Arangkada for November 16, 2007

          NGANONG WAY SALIG

 

          Unsa may makuha sa mga sibilyan kon nagpataka lang silag pasangil ni Koronel Rico Palcuto nga nanghasi nila pinaagi sa pagpanion og armas niadtong bisperas sa eleksiyon sa barangay ug Sangguniang Kabataan sa Loft sa IT Park?   Nalisoan na ba silag pangisip nga isugal ang ilang mga kinabuhi sa pagtug-an sa kapolisan nga way bisan gamayng sukaranan nga gihudlat sila ni Palcuto, nga wa igdungog sa kaaghop ug kamahigalaon gikaintapan ug mabulukon niyang katuigan sa kapolisan?

          Abunda ang mga ebidensiya nga di monopoliya sa mga na-engkuwentro ni Palcuto sa Loft ang kahadlok sa retiradong opisyal:

·        Ang kapakyas sa pagpasaka og kaso batok niya hangtod karon;

·        Ang kapakyas sa kapolisan nga nitubag sa alarma sa Loft pagdis-armar niya; ug

·        Ang kapakyas sa mga guwardiya sa Loft ug IT Park pagkapkap niya sa wa pa mahitabo ang gipasangil nga pagpanion.

                   -o0o-

          Inay pasanginlan ang nangangkon nga mga biktima ni Palcuto nga mga talawan o namakak, ang kadagkoan sa kagamhanan ug sa kapolisan, nga matinud-anong nagsusi ning maong kontrobersiya, angayng mangutana sa ilang kaugalingon nganong niabot na man ta ning masulub-on nga kahimtang:

·        Nga ang nangangkon nga mga biktima magdumili na man hinuon pagpasaka og kaso batok sa gipasanginlang nakahimo og krimen tungod sa kabalaka sa seguridad nila ug sa mga sakop sa ilang pamilya?;

·        Nga ang mga biktima di na man mosalig sa katakos sa kapolisan bisan sa gisubli-subli nga pasalig nga panalipdan sila gikan sa posibleng panimawos o pagpanggukod?;

·        Nga ang kasagarang mga biktima sa krimen kon dili mopili na lang sa pagluom ug pagpakahilom, mangunay na man hinuon pagkumkom sa balaod sa ilang kaugalingong mga kamot aron pagbawos sa mga nanghilabot nila?

                   -o0o-

          Ang pait nga kasinatian sa mga sibilyan nga gika-engkuwentro ni Palcuto di katabang sa mga paningkamot sa nagkalainlaing hut-ong sa katilingban pagdasig sa makaluluoyng mga biktima sa krimen pagbarug alang sa ilang katungod ug pagpaningil og hustisya sa ilang gidangatan.   Inay dasigon ug paluyohan sa ilang pagpakabana, gitiwasan hinuon sa pagbugal-bugal sa pipila nga mirisi ug maoy gidapigan si Palcuto nga namasangil nila sa pagsaba-saba.

          Ambot tungod tingali sa pagsulbong sa wa masulbad nga mga krimen sa atong palibot, di kalikayan nga may pipila na nga dag-on sa ilang kalibog.   Unsay mas grabeng krimen:  Ang pagsaba-saba, kon tinuod man, o ang pagpanion og armas?

                   -o0o-

          Hinaot nga di ning kapawong sa pakigbisog sa katawhan alang sa kausaban ning di makiangayong sistema.   Ang pagpangiyugpos sa mga ligdong mao ray gikinahanglan aron manghawod ang mga salbahis.

          Ug tinuod ang laing sulti sa atong katiguwangan.   Mas mayo pang isog nga mamatay sa pagpanalipod sa katarung.  Kay ang talawan kadaghan mamatay, mapukan matag duko niya sa mga pagpanaugdaog.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 15, 2007

LILI SA ESKANDALO

Dihang gibahaan mi sa mga tawag niadtong Martes sa hapon sa nangahadlok nga mga pasahero sa nabuslot nga pump boat, Ave Maria 5, nanawag dayon mi sa Cebu Coast Guard station. Inay magkarakara sa pagpada og rescue vessels, igo lang mi nilang giingnan nga wa silay labot sa sakyanan kay didto ni gikan sa Ouano Wharf sa Dakbayan sa Mandaue.

Pagtawag namo sa gihatag nga numero sa detachment sa Mandaue, giingnan mi sa nakatubag nga di sa Coast Guard ang telepono apan mahimo bang maghuwat mi kadiyot kay ila pang tawgon ang among tuyo. Ang tam-is nga tinubagan sa tag-iya sa pribadong telepono nag-anam nag kaaslom dihang sila na say gibahaan sa mga tawag sa ubang mga sakop sa media nga, sama namo, igo ra sang gipasa sa Cebu station, nga tibuok hapon nga nanghunaw og responsibilidad sa pagsusi sa naapiki nga pump boat.

-o0o-

Maong wa ko mahibung nganong ang unang nakaluwas sa mga pasahero sa Ave Maria 5 mao ang MV Ormoc Star sa Roble Shipping ug nga nangiwit na pagtabang sa mga pasahero ang sakyanan sa Coast Guard. Mas makaayo sa tanang hingtungdan kon ang mga opisyal sa Cebu station mas maayong ibalhin sa Citom. Kay mas maayo silang mo-trapik ug mopasa inay moangkon og responsibilidad. Pangilogan kong maghunahuna unsa pay umaabot nga katalagman nga atong mahiagoman kon padayon silang tahasan pagbantay sa kaluwas sa kinabuhi ug kabtangan sa kadagatan.

Ug angayng ipasabot sa kadagkoan sa Coast Guard nganong hangtod karon, nga maabot na sa bag-ong mga teknolohiya sa telekomunikasyon bisan ang labing suok nga mga bahin sa kalasangan ug kadagatan, wa pa man intawon kakita og bisan anino na lang sa telepono ang ilang detachment sa Mandaue? Kon ingon ini kabarot ang ilang detachment sa ikaduhang labing dakong dakbayan sa Sugbo, unsa kaha intawon kataphaw ang ilang katakos pagpangalagad sa mas hilit nga mga pantalan sa nasud?

-o0o-

Klarong nahibaw-an na sa mga senador ang posibleng tinubdan sa P500,000 nga nadawat ni Pampanga Gov. Ed Panlilio sa hawanan sa Malakanyang, hinaot nga mabisto na gyod ang kinatibuk-ang kasayuran ning usa sa labing gipadaylang ug makauuwawng eskandalo sa atong panahon. Napugos pag-angkon ang kadagkoan sa administrasyon sa binayranay----bisan tuod nagkasungi ang ilang lusot sa tinubdan ug sa katuyoan----tungod sa maisugong pag-angkon ni Panlilio.

Kon masubay sa mga senador kinsa si "W.Y. Bondoc" (gidudahang si Winona Yumul Bondoc) ug unsang sanga sa "Bank of Commerce" (giingong sa Angeles City) nga maoy napatik sa lima ka bugkos sa kuwartang gihuptan ni Panlilio, hinaot malilian na gyod sa kinabag-an, kon di man mabantang, ang wa nay kukaikog nga pagbuong sa atong kaligdong isip nasud ug katawhan. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 14, 2007

          BAYHON SA BAKAK

 

          Si di pa ka hingpit nga malumos sa naglawud-lawod nga mga bakak nga gibuhian sa Malakanyang pagtubag sa mga pasangil sa pagpanghatag og kuwarta sa mga kongresista ug mga gobernador nga nagtapok sa palasyo, palihug subaya ang nag-usab-usab nga bayhon sa ilang mga pamalibad:

·         Una, kusganon nilang gipanghimakak nga ang mga kongresista ug mga gobernador gipanghatagan og tag-P500,000;

·         Dayon, niangkon sila nga ang gipanghatagan mao rang bag-ong napili nga mga kongresista ug mga gobernador ug nga ang kuwarta gikan sa League of Provinces of the Philippines (LPP);

·         Si Deputy Speaker Ma. Amelita Villarosa niangkon nga ang dakong kuwarta gikan sa Kabalikat ng Malayang Pilipino (Kampi); ug karong bag-o

·         Si Senador Panfilo Lacson nipasangil nga ang kuwarta gikan sa intelligence fund sa PNP.

-o0o-

          Ang kaabunda sa nagpusut-pusot nga nagkatuiris nga mga pangulipas sa mga alyado ni Pres. Arroyo, nga gipabaha sa way pagtagad kon tuohan pa ba o makapasuka na ba sa kaluod sa katawhan, nagmatuod sa naandan nang paugat ning administrasyona:   Lawgawon ug lubugon gyod pag-ayo ang tanang mga pagduda sa kahiwian; syaro kon di maglibog ang kinabag-an ug pul-an na og paminaw sa gibalikbalik nga mga pasangil nga wa tarunga pagtubag.

          Way makamahay ni Arroyo sa iyang pagtuo nga ang katawhan, nga naanad nang gibakakan sa ilang mga lider sa tibuok nilang kinabuhi ug bisan sa nag-una pa nilang mga kaliwatan, di magsapayan nga bakakan na sab sa makausa pa.   Si Arroyo nga gihulagway nga maukutong tinun-an sa kasaysayan mahimong niisip nga ang mas mahinungdanon alang sa katawhan di ang kamatuoran kon dili nga di sila hingpit nga malunosan sa gutom ni mahikawan sa ilang kabtangan.

          Maong kon wa pa mong kabantay, matag tumaw sa lapad sa kagutom ug katimawa, moabunda sang mga ulug-ulog ug taphaw nga kalingawan gikan sa Malakanyang.

-o0o-

          Usa sa nakalimtan ning way kinutobang paglapad sa eskandalo sa binayranay sa hawanan sa Malakanyang mao si Kongresista Antonio Cuenco, ang labing unang kongresista nga niangkon nga nakadawat og P200,000 gikan sa palasyo.   Dihang nitiyabaw ang iyang kaubanan nga di tinuod nga gisaboran sila og kuwarta, gidalidali pagbakwi ni Cuenco ang iyang pangangkon ug ang media na hinuoy gitulisok nga nisakay dayon sa iyang komedya.

          Karong naklaro nang may kuwarta gyod diayng gipabaha ang Malakanyang, nga ang tinubdan na lang maoy gilalisan, usbon na ba sang Cuenco ang iyang pamahayag?   Pahimuslan ba niyang kahigayonan pagtul-id sa gituohan sa pipila nga tinuod niyang kasaypanan:  Nga di P200,000 kon dili, sama sa ubang kongresista ug mga gobernador, P500,000 ang tinuod niyang nadawat apan gilaslasan lang aron nga di siya dugukon sa iyang mga lider nga nanagan sa niaging piniliay sa barangay?   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 13, 2007

          INIHAP NA LANG

 

Samtang nag-ung-ong pa ang bag-ong impeachment complaints batok ni Pres. Arroyo, magpabiling luwas si House Speaker Jose de Venecia gikan sa bisan unsang pagsuway pagpalagpot niya sa katungdanan.   Kay kon hilabtan siya karon, sayon ra alang niya ang pakig-alyansa sa oposisyon ug pagkuha sa gikinahanglang gidaghanon pag-impeach ni Arroyo sa House ug pagpada sa articles of impeachment ngadto sa Senado.

 

Mao nga bisan ang mga sakop sa Kampi, ang partido ni Arroyo, nga niadto rang nagtukaw pagpalayas niya, apil nang mga naglaway ug nagharab-harab nang mopuli sa iyang katungdanan, tuyhad na kaayong nibarug pagpanalipod sa pagpadaplin ni de Venecia ug pagbanos ni Deputy Speaker Raul del Mar pagtugyan sa orihinal nga impeachment complaint ngadto sa House Rules committee.

 

-o0o-

 

          Apan di angayng mokumpiyansa si de Venecia.   Kon sa makausa pa, ug sama sa naandan, magmalampuson na sang mayoriya sa mga kongresista pagbasura sa mas gipalig-on nga impeachment complaints batok ni Arroyo, mameligro na sab si de Venecia.   Kay nianang higayona, wa na siyay kapuslanan pagtino nga magpadayong magtungkawo sa gahom si Arroyo sa nahibiling duha ug tunga ka tuig sa iyang termino.   O lapas pa.

 

          Bisan sa gihulmigas sa katam-is nga pasalig sa Malakanyang sa ilang way kinutoban nga gugma ni de Venecia, nahibawo siya isip usa sa labing maru nga politiko sa kasaysayan ning nasura nga inihap na lang ang iyang malipayong mga adlaw ubos ning administrasyona.   Nga naputol nang ilang relasyon ug di na mahitabong magkauli pa silang Arroyo human siya napakyas pagpahilom sa iyang anak nga si Jose III nga maoy nilambigit di lang ni kanhi Comelec Chairman Benjamin Abalos ug First Gentleman Mike Arroyo kon dili apil na sa presidente mismo sa higanteng eskandalo sa NBN-ZTE.

 

-o0o-

 

          Kon ingon ini katandugon ang kahimtang ni de Venecia, nganong gipaundayonan man ang iyang naandang pag-ulug-ulog sa presidente nga wa na niya panalipdi gikan sa nagpangugasi nga mga pasangil gikan sa iyang anak?

 

          Posible bang wa pa makatino si de Venecia sa iyang bag-ong papel kon moambak ngadto sa oposisyon?   May sukaranan bang iyang kahadlok nga di hingpit ang kahinangop sa pipila ka lider sa oposisyon pakig-ipon niya?  Nga mahimong sa kapulihay ilawog ra gihapon siya sa tirong tungod sa kadaghan na niyag atraso nila?

 

-o0o-

 

          Kon nagpaabot ang oposisyon nga magbaha na sa kadalanan ang kinabag-an sa katawhan ning labing uwahi nilang pagbanhaw sa kampanya pagpalagpot ni Arroyo sa katungdanan, nahadlok kong nasayop na sab sila.

 

          Di sila kinahanglang motan-aw sa layo alang sa katin-awan.   Mas sungayan pang pipila nila kay sa pangu nga gusto nilang pulihan.  Ug salamat sa pagkapaso sa katawhan sa niaging duha na ka Edsa, may sukaranan ang kahadlok nga mas hangol ug mas kawatan pang mopuli kon may kausaban sa nasudnong liderato.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 12, 2007

       ILONG TUWAPOS

 

       Mahimong di na gyod mahibaw-an unsay tinuod nga namatyan ni Zenaida Montejo, 44, kansang patayng lawas gitunod na sa iyang lungsod nga natawhan sa Sogod sa amihanang Sugbo, duha ka adlaw human nahibalik nga gisud na sa kahon, tulo ka buwan human gikatahong namatay sa Saudi Arabia, ug kapin sa tuig human nanarbaho isip domestic helper sa Kuwait aron makapatiwas pagpatungha sa iyang mga anak.

        Bisan nakahimog autopsy ang medico-legal officer sa PNP Crime Laboratory sa wa pa ilubong, ang lawas ni Zenaida nahilabtan ug naguhay-guhay na pag-ayo.  Bisan matinuod pang kahadlok sa iyang kaparyentihan nga may foul play, gipasidan-an na silang daan sa DFA nga di silang kagukod sa employer nga Kuwaiti o si kinsa may responsable sa iyang kamatayon.

-o0o-

        Di mabasol ang tulo ka anak ug ubang kabanay nga maglisod pagtuo nga aksidente sa sakyanan ang namatyan ni Zenaida niadtong Agosto 8 karong tuiga.  Kay ang report sa Saudi police kadudahan kaayo:

·         Gideklarar si Zenaida nga patay na sa samang oras sa aksidente nga nada pa man unta siya sa tambalanan human nabanggai ang ilang sakyanan;

·         Ang drayber sa gisakyan ni Zenaida nga giila sa Saudi Police nga usa sa namatay mao ra say ilang gikutlo nga tinubdan sa kasayuran sa panagbangga sa duha ka sakyanan; ug

·         Ang magtiayon nga Kuwaiti employers ni Zenaida, nga segun sa kapolisan namatay uban niya ug sa laing katabang nga Indonesian, maoy naghikay aron mapada ang iyang patayng lawas balik sa Pilipinas ug sa Sugbo.

-o0o-

        Apan unsa man intawoy ilang mahimo?  Dihang nangahas pag-awhag ang mga anak og autopsy sa Saudi, igo lang silang giingnan nga mosamot kalangay ang pagpada sa patayng lawas ni Zenaida.  Ang DFA pay nipapirma nilag dokumento nga magmatuod nga gidawat na nila nga aksidente ang namatyan sa ilang inahan.

        Wa kaiban sa kaguol sa mga bata ang nagusbat nga dagway ug nanglagom nga mga bahin sa lawas ni Zenaida nga nisugat nila.  Igo na lang silang nagpatulo sa ilang mga luha kay natugkad sa linghod nilang pangisip nga inutil ang kagamhanan pagpangitag hustisya alang sa ilang minatay.

-o0o-

        Di pa na maoy kinutoban sa kalbaryo sa mga anak ni Zenaida.  Wa pa mapagawas sa OWWA ang iyang mga benepisyo.  Asa man sila og ibayad sa punerarya ug ubang gasto sa paghipos sa iyang patayng lawas?

        Ang kamaguwangan, si Debraliz, nag-review alang sa nursing licensure examination sunod buwan.  Iyang duha ka manghod naa sa unang ang-ang sa kolehiyo.  Segun sa OWWA, di silang kakobra sa mga benepisyo sa ilang inahan kon di kakuha sa pagtugot sa ilang amahan nga dugay rang nibiya nila.

        Unsa may dangatan sa nailong mga anak sa OFW nga gitawag sa kagamhanan nga bag-ong bayani?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 11, 2007

       POSAS NI GWEN        

 

       Kon ang tuyo ni Gobernador Gwen Garcia sa pagpasaka og mga kasong sibil ug kriminal batok nako mao lang ang paghasol, nilampos na siya.  Nakapalta na ko sa akong trabaho ug nabuslot nang akong bolsa sa pagpanagang sa duha ka kasong kriminal ug usa ka kasong sibil nga iyang gipasaka nako sa Dakbayan sa Sugbo ug sa habagatan kasadpang lungsod sa Barili.

        Apan kon ang tuyo sa iyang mga kiha mao ang paghadlok ug pagpahilom ug pagpahunong nako ug ubang mga sakop sa media ug ubang hut-ong sa katilingban sa pagpangayo og katin-awan sa mga transaksiyon nga wa pa niya kahatagi og kuwentada, mapakyas siya.

-o0o-

Nanghinaot ko nga kon ang tinarung nga awhag sa Sugbuanong mga magbubuhis wa makapakihol sa Ombudsman, COA ug ubang ahensiya, ang dakong baligho sa among kahimtang ni Garcia makapapugwat nila:

·         Ang nagdumili pagpakita sa publiko sa mga dokumento sa CICC ug sa uban niyang transaksiyon sud na sa dul-an sa tuig (280 na ka adlaw) mao na hinuoy nagpatuyang pagpanggukod; ug

·         Ang magbubuhis nga igo lang nangutana giunsa paggasto ang iyang buhis mao na hinuoy prisuhunon.

-o0o-

        Mahimo ko nilang ipabilanggo bisan unsang orasa.  Matod sa akong abogado, Atty. Celso Espinosa, gibasura na sa Cebu City Prosecutor's Office ang motion for reconsideration sa ilang hukom pagpasaka sa unang kasong libelo nga gipasaka ni Garcia ngadto sa hukmanan.  Nagpasabot ni nga napirmahan nang City Prosecutor Nicolas Sellon ang information.

Bisan kon ubos sa mga lagda may katungod ko pag-apelar ngadto sa ulohang buhatan sa DOJ, gitambagan ko ni Atty. Esinosa nga di ni makapugong sa pagpasaka sa kaso ngadto sa hukmanan.  Sa laktod, way makasupak kon mag-apura si Garcia pagpa-posas nako.

-o0o-

Kon mapasaka nang kaso, ubos sa lagda, i-raffle pa ni uban sa laing mga kaso matag Lunes pagtino kinsa ang maghuhukom nga mohusay.  Ang hingtungdang maghuhukom, segun sa lagda, motimbang-timbang pa may sukaranan bang prosecutor's office.  Kon matagbaw, una pa siya moluwat og warrant of arrest batok nako.

Apan di tanang higayon nga matuman ang mga lagda.  Mapahigayon ang special raffle, ma-apura ang maghuhukom ug busa mapadakop ko bisan unsang adlawa.

Ubos sa lagda, madakop lang ko sa mga oras nga tingtrabaho ug may katungod ko sa pagpiyansa.  Apan way makapugong nila pagpadakop nako dayong tak-op sa mga hukmanan alang sa weekend aron pagtino nga mabalhog gyod ko sa bilanggoan sa di pang kapiyansa alang sa akong temporaryong kagawasan.

-o0o-

Kon ang kihante sama kagamhanan, kaadunahan ug kamaginukdanon ni Garcia, may piskal, polis, o maghuhukom ba nga makabalibad?  Kon ang sinumbong sama kakabos ug kamayukmok nako, unsa man intawoy ikapanagang sa way kinutobang mga pagpanghasi?

Kinsay nag-ingon nga sayon ang pagpangita sa kamatuoran?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 10, 2007

       DAYO SA BARILI

 

       Barili, Cebu ---- Ang katiguwangan dinhi motug-an nimo nga ang ngan sa ilang lungsod gikan sa pung nga "balili" o sagbot.  Apan bisan unsa pay tumong sa pagduaw dinhi, di kasagbotan ang modapit sa imong pagtagad:

·         Kon igo ka lang moagi, ang hamis ug hamugaway nilang dan nga naglikus-likos sa kabukiran;

·         Kon may panahon ka paghapit, ang lab-as nilang gatas ug lamiang ice cream sa daplin sa dan; ug

·         Kon may pailob ka pagsusi sa ilang mga bantayog, way makalabaw sa ilang Hospicio de San Jose nga maoy labing una, labing malampuson ug labing manggihatagon nga bay sagopanan sa nailo na nga mga hamtong ning bahina sa kalibotan.

-o0o-

        Palihug ayaw na lang ko pangutan-a nganong niabot ko dinhi.  Apan human sa tulo ka takna nakong biyahe latas sa lima ka dakbayan----Mandaue, Sugbo, Talisay, Naga ug Carcar----gipahibawo ko sa lokal nga mga opisyal nga wa pay sukaranan ang pagpangandoy nga ang 375 anyos na nilang lungsod maoy sunod nga mahimong dakbayan sa habagatan-kasadpang Sugbo.

        Gibanabanang 60 mil pa ang ilang populasyon, P60 milyones ra ang tinuig nilang kita (P53 milyones ini gikan sa IRA) ug naapektahan ang ilang paningkamot pagdani og dugang kalamboan tungod sa paspas nga paglambo sa ilang mga silingan, ang Carcar nga maoy labing bag-ong nahimong dakbayan ug ang nagsunod ra unta nilang Dumanjug nga gipangagpas nga mas makaapas na nila tungod sa mas agresibong paningkamot sa ilang lokal nga mga opisyal.

-o0o-

        Apan ang bag-o nilang mayor, si Dr. Teresito Paras Marinas, malaumon alang sa ugma.  Masaligon siyang madugangan ang gamay ra kaayo nilang lokal nga kita (P6M) pinaagi sa pagpalambo sa duha nila ka merkado:

·         Himuon na niyang duha ka adlaw ang ilang tabo sa kahayopan ug mga utanon sa Barangay Mantalungon nga gitapok-an sa labing daghang magpapatigayon sa Sugbo, Negros ug bisan sa kaulohan (nakabentaha sila sa Papan sa Sibonga ug Mantalungon sa Dalaguete nga pulos sudlunon); ug

·         Hingpiton pagbalik ang nasunog nilang merkado sa Poblacion, kay duha pay napabarug sa lima ka buildings nga naugdaw.

-o0o-

        Madasigon sab si Marinas sa ilang turismo.  Gawas sa ilang Mantayupan Falls ug Bolocboloc Hot Spring, gilusad nila karon lang tuiga ang "Kaumahan Festival" aron pagpasundayag sa kadaogan ug kaadunahan sa ilang agrikultura.

        Mga molupyo sa Barili nga akong nahinabi nitataw nga may sukaranan silang mangandoy og kalamposan uban sa batan-on nilang mayor.  Apil siya sa maihap na lang sa tudlo nga mga mayor nga wa pahaylo ni pahudlat sa mga politiko nga gustong mogawong sa tibuok lalawigan.  Wa siya maghangad og mga padrino.  Hinunoa nagtamod ug nangaliya nga padayong paluyohan sa kaligdong ug kakugi sa katawhan nga nagtuboy niya sa katungdanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 9, 2007

       INHUSTISYA SA GSIS

 

       Sa gusto niya o dili, ang usa ka kasarangang kawani sa kagamhanan, nga wa igdungog sa kadako sa iyang suholan ni sa kaabunda sa iyang mga benepisyo, kinahanglang motahan sa kabahin sa iyang suholan matag buwan alang sa GSIS.  Bisan mora siyag giibtan og gusok, kay ang bisan unsang maiban sa gamitoy niyang kita magkahulogan man nga mahikawan ang iyang pamilya sa ilang labing batakan ug labing dinalian nga mga panginahanglan, mogaan og diyutay ang iyang paminaw sa pasalig nga ang iyang tampo sa GSIS maoy mosagakay niya sa katuigan sa iyang kahamtong nga wa na siyay kita kay kinahanglan nang mo-retiro sa trabaho.

        Apan ang gipasalig nga kahamugaway atol sa ilang pag-retiro inanay nga nagkahanap.  Salamat sa liderato ni GSIS Pres. ug Gen. Manager Winston Garcia.  Ang GSIS karon maoy labing adunahan di lang sa tinuig nga kita kon dili, ug labi na, sa reklamo sa iyang mga sakop nga wa mahatagi bisan sa labing batakan na lang nga pangalagad.

-o0o-

        Ang gipanghambog sa kadagkoan sa GSIS nga mahimong moabot og P50 bilyones ang kinatibuk-an nilang kita karong tuiga, angay silang pahinumdoman matag karon ug unya, di matinuod kon di pa tungod sa amot sa kinabag-an sa mga kawani sa kagamhanan nga kabos, ligdong ug yano.  Ang pagsalikway sa ilang gidamgong hapsay nga pagretiro usa ka bangis ug pintas nga krimen.

        Sa di pa manghambog si Garcia sa dakong kita sa GSIS angayng suknaon ang iyang kaugalingon natuman ba ang labing batakan niyang tahas.  Nahatag bang mga benepisyo sa mga sakop sa GSIS sa tukmang panahon?  Nasulbad na ba ang way kinutoban nga bagulbol sa retiradong mga sakop sa kalit lang nga pagkawagtang sa ilang pension?  O sa aktibong mga sakop nga padayong gikuhaan sa ilang utang nga dugay nang nabayran?  O sa mga tagtungod sa nangamatayng mga sakop nga sa di pang kakuha sa mga benepisyo mabuktot una pagpakita sa mga dokumento nga gihuptan nang daan sa GSIS?

-o0o-

        Basaha ni ug hilak.

Sa usa ka bahin, ang kasarangang retirado magdawat og gikan sa P3 mil ngadto sa P7 mil nga binuwan nga pension gikan sa GSIS.  Kon mapakyas pagpa-enrol sa iyang eCard Plus matag tuig, bisan naglubog pa sa banig tungod sa grabeng sakit, mapapas ang iyang pension.  Ug abtan siyag siyam-siyam una mahibalik.

        Sa pikas bahin, si Garcia nagdawat og dul-an sa P1 milyon nga suholan ug mga benepisyo matag buwan.  Gawas sa iyang mga transaksiyon, biyahe ug pagpamalit og luhong paintings, giimbestigar sab siya sa Kongreso tungod sa mga pasangil sa iyang P11 milyones nga housing loan, pagpalit og P10 milyones nga bay sa San Lorenzo Village sa Makati ug P2.1 milyones nga loan pagpalit og awtong Volvo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 8, 2007

       UNSAON PAGDAGINOT

 

       Sa di pa maghilas-hilas silang Pres. Arroyo ug ubang kadagkoan sa iyang pamunoan pagtudlo sa katawhan unsaon pagdaginot aron kalikayan ang nag-ung-ong nga krisis tungod sa way kinutobang paglayat sa presyo sa lana sa merkado sa kalibotan, angay silang pahibaw-on nga hagbay ra tang naghugtanay sa bakos, salamat sa ilang kapakyas pagpakigsawo sa mga bunga sa ilang gipanghambog nga paglambo sa nasudnong ekonomiya ngadto sa kinabag-an nga maoy labing kabos.

        Inay silay manudlo, si Arroyo ug kaubanan maoy angayng makat-on sa mosunod nga desperadong mga lakang sa paglingkawas sa katawhan gikan sa nagkalapad nga kagutom ug nagkadakong kang-a tali sa kaubos sa kita sa kinabag-an ug sa kataas na sa gasto sa labing batakan ug labing dinalian nilang panginahanglan:

-o0o-

·         Kausa na lang magluto og kan-on ug sud-an alang sa pamahaw, paniudto ug panihapon aron makadaginot sa nagkamahal nga LPG, o sugnod, ginabas ug uling;

·         Gipawong ang refrigerator dayong katug sa tibuok pamilya sa gabii ug paandaron pagbalik inigpangmata na sunod buntag;

·         Giilisan og sihag nga plastic nga sin ang ilang atop aron nga di na kinahanglang pasigaon ang suga sa adlaw;

·         Ang tubig nga giwaswas sa linabhan maoy gigamit pagbisbis sa tanom ug paglimpiyo sa pansayan;

·         Nanglakaw ug nagbisikleta na lang alang sa duol nga mga destinasyon; ug

·         Pag-ilis sa barato-apan-mas-usikan-sa-konsumo-sa-kuryente nga 100 watts nga mga bombilya sa mahalon-apan-mas-madaginuton-sa-konsumo nga 10 watts nga fluorescent lamps.

-o0o-

        Apan ang mga tigpaminaw sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya wa kapugong sa pagpangandoy nga magdaginot sang mga opisyal ug mga ahensiya sa kagamhanan:

·         Ibanan nang wa kinahanglana nilang mga kawani ug bodyguards;

·         Hunungon una ang wa kinahanglana nga mga biyahe sa ubang kanasuran;

·         Hunungon ang pagpabaha og kuwarta pagpamalit sa mga politiko aron mobaraw sa lab-as nga mga kaso sa impeachment;

·         Higpit nang silotan ang mga way kukauwaw nga naggamit sa mga sakyanan sa kagamhanan alang sa personal nga mga lakaw; ug

·         Pugson silang Joseph Estrada ug ubang mga kawatan pag-uli sa ilang mga kinawat ngadto sa katawhan.

-o0o-

        Atubangan sa abundang mga ebidensiya sa makapadugo-sa-kasingkasing nga katimawa sa kinabag-an, mangugat gihapon ang mga mapahimuslanon ug ilang mga itoy pagpanamastamas sa mga biktima:

·         Nagutman sila kay tapolan ug naungo sa bisyo (bahala na kon napakyas ang kagamhanan pagmugna sa gisaad nga minilyon ka kahigayonan sa trabaho matag tuig);

·         Masakiton ug nangamatay sila kay hugawan ug pataka lag patambal (bahala na kon way gapas ug ubang batakang supplies ang nag-sinardinas nga mga tambalanan sa kagamhanan); ug

·         Wa katabang sa nasud ug sige lang bagulbol kay mga burong (bahala na kon kagamhanan maoy napakyas pagtukod og igong mga eskuylahan, pagsuhol og igong mga magtutudlo ug pagpatik og tarung nga mga libro).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 7, 2007

          BAKOS UG SENSILYO

 

          Kataposan nakong pamalit sa Marina Mall, ang gipatak-opan ni Lapulapu City Mayor Arturo Radaza, gipangutana ko sa tindera duna ba koy 50 sentabos.  Nilingulingo ko human nikuot sa bolsa.  Hilaw ang pahiyom ug mapanagan-on siya nga nitunol nako sa sukli nga may lima ka 10 sentabos.  Ang kakugang sa akong dagway sa kagagmay ug kagaan sa mga sensilyo nakapabuhi sa iyang katawa ug sa ubang kustomer nga nagtan-aw namo.

          Nibiya ko sa stall nga naghunahuna unsay akong mapalit sa mga sensilyo.  Nakaabot na lang ko sa bay wa pa gyod koy baligya nga nahunahunaan.  Maong nanawag dayon ko sa akong mga kaila nga may mga tindahan.   Ilang gidasonan ang akong kahadlok:  Wa nay mapalit ang akong sensilyo nga 10 sentabos.  Di lang karon.   Kon dili sa nangagi pang katuigan.

-o0o-

          Ang imong singko sentabos niadto makapalit na og tulo ka linung-ag nga saging hinog.  Ang tiratira nga 10 sentabos niadto tag-peso na karon, gawas nga labihan nang nihita.  Ang kending Señorita nga taglima singko (P0.05) niadto di na igkita karon.   Ang tag 25 sentabos nga mga kendi niadto tag-tulo dos (P2) na karon, sa ubang tindahan P0.75 nang buok.

          Mas naguol kong naghunahuna sa kaubos na sa ang-ang nga gihagsaan sa atong mga sensilyo dihang nakigsulti sa mas hamtong nakong kasilinganan.   Sa ilang kabatan-on, tagsa ka dako pang pandesal; karon ang tag-P2 mora nang gapas kagaan.  Ang P0.05 nga Bobot (mani nga pinutos og de kolor nga asukar) usa ka na kumkom sa una; karon ang putos nga tag-P0.50 duna na lang ka lugas.

          Mahibung ka pa ba nganong magpasad na lang sa dan ug nga wa na gyoy bisan usa, bisan gagmay pang mga bata, nga maghago pagpamunit sa mga sensilyong singko, 10 o 25 sentabos nga nangahagbong ug nagpasad sa kadalanan?

-o0o-

          Di na bag-o ang nakaplagan sa labing uwahing survey sa SWS nga, tungod sa nagkadaghang nagkalisudlisod ug gipanggutom, mas gipahugtan pa sa mga Pilipino ang ilang bakos:

·        Sa gagmay pa, kaming kabos nga mga tinun-an mamalit og tag-P0.05 nga pan nga "Bahugbahog" nga among ingkibon dungan sa pag-inom og daghang tubig aron mas daling makabusog;

·        Nagkadaghang mga pamilya nga nagpasalamat sa tinughong nga mas barato sa lugaw (kay bahaw may sabwan inay lab-as nga bugas) ug champorado (kay mahal mang tableya) apan kon daghanan lag asukar mas makapatagbaw sa kagutom;

·        Si Urban Poor Leader Edward Ligas nibutyag nga kasagaran sa mga iskuwater nagpalaban sa noodles, buwad ug daghang kan-on; ug

·        Mga silingan nako sa Pasil niadto, sa wa pa makaplagi ang lamiang "buwa" (pagpahid sa manteka sa kinuposan nga namilit sa kawa), magkupot sa duha ka pikas sa puso, ang pikas sa ilang tuo maoy kan-on samtang ang pikas sa wala maoy sud-an.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 6, 2007

          NEDA UG GWEN     

 

          Ang duha ka trahedya nga niigo sa mga mananaog sa piniliay sa barangay sa niaging semana, kon wa pa mong kabantay, pulos naglambigit sa mga opisyal sa Sangguniang Kabataan (SK) nga nagsaulog sa ilang kadaogan sa dagat:

·        Unang nabiktima ang bag-ong napili nga SK chairman sa Punod, Pantar, Lanao del Norte nga namatay dihang nakuryentihan sa iyang victory party sa usa ka beach resort niadtong Huwebes sa hapon; ug

·        Ang pagkalumos ug pagkamatay sa unom ka mga konsehal sa SK niadtong Dominggo sa hapon samtang nagsaulog sa beach resort sa Carles, Iloilo.

Atubangan sa nitumaw nga kabalaka nga mas sayo nga

natudloan og pangurakot ang mga batan-on tungod sa gikatahong pinalitay sa mga boto sa piniliay sa SK, ang mga trahedya di makatabang sa mga paningkamot pagkumbinser sa mga hamtong nga angay nang hatagan og kaugalingnan ang mga batan-on.

-o0o-

          Sa tanang bag-ong barangay kapitan sa Sugbo nga pormal nang molingkod sa katungdanan, way makalabaw sa kabug-at sa palas-unon ni Neda Cabrera sa Barangay Luz sa Dakbayan sa Sugbo.   Naa sa iyang mga abaga ang higanteng responsibilidad sa pagpanalipod sa iyang silingang kaliboan ka mga pamilya nga gipalayas nang Gobernador Gwen Garcia gikan sa ilang mga pinuy-anan.

          Atol sa kampanya, gipasanginlan si Cabrera sa iyang kaatbang nga nahalin na sa pikas, nga gigastohan ni Garcia ang iyang kandidatura ug nga karong nidaog na angayng manguros na lang daan ang beneficiaries sa Provincial Ordinance 93-1 kay hingpit na gyod silang kahinginlan.   Apan ang dakong mayoriya ni Cabrera sa piniliay nagmatuod nga wa tuohi sa kinabag-an sa mga botante ang pagpanamastamas sa iyang kadungganan.

-o0o-

          Labaw ni bisan kinsang opisyal sa barangay ug sa dakbayan, si Cabrera maoy labing dakog papel pagdasig sa mga molupyo pagbayad sa ilang obligasyon ngadto sa Kapitolyo ug paghiusa nila karon nga gihulgang palayason bisan ang mga nakaimpas na sa ilang mga luna.   Ug gipili siya sa mga molupyo isip labing takos nga mopadayon ug motiwas sa kutas nga tahas.

          Napamatud-an nang Cabrera nga makaharung siya ni Garcia.   Tungod sa kaligdong sa liderato ni Cabrera, ang maniobra paglaktaw sa mga opisyal sa dakbayan ug barangay pinaagi sa direktang pakigsulti sa Kapitolyo sa beneficiaries klarong nihungaw.

-o0o-

          Gawas ni Cabrera, nitambong sa Kulokabildo.Com sa DYAB Abante Bisaya, ang sinemanang tapok sa kamatuoran sa Ayala Cebu Entertainment Center, ang laing tulo ka bag-ong kapitan:  Silang Eduardo Lauron sa Carreta, Pancho Ramirez sa Sto. Niño ug Stephen Carl Belarmino sa Sambag 2.

          Silang Ramirez ug Belarmino nasuhito na sa mga panginahanglan sa mga molupyo kay mga konsehal na sila.   Samtang si Lauron magsusi pa pilay tinuig nga kita sa Carreta ug unsay mga gahom sa iyang buhatan nga magamit pag-atiman sa labing dinaliang panginahanglan sa katawhan.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 5, 2007

       NAG-UNG-ONG GUBAT

 

       Silang Pres. Arroyo, Speaker Jose de Venecia Jr. ug ilang mga alyado pulos nipasalig nga way kausaban sa liderato sa House of Representatives pagbalik sa sesyon human sa tulo ka semana nga bakasyon sa kalag-kalag.  Lisod ning tuohan.  Kay samtang ang panaghiusa nilang Arroyo ug de Venecia makapatigbabaw sa ilang politikanhong mga interes, makahimo sab ning kataw-anan sa ilang paglingiw ug pagsuway pagtabon sa higanteng kang-a sa ilang relasyon:

·         Mosugot ba lang diay si Pres. Arroyo nga magpabiling ikaupat nga labing taas nga opisyal sa nasud si de Venecia nga nibarug alang sa iyang anak, JDV III, nga nilambigit niya ug sa iyang bana sa NBN-ZTE scandal?; ug

·         Paluyohan ba lang diay gihapon ni de Venecia si Arroyo nga gawas nga gipasanginlan ni JDV III nga kawatan gitumbok pa gyong nikasaba niya, JDV Jr., tungod sa pagdumili pagbadlong sa expose?

-o0o-

        Ang pagpabilin ni de Venecia isip House speaker naa ra sa mga kamot ni Pres. Arroyo.  Kansang hingpit nga pagkontrolar sa kinabag-an sa mga kongresista napasundayag sa tibuok nasud ug sa tanang katawhan niadtong adlaw sa giingong pagpabaha og kuwarta sa hawanan sa Malakanyang.  Iyang senyas ray gikinahanglan sa mga kongresista pagpalagpot ni de Venecia ug pagpili sa bag-o nilang pangu.

        Apan may alas si de Venecia.  Nga maoy nakapapugong ni Arroyo paglunggo sa iyang liog.  Samtang sayon rang palagputon si de Venecia pagka speaker, gikuyawan ang palasyo nga ang mga kongresista nga lunod-patay ni de Venecia, pun-an sa taga oposisyon nga nagpanilap sa daplin nga nagpaabot sa hingpit nilang panagbuwag, igo pa nga maka-impeach ni Arroyo sa House ug makapada sa Articles of Impeachment ngadto sa Senado. 

Kansang mayoriya utro sang naglaway sa kahigayonan pagkunis-kunis sa presidente sa usa ka impeachment trial.

-o0o-

        Kon tinuod mang magpabilin si de Venecia sa katungdanan karong semanaha, nagpasabot ning nalangay lang ang gubat nga gideklarar nang Arroyo batok niya.  Mahimong nagkinahanglan ang Malakanyang og dugang panahon pagtino nga di nang kakuha og 1/3 sa House ang nag-ung-ong nga alyansa tali ni de Venecia ug sa oposisyon.

        O mahimo sab nga, sama sa Hello Garci ug ubang nangaging mga eskandalo, pasagdan lang ang mga pangutanang wa matubag bugti sa pagpabilin ni Arroyo sa gahom.

-o0o-

        Apan may alas sab ang oposisyon.  Ang mas lig-ong impeachment complaint di mahimong isnabon ni de Venecia.  Kay ang labing dakong sukaranan sa kaso mao ang expose ni JDV III.  Nga inay badlungon maisugon niyang gibarugan.  Ug maoy hinungdan sa pagdumot ni Arroyo niya.

        Sa gusto ug sa dili sa mga hingtungdan, magkabangga gyod sila.  Gawas lang kon, sa makausa pa, kapamatud-an na sang Arroyo nga mas mat-an pa siya kay sa pinya sa Ormoc ug mas daghan pag kinabuhi kay sa iring sa Pasil.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 4, 2007

       HAPDOS UG KUTOY

 

       Nganong wa may namakpak sa panghambog nilang Pres. Arroyo ug ubang kadagkoan sa kagamhanan nga ang kalig-on sa peso batok sa Amerikanhong dolyar maoy di malalis nga timailhan nga nilambo nang nasudnong ekonomiya?  Nganong wa may nagsayaw-sayaw sa kadalanan sa pasalig sa mga ekonomista nga inanay nang nakabangon ang ekonomiya sa Pilipinas human sa pagpahamtang sa EVAT ug ubang bag-ong buhis niadtong 2005?

        Kini tungod kay gawas sa way kinutobang pagarpar ug ulug-ulog sa Malakanyang, way laing kaayuhan nga naangkon ang kinabag-an.  Ang DOLE mismo niangkon nga nadoble ang gidaghanon sa mga way trabaho sa dagkong mga dakbayan sa nasud tungod sa kaapiki sa patigayon.  Mas sakit paminawon ang pangandak sa kalamboan kon ang kahimtang sa katawhan nisamot hinuon kahagip-ot.

-o0o-

        Magpabiling taphaw ug mangalisbong pangilad ang mga pangangkon sa paglig-on sa peso ug paglambo sa ekonomiya kon di matilawan sa kinabag-an, nga maoy labing kabos, ang gisaad nga mas haruhay nga kahimtang, kon di man hingpit nga pagkahaw-as gikan sa katimawa:

·         Inay mobarato ang presyo sa inadlawng palaliton, ang wa malansang nisaka pa gani hinuon;

·         Inay mo-us-os ang plitehan, gipasakaan pa ug ang transport groups nanghulga pa gani nga molusad og nasudnong welga kay wa matagbaw sa uminto;

·         Inay pausbawan ang suholan, di pa igo nga gipiskan lang sama sa naandan og mumho ang mga mamumuo, gisabotahe pa gyod ang pagpatuman sa gamay kaayong usbaw sa suholan dinhi sa Sugbo ug Central Visayas; ug pagdugang sa insulto

·         Ang OFWs, bisan padayong giulug-ulogan nga bag-ong mga bayani, maoy nagsangkiig sa mas gamayng baylo sa dolyar nga ilang gipada dinhi.

-o0o-

        Ang pait nga kamatuoran:  Mas nihuyang ang dolyar kay sa nilig-on ang peso.  Napiskan lang ang Pilipinas sa puhonan nga nikagiw gikan sa nitibugsok nga Amerikanhong merkado ug nibalhin sa mas madasigong mga merkado sa Asya ug Uropa.

        Mas pait nga kamatuoran:  Ang mas lig-ong peso nagkahulogan unta nga mohiyos nang atong langyawng utang ug busa mas dako nang ikagahin sa mga proyekto pagpalambo sa nasud; apan ang mga alyado mismo ni Arroyo sa Kongreso nagbagulbol nga nisamot kagamay ang bahin sa 2008 budget ang gawasnon kay way hunong si Arroyo pagkontrata og bag-ong mga utang.

-o0o-

        Ang kasaysayan nagtudlo nato nga bisan unsa katikasan ug kakawatan sa usa ka lider magpabilin siya sa gahom hangtod nga may sud pang tiyan sa iyang gidaugdaog nga katawhan.  Pananglitan, ang malambuong ekonomiya sa Estados Unidos sa dekada 90 maoy nakapalingkawas ni Bill Clinton gikan sa pagkalagpot tungod sa iyang Oval Sex scandal.

        Asa puniton si Pres. Arroyo kon sa kataposan makaamgo nang kinabag-an sa katawhan nga bisan sa tanan niyang pangangkon sa kalamboan padayong naghapdos ang nagkutoy nilang tiyan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 3, 2007

       KONTRA KOPRAS

 

       Banggiitang politiko sa Sugbo labihang lingawa sa pagbasol sa kapolisan sa pagpanlabay og granada sa barangay hall sa Inayagan sa Dakbayan sa Naga sa habagatang Sugbo ngadto sa pilderong kandidato nga giingong nakunsimisyon nga gikopras sa mga botante ang dakong kuwarta nga iyang gipabaha sa nagkalainlaing mga sitio.

        Matod sa politiko, ang nalingaw nga tang-an di ang linghod nga pildero, katuohan ang pasiunang kasayuran nga nahipos sa kapolisan.  Nakasugat na siya og managsamang mga kaso sa kadaghan na sa mga piniliay nga iyang naapilan, kasagaran nila iyang nadaog.  Matod niya kasagarang nabiktima sa kopras, nga iyang gitumbok nga dugay nang nagsugod sa wa pa moawhag si Serging Osmena sa iyang mga dumadapig nga "kan-a ang paon, iluwa ang taga," mao ang bag-o ug kuwartahang mga politiko nga nagpataka lang og pamayad.

-o0o-

        Ug nisunod ang taas niyang litaniya (hinaot nga di makabasa ini ang tarung ug ligdong ug batan-ong mga politiko; apan kon masaag man ang mga wa pa kawad-i sa paglaom nga mausab pang nangalisbong sistema sa politika sa nasud, hinaot nga ilang kakuhaan og mga leksiyon unsaon pagbadlong ang umaabot pang mga kahiwian sa piniliay) sa mga lagda sa pagpamalit og boto:

·         Ang pagpanghatag og kuwarta sa mga botante kinahanglang hanigan og lapad nga pagtuon (nga i-detalye karong taudtaod sa ubos);

·         Ang pagpanghatag og kuwarta sa mga botante kinahanglang dasonan og tukmang sistema sa pagpangolekta (nga i-detalye sab sa ubos); ug

·         Ang pagpanghatag og kuwarta himuon sa labing mahigalaon ug pinahimutang nga paagi nga ang makadawat nga botante di mainsulto, di makabatyag nga gipalit na siya ug, labaw sa tanan, di makalimot nga utangan na siyag kabubut-on nimo.

-o0o-

        Mga hanig sa di pang pinalitay:

·         Ilhang tanang botante (nagkinahanglan ka sa labing bag-ong listahan sa mga botante ug mapa sa ilang pinuy-anan);

·         Ilista kinsay imo ug kinsay tua sa pikas;

·         Ilhang imong mga tawo nga makapabalitok sa mga tua sa pikas; ug

·         Ipagawas ang kuwarta pagdasig sa mga dumadapig sa pagbotar ug pagpugong sa mga lunod-patay sa kaatbang sa pagduol sa mga presinto.

-o0o-

        Unsaon pagbaraw sa kopras:

·         Ipakatap ang mga lider ug mga sakyanan paghakot sa mga nabayran ngadto sa mga presinto;

·         Paubani og mga dagko og braso nga mopahinumdom sa mga gilaay pagbotar nga di makaayo kon ang nadawat mabayad sa tambalanan tungod sa ilang mga bun-og o limos sa ilang haya; ug

·         Dugangi dayong bayad kon palabwan sa kontra.

-o0o-

        Apan ang labing mahinungdanon niyang lagda:

        Isipa ang pagpamalit sa mga botante nga usa ka sugal.  Kon makadaog, pasalamat sa imong suwerte.  Kon mapilde, ayaw paghubug-hubog kay mahimong makunsimisyon ug peligrong makahunahuna pagpalit og granada.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 2, 2007

       BUGKOS SA LUBONG

 

       Pagkamatay sa akong amahan pila na ka tuig ang nilabay, akoy gitahasan sa akong mga igsuon, nga kasagaran tua na manimuyo gawas sa Sugbo, pagpahimutang sa iyang patayng lawas.  Dihang nangabot na sila dinhi, ug dihang nakaduaw nang uban namong kaparyentihan, klarong wa sila ganahi sa punerarya sa Opon nga akong gipili kay mao ray naabot sa gamay nakong suholan.  Gani, gibalhin gyod ang haya sa Tabunok, Talisay aron nga mas maduol sa iyang dapit nga natawhan.

        Kay wa pa man gyod kong kasabot sa kamatuoran nga di na kong kabuutbuot unsaon paghipos ang iyang patayng lawas, nangahas pa gyod ko pagsugyot nga ilubong namo siya og kadlawon aron di ming kahasol sa trapiko.  Gisigaan lang ko nila sa mata nga nagtangag og pasidaan nga duha ming ilubong kon lisudlisuron ang among kaparyentihan paghatod sa among amahan sa iyang lubnganan.

Tungod sa kadaghan sa mga kinabuhi nga nahikap sa among amahan, labihang taasa sa bara sa trapiko sa dan gikan sa Tabunok paingon sa Poblacion, Talisay nga nakaseguro kong ang kadagko ra sa lawas sa among ig-agawng mga polis maoy nakapugong sa mga motorista pagbalikas sa among paghasol ug paglangay nila.

-o0o-

        Wa matuman ang tuyo sa among kaparyentihan nga itapad ang lawas sa akong amahan sa lubong sa iyang mga igsuon tungod sa kaapiki sa luna.  Napugos mi pag-abang og gamayng nitso nga gipanag-iya sa Simbahang Katoliko nga kinahanglang lab-ason matag lima ka tuig.

        Apan ang labing dakong kahasol mao nga ang akong inahan ug manghod, nga mao ray kanunayng makaduaw sa lubong sa akong amahan, naa magpuyo sa Opon.  Laayo kaayo gikan sa Talisay, sa way paghisgut sa kalisod nang sagubangon sa trapiko.  Mao ni hinungdan nga kaming managsuon, sa way pagkonsulta ni pagpananghid sa among kaparyentihan sa Talisay, nihukom pagpalit og luna sa usa sa bag-ong memorial parks sa Opon ug gibalhin ang patayng lawas sa among amahan didto.

        Sa ikaduhang sunudsunod nga kalag-kalag karong tuiga, wa ko mangahas pagpakita sa Talisay tungod sa labihang kahadlok nga sudyaan sa among paglapas sa labing mahinungdanong lagda sa di pagpalayo sa among amahan gikan sa iyang mga kaliwat.  Mao nga kon nakabasa sila ini, sa ngan sa akong inahan ug mga igsuon, kinasingkasing ming mangayo og pasaylo.

-o0o-

        Ang bag-ong luna sa among amahan mingaw pa.  Pipila pa lang ang katapad nga mga lubong.  Dako sab kaayo ang hawan sa memorial park nga nahimo nang duwaanan sa iyang mga apo.

Matag higayon nga magkaabot mi sa sam-ang, mabatyagan namo ang kadako sa kahaw-ang nga namugna sa pagtaliwan sa among amahan.  Ug ang mas dakong haw-ang kay, sa gusto namo ug sa among mga paryente o dili, giuwang nag lapad nga kalaworan ang among mga pinuy-anan tungod sa managlahi namong mga kinabuhi.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com