pila lang ka gutlo human sa magnitude 8.6 nga linog sa Sumatra, Indonesia, si Phivolcs Director Renato Solidum Jr. nipasabot dayon nga wa maapil ang Pilipinas sa bisan unsang tsunami warning.  Ug nga layo rang kahigayonan nga moabot sa bisan asa natong baybayon ang dagkong bawod gikan sa Indian Ocean.  Kon duna man.

-o0o-

Bisan gagmay rang mga bawod nga niabot sa Indonesia ug Thailand, gipabakwet gihapon sa ilang mga gobyerno ang katawhan ngadto sa mas luwas nga mga dapit.  Taliwa sa kaguliyang sa mga molupyo, nga nisangpot sa pagkabara sa trapiko sa nalupa nga mga bahin sa Indonesia, daling napakatap ang mga opisyal sa gobyerno nga niggiya ug nipakalma nila.
Kasamtangan nga gitak-opan ang pipila ka tugpahanan ug mga pantalan.  Bisan anam-anam nang gilibkas ang tsunami warning sa pipila ka kanasuran.  Lahi kaayo sa nahitabo niadtong 2004.  Nga way nakapasidaan sa labing kabos nga mga molupyo nga gibanlas sa tsunami.

-o0o-

Ang kaabunda sa tukmang kasayuran ug ang kapaspas sa katin-awan sa dakong kalainan sa linog niadtong Miyerkules ug sa magnitude 9.1 nga linog niadtong 2004 nakapakalma sa mga Sugbuanon ug ubang mga molupyo nga layo ra sa linog.
Mao nga wa kabuylo ang mga way lingaw.  Nga modayon og panglawgaw sa susamang mga krisis.  Dihay pipila nga nipaukyab sa text messages, Facebook ug Twitter.  Apan wa nay ni-forward, ni-like, ni ni-retweet sa binuang nilang mga mensahe.

Hinaot nga lain ning kahigayonan sa pagkat-on.  Nga mas hapsay ang pagpangandam, kalikayan ang mas dagkong kadaot ug, labaw sa tanan, mas tim-os ang pangaliya alang sa mga biktima.  Kon di samotan sa sayop nga kasayuran ang daan nang bangis ug di kapugngan nga mga katalagman.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 12, 2012

Parokya ni Calungsod

Cantabaco, Toledo City--Kon magtan-aw si Beato Pedro Calungsod ni Padre Russel Sungcad, ang tagduma sa labing unang parokya nga gipahinungod alang sa iyang pagka beato, maluoy siya.  Ug magkatawa.

Naghigwaos si Sungcad nga mahuman nang parokya dinhi.  Apan pito ka buwan na lang sa di pang canonization ni Calungsod karong Oktubre 21.  Mahimo nang San Pedro de Cebu nga ang labing una niyang parokya di pa matiwas, barungbarong gihapon ang kumbento.  Si Calungsod hinuon ang labing takos nga makapasalig ni Sungcad nga di ni maoy kataposan sa iyang kalibotan.

-o0o-

Ang pagtukod og simbahan suod sa kasingkasing ni Calungsod.  Apil sa nihit nga kasayuran sa iyang pagtabang sa mga paring Jesuits sa Guam mao ang ilang pagtukod og labing menos lima ka simbahan:  Ang una natukod sa 1669, sa ikaduhang tuig sa ilang paningkamot pagsangyaw sa Kristiyanismo sa Guam; ug ang nisunod nga upat natukod sa 1672, ang tuig sa pagkamatay nilang Calungsod ug sa iyang giabagan nga si Beato Diego Luis de San Vitores.

Mas daling natukod ang una tungod sa tabang sa pangu sa mga Chamorro, si Chief Kepuha.  Nga gawas nga nihangop sa ilang misyon, nihatag pa gyod nila og luna sa balangay sa Hagatna nga maoy gitukoran sa labing unang simbahang Katoliko sa Guam.  Nadugay ang pagkatukod sa laing upat kay namatay si Kepuha ug nabanhaw ang pagduda sa mga Chamorro sa tinuod nga katuyoan sa mga langyaw.

-o0o-

Kasinahan gyod tinuod ang kadaghan ug kadako sa nahimo nilang Calungsod ug kaubanan sud lang sa upat ka tuig.  Si Sungcad wa pay ikapakita unom ka tuig human nasugdan ang pagtukod sa parokya dinhi.  Apan si Calungsod ang labing unang mo-am-am ni Sungcad nga di lumba ang pagpalambo sa pagtuo.
Ang pagkahuman sa parokya sa Cantabaco wa magkahulogan nga taphaw ang pagtuo sa mga parokyano.  Hinunoa, ang paglambo sa parokya gikan sa duha ngadto sa 80 ka sakristan, gikan sa 21 ngadto sa 35 ka kapilya ug gikan sa lima ngadto sa 60 ka lay ministers, pag-alagad sa kapin sa 21,000 ka parokyano, momatuod nga wa mausik ang panlimbasog nilang Sungcad ug kaubanan.

-o0o-

Si Sungcad nagkinahanglan hinuon sa tanang tabang.  Di lang sa pagdani sa labing manggihatagon nga mga haligi sa Simbahang Katoliko kon dili sa pagtino nga ang tanang hinabang alang sa parokya maggamit gyod alang sa tukma nga katuyoan.
Makahasol ang mga taho nga dunay mga hinabang alang sa parokya ni Calungsod dinhi sa sud ug sa gawas sa nasud nga wa moabot nilang Sungcad.  Hinaot nga ang inyong mga hinabang idiretso pagtunol sa Parish Pastoral Council sa Cantabaco.  Aron nga kahatagan og klarong kuwentada ug madapat sa parokya sa labing daling panahon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 10, 2012

Silot sa Sugbo


Ambot unsay atraso sa atong mga bisita sa Sugbo.  Nagkonsabo ang nagkalainlaing ahensiya sa gobyerno paglisudlisod sa ilang pag-abot.  Bisan asa sila agi.  Tanan natong bus terminals, pantalan ug tugpahanan determinado nga nisilot sa lokal ug langyaw nga mga turista.  Labihan tingali nato kabilib sa kamadanihon sa Sugbo alang nila.  Nga masaligon tang magbalikbalik sila bisan sa tanang paglisudlisod.

Ang kalbaryo sa pagpangita og kasakyan inig gawas sa pantalan, tugpahanan ug terminals di monopoliya sa mga turista.  Gipahamtang sab ni sa lokal ug nasudnong gobyerno ngadto sa mga Sugbuanon.  Sud sa dugay na uyamot nga panahon.  Maong naanad na ta, niduko na lang og paawot.

-o0o-

Pasayloa nga di ko modason sa konsabo sa pagluom.  Di tungod kay wa pa ko maanad.  Ganahan kaayo kong magbaktas ug kanunayng gaan ang akong bagahe.  Maong di nako igsapayan ang paglakaw og layo hangtod nga makakita na og kasakyan nga di manglubag sa mga pasahero.
Gisuwat ni nako tungod sa kauban nakong mga pasahero sa fast craft gikan sa Bohol paingon sa Sugbo niadtong Dominggo sa gabii. Nalangay nang daan ang barko.  Naaberiya pa gyod sa tungatunga sa lawod.  Apan pasiuna lang diay sa mas lisod nga pagsuway nga nagpaabot sa pantalan.  Ang bagulbol sa lokal ug langyawng mga turista nakakumbinser nako nga di angayng padayong pangiyugposan ang eskandalo.

-o0o-

Nihit kaayong taxi sud sa pantalan.  Kasagaran sa taxi drivers nanglubag.  Napugos ang mga pasahero pagbaktas paingon sa gawas pagpangita og mga taxi nga mag-metro.  May gamayng shuttle bus tuod ang kompaniya sa barko.  Apan igo rang gihuwad ang mga pasahero sa silingang shopping mall nga utrong nihit og sakyanan.
Nganong di mang kabadlong ang Cebu Port Authority (CPA) sa panlubag?  Nganong hangtod karon wa mang kakita og paagi pagpabaha og mga taxi aron di na mameligro sa tulis ang mga pasahero sa ngitngit nga mga dapit gawas sa pantalan?

-o0o-

Ang kalbaryo sa pantalan labaw lag diyutay sa kalisod pagpangita og taxi sa Mactan Cebu International Airport (MCIA).  Mga pasahero sa ayroplano nga way pribadong sakyanan kinahanglan pang molikus-likos ug mokatkat paingon sa pre-departure area aron makasumpay sa taas kaayong pila alang sa puti nga mga taxi.  Ang bag-ong tagduma sa MCIA, gawas nga wa kasulbad, nipasamot pa gyod sa sakripisyo sa mga pasahero.
Way kalainan ang kasinatian sa mga pasahero sa terminals.  Nga gigamit sa pagpahamtang og dugang bayranan ug pagtino nga magkadusingot sa ilang paggawas.
Pipila sa mga bisita akong nadunggan nga di na mamalik.  Hinaot nga kutob ra sa sulti.  Nga masuyop ra sa Batobalani ni Sr. Sto. Niño ug sa kamadanihon sa Sugbo.  Hinaot nga mas unang makamatngon ang atong kadagkoan nga ang mga bisita angayng hangpon.  Di paantuson.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 5, 2012

Kataposang panihapon


Daghang nahitabo nga puno sa kahulogan sa kataposang panihapon ni Kristo uban sa iyang apostoles:  Ang iyang paghugas sa ilang tiil sa wa pang panihapon nagtimaan sa pagpaubos; ang iyang pakigsawo og panihapon nihimo sa apostoles nga iyang mga higala; ug ang iyang paghulagway sa pan nga iyang lawas ug sa bino nga iyang dugo ug paghalad nila ngadto sa apostoles maoy sukaranan sa Santos nga Misa.

Mga makinaadmanon sa kalendaryo nisukwahi hinuon sa pagtuo nga nahitabo ni sa Huwebes.  Mas kumbinsido sila sa Martes, atol sa pagsugod sa dakong piyesta sa paglingkawas sa mga Hudeyo.  Alang nila makahatag ni og igong panahon sa pagdakop, pagsukitsukit ug pagtunglo ni Kristo sa wa pa ilansang sa krus sa Biyernes.

-o0o-

Pinasikad sa tradisyon, kaupat gisilbi ang bino atol sa panihapon.  Ang upat ka baso sa bino nagrepresentar sa pangandoy sa kaluwasan:  Ang unang baso gitawag og baso sa pagkalunsay; ang ikaduha mao ang baso sa paghukom; ang ikatulo mao ang baso sa kaluwasan; ug ang ikaupat mao ang baso sa gingharian.
Managlahi ang pagtuo sa mga Kristiyanos sa nahitabo sa kataposang panihapon:  Nga ang pan ug bino nahimong lawas ug dugo ni Kristo; nga ang pan ug bino wa mausab apan ang presensiya ni Kristo nakahimo nilang balaanon; ug nga ang pan ug bino wa mausab apan nahimong simbolo sa way kinutobang sakripisyo ni Kristo.

-o0o-

Di makalabaw sa kamakahuloganon sa kataposang panihapon ni Kristo ang mas karaang tradisyon sa paghatag og tinuyong pagkaon ngadto sa mga binilanggo usa o duha ka adlaw sa di pa pahamtangan sa silot sa kamatayon.  Gituohan nga gisugdan ni sa karaang Tsina ug sa Greeks, Romans ug Aztecs.
Kahadlok sa pagbalik ug pagpanimawos sa mga kalag sa patyunon nga mga piniriso ang usa sa sukaranan sa tradisyon.  Sa pagdawat sa pagkaon, ang binilanggo giisip nga nitahan sa silot ug nipasaylo sa mga nihukom niya.  Maong gituohan nga kon mas lamiang pagkaon mas lig-ong panagang sa mga buhi gikan sa paghamok sa mga kalag.

-o0o-

Kasagaran sa mga dapit sa Estados Unidos nidili sa paghatag sa mga piniriso og bino ug sigarilyo, nitakda sab og limitasyon sa pagkaon nga kinahanglang di molapas sa $40 (P1,600).  Sa Pransiya, di sila hatagan og pagkaon apan mahimong paimnon.  Gihunong hinuon ang tradisyon sa Texas sa niaging tuig human usa ka piniriso nangayo og makabuhong nga panihapon apan wa mokaon bisan gamay.
Giisip nga usa sa labing talagsaon nga hangyo nga pagkaon sa wa pa siya pahamtangi sa silot nga kamatayon mao ang iya ni Joan of Arc, nga gisunog human gikonbiktong irihis niadtong 1431:  Nga pakalawaton siya og balaanong ostiyas.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 4, 2012

Ebidensiya ni Kristo


Padayong gilalisan hangtod karon unsa kakasaligan ang mga sugilanon sa pagsakripisyo ug pagkamatay ni Kristo.  Labi na kay ang mga sinuwat sa tulo niya ka apostoles, silang Mark, Matthew ug Luke, dako og kalainan sa sinuwat sa laing apostol nga si John.  Pipila ka eksperto sa Bibliya nitumbok sa mosunod nga mga sukaraan sa ilang pagduda:

• Ang mga sugilanon gisuwat 40 ngadto sa 70 ka tuig na human sa kamatayon ni Kristo;
• Ang mga nagsuwat wa makatambong ni makasaksi sa mga panghitabo nga ilang gihulagway;
• Ang pagsawu-sawo sa mga sugilanon pinaagi lang sa baba, nga maoy naandan niadtong higayona, mahimong naka-usab-usab sa istorya pagpahaom sa katuyoan sa mga tawo nga nagsugilon; ug
• Ang katuyoan sa karaang mga sinuwat di ang paghatag og tukmang sugid sa kasaysayan kon dili ang pagbutyag sa espirituhanong kamatuoran ni Kristo.

-o0o-

Apan gawas sa Bibliya, dunay nahipos nga ebidensiya sa kasaysayan mahitungod ni Kristo.  60 ka tuig human sa kamatayon ni Kristo, ang Jewish historian, si Josephus, nisuwat sa iyang librong "Testimonium Flavium":

• Nitumaw si Jesus, usa ka tawo nga manggialamon, nga nakahimo og talagsaong mga butang, magtutudlo sa katawhan nga nihangop sa iyang gibutyag nga kamatuoran sa tumang kalipay;
• Gipaluyohan siya sa daghang Jews ug mga Greek;
• Dihang gikondenar siyang Pilato sa krus, tungod sa pasangil sa dagkong mga opisyal, ang mga nahigugma ni Jesus wa motalaw; ug
• Hangtod karon ang pundok sa mga Kristiyanos (ang ngan sa iyang mga sumusunod) wa mamatay.

Samtang ang Roman Historian, si Tacitus, nisuwat sab sa iyang librong "Annals":  Si Christus gipatay sa mga kamot ni Pontius Pilate atol sa pamunoan ni Tiberius.

-o0o-

Mga detalye sa pagpakamatay ni Kristo gituki nilang St. Augustine ug St. Jerome.  Sa iyang bahin, si St. Ephraem nihatag og dugang detalye:  "Tinuod, ilang giinat ang iyang lawas ug gipakauwawan sa ilang mga bugalbugal.  Ang tawo nga Iyang giumol maoy naghupot sa korona nga tunok.  Siya nga nibuhi sa tanang linalang pinaagi sa iyang gahom nitaon sa iyang bukubuko alang sa ilang lapdos."
Ubang karaang mga sinuwat nidason sa asoy ni John nga gigapos siya sa mga sundawo, "...ang mga kamot ni Kristo hugot kaayong gigapos nga niagas ang dugo gikan sa iyang mga kuko."

-o0o-

Si John sa Fecamp, karaang monghe nga namatay niadtong 1078, nisuwat sa labing nabantog nga paghulagway sa lawas sa himatyong Kristo nga maoy nakadasig sa daghang pintor:
"Iyang hubo nga dughan nangluspad, ang kilid sa iyang lawas napuwa, nainat niyang mga tinai nauga, ang kahayag sa iyang mga mata niawop, tag-as niyang mga bukton nanggahi, nagsinaw niyang mga tuhod nagbitay, way hunong nga dagayday sa dugo nibasa sa gilansangan niyang mga tiil."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 3, 2012

Kasaysayan sa Bibliya

Bibliya maoy giya sa atong pagbalaan sa Semana Santa.  Ang labing bantogang libro sa tibuok kalibotan ug tanang panahon, ang Bibliya maoy kasaligang tinubdan sa kasayuran sa kataposang mga adlaw ni Kristo--gikan sa iyang madaugon nga pagsud sa Jerusalem hangtod sa iyang pag-antos, pagkamatay ug pagkabanhaw.

Ang kapid-an ka kasayuran nga napatik sa Bibliya giingong gihunghong sa Labawng Makagagahom ngadto sa pinili ug gilamdagan nga mga magsusuwat.  Suwayan nato pagsubay ang nagkalainlaing mga libro sa Bibliya:

-o0o-

• Ang pag-umol sa kalibotan hangtod B.C 2000:  Tanang kasayuran gipasa sa mga henerasyon pinaagi sa baba;
• B.C. 2000 ngadto sa B.C. 1500:  Nasuwat ang libro ni Job, ang labing karaan sa Bibliya;
• B.C. 1500 ngadto sa B.C. 1400:  Mga batong gipatikan sa Napu ka Sugo gitugyan ngadtong Moses sa Sinai;
• B.C. 1400 ngadto sa B.C. 400:  Nahingpit ang 39 ka libro sa Daang Kasulatan sa pinulongang Hebrew;
• B.C. 250 ngadto sa B.C. 200:  Gihubad sa pinulongang Greek sa 39 ka libro;
• 45 ngadto sa 100:  Gihubad ang 27 ka libro sa Bag-ong Kasulatan ngadto sa Greek;

-o0o-

• 312:  Unang 50 ka kopya sa Bibliya gipahimo ni Emperador Constantine (naa ron sa Vatican Library sa Roma);
• 382 ngadto sa 384:  Si St. Jerome nihubad sa Bag-ong Kasulatan gikan sa Greek ngadto sa Latin;
• 397:  Ang Third Synod sa Carthage niaprobar sa Bag-ong Kasulatan;
• 390 ngadto sa 405:  Si St. Jerome nihubad sa Bibliyang Hebrew ngadto sa Latin;
• 500:  Ang Bibliya gihubad sa Egyptian, Coptic, Ethiopic, Gothic ug Armenian (nga gihulagway nga labing tukma);
• 600:  Gideklarar sa Simbahang Romano Katiliko ang Latin nga bugtong pinulongan sa Bibliya;
• 735:  Si Bede, English nga historian ug monghe, nihubad sa Bibliya ngadto sa Anglo Saxon;
• 995 ngadto sa 1010:  Si Aelfric, English nga pari, nihubad sa Bibliya ngadto sa Old English;
• 1205:  Si Arsobispo Stephen Langton sa Canterbury nihapnig sa Bibilya ngadto sa chapters;

-o0o-

• 1229:  Gidid-an sa Council of Toulouse ang mga layko (kasarangang mga tawo) sa pagpanag-iya og Bibliya;
• 1381 ngadto sa 1382:  Silang John Mycliffe ug kaubanan nisupak sa simbahan ug nihubad sa Bibliya ngadto sa English;
• 1415:  31 ka tuig human sa kamatayon ni Wycliffe, ang Council of Constance, nipasaka og 260 ka kasong "heresy" batok niya;
• 1428:  44 ka tuig human sa kamatayon ni Wycliffe, gipaugkat sa simbahan ang iyang mga bukog, gidaoban ug gilabay ang abo sa Swift River;
• 1525:  Si William Tyndale nihubad sa Bag-ong Kasulatan gikan sa Greek ngadto sa English;
• 1536:  Si Tyndale gikondenar nga irihis ug gisunog; ug
• 1582:  Sinalikway ang 1,000 ka tuig niyang kamandoan nga Latin rang Bibliya, ang Roma nipublikar sa labing unang English Catholic Bible.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 2, 2012

Di gyod nganlan


Tungod sa bag-ong mga balaod pagpanalipod sa kabataan, ang Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) niusab sa Broadcast Code.  Kini aron magiyahan ang mga magsisibya sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud sa ilang pagtaho ug pagtuki sa mga kaso o kontrobersiya nga naglambigit sa mga bata.
Gawas nga di nganlan ang mga bata, gidid-an ang mga magsisibya sa paghingan sa mga ginikanan ug ubang mga paryente, o sa mga magtutudlo ug kadagkoan sa eskuylahan kon mga tinun-an ang hingtungdan, pag-detalye sa ilang mga pinuy-anan ug paghatag og dugang kasayuran nga makalapas sa ilang katungod sa privacy ug makapasamot lang sa ilang pait nga kasinatian.

-o0o-

Subay sa dakong tinguha pagpanalipod sa mga bata, niumol ang KBP og bag-ong probisyon sa Broadcast Code alang sa TV coverage sa mga kontrobersiya sa mga bata:  Gawas nga taguon ang nawong sa mga bata gikan sa kamera, bantayan sab nga di makita ang bisan unsang timaan nga mahimong mobisto sa ilang pagkatawo o motultol sa ilang pinuy-anan.
Duna pay mga magsisibya nga nakalapas sa mga lagda.  Maong gipaningkamotan sa kadagkoan sa KBP nga mapahinumdoman sila matag karon ug unya.  Dinhi sa Sugbo, gipasabot ang bag-ong mga probisyon sa matag accreditation seminar sa mga magsisibya, bag-o ug daan, nga wa pay lisensiya sa KBP.

-o0o-

Maayong motago og sekreto ang eskuylahan sa mga tinun-an nga gidid-an pagpaso sa gradwasyon.  Wa gyod mahibaw-i sa media ang tigom sa mga tagduma ug sa mga tinun-an ug mga ginikanan niadtong Marso 1 ug 2.  Niulbo ang kontrobersiya, nga karon nahibaw-an na sa tibuok kalibotan, human nikiha ang mga ginikanan.
Human nabisto sa media, wa nay makapugong sa baha sa mga komentaryo pabor ug supak sa tanang hingtungdan.  Nga pulos di anad sa bagyo sa publisidad.  Hinaot nga ang media determinadong mangita og katin-awan sa mga implikasyon sa kaso.  Aron labing dali nga mahusay sa labing makiangayong paagi.  Ug maumol ang mga lagda paglikay sa susamang mga panagsungi.

-o0o-

Inilang sakop sa media nipasabot nako nga wa malapas ang katungod sa mga tinun-an kay ang mga ginikanan maoy niboluntaryo pagpa-interview sa media.  Pasayloa, mosukwahi ko sa iyang baruganan.  Ang pagpakita sa mga ginikanan, ug bisan ang boluntaryong pagtug-an sa mga bata sa ilang ngan, di makapapas sa panginahanglan pagpanalipod sa ilang privacy.
Nisugot ang mga ginikanan nga magpa-interview live sa TV Patrol Central Visayas niadtong Biyernes, ang adlaw sa gradwasyon sa ilang mga anak.  Apan kami ang nanagana.  Bisan patalikdon, di dayon maliwag ang kamera kon mokalit sila og lingi ug atubang.  Maong nihukom ang among news manager, si Mary Ann Uy, nga ang recorded nilang mga pamahayag ang isibya pinaagi sa live report ni Carmi Cavanlit.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 1, 2012

Mea culpa


Ning pagsugod sa Semana Santa, maayo tingaling mangumpisal ang mga sakop sa media sa tanang kalapasan nga ilang nahimo.  Apil na ko.  Wa koy tinguha pagpabug-at pag-ayo sa kalbaryo sa media pinaagi sa pag-utingkay sa tanang nangaging kalapasan.  Tuguting motutok lang ko sa agresibong media coverage sa mga tinun-an nga gidid-an nga makapaso sa ilang gradwasyon tungod sa mga hulagway nga ilang gi-post sa usa ka social media network.
Ang balaod nga nanalipod sa katungod sa kabataan nagmando man sa mga sakop sa media sa pagtago sa ilang ngan, pagpatigbabaw sa ilang privacy, sa di paglawog nila sa kauwawan ug sa di pagpasamot sa pait nilang kasinatian.

-o0o-

Pipila ka mga sakop sa media nitago tuod sa mga ngan sa lima ka babayeng mga tinun-an nga gidid-an pagpaso sa ilan gradwasyon apan nasipyat sa paghingan sa ilang mga ginikanan.  Ang paghingan sa mga ginikanan nga nipasaka og kaso sa korte sama rang pagbisto sa mga ngan sa mga tinun-an.
Mga sakop sa broadcast media wa tuod mohingan sa mga ginikanan nga nikiha apan nasipyat sa pagpakita sa mga dokumento sa kasong ilang gipasaka sa korte batok sa eskuylahan.  Abtik og mata nga mga tumatan-aw sa telebisyon nakabasa sa mga ngan sa mga kihante ug busa nakaila na sa mga apelyido sa pipila ka tinun-an.

-o0o-

Naigking ko pagkabasa sa awhag sa pipila ka posts sa Facebook ug Twitter nga nihagit sa mga sakop sa media sa pagpakita sa mga hulagway sa mga tinun-an nga nakapa-eskandalo sa mga tagduma sa eskuylahan.  Nipasabot sila nga makatabang ni nila sa paghukom sa kamakiangayon sa silot nga gipahamtang batok sa mga tinun-an.
Maayo na lang nga way sakop sa media nga nikubit.  May kaila ko nga may kopya sa mga hulagway.  Diriyot ko matental pagpa-email og kopya.  Apan nakumbinser kong makalapas ko sa katungod sa mga tinun-an, bisan kon igo lang nanguryuso ug wa magplano pagpublikar sa mga hulagway.

-o0o-

Tuguting ikumpisal ang akong kalibog:  Nakalapas ba sa katungod sa mga tinun-an ang paghingan sa media sa ilang eskuylahan?  Mas makiangayon ba unta alang nila kon igo lang nitaho ang media nga mga tinun-an sila sa usa ka pribadong eskuylahan?
Pait nang daan ang giagian sa mga tinun-an sa wa pa mabutyag sa publiko ang kontrobersiya pinaagi sa kaso nga gipasaka sa pipila ka mga ginikanan.  Hinaot nga ang pag-cover sa media sa kaso nakatabang pagpatin-aw sa mga panghitabo ug wa makapasamot lang sa kauwaw sa mga tinun-an.  Nga mao ang tinuod nga mga biktima.

Hinaot ang mosunod nga mga lakang sa mga ginikanan, sa eskuylahan ug sa media pulos itumong sa pagpasabot ug paghaw-as sa mga tinun-an gikan sa laksot nilang kasinatian.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 31, 2012

        Tabang ni Mike Dilla


    Daghang nagpakisusi unsaon nila pagtabang si Mike Dilla.  Ang usa sa upat ka valedictorians sa Abellana National School (ANS) nga atong nahisgutan dinhi gahapon.  Natandog sila sa iyang sugilanon.  Ug nadasig sa pagtabang niya, bisan sa grabeng kakabos, pagsuway pagtuman sa dugay nang pangandoy sa 80 anyos na niyang amahan nga mag-doktor.
    Wa pa mi magkasulti si Dilla ug iyang mga ginikanan human sa gradwasyon sa ANS niadtong Miyerkules.  Apan nakaseguro ko nga ilang hangpon ang gitanyag nga dugang mga hinabang.  Nahibaw-an nako gikan sa prinsipal sa ANS, Ernesto Jacel, nga ang P100,000 nga scholarship fund gikan sa Dona Modesta Singson-Gaisano Foundation igo ra alang sa unang duha ka tuig sa kolehiyo.

-o0o-

    Nipasabot si Jacel nga sud na sa kapin sa duha ka dekada ang kauyonan tali sa ANS ug sa foundation nga ang hinabang di ihurot og hatag ngadto sa mo-qualify nga scholars, sama nilang Dilla ug sa mga nag-una niya.  Kini aron kalikayan ang tentasyon nga maggasto ang kuwarta alang sa laing katuyoan.
    Ubos sa kauyonan, ang cashier sa ANS maoy moduma sa P100,000.  I-anam-anam paghatag ngadto ni Dilla agad sa gastohan sa matrikula ug ubang mga panginahanglan sa iyang kuhaon nga kurso nga Bachelor of Science in Biology sa Cebu Normal University (CNU).

-o0o-

    Wa pang kahibawo si Dilla kinsay mosawo sa iyang gastohan kon mahurot nang hinabang.  Apan wa siya motalaw.  Ug di kadudahan ang iyang katakos sa paglahutay.  Ni makalalis sa hugot niyang determinasyon sa paglampos.

Ang pagpanghawod sa iyang klase bisan nagtuon sa iyang mga leksiyon ubos sa poste kay way suga ang ilang barungbarong, nga naglutaw sa dagat sa ngilit sa Barangay Ermita sa Dakbayan sa Sugbo, maoy labing lig-on nga ebidensiya nga way makababag tali ni Dilla ug sa iyang damgo.

Wa pa mi magkasulti si Jacel.  Kon mahimo bang ipaagi lang gihapon sa naumol nang sistema sa ANS ang dugang hinabang nga gisaad alang ni Dilla.

-o0o-

    Ato hinuon ning klaruhon.  Di si Dilla ray tinun-an nga tabanganan.  Nakaseguro kong daghan pang Mike Dilla nga mo-eskuyla gyod bisan sa daghang kakulian.  Mahimong pipila nila naa sa imong kaugalingong tugkaran.  Kinahanglan lang susihon ug paminawon ang ilang sugilanon.
    Bisan molampos na sa BS Biology, si Dilla kinahanglan pang mo-enrol sa College of Medicine.  Layo pa ang kahingpitan sa iyang pakigbisog.  Dako pa ang dugang hinabang nga iyang gikinahanglan.  Apan di maglisod si Dilla ug ubang mga tinun-an nga sama niya pagbarug sa ilang kaugalingong mga tiil.  Uban ang kasayuran nga di magmakuli ang katilingban sa pagtabang nila.
    Mas tam-is gyod untang bunga sa kasinatian ni Dilla kon wa nay mga bata nga mahikawan sa batakan nilang mga panginahanglan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 29, 2012

        Classmate ni Corona


    Unsay imong palabihon?  Ang pagpatigbabaw sa katarung?  O ang pagpanalipod sa masalaypon nga mga paryente, mga higala ug kaubanan sa klase?  Unsay imong ipatigbabaw?  Ang kaayuhan sa mas daghan?  O ang paglaban sa pamilya, sa klase, sa hut-ong, sa fraternity ug ubang kahugpongan?
    Mao ni ang kalibog ni Rene Santayana.  Classmate ni Chief Justice Renato Corona sa Ateneo 1962 elementary ug 1966 high school graduating classes.  Nahugno siya sa pagkabisto sa pagpamakak ni Corona sa iyang academic achievements.  Human sa dugayng pamalandong, gipili ni Santayana ang katarung ug kaayuhan sa mas daghan pinaagi sa paghimo sa mosunod nga suwat ngadto sa ilang kaubanan sa klase:

-o0o-

    "Nahasol ko sa gibisto sa mga sakop sa media (Newsbreak) nga academic resume nga gisumiter ni Corona sa Malakanyang niadtong 1992 sa iyang pagtrabaho sa administrasyon ni kanhi presidente Fidel Ramos ug sa screen grab sa resume ni Corona sa website sa Korte Suprema nga pulos namakak sa iyang academic honors.

"Nakatimaan tingali mo sa listahan sa graduating classes nga gimantala sa media.  Nahinumdom pa ko sa mga ngan sa mga nanghawod sa atong batch nga silang Edjop (Edgar Jopson), Bobby Jayme, Rhett Pleno, Jacques Schnabel, Inggo Diaz, Chito Gomez, Louie Hernandez, Dari Pagcaliwagan ug Benito Diaz.  Wa kong kahinumdom sa ngan ni Corona nga naapil sa bisan unsang honors list sa atong katuigan sa Ateneo.  Kamo?

-o0o-

    "Nganong namakak man siya?  Kapin sa gatos tang iyang classmates--wa ba siya mahadlok nga daghan natong mahinumdom sa tinuod nga nahitabo sa eskuylahan?  Kahilas sa pasundayag sa iyang ka-arogante ug ka-ubos sa pagtan-aw sa iyang isigkatawo!  Giisip ni nakong personal nga insulto kay nakabuling sa gamayng lunsay nga luna nga akong gitipigan ning kinabuhia.  Di ko mahimong mangiyugpos lang ug makigkonsabo niya pinaagi sa pagpakahilom.
    "Kon di kasaligan ang usa ka tawo sa gagmayng butang, unsaon man nato pagsalig niya sa dagkong butang?  Nganong giapil pa mang grade school ug high school sa iyang professional resume?  Ug nganong namakak pa man siya ini?

-o0o-

    "Ning kasoha, lisod ang pagdupa sa atong classmate, gawas lang kon andam kang mosakripisyo sa imong mga prinsipyo.  Magpaabot pa unta ko sa mosunod nga mga panghitabo.  Morag nahuman nang akong paghuwat.  Suhito kaayo ta ning isyuha.  Way labot ining Malakanyang, ni ang Senado, ni ang politika.  Naglambigit ni sa prinsipyo ug kaligdong.
    "Bisan unsa pay sangpotan sa impeachment trial, si Rene Corona nakakumbinser nako nga di siya haom sa iyang katungdanan, sa bisan unsang responsableng katungdanan.  Ang kinatibuk-ang gibug-aton sa tanan niyang bakak nakapapas sa bisan unsang moral nga sukaranan nga iyang kabarugan.  Angay siyang moangkon sa iyang sala, mo-resign sa labing daling panahon ug molubong sa iyang ulo sa kauwaw."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 28, 2012

Piyesta sa lana


Nitidlom nang presyo sa lana.  Mga tigpaniid sa industriya sa lana nangagpas nga niabot nang presyo sa labing taas nga ang-ang.  Ug nga mahimong magsige na og us-os ang presyo sa merkado sa kalibotan sa mosunod nga mga adlaw.
Maayo ning balita alang sa pamunoan ni Presidente Noynoy Aquino.  Kay sukwahi sa gipatuo sa iyang mga kaatbang, nisaka ang presyo sa lana di tungod ni Aquino kon dili tungod sa mga hulga sa kalibotanong suplay sa lana.  Tungod sa panagsungi sa Iran ug ubang kanasuran, nga kon mosangpot sa kagubot makaputol sa 35% sa kalibotanong suplay, ug sa nagpadayong kaguliyang sa South Sudan, Nigeria ug Libya.

-o0o-

Apan di limpiyo ang mga kamot ni Aquino sa pagburot sa presyo sa lana.  Sakto ang pasangil sa militanteng mga pundok nga nakatampo ang pamunoang Aquino sa kataas sa presyo sa mga produkto sa lana karon.  Kini tungod sa pagdumili ni Aquino pagpapas, o bisan paglaslas na lang, sa 12% nga expanded value added tax (Evat) sa lana.
Apiki ang pagdupa ni Aquino sa Evat sa lana tungod sa sibaw nga sukwahi nga mga awhag sa iyang kaugalingong mga alyado.  Si Senador Ralph Recto nisugyot nga himuong 10% na lang ang Evat kay niarang-arang nang ekonomiya.  Si House Deputy Speaker Erin Tañada hagbay rang niawhag nga papason ang Evat sa lana.

-o0o-

Taphaw ang tubag ni Aquino sa krisis sa lana.  Makauuwaw ang iyang pagpamugos sa paglusad sa ikaduhang hugna sa Pantawid Pasada, bisan nagkayamukat ug way maayong epekto ang unang hugna sa paghatag og fuel subsidy sa PUJ ug tricycle drivers sa niaging tuig.
Ang bag-ong fuel subsidy nga P1,200 mahurot dayon sud sa usa o duha ka adlaw ug busa di kahaw-as sa PUJ drivers gikan sa kalisod.  Nakalimtan niya nga tungod sa pagmahal sa lana, nisaka sang presyo sa inadlawng panginahanglan ug busa apiki ang mga konsumidor.  Nga inay tabangan, gibunalan niya pinaagi sa pag-usbaw sa plitehan ug paglansang sa suholan.

-o0o-

Di mahudlat si Aquino sa gihulga nga people power sa krisis sa lana.  Ang militanteng mga pundok napakyas pagpilde niya pinaagi sa pakig-alyansa ni Senador Manny Villar ug sa mga loyalistang Marcos sa niaging piniliay.  Di katabang sa ilang bag-ong kawsa ang pakig-alyansa nila karon sa mga loyalista ni kanhi presidente Gloria Arroyo.
Di hinuon angayng mangiyugpos si Aquino.  Bisan unsaon pagpasabot nga gikinahanglan ang Evat aron makabuylo ang mga programa nga di kinahanglang mangutang ang gobyerno, lisod ipasabot sa katawhan nganong matag uminto sa lana, magpiyestang gobyerno pagkolekta sa mas dakong Evat.  Mas lisod tuohan ang pasalig ni Aquino nga nagdugo ang iyang kasingkasing sa mga naigo sa pagmahal sa lana kay niapil man siya og bunal nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 27, 2012

Pahiyom sa bata


Mahimong di mausab ang kalibotan.  Apan mausab ang kinabuhi sa mga bata.  Nga makapahimus sa libreng operasyon sa ilang bitas sa ngabil o buslot sa lingagngagan.  Mao ni tinubdan sa kadasig ug katagbawan sa mga tigpasiugda sa tinuig nga libreng hare lip ug cleft palate operations alang sa labing kabos nga mga pasyente sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan.

Sa makausa pa, moduaw dinhi sa Sugbo ang Operation Rainbow Australia.  Sud sa usa ka semana silang magpabilin dinhi aron pag-atiman sa mga bata nga bungi.  Ang libreng operasyon himuon sugod sa Mayo 13 hangtod sa Mayo 18 sa Mandaue City District Hospital sa Reclamation Area sa Dakbayan sa Mandaue.

-o0o-

Di hinuon ang tanang bungi ang ma-operahan.  Si Wilma Dunne, ang pangu sa Operation Rainbow Australia nga kapin na sa duha ka dekada nga nagbalikbalik sa Sugbo ug ubang bahin sa Pilipinas, nipasabot nga tungod sa limitasyon sa panahon ug kahimanan ug alang sa kaluwas sa mga pasyente, kinahanglan sila nga:

• Himsog ang panglawas;
• Nagpangedaron og unom ka buwan pataas ang mga may bitas sa ngabil;
• Nagpangedaron og 12 anyos paubos ang mga may buslot sa lingagngagan; ug
• May gibug-aton nga unom ka kilo pataas.

-o0o-

Kon duna kay paryente, higala, o silingan nga nagkinahanglan ning libreng operasyon, palihug ingna nga makapa-rehistro na silang daan karon pa lang.  Mahimo silang manawag sa Mandaue City District Hospital sa 3459740.  Ang pre-registration molungtad hangtod sa Mayo 11, 2012.

Tanang rehistrado nga mga pasyente kinahanglang mopakita sa Mandaue City District Hospital sa Mayo 13.  Kanus-a tibuok adlaw nga susihon sa boluntaryong mga doktor ug nurses gikan sa Australia ang kahimtang sa ilang panglawas.  Ang mga pasyente nga mapamatud-an nga haom sa operasyon i-schedule unsang adlawa nga ma-operahan.

-o0o-

Mga pasyente nga gikan sa lagyong kalungsoran o silingang mga lalawigan di kinahanglan nga magbalikbalik sa pagpaabot sa ilang turno sa operasyon.  Ang Kiwanis Club of Cebu, nga maoy nagdapit sa Operation Rainbow Australia, motabang sa ilang gasto sa plitehan ug mohatag nila og temporaryo nga kapuy-an.  Aron di laayan ang mga bata, manghatag ang Kiwanians og mga duwaan ug school supplies.

Sa nangaging mga tuig, may pribadong mga kompaniya sa barko ug ayroplano nga niboluntaryo pagda sa mga pasyente gikan sa kasilinganang mga lalawigan padung dinhi sa Sugbo ug pabalik.  Hinaot nga di nila imakuli ang pagtabang na sab karong tuiga.

Mahimong tawgon ang coordinator sa proyekto nga si Steve Hann, kanhi presidente sa Kiwanis Club of Cebu, sa 09152996069, o ang DYAB Abante Pa, Bisaya sa 4221950, 4221953 ug 4221956 sa mga mangayo og dugang kasayuran o sa mga motanyag og dugang tabang paghimong mas tam-is sa pahiyom sa mga bata.  Daghang salamat daan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com