Arangkada of Leo Lastimosa for September 12, 2009

                        LIKOY SA TELCOS

 

            Ka wa gyoy dag-anan sa mga konsumidor.  Bisan sa pasalig nga di ipasa ngadto sa katawhan ang buhis sa text messages, ang mga kompaniya sa telepono nipasidaang daan nga makakita ra gihapon silag paagi pagbunal sa dugang bayranan ngadto sa publiko.

            Ang higanteng mga kompaniya sa telepono feeling hawod na gyod.  Kay naanad na mang gipatuyangan lang sa kagamhanan, karon labihan nang makakisikisi bisan wa pa kasugdi paghigpit.  Mas nakapait mao ang paggamit sa telcos sa mga kabos.  Bisan kon ang nakapabuktot sa mga konsumidor mao ang ilang pagpaburot sa ginansiya ug, nakatag-an mo, ang naandang pagpabaya sa kagamhanan.

-o0o-

            Ang unang panagang sa telcos mao nga ang pagdili nila pagpasa ngadto sa mga konsumidor sa singko sentabos nga buhis sa matag text sukwahi sa batakang balaod.  Wa sila maghisgot sa kakabos.  Ang ila ra gyong gitataw mao nga ilang katungod ang pagpuga pag-ayo pagpabayad sa mga konsumidor kutob sa maabot hangtod nga mobusdik na pag-ayong ilang panudlanan.

            Sakto ang telcos.  Sa usa ka gawasnong merkado, ilang katungod ang pagtinguha sa labing dakong ginansiya.  Apan nahibawo tang tanan nga di makiangayon ang merkado.  Salamat sa pangiyugpos ug pakigkonsabo sa kagamhanan, gibunalan sa telcos ang makaluluoyng mga konsumidor sa mga bayranan nga wa na gyod unta kinahanglana.

-o0o-

            Kamatuoran sa merkado nga giluok sa telcos ug gilingiw-lingiwan sa kagamhanan:  Libre ang text messages.  Bisan usa ka gatos, usa ka libo, usa ka milyon, o usa ka bilyon ka text messages ang moagi sa sistema sa telcos, wa silay bisan usa ka dako nga gasto.  Ang text messages labihang gamitoya nga igo lang nikabayo sa kahimanan nga gipanday sa telcos alang sa voice calls.

            Inay librehon ang text messages, nga angay lang ug matarung, gipatongan na hinuon sa makalilisang nga pagpaginansiya sa telcos.  Bisan sa tanang lipatlipat nilang promos, ang pait nga kamatuoran nagpabilin nga ang matag text message dinhi sa ato nagpabiling tag-P1.  Usa sa kinatas-an sa tibuok kalibotan.

-o0o-

            Laing pait nga kamatuoran:  Mas tukma ang buhis sa sarisari stores sa pikas eskina kay sa higanteng telcos.  Gitakda nang arkabala sa sidewalk vendor sa Colon apan wa pa matino pila gyoy buhis sa telcos.  Gi-withhold nang daan ang income tax sa wa pa madawat sa mga kawani ang ilang suholan, apan ang telcos ray magbuot pila ray kita nga itug-an.

            Bisan ang metering system nga ipahimutang ginamit ang gisugyot nga buhis gisalikway nang daan sa telcos nga igo lang makaihap sa gidaghanon sa text messages apan di takos pagtino pila nilay tag-P1, pilay tag-P0.50, o pilay libre.  Nakalimot ang telcos nga sila ra say nanghulga nga papason ang tanang promos kon ipahamtang ang buhis.  Kon wa pa kang kabantay, gibitik ta sa telcos sa ilang kaugalingong kabuang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 11, 2009

                        GWEN ANG UTOK?

 

            Unsay buot ipasabot ni Provincial Board (PB) Member Juan Bolo nga igo lang siya nga nituman sa sugo ni Gobernador Gwen Garcia sa paghikay sa pinalitay sa 25 ka ektaryang luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga sa habagatang Sugbo?  Gipasanginlan ba niya si Garcia nga maoy tinuod nga utok sa P98.9 milyones nga transaksiyon?

            Gisukwahi bang Bolo ang mga pasangil sa iyang kaubanan sa PB nga nagpataka lang siya og bundak sa ngan ni Gobernador Garcia aron mapaspas ang pagpalusot sa transaksiyon?  Barugan ba ni Bolo nga ang gobernadora maoy tinuod nga nag-apura nga mapagawas dayon ang kuwarta aron mabayran dayon ang mga Balili?

                        -o0o-

            Aron maklaro ang tanan, aron way mahibilin nga bisan gamay na lang nga gingi sa pagduda, mahimo bang tagsa-tagsaon pagtubag ni Bolo ang mosunod nga mga pangutana:

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo sa pakigsabutsabot sa mga Balili sa pagpalit sa luna (kay si Garcia namasangil nga siyay nagbalikbalik pagduso sa transaksiyon)?;

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo pagpaadto sa mga sakop sa appraisal committee sa luna sa mga Balili bisan wa pa siya matudlo nga tsirman sa PB Provincial and Municipal Properties Committee?;

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo sa pagtago gikan sa iyang kaubanan sa PB sa taho sa technical working group sa appraisal committee nga naghisgot sa fish pond ug sa pagatpatan nga ilang nakit-an sa luna?;

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo nga paburuton ang presyo sa luna nga gitanyag sa mga Balili niadtong 2003 sa tag-P256 matag metro cuadrado ngadto sa P610 matag metro cuadrado ug dayon ngadto sa P434 matag metro cuadrado aron makapangangkon ang gobernadora nga iyang nalaslasan ang presyo ngadto sa P400 matag metro cuadrado?;

                        -o0o-

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo nga andamon ang memorandum of agreement (MOA) ug deed of sale sa way pagpahibawo sa buhatan ni Provincial Legal Officer Marino Martiniquilla?;

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo nga pirmahan ang memorandum of agreement (MOA) uban sa mga Balili ug luwatan ang una sa duha ka tseke ngadto sa mga Balili bisan wa pa mapakita sa mga Balili ngadto sa Kapitolyo ang certified true copies sa mga titulo sa luna?; ug

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo nga tipigan ang MOA nga gipirmahan sa gobernadora inay nga ibalik sa PB alang sa ratification?

                        -o0o-

            Kon pulos "Oo" ang tubag ni Bolo sa mga pangutana sa ibabaw, mahimong maka-ikyas siya sa maidlot nga tulisok sa Sugbuanong mga magbubuhis.  Mahimong paluyohan pa gani siya ni Kongresista Eduardo Gullas sa umaabot nga piniliay.

            Apan may kaisog ba siyang mosukwahi sa gobernadora?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 10, 2009

                        TAHAS NI NOYNOY

 

Ang sibaw nga awhag alang ni Noynoy Aquino sa pagdagan, human nabantang ang kaliboan ka katawhan nga nihatod sa patayng lawas sa iyang inahan nga si kanhi presidente Cory Aquino, nakapasibog na sa mosunod nga mga kandidato pagka presidente:  Senador Mar Roxas, Gobernador Ed Panlilio sa Pampanga, Gobernador Grace Padaca sa Isabela ug Mayor Jejomar Binay sa Makati.

Pila ka gutlo human pormal nga gipahibawo ni Noynoy ang iyang pagdawat sa hagit pagpangu sa pagpadayon sa pakigbisog sa iyang mga ginikanan, nipahibawo si Binay nga dako ang kahigayonan nga mopadaplin sab si kanhi presidente Joseph Estrada.  Nagdumili pagsibog silang Senador Chiz Escudero ug Senador Loren Legarda.  Way ek ang kampo ni Senador Manny Villar.

-o0o-

            Si Villar maoy giisip nga labing popular ug labing adunahan sa tanang magpapili pagka presidente.  Sa wa pa motumaw si Noynoy.  Kon mosulbong si Noynoy sa mosunod nga surveys, bisan kon di dayon niya maapsan si Villar, mosamot kakusganon ang awhag alang ni Villar, Escudero ug Legarda sa pagkuyog sa panaghiusa sa oposisyon aron pagtino nga mapalayas nang pamunoang Arroyo gikan sa Malakanyang.

            Di mabasol si Villar kon moinsistir nga ang gamhanan niyang makinarya makasukol sa popularidad ni Noynoy.  Apan ang kaligdong sa kawsa ni Noynoy makapabantang sa eskandalo nga wa pa ganing kalingkod sa palasyo gikopya nang Villar si Arroyo—gilikayan ang mga pasangil sa kahiwian batok niya, sa House niadto ug sa Senado karon.

-o0o-

            Ang ka-desperado sa Malakanyang pagpangita og kandidato pagka presidente, human nahagba ang ilang paugat pag-usab sa konstitusyon ug sa sistema sa kagamhanan, nisangpot sa kalit nga pagpamugos ni Arroyo pagbendisyon ni Bise Presidente Noli de Castro ug sa pagpapating nilang Defense Secretary Gilberto Teodoro ug MMDA Chairman Bayani Fernando bisan itlog ang nakuha sa surveys.

            Tungod sa kaubos sa popularidad sa administrasyon, natental ang mga dumadapig ni Noynoy sa pagpamasin nga tingali, tingali lang, wa na kinahanglana ang paghago sa paghiusa sa oposisyon.

-o0o-

            Bisan di niya angkunon, ang paglingkod ni Noynoy sa Malakanyang, maoy labing gikahadlokan nga urom ni Arroyo.  Labaw sa uban niyang mga kaatbang, ang anak nilang Cory ug Ninoy maoy labing takos nga mopatubag niya ug sa iyang pamilya sa pinatuyangan nilang pagpahimus sa gahom.  Maong aron pagtino nga pasagdan siyang moretiro buhaton ni Arroyo ang tanan—mahimong makig-alyansa ni Villar o magpalaban sa iyang pinangga nga mga heneral.

            Mao nga hinaot nga di lang gara-gara ang gihunahuna nilang Noynoy ug sa iyang mga dumadapig.  Kay daghan uyamot ang gimbuhaton nga ilang giatubang.  Gawas nga dag-on ang piniliay, kinahanglan nila nga palihukon ang katawhan aron pagtino nga mahinayon ang piniliaym nga gawasnon sila nga mosalmot sa piniliay ug mapatigbabaw ang ilang tinuoray nga kabubut-on.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 9, 2009

                        LIMOS OG KAIKOG

 

            Kanus-a man magsugod og pamalandong ang mga responsable sa pagpalusot sa makauuwaw nga transaksiyon pagpalit sa luna sa mga Balili nga naa pa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga sa panginahanglan pagluwat gikan sa ilang katungdanan?  Kanus-a pa man sila makaamgo nga resignasyon lang sa mga nakatampo sa eskandalo ang makapakumbinser sa mga Sugbuanon nga tinuod gyod silang niangkon og responsibilidad ug naghinulsol sa pag-usik sa buhis?

            Ni-resign na si Provincial Board (PB) Member Juan Bolo isip tsirman sa committee on municipal and provincial properties sa PB.  Apan si Bolo mismo nahibawo nga di ni paigo.  Wa niya kinahanglana ang komitiba pagsugo sa appraisal committee sa Kapitolyo paghimog taphaw nga pakisusi sa luna.

                        -o0o-

            Dako kaayo ang pilde sa mga Sugbuanon.  P98.9 milyones ang nausik alang sa 25 ka ektaryang luna nga, segun pa sa kadagkoan sa Department of Environment and Natural Resources (DENR), wa rang kaabot sa usa ka ektarya ang katitulohan.  Maglisod pagsabot ang mga Sugbuanon nganong ang kawani nga nasakpang nangilkil og P100 naposasan dayon; apan ang mga nilabay og dul-an sa P100 milyones sa dagat nagpabiling mga hawod.

            Nangayo man tuod og pasaylo apan padayong nangugat nga makapabulahan sa mga Sugbuanon ang transaksiyon.  Ambot unsaon pagbawi ang dakong alkanse sa kuwarta pinaagi sa paggamit sa kuwestiyonableng luna aron paggusbat sa kinaiyahan.

                        -o0o-

            Salamat sa kaluya sa Visayas Ombudsman, nga niyaka lang sa unang mga reklamo labot sa nangalisbong transaksiyon sud sa pila ka buwan, nakabuylo ang duha ka buwag nga imbestigasyon nga gipasiugdahan sa Kapitolyo.  Nahibawo na tang daan unsay sangpotanan kon ang mga imbestigahunon maoy mangunay sa pag-imbestigar sa ilang kaugalingon.

            Hinaot nga ang Sugbuanong mga magbubuhis di na mangiyugpos.  Nakalusot ang binuang kay nisugot lang sila nga lakturon ang transaksiyon.  Hingpit na gyong mabuong ang ilang kadungganan kon mosugot lang gihapon nga lakturon ug maniobrahon ang mga imbestigasyon.

                        -o0o-

            Magmalampuson lang ang imbestigasyon sa eskandalo kon kapanalipdan ang mga dokumento ug ang mga saksi sa kinatibuk-ang pinalitay sa yuta.  Kon ang mga utok sa transaksiyon magpabilin sa katungdanan, magpabilin sila nga naa sa posisyon sa pagguba sa mga dokumento, paghudlat sa mga saksi ug pagsabotahe sa imbestigasyon.

            Kon pating na gyod kaayo nga di na dutlan og bisan gamay na lang uwaw ug mokisikisi gyod sa makiangayon nga mga awhag sa resignasyon, hinaot nga ang kadagkoan sa Kapitolyo duna pay mga tanlag nga kusion sa kaikog ug mobakasyon lang una.  Aron gawasnon ang mga imbestigador, apil nang puti-og-kiting nga si Deputy Ombudsman Pelagio Apostol, pagsusi nganong gibayran nang mga Balili bisan wa pang kapakita sa mga titulo ug nganong wa susiha ang ilang pangangkon nga titulado ang fish pond, pagatpatan ug bisan ang lawom nga kadagatan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 8, 2009

                        RAKET SA BARKO

 

            Human nalunod ang MV Super Ferry 9 sa kadagatan sa Zamboanga niadtong Dominggo sa buntag:

·        Nipasalig dayon ang Philippine Coastguard (PCG) pagtukod og special board of marine inquiry (SBMI) nga mosusi sa hinungdan sa katalagman;

·        Nipahibawo ang Maritime Industry Authority (Marina) nga gakotan sa mga pantalan ang tanang barko sa Aboitiz Transport Services (ATS);

·        Nipasalig ang Department of Transportation and Communication (DOTC) nga ipatuman ang tanang lagda sa luwas nga paglawig aron kapanalipdan ang mga kinabuhi ug kabtangan sa kadagatan; ug

·        Nipasidaan ang Malakanyang sa mga kompaniya sa barko nga silotan ang bisan unsang mahimo nilang kalapasan.

                        -o0o-

            Kon wa pa kang kabantay, mao sab ni ang pasalig sa PCG, pahibawo sa Marina, pasalig sa DOTC ug pasidaan sa Malakanyang human nahitabo ang nangaging mga katalagman sa kadagatan:

·        MV Princess of the Stars nga nalunod sa kadagatan sa Romblon sa Hunyo 21 sa niaging tuig nga namatyan og 800;

·        MV Gretchen I nga nalunod niadtong 1996 ug namatyan og 50;

·        MV Kimelody Cristy nga nalunod niadtong 1995 ug namatyan og 31;

·        MV Dona Marilyn nga nalunod niadtong 1988 ug namatyan og 300; ug

·        MV Dona Paz nga nalunod niadtong Disyembre 20, 1987 nga namatyan og 4,341.

                        -o0o-

            Nahibawo na tang tanan unsa ang nahitabo human sa ilang mga pasalig, pahibawo ug pasidaan:  Nagpabiling gilawog sa kakuyaw sa kalaworan ang makaluluoy nga mga pasahero ug ilang mga kargamento sa naglutaw-nga-mga-lungon-nga-nagpaka-aron-ingnon-nga mga barko kansang mga tagduma nagpadayon nga nagpabaya sa pagtuman sa mga lagda kay nitingob lang sa ilang pagtagad sa pagpaburot sa ilang ginansiya.

            Human sa agresibong mga pakisusi, kanus-a mamostura ang mga politiko ug magpabaha og ulug-ulog ang PCG, Marina, DOTC ug Malakanyang, inanay nga maluya ang mga buhatan ug makalimtan ang ilang naluwatan nga mga pasalig, pahibawo ug pasidaan.  Hangtod nga matabonan sa mas bag-ong mga eskandalo.  Ug hangtod sa, simbako-layo-ra-to-tabukon-og-pito-ka-lawod,  pagkahitabo na sab sa mosunod nga katalagman sa kadagatan.

                        -o0o-

            Maong ayaw pagpaabot nga may milagrong mahitabo human sa trahedya sa Super Ferry 9.  Magpadayon ang kagamhanan sa hingpit nga pagtugyan sa industriya sa barko ngadto sa mga magpapatigayon nga:

·        Mamalit og karaang mga barko nga naglawig sa mga suba ug gagmayng mga dagat sa ubang kanasuran;

·        Gawas nga bag-ohan og pintal, patongan og dugang mga andana sa ibabaw;

·        Ang bisan unsang nahibiling balanse sa barko segurong kahinginlan kon masabak sa higanteng mga bawod sa bukas nga kadagatan nga pila na lang ka dangaw gikan sa Pasipiko; ug

• Aron pagtino nga di masakpan ang kagar nga mga makina ug taphawng mga tripulante sa mga barko, ibutang ang mga opisyal sa PCG ug Marina sa ilang payroll ug dakuon ang ilang tampo sa Malakanyang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 7, 2009

                        KUROG NI GWEN?

 

            Kanus-a pa man ipatawag sa mga sakop sa Cebu Provincial Board (PB) si Gobernador Gwen Garcia?  Aron ila sang masukitsukit mahitungod sa iyang papel sa pagpalusot sa nangalisbo nga transaksiyon sa pagpalit sa 25 ka ektaryang luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga?  Di matagbaw ang mga Sugbuanon kon hinayunon ang ilang laraw nga maikugon lang nga pangayoan og sinuwat nga katin-awan si Garcia.

            Makumbinser lang ang mga Sugbuanon nga di ulug-ulog ang ilang imbestigasyon, o nga wa itumong pagbitay og usa ka tawo nga taguon lang nato sa ngan nga PB Member Juan Bolo, kon sukitsukiton sab nila si Garcia.  Sama sa kaagresibo sa ilang paggaling nilang Bolo ug Atty. Romeo Balili.

-o0o-

            Hinaot nga si Garcia makaggahin sab og panahon pag-atubang sa mga sakop sa PB.  Kon nakahigayon siya pakig-atubang sa mga sakop sa media aron pag-insistir nga biktima sab siya ug di konsabo sa eskandalo, wa koy nakitang hinungdan nganong di siya makapanubag sa mga pangutana sa mga sakop sa PB.  Bahala na kon pulos sila niya alyado.

            Hinaot nga mas makapakumbinser nga panagang ang iyang kaluwatan atubangan sa PB.  Kay lisod tuohan nga si Garcia, nga gikaintapan sa kahigpit sa pagsubay sa kasarangan ug mas gagmay nga mga transaksiyon sa Kapitolyo, kalit ug hingpit nga nalubay, nga mora gyod siyang nalamoy ug nalumay, sa gipasangil nga mga maniobra ug salamangka ni Bolo.

-o0o-

            Kon may nahibilin pa nga bisan gamay na lang lama sa kaligdong sa mga sakop sa PB, mangahas ko pagsugyot nga ilang paninglan si Garcia sa iyang pag-insulto nila.  Gisukwahi ni Garcia ang resolusyon nga ilang gipasar pagtugot niya pagsud sa transaksiyon.  Pinaagi sa pagpirma og memorandum og agreement (MOA) nga lahi ang mga probisyon sa presyo ug sa gidak-on sa yuta.  Ug wa ibalik ang MOA ngadto nila alang sa ratification.

            Hinaot nga ang mga manggialamon nga mga sakop sa PB makapahinumdom ni Garcia nga naggikan nila ang gahom pagsud sa transaksiyon.  Nga di iyang gahom ang paghukom ipasubli ba o dili ang MOA nga iyang gipirmahan.

-o0o-

            Ang PB maoy naa sa labing maayong posisyon pagsukna ni Garcia sa kaligdong sa sistema sa iyang buhatan pagtuki ug pagpatuman sa mga transaksiyon.  Wa ba diay gitakdang mga ruta ang mga dokumento aron pagtino nga natarung pagsubli sa di pa niya pirmahan?

            Nganong sayon ra mang napalutsan sa mga dokumento nga wa matun-i sa mga abogado sa Kapitolyo ni masubli sa mga sakop sa PB?  Nganong, bisan sa makapaalarma nga ka-way pirma sa hingtungdang department heads, wa man siyang kapangutana ni bisan kinsa?  Labaw sa tanan, silay laing nakaila nilang Bolo ug Garcia.  Silay labing nahibawo kinsay labing takos nga makailad ni kinsa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 6, 2009

                        GAPOS SA KASAYSAYAN

 

            Tan-awa ra gud unsa kasubo ang kahimtang politikanhon sa nasud karon.  Bisan sa kabaho na sa pamunoang Arroyo, nga ang kinabag-an sa katawhan wa nay pagsalig niya, magpabilin gihapon siya sa gahom.  Kay ang iyang paggawong sa mga institusyon labihan kahingpit—nga mahimo gani siyang mopili pagtungkawo sa Malakanyang lapas sa 2010.

            Ang mga heneral laban niya.  Ang mga obispo amen niya.  Mga kongresista naa sa iyang bolsa.  Lokal nga mga opisyal nagbalaan niya.  Mga komisyonado sa Comelec utangan niya.  Mga maghuhukom sa Korte Suprema mga tinudlo niya.  Ang Ombudsman, Commission on Audit ug Civil Service Commission pulos under-the-bunal niya.  Ang katawhan na lay wa niya.

-o0o-

            Apan unsaon man pagbaraw sa katawhan sa iyang pagpahimus sa gahom?  Unsaon man nila pagpugos si Arroyo pag-ila nga sila ang agawon ug siya ila lang suluguon?  Unsaon man nila pagsakmit pagbalik ang sobereniya sa usa ka Haring Lungsod?

            Ang tubag?  Lisod.

            Di silang kapaabot og hustisya gikan sa mga hukmanan nga sipsip sa mga namunoan.  Di silang kapaabot nga labanan sa mga buhatan nga gitahasan unta pagbadlong apan nakigkonsabo na hinuon sa mga kawatan.  Di silang kalaom og ligdong nga piniliay.  Di silang kapangayo og tabang gikan sa kasundalohan ug kapolisan nga maayong pagkabansay-bansay paglingiw bisan sa labing makauuwaw nga kalapasan sa batakang balaod.  Di na gani silang kasalig sa kaligdong sa mga representante sa Labawng Makagagahom.

-o0o-

            Bisan ang mga institusyon nga nagbudhi sa katawhan, sama sa buhatan ni Arroyo, nanukad sa katawhan.  Magpabilin lang silang maglihok kon tugotan sa katawhan.  Sa ato pa, kon wa na sila magsilbi sa ilang mga gimbuhaton, sama ni Arroyo, mahimo silang kahinginlan sa katawhan.

            Apan masakmit lang pagbalik sa katawhan ang ilang gahom kon magkahiusa sila sa pagbarug ug paglihok.  Kon padayon nga magkatibuwaag, dali ra silang lipaton, dugmukon ug padayon nga pahimuslan.  Ang mga nagtungkawo sa gahom, inabagan sa kurakot nga mga institusyon, nagkombuya pagpig-ot sa bisan unsang kahigayonan nga magkahiusa sila sa pagpakabana.

-o0o-

            Sud na sa kapid-an ka katuigan, napugngan ang panaghiusa sa katawhan tungod sa ilang kakabos ug kaburong.  Ang kakabos nakaggapos nila sa hakog nga mga interes sa mga gamhanan ug adunahan nga maoy tinubdan sa ilang mga panginabuhi.  Ang kaburong maoy nipawong sa bisan unsang paglaom nga makahaw-as sila gikan sa kakabos.

            Bisan ang mga nakamatngon ug nagpakabana alang sa makiangayong kausaban wa makaikyas sa karaan na kaayong duwa sa ungu-ungo:  Kawatan bitaw ang mga namunoan, apan mas gutom ang mga naghigwaos pagpuli nila; busa mas maayo pang paabuton na lang nga mabusog ang mga gamhanan ug adunahan nang daan.  Nailad na ini ang atong katiguwangan.  Padayon bang ipaod sa samang pait nga kapalaran ang umaabot tang kaliwatan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 5, 2009

        BALILI GIDUPHAN?

    Karong gitataw na sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) nga di kaabot og usa ka ektarya sa 25 ka ektarya nga luna nga napalit sa Kapitolyo gikan sa mga Balili sa Tinaan, Naga, moinsistir ba lang gihapon si Gobernador Gwen Garcia sa pagpadayon sa nangalisbo nga transaksiyon?  Panalipdan ba lang gihapon niya ang ilang hukom nga P38 milyones lang sa P99 milyones nga nabayad ngadto sa mga Balili ang ilang bakwion?

    Karong nabisto na nga pulos diay timberland ang ilang napalit, ipatuman ba lang gihapon ni Garcia ang ilang laraw sa pagtam-ok og coal ash, pagtukod og incinerator, paghimo og eco-tourism park, paghimo og reclamation project ginamit ang coal ash ug pagtukod og pantalan sa luna?

        -o0o-

    Karong gibutyag sa DENR nga nakahibawong mga Balili nga gipabasura nilang mga titulo sa luna niadto pang 1999, hapuhapon ba lang gihapon ni Garcia ang mga Balili ug pasidunggan pinaagi sa pagpabilin sa dakong bahin sa halin sa gidudahan nga pagpangilad?  Kanus-a man ipakita ni Garcia ang matinud-anong reaksiyon sa usa ka nabiktima sa ilad?

    Maglisod pagsabot ang Sugbuanong mga magbubuhis nganong mas giinitan sa Kapitolyo si Provincial Board Member Juan Bolo, samtang gitino nga magpabilin sa mga Balili ang ilang kuwarta.  Kon kabahin sa pagpangilad si Bolo, angay siyang silotan.  Apan ang mas bug-at nga sagpa, ug ang kinakusgang kasaba sa Kapitolyo, itagana gyod unta ngadto sa nangangkon nga mga tag-iya sa luna nga naa pa ilawom sa dagat.

        -o0o-

    Ang pagduda nga may tinagoan ang Kapitolyo ug ang mga Balili nisamot paglig-on sa pagkabutyag nga ang duha ka tseke nga gipirmahan ni Garcia paghingpit sa pinalitay sa luna giluwatan sa ngan ni Atty. Romeo Balili, di sa kabtangan ug sa mga sumusunod sa namatay nga si Engr. Luis Balili.  Tungod ini, si Provincial Treasurer Roy Salubre mismo niangkon nga mahimong gastuhon ni Atty. Romeo Balili ang kuwarta sa way pagpananghid sa biyuda nga si Amparo Balili ug sa ubang mga sumusunod ni Engr. Luis Balili.

    Butangi!  Gitugyan ni Garcia ang P98.9 milyones ngadto sa abogado nga niangkong na-coma sud sa 16 ka takna ug di na gani usahayng kaila sa iyang kaugalingong mga anak?

        -o0o-

    Nga posibleng maoy hinungdan ning laing sekreto nga akong ikumpisal.  Ang labing unang kasayuran nga nadawat sa media labot sa tagulilong nga luna sa mga Balili naggikan sa nagpailang mga sakop sa Pamilyang Balili.  Nangreklamo sila sa kaggamay sa ilang bahin gikan sa multi-milyones pesos nga transaksiyon.

    Pipila ka sakop sa media nipada sa suwat sa nangreklamong mga Balili ngadto sa Visayas Ombudsman.  Dugay na.  Pila ka buwan sa wa pa moulbong eskandalo.  Nakatag-an mo, giyak-an sa Ombudsman ang kasayuran.  Hangtod nga giangkon sa Kapitolyo nga dagat gyod diay ang ilang napalit.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 4, 2009

        KUGTONG RAY GINANSIYA

    Kon wa pa kang kabantay, may panagang nga gihanig nang daan sa kadagkoan sa Kapitolyo.  Aron di sila mabalhog sa bilanggoan sa ilang pagwaldas sa P98.9 milyones alang sa luna sa mga Balili nga naa pa ilawom sa dagat.  Kini mao ang pag-insistir nga wa maalkanse ang Sugbuanon sa maong transaksiyon.

    Niang mosunod nga mga pangangkon ni Gobernador Gwen Garcia:  Nga napu ka parselang luna ray gibayran apan nabalhin sab sa ngan sa Kapitolyo ang ika-11 ka parsela nga duna lay tax declaration; nga nalaslasan niyang presyo ngadto sa P400 matag metro cuadrado; ug nga kapuslan ang luna isip pantalan, incinerator ug eco-tourism park.

        -o0o-

    Mao ra tinuod ni nahibiling lusot sa Kapitolyo.  Kay bisan mauli pang tanan nilang nabayad ngadto sa mga Balili (nga makapabisto sab kinsay naka-komisyon sa nangalisbong transaksiyon), nahimo nang krimen.  Nahingpit nang transaksiyon nga nakapausik sa hinagoan sa mga magbubuhis.  Maong kinahanglan nilang panalipdan nga makiangayon ang transaksiyon.

    Lisod hinuong kumbinsihon ang mga Sugbuanon nga nakaginansiya sila sa pagbayad sa Kapitolyo sa pagatpatan nga, ubos sa balaod di mahimong matitulohan ni mabaligya, ug fish pond nga gidudahang ilegal nga na-convert gikan sa pagka timberland.  Gawas lang kon kapamatud-an nga balor og binilyon ka pesos ang mga kugtong ug ukoy ilawom sa dagat nga ilang gibayran og minilyon.

        -o0o-

    Ang mga pangangkon ni Garcia, inay makatabang, makapasamot hinuon pagdaot sa ilang kawsa:

• Ang managlahing gidak-on sa luna nga gitakda sa resolusyon sa provincial board (PB) ug sa memorandum of agreement nga gipirmahan ni Garcia uban sa mga Balili nakapatataw sa panginahanglan pagbalik sa MOA ngadto sa PB alang sa ratification ug ang kapakyas paghimo ini nakapahimutang sa pagduda sa kabalido sa kinatibuk-ang transaksiyon; ug
• Di tinuod nga napabarato ni Garcia ang luna kay ang iya ra sang buhatan (pinaagi sa appraisal committee) ang nipaburot sa presyo ngadto sa P610 matag metro cuadrado bisan gitanyag sa mga Balili og P256 lang niadtong 2003.

        -o0o-

    Wa pa gyod sila motagam.  Inay mapaso na sa nabulilyasong transaksiyon, ang Kapitolyo nangulitawo pa gyod og laing katalagman---ning higayona batok sa kinaiyahan.  Nitanyag paggamit sa luna isip tam-okanan sa coal ash gikan sa Kepco.  Bisan sa pasidaan sa mga siyentipiko nga ang coal ash, nga kon sunugon na mopilu-pilo hangtod ka-napu ka higayon sa kabagtok sa uranium and thorium,  mas radioactive pa kay sa basurang nukleyar.

    Nakugang ang mga imbestigador sa Visayas Ombudsman ug Department of Environment and Natural Resources (DENR) nga gisugdan na pagtam-ok ang coal ash sa napalit nga luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga.  Bisan sa pasidaan sa environmentalists sa kadaot ngadto sa kahimsog sa mga molupyo sa palibot.  Ug bisan wa pa silang kakuha og permiso gikan sa Environment Management Bureau (EMB).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 3, 2009

                        NOY UG MAR

 

            Mga alas ni Senador Benigno "Noynoy" Aquino III isip kandidato pagka presidente:

·        Lahi siya sa uban nga mga kandidato nga nakagasto na og minilyon ka pesos pagbaligya sa ilang kaugalingon ug nakahimo nag bisan unsa na lang pamostura aron madapit ang pagtagad sa mga botante;

·        Siya ra ang makapangangkon nga nidagan tungod sa sibaw nga awhag sa katawhan;

·        Wa siya mahilambigit sa bisan unsang eskandalo dihang presidente pa ang iyang inahan, dihang kongresista pa siya sa Tarlac ug karong sakop siya sa Senado; ug

·        Anak siya ug busa makapangangkon nga matinud-anon nga mosunod sa talagsaong pangalagad nilang Ninoy ug Cory.

                        -o0o-

            Apan ang daotang balita sa mga nangandoy nga buhi pang Cory Magic, may mga dos kamunggay sab si Noynoy:

·        Nihit ang iyang napasaka nga mga balaodnon sa siyam ka tuig niya sa House ug sa una niyang termino sa Senado ug, segun sa iyang kaugalingong website, way bisan usa nila nga napasar;

·        Di siya lantip nga manulti, layo ra sa makapaukyab nga mga pakigpung sa iyang amahan ug bisan sa di kaayo nindot apan larino gihapong mga pakigpung sa iyang inahan; ug

·        Sa kadaghan sa kababayen-an nga nahilambigit niya apan wa pa gyod maminyo hangtod karon, mahimo siyang kapasanginlan nga dugayng makaumol sa iyang baruganan.

                        -o0o-

            Mga alas sa pagtahan ni Senador Mar Roxas sa iyang ambisyon nga mag-presidente aron pagpaluyo sa kandidatura ni Noynoy:

·        Ang pagpahibawo sa iyang hukom sa wa pa mabutyag ni Noynoy kon modagan ba o dili pagka presidente nakapalambo pag-ayo sa pagdayeg sa katawhan sa ligdong nga pamolitika ni Mar;

·        Ang pagsibog sa iyang kandidatura bisan sa minilyon ka pesos na nga naggasto sa pasiunang kampanya nakapakumbinser sa mga botante sa iyang pangangkon nga gipalabi niya ang nasud kay sa iyang personal nga interes; ug

·        Kon tungason ang iyang kandidatura pagka presidente, higanteng katalagman na lay makapugong niya nga ma-bise presidente.

                        -o0o-

            Apan di makapaabot si Mar nga moduyog ang tanan sa iyang pangasaw-unon nga si Korina Sanchez sa pagpatu sa ilang luha sa kahinugon:

·        Wa mosaka ang iyang ratings bisan sa padyak-padyak, nalansang gihapon ang ratings bisan gitakda nang ilang kasal, siyarog di gihapon molambo ang iyang popularidad karong mag-sidekick na lang siyang Noynoy;

·        Andam gyod diay si Mar nga mag-presidente ug sa pagpangu sa nasud ug sa katawhan kay, tungod lang sa pagtumaw sa mas popular nga piliunon, nisibog ug nitahan man dayon;

·        Ang kadudahan nga tayming sa pagtakda sa kasal nilang Korina pila ka buwan sa di pang piniliay nabaraw sa kamatayon ni kanhi presidente Cory Aquino; ug

• Masuko ang Tau Gamma fraternity sa ngan sa bag-ong tandem—AqRo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 2, 2009

                        P21.5M ANG PATONG?

 

            Labing menos P80 milyones nay bawion sa Kapitolyo gikan sa mga Balili.  Kini kon tumanon ni Gobernador Gwen Garcia ang awhag ni Provincial Board (PB) Member Victor Maambong nga apilon pagbawi ang bayad sa 10 ka ektaryang fish pond sa kontrobersiyal nga luna sa Tinaan, Naga.

            Nisukwahi si Maambong sa pag-insistir sa mga abogado sa Kapitolyo nga mahimong titulohan ang fish pond.  Matod niya ilegal ang pagbuutbuot sa mga Balili paghimo nga fish pond sa luna nga giila sa nasudnong kagamhanan nga timberland.  Nipasabot si Maambong nga law-ay kon mamugos ang Kapitolyo legal ang mga titulo bisan klaro na nga nailad sila sa tinuorayng kahimtang sa napalit nga yuta.

                        -o0o-

            Kon matuman si Maambong, P18 milyones na lang ang mahibilin sa mga Balili.  Ug sa tanang nakabahin sa gilaktod nga transaksiyon.  Taga Kapitolyo man o taga pribadong sektor.  Nga makiangayon lang.  Kay di man sab gyod malalis nga lima ra ka ektarya ang uga.

            Mas makiangayon pa gani kon bawion na lang sa Kapitolyo ang kinatibuk-ang P98.9 milyones, nga hinagoan sa kabos nga Sugbuanong mga magbubuhis, human makanselar ang kinatibuk-ang transaksiyon.  Klarong nailad ang Kapitolyo kay lisod tuohan nga wa kahibawo ang mga Balili sa nahimutangan sa ilang luna.  Kapasanginlan lang sila si Gobernador Garcia ug kaubanan nga konsabo sa pangilad kon mawili lang gihapon pagtahan sa nangalisbo nga pinalitay.

                        -o0o-

            Nagpaila nga lisensiyado nga real estate broker, nga giingong usa sa gitahasan sa mga Balili pagpangita og mopalit sa ilang luna, nipahibawo nako nga unang gitanyag nga ibaligya ang kabtangan niadtong Disyembre 2003.  Mas ubos ang presyo, P65 milyones, o P256 matag metro cuadrado.  Apil sa ilang gitanyagan mao ang Kepco sa kantidad nga P85 milyones, ang patong nga P20 milyones alang sa buhis ug bahin sa mga naghikay sa transaksiyon.

            Apan nabaraw ang sabot kay, matod niya, niapil ang Kapitolyo.  Bisan silay lisensiyado, wa silay dag-anan sa kolorum nga mga ahente tungod lang kay naghupot sa tag-as nga katungdanan sa kagamhanan.

                        -o0o-

            Mao diayng nisutoy ang presyo ngadto sa P430 matag metro cuadrado.  Nga gipaburot sa appraisal committee ngadto sa P610.  Sa wa pa ta ulug-ulogi nga nalaslasan ang presyo ngadto sa P400.  Gihatagan mi niyag kuwentada diin padung ang P98.9 milyones nga gipahibawo sa Kapitolyo nga gipagawas sa transaksiyon:

·        P65 milyones ang nadawat sa mga Balili;

·        P4.9 milyones ang komisyon sa ahente;

·        P5.9 milyones ang capital gains tax; ug

·        P1.5 milyones ang documentary stamp tax.

            Sa ato pa, P77.4 milyones ray kinatibuk-ang naggasto.  Mao nga nangutana siya:  Hain mang sobra nga P21.5 milyones?  Lisod tuohan nga nalunod ang kuwarta sa ilawom sa dagat.  Mas katuohan nga may niburot nga pribadong mga bolsa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 1, 2009

                        LABOK SA OMBUDS

 

            May sukaranan ang reklamo ni Assistant Ombudsman Virginia Palanca-Santiago sa kalangay sa Commission on Audit (COA) paghatag sa sangpotanan sa ilang pagsubli sa kontrobersiyal nga pagtukod sa Cebu International Convention Center (CICC).  Kay lisod nga tinuod nga ipatin-aw ang padayong paghikaw sa ilang audit report gikan sa graft investigators sa Visayas Ombudsman.

            Gawas kon, sama ni Visayas Ombudsman Pelagio Apostol, nakaplagan nila ang transaksiyon sa CICC nga labihan ka-komplikado ug busa abtan una silag siyam-siyam una mahingpit ang pagsubli.  O kon, sama ni Apostol, kumbinsido ang COA nga di kamao ang graft investigators busa way kapuslanan ang paghatag nilag kopya kay di ra man gihapon makasabot sa audit report.

-o0o-

            Mas lisod sabton nganong pila ka tuig human natukod ang CICC, ang Ombudsman kutob lang gihapon sa pagyawyaw sa kalisod sa ilang imbestigasyon.  Inay magpalaban sa mga sakop sa media, nganong di man gamiton sa Ombudsman ang ilang gahom pagpugos sa COA paghatag nila og kopya sa audit report sa CICC?

            Sa samang paagi, naglibog pa ko hangtod karon nganong ang Ombudsman, pinaagi sa ilang kinaham nga whistleblower nga si Cris Saavedra, nangayo og kopya sa mga dokumento sa CICC nga gitugyan ni Gobernador Gwen Garcia ngadto sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) Cebu Chapter.  Nakalimot ba nga duna silay gahom pagsupina sa tanang mga dokumento sa CICC gikan sa buhatan ni Garcia?

-o0o-

            Maong magpakitabang mi nimo sa pagpangaliya.  Nga unta makaangkon ang Ombudsman og igong kaisog sa pagtinuod gyod pagsusi sa pagpalit sa Kapitolyo sa luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga nga naa pa sa ilawom sa dagat.  Kay kon mahawongan lang sila ni Garcia ining kasoha, manguros na lang tang daan.

            Bisan niangkon na si Garcia og responsibilidad sa pagpagawas sa P98.9 milyones nga bayad sa mga Balili bisan wa pang kakita sa mga titulo sa yuta, ug sa way pagsusi asa gikan ug hangtod asa kutob ang kabtangan, mahimong wa lang gihapoy bisan usa nga mapasakaan og kaso.  Kay unsaon man pag-irog sa kaso kon, sama sa naandan, yak-an lang sa Ombudsman.

-o0o-

            Ang kadagkoan sa Kapitolyo maoy labing nasuhito sa kainutil sa Ombudsman.  Nga kon pasagdan ang Ombudsman, mahimong lawalawaan na sab ang kaso ug mapasanginlan sa Sugbuanong mga magbubuhis nga nagkonsabo silang tanan.  Labaw sa tanan, makaikyas ang tanang hingtungdan, labi na si Provincial Board (PB) Member Juan Bolo.

      Maong ang PB ug ang buhatan ni Garcia mora og naglumba paglusad sa ilang buwag nga mga imbestigasyon.  Bahala na kon, sa ilang kahigwaos pagpangita og lain nga matulisok aron pag-absuwelto sa ilang kaugalingon, nakalimot nga nagmugna sila og mas dakong eskandalo—ang mga imbestigahunon mao ra say nangimbestigar sa ilang kaugalingon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 31, 2009

                11 KA PANGUTANA

 

            Nakadawat ko sa pagdapit ni Gobernador Garcia sa iyang briefing karong Miyerkules mahitungod sa nabulilyaso nga pagpalit sa Kapitolyo sa luna sa mga Balili nga naa pa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga.  Ang akong mga gimbuhaton sa ABS-CBN, nga maoy nagsuweldo nako, mahimong makapugong nako sa pagtambong.  Apan maningkamot ko nga makaipsot sa among sinemana nga department heads meeting.  Maneguro na lang hinuon kong daan.  Kon di gyod kong katungha, niang akong 11 ka pangutana alang ni Garcia ug sa ubang kadagkoan sa Kapitolyo:

·        Nganong wa may appropriation ordinance nga labihan mang dakoa sa P98.9 milyones nga gipalit sa luna nga wa pa igkita?

·        Kon gikuha ang gahin gikan sa 20% nga local development fund, nihaom ba ang pagpalit sa dagat, pagatpatan ug fish pond sa provincial development plan?

-o0o-

·        Nganong hangtod karon wa man siloti ang mga sakop sa appraisal committee bisan nasakpan na nga nitago gikan sa Cebu Provincial Board sa kasayuran gikan sa technical working committee nga nagbutyag nga ang luna sa mga Balili dunay fish pond ug pagatpatan?

·        Tinuod ba nga usa sa mga hinungdan sa pagdumili sa Kapitolyo pagkanselar sa tibuok transaksiyon ug pagbakwi sa kinatibuk-ang P98.9 milyones mao nga nadawat na ni Garcia ang pasiuna sa $1 milyon gikan sa Kepco SPC?

·        Tinuod ba nga ang laing hinungdan sa pagdumili sa Kapitolyo pagkanselar sa transaksiyon mao nga mabawi lang ang kinatibuk-ang kantidad pinaagi sa pag-ila sa tanang nakabahin?

-o0o-

·        Taphaw ba diay ang sistema sa Kapitolyo nga sayon ra man kaayong nalusutlusotan ni PB Member Juan Bolo, o mao ni ang naandan apan karon lang nasakpan?

·        Mopirma ba lang diay si Garcia og mga dokumento bisan wa mapirmahi sa mga departamento sa Kapitolyo nga mao untay gitahasan sa pag-andam sa maong mga dokumento?

·        Nganong nagdalidali man pagpirma si Garcia sa MOA sa way pagpaabot sa ikaduhang resolusyon sa PB nga nipatigbabaw na sa iyang gipangayo nga mas ubos nga presyo sa luna?

-o0o-

·        Nganong nagbuutbuot man ang buhatan ni Garcia sa wa pag-uli sa memorandum of agreement (MOA) uban sa mga Balili ngadto sa PB alang sa ratification, inay hatagan untag kahigayonan ang PB pagsubli kon ang MOA nihaom ba sa ilang resolusyon pagtugot ni Garcia pagpalit sa luna?

·        Kay wa may ratification bisan sa kalainan sa presyo ug gidak-on sa yuta nga gitakda sa resolusyon ug sa MOA, nagpasabot ba ni nga ilegal ang pagpagawas sa P98.9 milyones nga bayad sa mga Balili?

•           Pila na ba ka ektaryang yuta ang napalit sa Kapitolyo sukad sa pag-asumir ni kanhi gobernador karon Kongresista Pablo Garcia niadtong 1995, wa ba say laktod sa pagpamalit ug napuslan na ba silang tanan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 30, 2009

                        BANA NI LUMEN

 

            Si anhing Lumen Durano nakapasar sa pasulit sa DTI isip real estate broker tulo ka tuig ang nilabay.  Human nakuha ang iyang lisensiya, nalingaw na siya sa paghikay sa nagkalainlaing mga transaksiyon sa yuta.  Ang iyang kaubanan sa propesyon kasagaran magtapok sa ilang bay sa Bulacao, Talisay City.  Apan wa siya mabantog sa iyang kamalampuson.  Gani gisungog siya sa iyang bana nga mao ray ahente nga way halin.

            Hangtod nga gipahibawong mga Sugbuanon nga siyay ahente sa labing kontrobersiyal nga transaksiyon sa yuta sa Sugbo sa niaging tuig:  Ang pagpalit sa Kapitolyo sa 25 ka ektaryang luna sa mga Balili, nga ang 20 ka ektarya naa ilawom sa dagat.

-o0o-

            Si Cebu Provincial Board Member Juan Bolo nakapasar sa pasulit sa DTI pagka real estate broker niadtong 1989.  Gipahibawo hinuon sa DTI nga sa labing uwahing listahan sa lisensiyadong real estate brokers wa na maapil ang ngan ni Bolo.  Ang gituohang wa na paglab-as ni Bolo sa iyang lisensiya wa makapugong sa iyang talagsaong kalamposan sa nagkalainlaing mga transaksiyon sa yuta nga iyang giapilan—may pagtugot man o wa sa Kapitolyo, ginamit man o di ang ngan ni Gobernador Gwen Garcia.

            Sa wa pa moulbong kontrobersiya sa luna sa mga Balili, gilambigit sab si Bolo sa transaksiyon sa yuta sa subdivision sa iyang Dakbayan sa Talisay nga nisangpot sa makalilisang nga baha sa kasilinganang kabalayan ug sibawng tiyabaw sa mga mag-uuma nga wa mabayri.

-o0o-

            Managlahi ang kapalaran nilang Bolo ug Durano sa ilang gihikay nga mga transaksiyon sa yuta.  Apan badlis gyod tingali sa ilang pad nga magkaabot sa pagbaligya sa luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga.  Si Bolo niingon nga wa kadawat bisan usa ka dako gikan sa transaksiyon.  Si Lumen giila sa mga Balili nga maoy nakadawat sa P4.3 milyones nga komisyon.

            Bisan naapiki, si Bolo takos pang makapanalipod sa iyang kaugalingon.  Si Lumen namatay na sa sakit sa niaging tuig, usa ka buwan human naimpas sa Kapitolyo ang P98.9 milyones nga bayranan sa luna.  Ug di nang kapanalipod sa iyang kaugalingon sa bisan unsang mga pasangil nga luwatan batok niya.

-o0o-

            Apan di hingpit nga inutil si Lumen.  Ang iyang bana nga mas unang nasakit kay niya nagpabilin nga maoy usa sa labing ngilngig nga abogado sa Sugbo.  Si kanhi provincial prosecutor, karon dean sa USP College of Law, Loreto Durano di motugot nga di makiangayong panamastamasan ang kadungganan sa iyang asawa.

            Si Durano nitug-an sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya sa niaging semana nga wa pa niya matino kon nadawat ba gyod sa iyang asawa ang P4.3 milyones nga komisyon.  Nagduda sab si Durano sa kadako sa papel nga gipahid ngadtong Lumen, "Dako ra kaayo tong transaksiyona para niya."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com