Arangkada of Leo Lastimosa for December 18, 2010

                 Pakyas sa tipos

     Pila ka adlaw sa wa pa mobanos ang Department of Health (DOH) pagduma sa kampanya batok sa tipos sa Alegria, habagatang Sugbo, si kanhi mayor, karon Konsehal, Raul Guisadio nitug-an nga naglisod sila pagkumbinser sa mga molupyo pagpabukal sa ilang tubig sa di pa imnon:

• Ang mga katiguwangan di kadawat nga human sa kapin sa tulo ka dekada nilang paggamit sa tubig karon na lang sila nangasakit;
• Ang katiguwangan nipadayag og sukwahi nga pagtuo--nga ang kagaw nga nakapasakit sa mga molupyo naggikan sa hangin di sa tubig; ug
• Ang mas batan-on nga mga molupyo niinsistir sab nga luwas ang tubig kay wa sila mangasakit dayon.

-o0o-

     Ambot unsay nagkuwang--ang ila bang mga kawani nga mosuroy sa kabalayan aron pag-edukar sa mga molupyo pagpabukal sa tubig ug pagpanlimpiyo sa palibot, ang ila bang kakugi ug kamatinud-anon pagtino nga di makakatap ang kagaw ug di na madugangan ang mga matakdan sa tipos, ang ila bang determinasyon pag-atiman sa mga pasyente aron makalingkawas dayon gikan sa sakit, o ang ila bang pagsabot sa tinuoray nilang gimbuhaton isip mga tagduma sa lungsod sa pagkontrolar sa epidemiya.
     Mahimong ang pipila o ang tanan gyod nga nahisgutan sa ibabaw ang hinungdan sa kapakyas sa munisipyo pagsumpo sa paspas nga pagkatap sa tipos.  Maong sa tumang kauwawan, gipulihan sila og mga dayo pagpanlimpiyo sa ilang kaugalingong nataran.

-o0o-

     Nabantang ang kataphaw sa mga paningkamot sa lokal nga mga opisyal sa Alegria sa ilang kapakyas paghimong luwas sa mga tinubdan sa tubig sa mga barangay sa Sta. Filomena, Poblacion ug Guadalupe.  Bisan pila na ka kilo nga chlorine ang nahurot sa inadlaw nga pagbubo sa nagkalainlaing spring boxes, wa pa gihapoy timaan sa chlorine sa mga gripo sa kabalayan.
     Ngano man ni?  Tungod ba sa kadaghan sa spring boxes ug sa kadaan na sa mga tubo?  O tungod ba kay di lang gyod kamao ang mga kawani sa munisipyo?  O igo lang namakak sa pangangkon nga duna silay gihimo?

-o0o-

     Bisan ang pag-atiman sa mga pasyente sa tipos gikuwestiyon na sab karon sa nagpakabana nga mga molupyo sa Alegria.  Matod sa mga doktor ang labing epektibong tambal pagpaubos sa hilanat ug pag-ayo sa mga pasyente mao unta ang injectable antibiotics nga balor og gikan sa P300 ngadto sa P500 matag usa.
     Apan ang gipanghatag sa munisipyo mao ang tabletas nga generic nga antibiotics nga tag P14 ug branded nga antibiotics nga tag P40 matag usa.  Nanagana ba lang ang lokal nga mga opisyal paggasto sa ilang P2 milyones nga calamity fund?  O kuwang lang gyod sila og pagpakabana alang sa labing kabos nilang mga molupyo nga maoy nagkinahanglan sa labing dinalian nga hinabang?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 16, 2010

                     Sistema sa inhustisya

     Unsay imong ikasulti sa sistema sa hustisya nga naabtan og 19 ka tuig una nahibawo sa iyang kasaypanan?  Nga napakyas pagsilot sa mga responsable sa usa sa labing bangis nga masaker sa atong kasaysayan bisan usa ka tuig na lang nahibilin sa di pa mohupas ang katungod paggukod sa mga naghimo sa krimen?
     Unsay imong ikasulti sa sistema sa hustisya nga wa managana pagbutang-butang og mga pasangil batok sa mga gidudahan bisan sa kadaghan sa buslot sa mga ebidensiya ug kakuwestiyonable sa mga saksi, ginamit ang taas nga emosyon sa katawhan nga nahugno dihang gibasura sa mga hukmanan ang mga kaso sa unang duha ka pundok sa mga gipasanginlan sa Vizconde massacre?

-o0o-

     Ang labing dakong pildero sa pagka absuwelto sa mga sinumbong sa Vizconde massacre di si Lauro Vizconde nga hangtod karon naghilak pa og hustisya sa paglugos ug pagpatay sa iyang asawa ug mga anak.  Di silang Hubert Webb ug ubang mga sinumbong nga nahikawan og 15 ka tuig sa kinabuhi tungod sa ilang pagkabilanggo sa krimen nga, segun sa Korte Suprema, wa nila mahimo.
     Kon dili ang kaligdong sa sistema sa hustisya.  Nga gawas nga napakyas paghatag og hustisya sa mga biktima ug sa ilang mga tagtungod nidugang pa gyod sa inhustisya pinaagi sa pagtanggong sa, kon tuohan ang labawng hukmanan, inosenteng mga sinumbong.

-o0o-

     Sila Vizconde ug Webb di maoy una, ug nahadlok kong di maoy kataposan, nga mga biktima ning duha ka suwab sa inhustisya.  May mga manananggot, mga kargador ug ubang mga uyamot, nga di sama kainila nilang Vizconde ug Webb, nga wa kakuha og hustisya gikan sa mga hukmanan, sa usa ka bahin, ug nadugta ug wa na ganing kagawas nga buhi sa bilanggoan, sa pikas nga bahin.
     Ang Vizconde massacre di maoy kinadak-ang inhustisya sa kasaysayan.  Apan di ni igong sukaranan nga pasagdan na lang ang mga biktima.  Labaw nang di igong rason nga wa na lay himuon pagtino nga di na masubli.

-o0o-

     May balaudnon nga nag-ung-ong sa Kongreso pagbayad sa mga biktima sa sayop nga pagkabilanggo.  May mga balaudnon sab pagdugang sa mga huwes ug mga hukmanan.  May uban pang balaudnon nga pulos gitumong pagpalig-on sa kinatibuk-an sa sistema sa hustisya.
     Apan ang labing dakong suliran mao ang kakuwang sa kaligdong sa mga institusyon sa hustisya:  Kapolisan nga mangyatak inay mopatuman sa balaod; mga hukmanan nga mapalit ug mga maghuhukom nga magawongan sa mga politiko; mga bilanggoan nga inay modasig sa mga kriminal pagbalik isip mapuslanong mga sakop sa katilingban molubong na hinuon nila sa mas lawom ug mas lang-og nga gahong sa pagpakasala; ug katilingban nga naggapos sa kaburong ug katimawa aron pagbugtaw og makiangayon nga kausaban.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 14, 2010

               Pasidungog ni Saavedra

 

        Human nila bugal-bugali si Cris Saavedra nga upaw, buang-buang, nagpataka og sabot sa mga balaod ug nagpatuyang lang pagpasaka og mga kaso, si Gobernador Gwen Garcia nihatag niya sa labing taas nga pasidungog.  Gipasanginlan ni Garcia ang Visayas Ombudsman nga nipabor ni Saavedra pinaagi sa pag-una pag-atiman sa mga kasong gipasaka ni Saavedra.  Kay sa mga kaso nga iyang gipasaka batok nilang Kongresista Tomas Osmena ug Bise Gobernador Greg Sanchez.

Ingon nila taphaw si Saavedra.  Naka-influencia na man lagi sa Ombudsman?  Ingon nila nalisoan na si Saavedra sa maayong pangisip.  Nganong, gawas nga giuna, gipaboran man lagi sa Ombudsman ang mga kaso nga iyang gipasaka?

-o0o-

        Lalisunon pa hinuon tinuod bang pasangil ni Garcia.  Apan karon pa lang, mabantang nang daan nga sayop ang iyang pasangil nga mas una ang mga kaso batok nilang Sanchez ug Osmena kay sa Baliligate:

1. Napahibawo nang Ombudsman nga naa ilawom sa dagat ang yuta sa mga Balili nga gibayran sa Kapitolyo og dul-an sa P100 milyones niadto pang 2008;
2. Nga mas una sa pasangil ni Garcia nga anomaluso ang pagbaligya ni Osmena sa dakong luna sa SRP ngadto sa Filinvest niadtong Marso 2009; ug
3. Nga mas una pa gyod kay sa pasangil ni Garcia nga gipatrabaho ang mga kawani sa Kapitolyo sa negosyo ni Sanchez sa Tuburan sayo karong tuiga.

-o0o-

        Inay pasanginlan nga nipabor ni Saavedra, angayng pahalipayan ni Garcia silang Visayas Ombudsman Pelagio Apostol ug Ombudsman Merceditas Gutierrez.  Nga padayong niyaka sa mga pasangil nga way subasta ug nga may overpricing ug splitting of contracts sa CICC (Cebu International Convention Center), bisan tulo na ka tuig human napasaka ang reklamo sa iyang buhatan.

        Angay sang pasalamatan ni Garcia ang mga imbestigador sa Ombudsman.  Nga nahudlat dihang nipasidaan siya pagkiha ug pagpasuspenso ni Assistant Ombudsman Virginia Palanca-Santiago.  Kinsa maoy labing unang nipahibawo nga giimbestigar na nila ang dul-an sa usa ka bilyon ka pesos nga transaksiyon.

-o0o-

Samang Garcia, si Saavedra makapasangil sab sa Ombudsman nga naglangay-langay.  Kay hangtod karon wa pang kalihok ang imbestigasyon sa iyang kaso nga namasangil og kahiwian sa subasta sa surveillance cameras sa Asean Summit dinhi sa Sugbo niadtong 2007.  Nga mas una pang napasaka kay sa kaso sa decorative lampposts, nga naa na ron sa Sandiganbayan, ug sa kaso sa CICC.

Ug samang Garcia ug Saavedra, makapasangil sab ko sa Ombudsman nga nagmika.  Kay wa pa silay aksiyon hangtod karon sa mas una nakong mga espose nga ilang giimbestigar:  Ang pasangil sa paghimong diploma mill sa kanhi CSCST, karon CTU (Cebu Technological University) niadtong 2003; ug ang pagpamalit sa kadagkoan sa Dakbayan sa Sugbo og sayop ug mas makahilo nga kemikal batok sa dengue niadtong 2005.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 13, 2010

        Sunod sa Danao ug Alegria

    Ambot unsay nahitabo sa Danao City ug Alegria.  Nganong karon na lang napugwat ang kadagkoan sa Danao paglimpiyo sa tinubdan sa tubig sa Barangay Tabok nga kapin na sa 300 ang nangasakit og diarrhea?  Nganong karon na man lang mangita og mas kasaligang tinubdan sa tubig ang kadagkoan sa Alegria nga kapin na sa 300 ang naigo sa tipos?
    Managsama ang nahitabo sa mga tinubdan sa tubig sa Danao ug Alegria.  Pulos nasudlan og kagaw kay gitugotan nga natukoran og mga pinuy-anan ug mga pansayan sa Tabok, Danao ug eskuylahan ug mga pansayan ibabaw sa tubod sa Kalumpang sa Barangay Sta. Filomena sa Alegria.

-o0o-

    Pulos sab nanghunaw og responsibilidad ang kadagkoan sa Danao ug Alegria.  Gibasol nila ang mga opisyal sa mga barangay nga nahimutangan sa mga tinubdan sa tubig nga gawas nga napakyas pagbadlong sa pagtukod sa mga pansayan wa pa gyod mopahibawo sa kadagkoan sa City Hall sa Danao ug sa munisipyo sa Alegria.
    Mahimong nalipat ang mga opisyal sa mga barangay pagdili sa pagtukod og kabalayan ug mga pansayan sud sa 25 metros nga palibot sa mga tinubdan sa tubig.  Apan isip mga tagduma sa tibuok syudad ug lungsod, ang mga mayor sa Danao ug Alegria angay sang moangkon og responsibilidad sa katalagman, mangayog pasaylo sa mga biktima ug mohimog mga lakang pagtino nga di na ni masubli.

-o0o-

    Apan kay wa man ta mangatawo gahapon lang, angayng dawaton ang pait nga kamatuoran:  Dugay nang nahibawo ang lokal nga mga opisyal sa kalapasan apan, ambot tungod ba sa kalinga sa ubang mga gimbuhaton, o wa lang gyoy pagpakabana, gipasagdan lang nga nameligro ang kahimsog sa katawhan.  Hangtod nga uwahi nang tanan.
    Ang mas pait nga kamatuoran:  Di lang ang Danao ug Alegria ang nahitaboan ning maong eskandalo.  Mao sab ang kahimtang sa mga tinubdan sa tubig sa ubang mga dakbayan ug kalungsoran.  Kon padayong mangiyugpos ang ubang lokal nga mga opisyal, manguros na lang tang daan alang sa mga biktima sa sunod simbako nga epidemiya.

-o0o-

    Pasayloa nga gamiton nakong among pinuy-anan isip pananglitan.  Ang mga molupyo sa Royale Cebu Estates (RCE) sa amihanang lungsod sa Consolacion dugay nang nagreklamo sa kapeligro sa ilang mga tangke sa tubig:  Ang unang tangke gituparan og piggery ug kabalayan, samtang ang ikaduha gipatungoran gyod sa bay sa dakong opisyal sa developer, Sta. Lucia Realty.
    Ang pormal nga mga reklamo sa RCE homeowners gibungul-bungolan lang sa Sta. Lucia; gipasusi apan wa aksiyoni sa health officer sa Consolacion; gisaaran nga susihon apan wa pa lilia sa provincial health ug engineering offices; ug nakit-an na apan gipasagdan lang sa HLURB (Housing and Land Use Regulatory Board).  Nahibawo na ka kinsay way tarung kinatulgan human sa katalagman sa Danao ug Alegria.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 12, 2010

                Pataka sa trapiko

 

        Sa tibuok adlaw namong biyahe gikan sa Mandaue paingon sa Alegria ug pabalik, duha ka lugar ang among nakit-an nga mas gubot ang trapiko kay sa uban:  Ang Minglanilla ug Carcar.  Kansang lokal nga mga opisyal mahimong molusot nga pulos malambuon ang ilang mga dapit ug normal lang nga maghuot gyod ang mga sakyanan nga mangagi sa ilang kadalanan.

        Tinuod, nanguhong ang bag-o nilang mga negosyo, labi na sa Minglanilla.  Manguros na lang tang daan unsay mahitabo kon mahuman ug makabuylo nang operasyon sa higante nilang shopping mall.  Samang mall maoy nakahatag ron og higanteng labad sa ulo sa mga pasahero ug mga motorista sa Basak ug kasilinganang mga barangay sa Lapulapu.

-o0o-

        Usa sa akong napanid-an sa Carcar ug Minglanilla mao ang ka wa nilay traffic enforcers.  Ni mga polis nga gipabantay sa trapiko.  Duna mi nakit-ang mga barangay tanod apan kasagaran nila igo lang nitabang sa mga pasahero paglabang o nihunong sa trapiko sa highway aron makagawas ang mga sakyanan sa mga tagduma sa mga negosyo nga ilang gibantayan.

        Wa say traffic enforcers ang ubang lugar sa habagatan.  Apan mas lapad ang dan sa Naga ug mingaw ang negosyo sa ubang kalungsoran maong wa mabara ang pribado ug pamasaherong mga sakyanan.  Angayng mogahin og kuwarta ang Carcar ug Minglanilla pagpahapsay sa trapiko.  Di lang para sa mga negosyante nga ilang gidapit.  Kon dili, ug labi na, para sa katawhan sa habagatan ug kasadpang Sugbo nga natanggong sa ilang pagpabaya.

-o0o-

        Nakadugang sa kaguliyang sa trapiko sa rotunda sa Carcar mao ang gipasagdan lang nga mga mamaligyaay og ampaw ug chicharon.  Kon mohunong o bisan mopahinay lang sa imong sakyanan, lima ngadto sa napu ka mamaligyaay dayon ang mo-alirong.  Kon mopalit gikan sa usa nila, pangandam daan sa laing siyam nga manguhit ug mobira sa imong kamot, mituktok sa imong sakyanan, manghangyo, magpakiluoy ug masuko aron palitan sab.

        Siyarong lokal nga mga opisyal sa Carcar kon wa gyong ka-edukar sa mga mamaligyaay nga padayon silang magpinatyanay sa ilang panginabuhi kon di mag-organisar.  Ambot tungod ba kaha kay ang kanhi mayor, karon bise mayor, ug iyang kaparyentihan ra say nagpinuhalay sa negosyo sa pagkaon.

-o0o-

        Nakapasamot sa kahuot sa trapiko sa Minglanilla ang mga sakyanan nga gitugotang makaparada sa daplin o makapamasahero taliwa sa highway.  Di mabasol ang mga pasahero ug motorista nga makabatyag nga gisilotan sa mga tagduma kay nangahas pag-agi sa lungsod.

        Ako hinuon ning klaruhon.  Di monopoliya sa Carcar ug Minglanilla ang kalabad sa trapiko.  Mao say salida, gani mas gubot pa, sa mga dakbayan sa Sugbo, Mandaue ug Lapulapu.  Kansang mga tagduma nipatuman sa karaan ug way kapuslanang mga paagi uban ang panghinaot nga usa ning mga adlawa lahi nang resulta.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 10, 2010

Sa di pagkalimot

Ang libro nga gisuwat ni Dr. Jose "Sir Dodong" Gullas sayon nga basahon.  Sa akong pagbasa sa "To Never Forget," si Sir Dodong mora rang nakig-istorya nako parte sa iyang pagkabata, sa pagbakwet sa ilang pamilya sa ikaduhang gubat sa kalibotan, sa iyang pagduma sa UV, sa iyang pagbanhaw sa The Freeman, sa iyang usa ka termino sa Kongreso, sa paglig-on sa iyang pagtuo sa Labawng Makagagahom ug sa iyang way kinutobang pagtahud ug pagpasalamat sa iyang mga ginikanan.
Nga sayon rang makalimtan ang iyang kabantogan.  Ang katalagsaon sa kahigayonan pagpaminaw sa mabulukon niyang mga sugilanon.  Ug ang kabililhon sa pagpakigsawo sa sulundon niyang kinabuhi.

-o0o-

Ang libro ni Sir Dodong nga ilusad karong Dominggo abunda sa kasayuran nga mopalili nato sa kagahapon sa Sugbo:

• Nakakita siya sa pagsugod sa pagpamomba sa mga Hapones sa Sugbo samtang nikuyog sa iyang Lola Andrea nga namalit og isda sa Carbon;
• Nakumbinser sa iyang amahan, si Don Vicente Gullas, si Ramon "Mano Amon" Durano Sr. pagtapok sa tanang ungo sa Danao ug pag-awhag nila paghiusa pagbatok sa mga Hapones, apan ang kinakusgang ungo nibalibad nga di mapiog sa ilang gahom ang mga bomba; ug
• Nakahimog kasaysayan ang UV Green Lancers pagdaog sa National Collegiate Basketball Tournament pinaagi sa pagpilde sa Ateneo Blue Eagles uban ni karon Kongresista Eddie Gullas isip "National Coach of the Year" ug Sir Doding isip star guard niadtong 1957.

-o0o-

Bisan sa ilang kamatinahuron sa ilang mga ginikanan, may mga higayon nga ang managsuong Eddie ug Dodong nagtuman sa ilang gusto:

• Gibalibarang sugyot sa ilang amahan nga tawgon ang ilang basketball team nga "UV Carabaos" ug niinsistir sa ilang giisip nga mas maayong ngan, "UV Green Lancers;"
• Gisalikway ang panagana sa ilang inahan sa kadako sa gasto sa pagpabarug sa modernong buildings ug kahimanan puli sa kahoy nga classrooms sa karaang UV; ug
• Gilapas ang pasidaan sa ilang inahan nga di sila angayng magdungan og apil sa politika dihang nidagan si Sir Dodong pagka kongresista ug si Sir Eddie pagka mayor sa Talisay niadtong 2001.

-o0o-

Ang kamapanagan-on ni Sir Dodong pagsud sa politika wa mapapas, hinunoa nisamot, human sa tulo ka tuig niya sa Kongreso.  Gawas sa naandang mga reklamo sa mga magbubuhis batok sa mga politiko, kusganon niyang gisaway ang managsamang suholan ug mga benepisyo nga nadawat sa mga kongresista nga nagtinarung pagtuman sa ilang trabaho ug ang mga kongresista nga nagduka ug nagligoy lang atol sa ilang mga sesyon.
Mapagarbuhon hinuon sa iyang pagpapasar sa balaudnon sa Kongreso ug pagkumbinser sa Departamento sa Edukasyon pag-regionalize sa payroll system nga nakapalingkawas sa mga magtutudlo gikan sa deductions sa mga utang nga wa nila mapahimusli ug ubang inhustisya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 9, 2010

Alkanse sa bugas

Dakong sayop ang pag-apil sa gobyerno sa negosyo sa bugas.  Ang pagpamaligya sa NFA og bugas humay napakyas pagpaubos sa presyo sa bugas sa kamerkadohan.  Nahimo hinuon nga laing kahigayonan sa pangurakot.  Sa nagkalainlaing ang-ang sa patigayon:

• Di lang sa panagkonsabo sa mga opisyal sa NFA ug pribadong mga negosyante pagbaligya sa NFA rice sa mas taas nga presyo sa commercial rice;
• Kon dili sa pagpamaligya sab sa kontrata pagkompra og bugas gikan sa ubang kanasuran sa way pagbayad og buhis; ug
• Sa pinatuyangan nga pag-import og bugas di tungod kay gikinahanglan sa mga konsumidor kon dili tungod sa dagkong komisyon.

-o0o-

Pribadong mga bolsa ra sa mga kukhan sa NFA ug ubang mga buhatan ang niburot sa nangalisbo nga raket sa importasyon sa bugas.  Apan alang sa kinabag-an sa katawhan, nisangpot ni sa mas dagkong kadaot:

• Nagpabiling taas ang presyo sa bugas sa kamerkadohan ug nisamot pagburot ang ginansiya sa mga negosyante nga nakaapil sa pagsipong sa NFA rice;
• Tungod sa binuang nga importasyon, dugmok, baho ug daot nga bugas na lang ang mahibilin nga mapalit sa kabos nga mga konsumidor;
• Nisamot pa gyod pagburot ang alkanse sa NFA;
• Kansang nagbuntaog nga utang dugay rang gipasa sa gobyerno ngadto sa nabuktot na nga mga magbubuhis.

-o0o-

Napakyas sang NFA sa lain niyang tahas:  Ang pagpamalit sa tipasi sa mga mag-uuma aron kapanalipdan sila gikan sa mapahimuslanon nga mga tag-iya sa mga galingan.  Bisan unsa pa kataas ang ilang palit, di mahitabong makakumpetinsiya ang NFA sa mas daghan ug mas adunahang pribadong mga komprador.
Kay ang mga mag-uuma nga bag-o lang nag-ani sa ilang kahumayan di makapaabot sa NFA.  Nga kasagaran maapsan sa kusog nga bunok sa uwan.  Maong inay mabasa, madugta ug hingpit nga mapilde ang ilang ani, ibaligya na lang sa kuwang-na-lag-diyutay-nga-pangayuon nga presyo sa naglaway nga pribadong mga negosyante.

-o0o-

Ang sulbad sa artipisyal nga kamahal sa bugas mao ang pagbungkag sa rice cartel, pagronda sa mga bodega nga nanago sa bugas ug pagsilot sa mga nagpaburot sa ilang ginansiya.  Di ang pag-apil na hinuon sa negosyo, ug pagpanguwarta pa gyod, sa bugas.  Ang tinuod nga tabang sa mga mag-uuma mao ang pagtukod og mga bodega nga kapundohan sa ilang ani aron makapangita sa labing makiangayon nga presyo.  Di ang pag-ulug-ulog nilag taas nga buying price nga mumho ray epekto sa kinatibuk-ang pinalitay.
Kaluoy sa mga mag-uuma ug mga konsumidor.  Gipatuo sila nga nakapahimus pag-ayo sa mas taas nga buying price sa tipasi ug sa mas ubos nga presyo sa NFA rice.  Apan ang bisan unsang kaayuhan nga ilang nakuha natabonan sa mas dagkong buhis ug mas nagkanihit nga batakang mga pangalagad aron pagbayad sa mas dakong utang sa NFA.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 8, 2010

Mga itoy ni Glo

Napandol ang kampanya ni Presidente Noynoy Aquino batok sa pangurakot.  Apan wa mahugno.  Human ideklarar sa Korte Suprema nga nakalapas sa konstitusyon ang Truth Commission, mahimo pang awhagon sa Malakanyang ang labawng hukmanan pagsubli ug pagbakwi sa ilang desisyon.  Apan tungod sa kadako sa mayoriya, mas maayong susihon nang Aquino ang lain niyang kapilian.
Sama sa pag-awhag sa Kongreso nga maoy motukod sa komisyon, nga hingpit sa gahom pagsupina sa mga saksi ug mga ebidensiya sa mga pasangil sa pangurakot sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo.  O pagpalihok sa Department of Justice ug ubang mga buhatan pagtuman sa tahas sa gibasura nga komisyon.

-o0o-

Ang kontrobersiyal nga hukom sa Korte Suprema makabanhaw sa mga pagduda sa kaligdong sa mga mahistrado nga, gawas sa usa, pulos tinudlo ni Arroyo.  Ang napu ka mahistrado nga nibasura sa komisyon gipangulohan ni Chief Justice Renato Corona ug naglakip nilang Associate Justices Teresita Leonardo-de Castro, Arturo Brion, Presbitero Velasco, Diosdado Peralta, Lucas Bersamin, Mariano del Castillo, Martin Villarama, Jose Perez ug Jose Mendoza, nga maoy nagsuwat sa desisyon.
Ang lima nga nisupak gipangulohan nilang Associate Justices Antonio Carpio ug Conchita Carpio-Morales, nga tinudlo sang Arroyo apan nibalibad nga itudlo pagka chief justice sa naghinapos nga mga adlaw sa niaging pamunoan,  Eduardo Nachura, Roberto Abad ug ang bugtong tinudlo ni Aquino nga si Ma. Lourdes Sereno.

-o0o-

Usa sa mga sukaranan sa Korte Suprema pagbasura sa Executive Order No. 1 ni Aquino nga maoy nagtukod sa Truth Commission mao nga nakalapas ni sa "equal protection clause" sa konstitusyon kay nagsentro lang sa mga anomaliya nga gipasangil batok sa pamunoang Arroyo.
Apan unsa man say dangatan kon ang komisyon mosusi sa tanang pasangil sa kahiwian?  Kanus-a man mahuman silang kanhi chief justice Hilario Davide Jr. ug kaubanan kon ipaapil nilang mga transaksiyon sa diktadurang Marcos?  Unsa may makapugong sa mga manglawgaw nga mopa-imbestigar sab og apil sa Sugbuanong mga politiko nga gipasanginlang nakigkonsabo ug nagpaburot sa mga Hapones atol sa ikaduhang gubat sa kalibotan?

-o0o-

Mas dakong kabalaka:  Unsa may dangatan sa kampanya batok sa pangurakot ni Aquino karong inanay nang nabantang nga, bisan wa na sa Malakanyang, nagpabilin pang gamhanang mga gaway ni Arroyo sa Korte Suprema, sa buhatan sa Ombudsman ug ubang mga institusyon ug sa kinadak-an nga bahin sa burukrasya?
Imposibleng mapa-impeach ni Aquino silang Ombudsman Merceditas Gutierrez ug tanang sakop sa Korte Suprema nga mga itoy ni Arroyo.  Mahimo siyang mangaliya nga milagruhan ang ilang mga kasingkasing ug lamdagan ang ilang mga tanlag.  O modawat na sa kamatuoran nga di mahitabong mapatuman ang gisaad nga tanos ug mas makiangayong pamunoan.  Kon bugtong saligan mao ang nangalisbong sistema nga gitinguha niyang usbon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 7, 2010

                Way kinutobang baha

 

        Ang pagbunok sa kusog nga uwan gahapon nakapabisto nga ang mga lugar nga kanunayng gibahaan, bisan human sa taas nga El Niño, pabiling wa maatiman.  Gibahaan na sud sa pila ka dekada, bisan niadtong batan-on pang atong mga ginikanan, apan wa pa gyod maatiman hangtod karon.  Gani, nisamot pa.  Tungod sa mas daghan nang kabalayan, pagkapuo sa kakahoyan ug mas dasok nang mga basura.

        Puol nang paminawon nga padayong gibahaan ang nalupa nga mga bahin sa Metro Cebu.  Bisan sa tiyabaw sa mga molupyo, kansang mga kinabuhi nahudlat ug kabtangan nagusbat, ang mga opisyal sa gobyerno nagpakabuta-bungol.  Gipasagdan ang mga biktima nga magkuray sa kahadlok matag bunok sa uwan.

-o0o-

        Apil sa kanunayng gibahaan mao ang bahin sa A.S. Fortuna ug Tipolo sa Mandaue City, Basak sa Lapulapu City, Tisa ug kasilinganang mga barangay sa Cebu City ug kabahin sa San Roque ug Cansojong sa Talisay City.  Nagpulipuli na lang ang mga pamunoan, nga pulos nagbuwa ang baba pagpasalig og kasulbaran, apan nagkagrabe na hinuong baha.

        Ang kinaham sa lusot sa mga politiko mao ang pagsumbalik sa katawhan.  Nga ilang gipasanginlang maoy nagpataka og labay sa ilang basura maong moawas gyong mga kanal.  Inay angkunon ang ilang kapakyas pagsulbad ning batakang suliran ug mangayo og pasaylo sa padayon nga baha, ang mga biktima na hinuon sa katalagman ang gitulisok.

-o0o-

Laing lusot sa mga nagpabaya sa baha:  Maputul-putol ang mga kanal tungod sa pagdumili sa mga tag-iya sa pribadong mga luna pagpagamit sa ilang kabtangan; pipila nila mga negosyante nga nisagop sa pagtuo nga demalason ang ilang mga negosyo kon pailawoman og mga kanal.

Di kinahanglang molalis ang mga opisyal sa gobyerno sa mga tuo-tuo.  Di gani sila kinahanglan nga magpakiluoy.  Ang gobyerno may gahom sa pagpamugos pagamit sa pribadong mga luna alang sa kaayuhan sa kinabag-an.  Kinahanglan hinuon nga bayran ang mga tag-iya sa yuta.  Laing gikinahanglan mao ang kaisog sa mga politiko pagpatuman sa mga lagda bisan batok sa ilang mga tigpaluyo.

-o0o-

Ang bunok sa uwan gahapon nakapabisto sab sa pait nga kamatuoran nga ang pagpabaya sa baha di monopoliya sa gobyerno.  Kay apil sa gibahaan mao ang pribadong subdivisions sa Metro Cebu.  Ang nagyangungo nga mga molupyo gipasagdan lang sa abusado nga developers.

Nga nakapahinumdom nako sa atraso sa Housing and Land Use Regulatory Board (HLURB).  Kansang pagpabaya nakapagara sa mapahimuslanong developers.  Di ta moadto og layo.  Napamatud-an sa mga inspektor sa HLURB nga napakyas ang Sta. Lucia Realty pagkumplito sa mga kanal sa among gipuy-an nga Royale Cebu Estate sa Consolacion, Cebu.  Inay silotan ang developer, si HLURB 7 Director Roy Lopez nakalimot sa iyang pasalig pagsuspenso sa tanang proyekto sa Sta. Lucia sa Sugbo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 6, 2010

        Raket sa amotan

    Dakong supak sa lagda sa Departamento sa Edukasyon (DepEd) ang pagpangolekta sa mga magtutudlo og amotan alang sa Christmas parties gikan sa mga tinun-an sa kindergarten hangtod sa Grade IV.  Kay gitataw sa DepEd nga ilegal ang pagpangolekta og bisan unsang bayranan gikan sa mga tinun-an sa unang lima ka ang-ang sa elementarya atol sa enrolment ug sa bisan unsang higayon sa school year.

Sa ato pa, ang pagpaamot sa mga magtutudlo sa kindergarten hangtod sa Grade IV tataw nga kalapasan sa no-collection policy sa DepEd.  Bisan unsa pa kagamay sa ilang gikolekta, angay silang silotan.  Ug kon igo lang nagtuman sa sugo sa ilang mga prinsipal ug mga superbisor, angay silang ilumpong sa pagdisiplina.

-o0o-

Bisan ang pagpangolekta og amotan sa Christmas parties gikan sa mga tinun-an sa mga ang-ang labaw sa Grade IV mahimong maapiki.  Kay samtang ang pagdili sa koleksiyon gipatuman lang atol sa enrolment ug sa unang buwan sa klase, gidid-an sab ang mga magtutudlo ug ubang kadakoan sa eskuylahan sa pagpangolekta.  Bugtong ang Parents-Teachers Associations (PTAs) maoy gitugotan sa pagpangolekta.

Apan ang bisan unsang koleksiyon, bisan gitugotan, kinahanglan nga boluntaryo.  Way pugsanay.  Di mahimong hudlaton ni pakauwawan ang mga bata ug mga ginikanan nga di makaamot.  Labaw sa tanan, ang kapakyas pagbayad sa bisan unsang amotan di mamahimong sukaranan sa pagdumili paghatag og clearance sa mga tinun-an human sa school year.

-o0o-

Ang mas higpit nga pagpatuman sa no-collection policy sa DepEd gitumong pagdasig sa mga ginikanan, bisan unsa kakabos, pagpa-eskuyla sa ilang mga bata.  Kabahin ini ang pagdili ni Education Secretary Armin Luistro sa publikong elementary ug high schools pagpabayad sa mga tinun-an alang sa uniporme ug identification cards (IDs).  Ang DepEd maoy mobayad sa IDs sa mga tinun-an.

Hinaot nga ang kamatinud-anon ni Luistro makapakumbinser na sa mga magtutudlo, prinsipal ug superbisor paghunong sa nangalisbong raket sa amotan.  Wa mapatuman ang no-collection policy sa nangaging katuigan kay ang gidak-on sa koleksiyon gihimong sukaranan sa performance rating sa mga magtutudlo.  Gidudahan sang ilang kadagkoan nga may bahin sa mas dakong koleksiyon.

-o0o-

    Sa di pa pasanginlan silang Luistro ug Presidente Noynoy Aquino nga namolitika ning paghimo sa publikong mga eskuylahan nga mas mahigalaon alang sa labing kabos, angay natong mahibaw-an nga kuwang pa ning ilang gihimo.  Ang mas kabos nga kanasuran dugay rang nagpasiugda og mas agresibong mga lakang pagdani sa mga bata.
    Gawas nga way amotan, ang mga tinun-an sa pipila ka mga nasud sa Africa gipanghatagan pa gyod sa ilang gobyerno og libre nga school supplies, uniporme ug pagkaon aron wa na gyoy rason sa di pag-eskuyla.  Maong ayaw panagana pagsumbong sa pinugsanayng koleksiyon pinaagi sa pag-email sa action@deped.gov.ph.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 5, 2010

        Sekretong di katabonan

    Usa ko sa mahinamon nga nag-atang sa adlaw nga sugdan na pagpagawas ang sekretong mga dokumento sa US Embassy sa Manila nga nakuha sa WikiLeaks.  Ang 1,760 ka cables pulos napada atol sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo, gawas sa usa nga pinetsahan og Hulyo 19, 1994, dihang si kanhi presidente Fidel Ramos pay nagtungkawo sa Malakanyang.  1,758 ka dokumento gipada tali sa Enero 2005 ug Pebrero karong tuiga.
    Sa kataposan nakong susi samtang nagsuwat ini, wa pay bisan usa ka dokumento mahitungod sa Pilipinas nga namantala.  Wa sa New York Times ug ubang media organizations nga gihatagan og pasiunang kopya sa mga dokumento.  Ni sa nagbalhin-balhin nga website sa WikiLeaks.

-o0o-

    Gibasol ni Julian Assange, ang nagtukod sa WikiLeaks, ang pagpanggukod sa Estados Unidos ug alyadong mga nasud batok nila nga maoy hinungdan sa kalangay sa pagpagawas sa sekretong mga dokumento.  Nikumpisal ang WikiLeaks nga kon makapagawas lang sila og usa ka cable matag oras, maabtan sila og 29 ka tuig una makamantala sa tanang dokumento nga ilang gihuptan.
    Kon mao, kanus-a pa man diay makagawas ang mga dokumento mahitungod sa Pilipinas?  Kon way bag-ong eskandalo nga motumaw sa relasyon sa Pilipinas ug Estados Unidos ug ubang kanasuran, kadudahan kon laktawan ba sa WikiLeaks ang mas makapakugang sa 250,000 ka mga dokumento gikan sa ubang kanasuran.

-o0o-

    Apan sa di pa makaginhawa og luag silang Arroyo ug ubang mga opisyal sa Pilipinas nga nahisgutan gyod sa mga dokumento, angay silang pahinumdoman nga wa nay makahunong ning rebolusyon nga nasugdan ni Assange ug sa Wikileaks.  Bisan kapila pa palagpota sa ilang gigamit nga websites, sayon ra silang makapahibawo sa publiko sa bag-o nilang nahimutangan pinaagi sa Twitter, Facebook ug sa tradisyonal nga media organizations.
    Si Assange may makapa-intriga nga pasidaan:  Kon madakpan o mapatay siya, manguhong sa internet ang tanang kopya sa sekretong mga dokumento nga ila nang giandam sa nagkalainlaing servers.

-o0o-

    Bisan pag gipangita na si Assange sa Interpol ug sa nagkalainlaing kanasuran tungod sa arrest warrants nga giluwatan batok niya, wa siya kapugngi pakigsulti sa mga sakop sa media ug bisan sa mga konsumidor sa media.  Ang bag-ong teknolohiya motino nga di siya mapahilom.
    Ang audio file sa pakighinabi ni Assange sa Time Magazine pinaagi sa Skype dihang gisugdan na pagpagawas ang sekretong mga dokumento mabati dinhi:  http://pdl-stream.timeinc.net/time/audio/2010/assange_audio_120110_dl.mp3.  Nakig-chat sab si Assange sa mga tigbasa sa Guardian, pamantalaan sa Britanya nga nahatagan og pasiunang kopya sa mga dokumento, ug mabasa ang mga pangutana ug tubag dinhi:  http://www.guardian.co.uk/world/blog/2010/dec/03/julian-assange-wikileaks.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 4, 2010

        Lipat sa sakit

    Padayong nisulbong ang mga kaso sa diarrhea sa Dakbayan sa Danao.  Sa labing uwahing ihap, niabot og 350 ka biktima ang nasud sa mga tambalanan.  Gikahadlokang mas daghan pang nangasakit sa hugaw nga tubig sa Tabok ug kasilinganang mga barangay.  Apan wa maihap kay ang uban nagpabilin sa ilang mga pinuy-anan human nakabati nga nagsugwak nang mga pasyente sa Danao City District Hospital.
    Human sa pagpahimutang sa Tabok ug laing tulo ka barangay ubos sa state of calamity, gikahadlokang madeklarar pa gyong diarrhea outbreak sa laing unom ka barangay.  Gawas sa pagtolda-tolda sa mga pasyente, angayng mohimo ang tanang hingtungdan og mas kusganong mga lakang pagbadlong sa katalagman.

-o0o-

    Ang unang lakang pagsulbad sa suliran mao ang pag-angkon nga dunay suliran.  Apan wa gihapoy kapuslanan kon sayop ang suliran nga gipasanginlan sa pagkatap sa sakit.  Nakugang ko pagkadungog sa pipila ka opisyal sa Kapitolyo ug sa Danao nga nibasol sa pagkaguba sa chlorinator.
    Tinuod nga ang pagkaguba sa chlorinator, ang makina nga mo-anam-anam pagbutang sa tukmang gidaghanon sa chlorine ngadto sa suplay sa tubig, nakatampo sa kahugaw sa tubig.  Apan bisan wa pa magguba, ang chlorinator way mahimo pagluwas sa mga molupyo.  Tungod sa pagsulbong na pag-ayo sa nasagol sa hugaw sa tawo sa tinubdan sa tubig.

-o0o-

    Nga nahitabo tungod sa pagpabaya sa mga nagduma sa water system.  Nganong gitugotan man ang mga molupyo nga magtukod sa ilang mga pinuy-anan ug mga pansayan duol kaayo sa tinubdan sa tubig?  Nganong wa may nakahunahuna pagpatuman sa batakang lagda pagdili sa mga molupyo nga magtungkawo sa tinubdan sa tubig?
    Tungod sa pagdumili pag-ila sa tinuod nga suliran, nalipat ang mga lakang sa pipila ka mga buhatan nga nitabang sa mga biktima:  Gitudlo nilang mga molupyo unsaon pagbutang og chlorine sa tubig sa ilang mga pinuy-anan ug sa pagpabukal sa tubig sa di pa imnon; samtang mamalit og bag-ong chlorinator.  Usahay, mapakapin na lang ang pagtuki sa mas dako ug mas dinaliang panginahanglan paglimpiyo sa tinubdan sa tubig.

-o0o-

    Nga mahimo lang kon mohunong nang kabalayan sa palibot sa tinubdan sa tubig sa Tabok sa paglabay sa ilang hugaw, labi nang gikan sa ilang mga pansayan.  Duna bay igong kaisog ang mga tagduma pag-angkon sa ilang sayop ug pagtul-id ini pinaagi sa pagpabalhin sa kabalayan nga tinubdan sa kagaw sa labing daling panahon?
    Hinaot ang kadagkoan sa Danao mohunong na pagpahiyos sa tinuod nga gidaghanon sa mga biktima sa katalagman.  Hinaot nga magsugod na sila pagsusi sa ubang mga molupyo nga naigo sab sa sakit apan wa modangop sa tambalanan ug nagbuutbuot lang pagtambal sa ilang kaugalingon.  Ug hinaot susihon inay tabonan ang pasangil nga mas daghan ang nangamatay sa sakit.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 3, 2010

        Tanggong sa SK

    Alang sa mga tigpasiugda sa tulo ka adlaw nga seminar nga gisugdan niadtong Miyerkules sa Cebu Grand Hotel, ang ilang gipatambong nga 71 ka chairpersons sa Sangguniang Kabataan (SK) sa Dakbayan sa Sugbo pulos way buot ug di kasaligan.  Maong kinahanglan nga kuhaan sa ilang cellphones ug ang ilang mga ginikanan di tug-anan sa mga numero sa mga kuwarto nga ilang nahimutangan.
    Insulto na ning daan sa mga pangu sa SK sa kabaranggayan, sa batan-ong mga botante nga nipili nila ug sa ilang mga ginikanan.  Nakapasamot sa eskandalo mao nga giusik-usikan pa gyod ang buhis sa katawhan aron pagpahibawo sa mga batan-on nga bisan nakadaog na sa piniliay wa gihapon silay angay.

-o0o-

    Ang seminar sa Department of Interior and Local Governments (DILG) gitawag og, panggunit palihug sa imong lingkoranan ug ginhawa og lawom, ISKOLAR-BOS (Integrated SK Organizational Leadership and Reorientation Program - Basic Orientation Seminar).  Sa ubang bahin sa Pilipinas, tagsa ka adlaw ra; ang mga way lingaw tag-duha ka adlaw; apan dinhi sa ato, ambot nganong gilamian pag-ayong mga tigpasiugda, tulo gyod ka adlaw.
    Gipahibawo sa Grand Hotel nga tag-P3,000 ang kinabaratohan nilang kuwarto ug P6,500 ang kinamahalan.  Ang gasto sa tulo ka adlaw nga kalihokan mokabat sa, panggunit na sab sa lingkoranan, P500,000.  Nga dako na unta og mahimo kon gigamit pa alang sa mas mapuslanong mga proyekto sa kabataan.

-o0o-

    Gitudloan ang mga nanambong sa seminar sa mga mithi nga kinahanglan nilang huptan pagtuman sa ilang katungdanan.  Nakapait mao nga samtang gitudloan sa ilang mga katungod, ang mga tigpasiugda mismo maoy nag-una-una paglapas sa batakan nilang tawhanong mga katungod.
    Inay tudloan sa responsibilidad pagpawong o pagpahilom sa ilang cellphones aron makatingob sa atensiyon sa seminar, ang mga nanambong gikuhaan sa ilang cellphones, makatawag lang sa ilang mga ginikanan ug makadawat og mensahe gikan nila kon tugotan sa mga tigpasiugda.  Ug kon kinahanglang mogawas, kuyogan sa mga tigpasiugda aron segurong mobalik.

-o0o-

    Angayng pahinumdoman ang mga tigpasiugda nga ang ilang aksiyon mas sipa ug mas gamhanan kay sa ilang sulti.  Di silang kaumol og umaabot nga mga lider pinaagi sa pagtanggong ug pag-isip nila nga mga hayop nga segurong masaag ug magkatibuwaag kon di gawongan.
    Kon ang kadagkoan sa DILG ug SK Federation may bisan gamay na lang pagtahud sa napili nga mga SK chairpersons ila untang giila ang ilang mga katungod sa pagdawat o pagbalibad sa imbitasyon; pagtambong o pagpahawa; pagpaminaw o pagbungul-bungol; pagyango o pagsalikway sa ilang mga tambag; ug kinasingkasing nga pagpasalamat sa mga tigpasiugda o matinahuron nga pag-nawong nila nga dakong usik-usik ang ilang salida.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 2, 2010

Amot sa Pasko

Prinsipal sa usa ka eskuylahang publiko sa Mandaue napugos pagkanselar sa Christmas parties sa nagkalainlaing mga klase tungod sa lalis sa amotan.  Mga ginikanan nga nangamot naglalis unsa ug tagpila ang pagkaon nga paliton.  Samtang ang ubang mga ginikanan nangreklamo nga gipugos sila sa mga magtutudlo pag-amot--sukwahi sa lagda sa Departamento sa Edukasyon nga ang tanang amotan boluntaryo.
Samtang superbisor sa mga eskuylahang publiko sa Talisay nisugyot nga managsama ang amotan sa tanang klase.  Aron way lalis ni palabwanay nga moulbo.  Gidak-an ra siya sa P100 nga gisabotan sa pipila ka mga magtutudlo ug mga ginikanan.  Mahimong P50, o mas ubos pa, ang itakda.  Aron mas daghan ang makaabot.

-o0o-

Laing kalibogan:  Kay wa may pugsanay, paapilon ba gihapon sa Christmas parties ang mga tinun-an nga wa kaamot?  Unsa may ipakaon nila kon ang natigom nga pundo igo ra alang sa mga nakatampo?  Unsaon man paghapuhap ang mga ginikanan nga nakaamot kon magbagulbol nganong paapilon ang mga wa katabang?
Sa pikas nga bahin, kon di sab paapilon, unsaon man pagbalibad ang mga bata?  Nga di lang una sila pa-eskuylahon sa adlaw sa Christmas parties?  Babagan ba kon mosud lang gihapon sa mga tulonghaan aron pagtan-aw sa naglipay nilang kaubanan.  Di ba kaha mokalit lang og aslom ang spaghetti nga ihungit sa mga bata kon makapasiplat sa ilang kaubanan nga nagnganga nga nanglili nila gikan sa gawas sa classrooms?

-o0o-

Matod sa mga magtutudlo lisod ang paghimo og Christmas parties nga way amotan.  Kay mangayo gyod ang mga bata og mga gasa ug pagkaon.  Maong kon daghan ang mosupak sa mga amotan, maayo pang wa na lay christmas parties.  Kay sa mapasanginlan sila nga namugos pagpangolekta sa bayranan.

Di hinuon mabasol ang mga bata nga nagtuong busganay ang pasko.  Kay kitang mga dagko utro man sang nisukod sa kamakahuloganon sa pasko base sa gidak-on sa bonus ug gidaghanon sa mga gasa nga atong nadawat.

-o0o-

Maong nisuway kog pangutana, ug mahinangpon nga nakugang sa kadaghan sa mga sugyot, unsaon pagsaulog ang pasko nga way dakong gasto:

• Retiradong magtutudlo niasoy nga sa iyang panahon wa paamota ang mga tinun-an kay siya ray nagluto og binignit ug pansit ug nag-andam og daghang parlor games;
• Magtampu-tampo ang mga bata og mga putahe aron magdungan pagpangaon, apil nang ilang kaubanan nga wa gyod intawoy bawon;
• Himuon ang Christmas parties tibuok buntag, pun-on sa mga duwa ug kalingawan ug tapuson sa wa pay paniudto aron nga di na mag-amotay para paniudto; ug
• Pagpahinumdom sa mga bata nga ang tinuod nga simbolo sa pasko di si Santa Claus, nga nagbaguod sa mga regalo, kon dili ang Batang Hesus, nagpakatawo sa pasungan nga wa magpabusdik ni nagpaamot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 1, 2010

                Huboan sa kahayag

 

        Unsa bay tan-aw sa Estados Unidos sa pag-ulbo sa Hello Garci scandal niadtong 2005?  Tinuod bang nahibawo sila sa giingong panagsulti nilang kanhi presidente Gloria Arroyo ug kanhi Comelec commissioner Virgilio Garcillano sa wa pamabisto ang higanteng maniobra sa piniliayng presidensiyal niadtong 2004?  Giunsa ba gyod ni Arroyo pagbaraw ang sibaw nga mga awhag sa iyang resignasyon gikan sa mga sakop sa iyang gabinete, ni anhing presidente Cory Aquino ug sa ubang nagpakabana nga mga sektor?

        Tinuod bang gikan sa US ang kasayuran sa kabtangan sa mga Arroyo sa San Francisco?  May papel bang US sa pagbalik sa Tokyo sa ayroplanong gisakyan sa magtiayong Arroyo sa Tokyo para Hawaii?

-o0o-

        Pipila, kon di man tanan, ning mga pangutana mahimong matubag kon mapagawas na ang unod sa 1,760 ka mga dokumento gikan sa US Embassy sa Manila nga nahipos sa WikiLeaks.  Ang online whistleblower nipahibawo nga nahuptan nila ang 250,000 ka diplomatic cables nga gipada sa mga embahada sa US sa tibuok kalibotan sa niaging 44 ka tuig.

        Ang duha ka labing sayong dokumento gipada gikan sa Manila niadtong Hulyo 19, 1994 (panahon ni kanhi presidente Fidel Ramos) ug Nobyembre 21, 2001 (napu ka buwan human nipuli si Arroyo sa Malakanyang).  Ang nahibiling 1,758 ka dokumento gipada sugod niadtong Enero 2005 hangtod sa Pebrero karong tuiga.

-o0o-

        "Unclassified" ang kinabag-an sa mga dokumento nga gipada sa US Embassy sa Manila.  Sa ato pa, di sekreto.  Ang mga press release nga gi-email sa US Embassy nako pulos gimarkahan og "unclassified."

        Apan duna say 749 nga "classified" nga mga dokumento ug 65 nga "secret."  Pila ka adlaw sa wa pa mogawas ang mga dokumento, gipanawgan na sa US ang nahisgutang mga opisyal sa Pilipinas.  Gawas nilang Ramos ug Arroyo, kinsa pa kaha ang uban nilang gitawgan?  Ug kinsa kaha nila ang wa na karoy tarung nga kinatulgan?

-o0o-

        Kadudahan ang tinuod nga kapuslanan sa mga dokumento nga nahipos sa WikiLeaks, ang online whistleblower nga nitingob sa iyang panahon pagbisto sa sekretong mga dokumento.  Pipila sa nanggawas nga mga dokumento mga paniid lang sa mga embahador ug di gyod opisyal nga baruganan sa Amerikanhong kagamhanan.  Ambot may sukaranan ba ang pagpasaka og mga kaso batok sa tinagoang mga transaksiyon base sa mga dokumento.

        Usa sa kapuslanan sa pagbisto sa mga dokumento mao ang paghatag og kahigayonan sa katawhan paglili unsay gihimo sa labing gamhanan nga mga opisyal sa kanasuran sa mga higayon nga gipakaingon nila nga way nagtan-aw.  Nga hinaot magsilbing pasidaan sa mga opisyal nga padayong nagpuyo sa kangitngit.  Nga inihap na lang ang mga adlaw sa di pa sila maapsan, ug mahuboan, sa kahayag.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com