Arangkada of Leo Lastimosa for December 4, 2010

        Lipat sa sakit

    Padayong nisulbong ang mga kaso sa diarrhea sa Dakbayan sa Danao.  Sa labing uwahing ihap, niabot og 350 ka biktima ang nasud sa mga tambalanan.  Gikahadlokang mas daghan pang nangasakit sa hugaw nga tubig sa Tabok ug kasilinganang mga barangay.  Apan wa maihap kay ang uban nagpabilin sa ilang mga pinuy-anan human nakabati nga nagsugwak nang mga pasyente sa Danao City District Hospital.
    Human sa pagpahimutang sa Tabok ug laing tulo ka barangay ubos sa state of calamity, gikahadlokang madeklarar pa gyong diarrhea outbreak sa laing unom ka barangay.  Gawas sa pagtolda-tolda sa mga pasyente, angayng mohimo ang tanang hingtungdan og mas kusganong mga lakang pagbadlong sa katalagman.

-o0o-

    Ang unang lakang pagsulbad sa suliran mao ang pag-angkon nga dunay suliran.  Apan wa gihapoy kapuslanan kon sayop ang suliran nga gipasanginlan sa pagkatap sa sakit.  Nakugang ko pagkadungog sa pipila ka opisyal sa Kapitolyo ug sa Danao nga nibasol sa pagkaguba sa chlorinator.
    Tinuod nga ang pagkaguba sa chlorinator, ang makina nga mo-anam-anam pagbutang sa tukmang gidaghanon sa chlorine ngadto sa suplay sa tubig, nakatampo sa kahugaw sa tubig.  Apan bisan wa pa magguba, ang chlorinator way mahimo pagluwas sa mga molupyo.  Tungod sa pagsulbong na pag-ayo sa nasagol sa hugaw sa tawo sa tinubdan sa tubig.

-o0o-

    Nga nahitabo tungod sa pagpabaya sa mga nagduma sa water system.  Nganong gitugotan man ang mga molupyo nga magtukod sa ilang mga pinuy-anan ug mga pansayan duol kaayo sa tinubdan sa tubig?  Nganong wa may nakahunahuna pagpatuman sa batakang lagda pagdili sa mga molupyo nga magtungkawo sa tinubdan sa tubig?
    Tungod sa pagdumili pag-ila sa tinuod nga suliran, nalipat ang mga lakang sa pipila ka mga buhatan nga nitabang sa mga biktima:  Gitudlo nilang mga molupyo unsaon pagbutang og chlorine sa tubig sa ilang mga pinuy-anan ug sa pagpabukal sa tubig sa di pa imnon; samtang mamalit og bag-ong chlorinator.  Usahay, mapakapin na lang ang pagtuki sa mas dako ug mas dinaliang panginahanglan paglimpiyo sa tinubdan sa tubig.

-o0o-

    Nga mahimo lang kon mohunong nang kabalayan sa palibot sa tinubdan sa tubig sa Tabok sa paglabay sa ilang hugaw, labi nang gikan sa ilang mga pansayan.  Duna bay igong kaisog ang mga tagduma pag-angkon sa ilang sayop ug pagtul-id ini pinaagi sa pagpabalhin sa kabalayan nga tinubdan sa kagaw sa labing daling panahon?
    Hinaot ang kadagkoan sa Danao mohunong na pagpahiyos sa tinuod nga gidaghanon sa mga biktima sa katalagman.  Hinaot nga magsugod na sila pagsusi sa ubang mga molupyo nga naigo sab sa sakit apan wa modangop sa tambalanan ug nagbuutbuot lang pagtambal sa ilang kaugalingon.  Ug hinaot susihon inay tabonan ang pasangil nga mas daghan ang nangamatay sa sakit.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com