Arangkada of Leo Lastimosa for August 12, 2011

Pagkapuo sa Magkuno



Kaingon nako nga lawom ug igo nang akong pagsabot ug kasayuran sa kamahinungdanon sa mga kahoy pagpanalipod ug pagpalambo sa kinaiyahan.  Hangtod nga naka-silingan kong Raul Benjamin Puentespina sa Consolacion sa amihanang Sugbo.  Siyay labing nakapasabot nako sa laing kapuslanan sa pagpananom og mga kahoy, di lang sa bisan unsang kahoy kon dili sa lumad ug haom nga mga kahoy, sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud.
Matod ni Puentespina ang tukma nga mga kahoy mahinungdanon kaayo di lang alang sa landong sa ilang mga dahon ug pagtabang sa ilang mga gamot pagpugong sa pagdahili sa yuta.  Kon dili aron sab mamahimong tinubdan sa pagkaon, tugdonanan ug pasanayanan sa mga langgam.

-o0o-

Si Puentespina aktibo sa pundok nga nagpakabana alang sa lumad nga mga langgam sa Sugbo.  Giingnan ko niya nga hangtod karon duna pay mga siloy (Black Shama, o Copsychus cebuensis) sa kakahoyang duol sa among pinuy-anan sa bukiran sa Consolacion.
Giasoyan sab ko niya sa higayon nga niduaw paglibot sa Sugbo ang mga langyaw nga mahigugmaon sa langgam.  Naatlan nila di layo sa among bay ang dakong tapok sa dagkong mga langgam nga naglupad-lupad palibot sa langgam nga nadakpan sa lit-ag ug puwerteng kisikisi.  Ilang kuyog nga usa ka embahador nanaog sa sakyanan ug nitabang pagpalingkawas sa langgam.

-o0o-

Si Puentespina nagbase na karon sa Hong Kong.  Ang iyang bay sa Consolacion nagpabiling labong sa lumad nga kakahoyan nga iyang gihagoan pagpangita ug pagtanom sa ilang nataran.  Nga maoy gipunsisokan sa labing daghan ug labing mabulukon nga mga langgam.  Tungod sa mga buwak ug mga bunga sa iyang mga kahoy.
Si Puntespina ang nipaila nako sa Magkuno, usa sa labing gahi nga kahoy sa tibuok kalibotan, nga lisod na kaayong pangitaon sa Sugbo.  Hangtod karon wa pa gyod kong kakita og lawngon.  Mga tigpaminaw namo nga taga Surigao nisaad hinuon nga ila ming dad-on kon makapauli sa ilang lalawigan karong tuiga.

-o0o-

Mao ni akong tinamban nga pagsabot sa kamahinungdanon ug dinaliang panginahanglan sa pagpananom sa lumad nga mga kahoy sa Sugbo:  Kon padayon tang mananom sa mas daling makit-an nga Gmelina ug Mahogany, sama rang atong gipaspasan pagpuo ang Magkuno, Tugas, Kamagong ug ubang lumad nga mga kahoy.  Kay ang Gmelina ug Mahogany mas kusog nga motubo, moilog sa tubig ug sustansiya sa yuta ug mohawong ug mopatay sa katapad nga mas haom untang mga kahoy.
Ang Gmelina ug Mahogany, bisan unsa nila kaabunda, katambok ug katuyhad, di makadani ni tugpahan sa mga langgam.  Nga tungod sa padayong kanihit sa lumad nga mga kahoy mas maglisod na pagpangita og katugdonan, kapahimutangan sa ilang mga salag, katugyanan sa ilang mga piso ug kasumbongan sa ilang tam-is ug tiliis nga mga huni.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com