Arangkada of Leo Lastimosa for December 9, 2010

Alkanse sa bugas

Dakong sayop ang pag-apil sa gobyerno sa negosyo sa bugas.  Ang pagpamaligya sa NFA og bugas humay napakyas pagpaubos sa presyo sa bugas sa kamerkadohan.  Nahimo hinuon nga laing kahigayonan sa pangurakot.  Sa nagkalainlaing ang-ang sa patigayon:

• Di lang sa panagkonsabo sa mga opisyal sa NFA ug pribadong mga negosyante pagbaligya sa NFA rice sa mas taas nga presyo sa commercial rice;
• Kon dili sa pagpamaligya sab sa kontrata pagkompra og bugas gikan sa ubang kanasuran sa way pagbayad og buhis; ug
• Sa pinatuyangan nga pag-import og bugas di tungod kay gikinahanglan sa mga konsumidor kon dili tungod sa dagkong komisyon.

-o0o-

Pribadong mga bolsa ra sa mga kukhan sa NFA ug ubang mga buhatan ang niburot sa nangalisbo nga raket sa importasyon sa bugas.  Apan alang sa kinabag-an sa katawhan, nisangpot ni sa mas dagkong kadaot:

• Nagpabiling taas ang presyo sa bugas sa kamerkadohan ug nisamot pagburot ang ginansiya sa mga negosyante nga nakaapil sa pagsipong sa NFA rice;
• Tungod sa binuang nga importasyon, dugmok, baho ug daot nga bugas na lang ang mahibilin nga mapalit sa kabos nga mga konsumidor;
• Nisamot pa gyod pagburot ang alkanse sa NFA;
• Kansang nagbuntaog nga utang dugay rang gipasa sa gobyerno ngadto sa nabuktot na nga mga magbubuhis.

-o0o-

Napakyas sang NFA sa lain niyang tahas:  Ang pagpamalit sa tipasi sa mga mag-uuma aron kapanalipdan sila gikan sa mapahimuslanon nga mga tag-iya sa mga galingan.  Bisan unsa pa kataas ang ilang palit, di mahitabong makakumpetinsiya ang NFA sa mas daghan ug mas adunahang pribadong mga komprador.
Kay ang mga mag-uuma nga bag-o lang nag-ani sa ilang kahumayan di makapaabot sa NFA.  Nga kasagaran maapsan sa kusog nga bunok sa uwan.  Maong inay mabasa, madugta ug hingpit nga mapilde ang ilang ani, ibaligya na lang sa kuwang-na-lag-diyutay-nga-pangayuon nga presyo sa naglaway nga pribadong mga negosyante.

-o0o-

Ang sulbad sa artipisyal nga kamahal sa bugas mao ang pagbungkag sa rice cartel, pagronda sa mga bodega nga nanago sa bugas ug pagsilot sa mga nagpaburot sa ilang ginansiya.  Di ang pag-apil na hinuon sa negosyo, ug pagpanguwarta pa gyod, sa bugas.  Ang tinuod nga tabang sa mga mag-uuma mao ang pagtukod og mga bodega nga kapundohan sa ilang ani aron makapangita sa labing makiangayon nga presyo.  Di ang pag-ulug-ulog nilag taas nga buying price nga mumho ray epekto sa kinatibuk-ang pinalitay.
Kaluoy sa mga mag-uuma ug mga konsumidor.  Gipatuo sila nga nakapahimus pag-ayo sa mas taas nga buying price sa tipasi ug sa mas ubos nga presyo sa NFA rice.  Apan ang bisan unsang kaayuhan nga ilang nakuha natabonan sa mas dagkong buhis ug mas nagkanihit nga batakang mga pangalagad aron pagbayad sa mas dakong utang sa NFA.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com